Katalog

SAYFA CUMHURİYET 21 ARALIK 2002 CUMARTESİ 14 LJlA kultur@cumhuriyet.com.tr O, usta ozanın gerçek 'canım evladım \ sevgili Memet Fuafıydı endiniNâzım'a adamıştıARÎFDAMAR Memet Fuafı da yitirdik. O ger- çekten son zamanlarda yitirdiğimiz birçok değerlı insan gibi yeri doldu- rulamayacak olanlardan. Bugün biz- ler onur duyduğumuz Nâzun Hik- met'in şiirlerini okuyabiliyorsak bu- nu Memet Fuat ve çok değerlı anne- si PirayeHanım'a borçluyuz. O, Nâ- zun Hikmet'in gerçek 'canım evla- dım'ı. sevgili Mehmet Fuafıydı. Memet Fuat 1950'lerde edebiya- ta girdi. Düşünce özgürlüğünü hâlâ gerçekleştıremediğimız ülkemizde yazı yazmak, düşüncelerini söyle- mek, Nâzım Hikmet'in bu kadar ya- kını olan Memet Fuat için, daha da zordu. Memet Fuat'ın Nâzım Hik- met'in yürüttüğü mücadeleye katıl- maması. biraz da polisin evine gelip arama yaparak Nâzım'ın şiirlerini • Memet Fuat, tanıdığım en dürüst, çalışkan, zarif, erdemli insandı. Ömekti. Yeteri kadar anlaşıldığını hiç sanmıyonım. Büyük çahşmalar yaptı. Bu çalışmalar yeterince değerlendirilmedi diyebilirim. Çok az ödüllendirildi, ama o bunlara hiç önem vermezdi. 0nun için yaşamak çalışmak, üretmekti. bulmaması içindi diye düşünüyo- rum. 1964'te Kuvayi Milliye Desta- nı'm 'Kurtuluş Savaşı Destanı' diye yayımladığı zaman, eserin daktilo metnini gördüm. Nâzım'ın eserleri- ni toprağın altuıda saklamışlardı. Ama yakından tanımayanlar onun hakkında yanlış yargılara vanyor- lardı. Onun uzağındayken benim de sitemlerim oluyordu. Ona tüm bun- lan sordum, ikna oldum. Edebiyat kültürüne önem verdi Memet Fuat yayımladığı dergiler- de, edebiyat bilgisıne, edebiyat kül- türüne önem verdi. Ezra Pound'un şiirlerini yayımlayınca solculardan tepki almıştı. Sonralan anlaşıldı kı El- Bot'u ve Pound'u bilmeden dünya şiinni ka\Tamak olanaksızdu. Bir- çok yazar ve şairimiz gibi politik bir tavırla edebiyata giremezdi. Aslında o da, annesi gibi, ilk gençliğinde ken- dini Nâzım Hikmet'e vakfetmişti ve sonuna kadar da bağlı kaldı. Piraye Hanım, Nâzım 13 seneye yakın bir ayrılıktan sonra onu terk edince, kuş- kusuz büyük bir kırgınlık yaşamış- tır. Memet Fuat da öyle. Ama onlar bunu aşıp onun yazdıklannı, Mem- leketinıden İnsan Manzaralan'nı, KımayiMilliyeDestanı'nı, Saat21.00 - 22.00 Şörleri'ni ve Nâzım'ın elle- rindeki bütün eserlerini yıllarca ko- rudular. Çok değerfl kitaplar yayımladı Memet Fuat, 5 - 6 yıl önce de 3 gün komada kaldı. Kurtulduktan sonray- sa yaşamını hep çalışma odasında geçirdi. Gece bile yüzüne ağır bir maske takıyordu. Aduıı bilmediğim bır makineden de oksijen ahyordu. Buna rağmen o dönem çok değerli kitaplar yayımladı. 'Gölgede Kalan Yıûar' gibi. En son yayımladığı kitabı 'A'dan Z'ye Nâzım Hikmet' üzenne bir ya- zı hazırlıyordum, yayunlandığında ona sürpriz yapmak istıyordum, ama olmadı ne yazık ki. O, tamdığım en dürüst, çalışkan, zarif, erdemli insandı. Örnekti. Ye- teri kadar anlaşıldığını hiç sanmıyo- rum. Büyük çalışmalar yaptı. Bu ça- hşmalar yeterince değerlendirilme- di diyebilirim. Çok az ödüllendiril- di, ama o bunlara hiç önem vermez- di. Memet Fuat'sız dünya benım için çok daha karanlık. Bir yıldan uzun zamandan beri ona gidiyordum, son gördüğümde "Ne yazabiliyorum, ne okuyabitiyorum,benim için yaşamak çabşmak, üretmektir. Bunu yapama- dıktan sonra yaşamanın ne anlamı var" demesini unutamıyorum. DEBİYAT ANTRENÖRÜ'YDÜ Çağdaş yazınımızın FERİDLIN ANDAÇ Memet Fuat admı yazınımızda en çok ne ile öz- deşleştirmek gerektiğini düşündüğümüzde, bunu tek bir şeyle karşılayamadığımızı görürüz. Adını eleştirmen/denemeci olarak anmak yerinde bir be- lirleme olabilır, belki! Ama Memet Fuat'ı anla- mak/anlatabümek için yetersiz kalır, diye düşünü- yorum. Ona yakıştınlabilecek tanunlann başında, sanı- nm, kültür adamı kimliğinin yanı sıra, 'çağdaşumz Memet Fuat' diyebileceğimiz bir edebiyat düşü- nürü olmasıdır. Bunu, çoğu kişi, 'edebiyanmmn ant- renörii' olarak da nitelendirse, Memet Fuat'ın ay- dın-yazar kimliğinin en doğru tanımını 'çağdaş'lık kavramının oluşturduğunu imlemeliyım. Memet Fuat, yazın ve yayın dünyamızın her ala- nında etkinlik göstermiş, ürünler vermış biri. Adı, 'Yeni Dergi' ve 'De Yaymevi' ile özdeşleşen; el ver- diği yazar'çevırmenlerle edebiyatımızm 1950 son- rasmdaki yanm yüzyılma damgasını vuran bir ad. Ataç'la gelen bir yazın geleneğinin çağdaşlık bi- lincini yazın/kültür ortamımıza taşıyan Memet Fu- at'm, ilk adımdaki eleştiri uğraşını giderek dene- meye kaydırmasının, inceleme/araştırma türünde ürünler vermeyi yeğlemiş olmasmın, onun edebi- yatın yenileşme düşüncesini her dem gündemde tut- mak bilincınden kaynaklandığını söylemeliyim. Yazınsal uğraşınm bir diğer alanı, çevirilerinin yanı sıra roman ve öykü türlerinde de ürünler ver- mesidir. Öyle ki, Memet Fuat'm anı/biyogTafi, anı- roman türlerinde de yazmaya yönehnesinin, aldı- ğı edebiyat bilinci, oluşturduğu birikimle bir ya- zın belleği varetme düşüncesinden kaynaklandığı- nı da söylemeliyim. Emeği zamanla daha iyi anlaşılacak Memet Fuat' ın, yazara/ yapıta bu anlamda önem veren, okurla yapıtm yüz yüze gelmesinde dikkat etmesi, gözden kaçırmaması gereken yanlan öne çıkaran bir eleştin anlayışmı benimsediğini imle- meliyim. Eleştirel düşüncenin yazınımızda yer et- mesindeki emeği zamanla daha ıyi anlaşılacaktır diye düşünüyorum. Belki de bu anlamda, gerçek- tenbir 'edebiyat antrenörü'ydü, Memet Fuat. Onun elverdığı bir yazar. önünü açtığı bır kitap, yayın dün- yamıza kazandırdığı bir dergi. o beüeğüı oluşma- smda önemli bir yere sahip olmuştur her dem. Memet Fuat, çağdaşımız sözünü en çok hak eden, onunla bir dönemde yaşamanın, ondan el almanın sevincini ve hüznünü bir arada yaşamanın da bır başka anlamı olmalı diye düşünüyorum şu an. MEKLERİBOŞA GİTMEDİ Büyük şairin mirası HİKMET ALTINKAYNAK Deneme ve eleştiri dünyamız Nâ- zım Hikmet' ın mirası Memet Fuat' a çok şey borçlu... Memet Fuat, dene- me ve eleştirimizin önde gelen usta- sı olarak edebiyatunızda daima say- gıyla anılacaktır... O, yanm yüzyıllık yazarlık serüve- ninin sonunda, büyük bir çaba ve öz- veriyle tüm kitaplannı gözden geçi- rerek, son yıllarda yeniden yayımla- dı, bunlara yeni kitaplar ekleyerek zengin birikimini edebiyat dünya- sıyla paylaştı. Bu mutluluğu yaşadı. Bu durum onun eksikliği karşısın- da edebiyat dünyasının. okurlannuı üzüntüsünü azaltan bir neden olabi- lir mi bilemiyorum... Ama kanımca onun için öyle... O, biyolojik zama- nının hızla azaldığmı hissederek ya- şadı son yıllannı ve insanüstü bir üretkenlik döneminin ardından son derece mutlu tamamladı yolculuğu- nu... Ornek bir aydındıNÂZEVI HtKMET KÜLTÜR VE SANAT VAKFI - Yazınımızın değerli ustası, denemeci, eleştirmen, yayıncı Memet Fuat'ı yitirdik. Nâzım Hikmet'in haltayla buluşması, bugünlere taşınmasındaki tartışmasız yeriyle her zaman belleklerde kalacak olan Memet Fuat, yaşamının sonuna dek yürüttüğü titiz çalışmalanyla da şairimizin yurtta ve dünyada tanınması, hak ettiği yen alması için uğraş verdi. Nâzun Hikmefle birlikte yaşadığı günlerin heyecanuu, dostluğunu büyük bir olgunlukla özümseyen ve çalışmalanyla onu gelecek kuşaklara aktarmaya çalışan Memet Fuat, yaşamıyla da örnek bir aydın, düşün insanı. yazar ve güzel bir insan olarak anımsanacak. Vakfımıza kuruluşundan bu yana desteğini esirgemeyen, çalışmalannda yüreklendiren bu değerli, saygın ınsanuı acısını dostlanyla paylaşıyor, anısı önünde saygıyla eğiliyoruz. Nâzım'ın özlediği Memet'tL.. Piraye Hanım'ın oğlu Memet Fu- at, yaşamı boyunca babası yerine koyduğu Nâzun Hikmet' e yakışır bir ömür yaşadı... Nâzım'ın şiirlerinde özlemle admı andığı "Memet" değil- di belki ama, onun "Memet'te özie- diğiMemet''ti... Bunun bedelini siyasal iktidarlara karşı fazlasıyla ödeyen Memet'in, tam "Yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür/ve bir orman gibi kardeşçesine" dizelerini özgürce söyleyebildiğimiz bu günlerde dünyaya gözlerini yum- ması, elbette çok acı. Nâzım Hikmet'in şiirlerinin tüm okurlanna ulaşması, sevilmesi, yay- gınlaşması yamnda özellikle "eleşti- ride hoşgörü", "eleştiriye saygı" ko- nusunda savaşun vennesiyle de unu- tulmayacak olan Memet Fuat, edebi- yat ve düşün tarihımizde hak ettiği yer alacaktır. Emekleri boşa gitmedi... Onu say- gıyla uğurluyoruz ölümsüz babasının yamna.... Kusursuz ahlakın gerçek temsilcilerindendi 1981'de tanışan Memet Fuat ile Turgay Flşekçi'nin çahşma arkadaşhklan ve dostluklan arabksız sürdü. TURGAY FtŞEKÇİ Memet Fuat, benim ıçın her şeyden önce örneği pek görülmeyen bir ahla- kın insanıydı. Marksizmle soyluluğun kusursuz bir bileşiminden oluşuyordu bu ahlak an- layışı. Marksist yanı Nâzım Hikmet'ten. onunla çocukluk ve gençliğini paylaş- mış olmasından, sonra da elbet bu dün- ya görüşünü çağdaş bir aydın olarak be- nimsemesinden geliyordu, soylu yanı ise annesi Piraye Hanımın sarsılmaz ahlakçılığuıdan. Bu ikı benzersiz insa- nın kültür birikimlen üzerinde gelişmiş benzersiz bir kişilikti. Onlarla o denli bütünleşmişti ki, Nâzım'ın annesine veremediği "bahçesinde ebruliii ham- meH açan evi" kendisi yapmıştı. 1981'de tanıştık. Hemen hiç aralık- sız süren bir çalışma arkadaşlığımız ve dostluğumuz oldu. Onu genç yaşta ta- nımış olmak. hayatın bana sunduğu ar- mağanlardan biridir. Olaylar karşısın- da ükelerinden hiç ödün vermeyen, dü- şüncelerine onun kadar içtenlikle bağ- lı bir insan çok az gördüm diyebilirim. Sözgelimi mülkiyete karşı olduğu için hayatı boyunca hiç mülk sahibi olma- mıştı. Karşısındaki insanı antan, temizle- yen bir insandı. Onun yamnda bu dün- yanın kötülüklerinden, çirkinliklerinden uzaklaştığınızı, daha güzel bir dünya- ya yaklaştığınızı duyumsardınız. Şiir yaymcıbğnıı değiştirdi Ülkemizde yayıncıhğı, özellikle de şiir yaymcılığını değiştiren insandır. Şiir kitaplan ilk kez, onun ellerinde ha- tasız. şaire ve şiire saygılı, temiz basım- larla sunulmuştur okurlara. Şairler ve Türk şiiri üzerindeki emeği, Nâzım Hikmet'ten Orhan VeB'ye, nice şairi- mizin şiir kitaplan ellerde dolaştıkça gö- rülmeyi sürdürecektir. Yayıncıhğı, kendisi için hiçbir şey istemeyen bir insan tavnyla sürdürdü uzun yıllar. Amacı yalnızca güzel, de- ğerli kitaplar yayımlayabilmek, yazar- lara ve okurlara kitap yayımlamanın tadını taşıyabilmekti. Kendi yazarlığuıa ancak hayatının son yedi yılında, oksijen makınesine bağlı olarak yaşamak zonında kalarak evden çıkamadığı dönemde tam olarak zaman ayırabüdi. Bu yedi yılda yayım- ladığı orilarca kitapta toplanan deneme, eleştiri, anı ve inceleme yazılan hem güzel ve temiz Türkçeleriyle, hem de onun benzersiz kişilik ve düşünce dün- yasını yansıtan içerikleriyle önemleri- ni sürdüreceklerdir. Eleştirmen olarak da Türk şiirini 1950'lerden günümüze hem değerlen- dirmiş, hem de değer katmıştır. Şair olmayıp şairleri, onun kadar anlayabil- miş bir başkası da zor bulunur edebi- yat tarihimizde. Çok az insan yaşadığı dönemin öte- lerine geçip, ileri bir dünyadan baka- bilmiştir çağına. Memet Fuat da, in- sanlığm böylesi geniş düşünceli birey- lerinden biriydi. Insanlık ve toplumlann kirliliği sür- dükçe onun ahlakını da aramayı sürdü- receğiz. Önciı yazar, dürüst insan Elveda Memet Abi NEDİMGÜRSEL- Şu an ne diyebilinm? Hemen şimdi, ölüm habenni aldığım puslu bir îstanbul sabahmda. Memet Fuat'm yalnızca benim için değil, kuşağımın tüm yazarlan için "Memet Abi" olduğunu söyleyebılinm belki. O bizim "Memet Abi"mizdi. Cia Papa adlı öyküm ben 18 yaşındayken Yeni Dergi de yayımlanmıştı. Yamızca bu dergi değıl De yaymlan da bir okuldu benim içm. Üzerimde büyük emeği vardır. Sonra Seüm Üeri ile beni inceleme yazmaya özendinşı. vilayetin karşısuıdaki bürosuna heT gidişimde "Çakmak çakmak mavi gözleri"ndeki sevecen ışıltılar, ilk eleştirimi, ilk öykümü, yaşamımdakı daha nice "ilk"leri borçlu olduğum Memet Abi'nin yalnızca Galatasaray Lisesi yatılı öğrencilerinden 1133Nedim Gûrsel'e değıl annesinin çevirilerine de o dönemin en yetkin yazın dergisi olan Yeni Dergi'de yer verişı, üzerimize kol kanat gerişi. Bir gün edebiyat amlanmı yazarsam Vedat Gürrvol ve Memet Fuat'la başlamam gerekir diye düşünüyorum. Elveda Memet Abi, belki "Gemfler geçmeyen umman"da bır gün buluşuruz. • • • ALOVA- Memet Fuat, denince aklıma ilk gelen sözcük dürüstlüktür. Hem yaşamında, hem yazılannda sonuna kadar dürüst bir insandı. Neredeyse kusursuzdu. Hastahğına rağmen son gününe kadar hiç durmadan çalıştı. Bütün bildıklerini, yaşadıklanm yeni kuşaklara aktarmaya çalıştı. Memet Fuat gerçek bir aydın, öncü bir yazar olarak mükemmel bir örnektir. Her zaman genç kalmayı başardı. Son konuşmamızda "Bu son telefondur e>' ömrum" derken bıle sesi bir delikanlının sesiydi. UZAKDOĞU FtLM RSTİVALİ'NDE BUGÜN • BtLGİ ÜNtVTRSÎTESİ KUŞTEPE KAMPUSU"nda 14.00'te Edward Yang'ın 'BirÜd', 17.30'daMing-LiangTsai'nin 'DeKk' filminin göstenmı. (0 212 293 50 10) • AKBANK KÜLTÜR SANAT MERKEZİ'nde 11. 00 de Xu Hongjun'un 'Potala Saravı', Li Zhenyu'nun 'Çin'deki Sonsuzluğun Sembolü' adlı belgeselleri, 13. 00'te MiraNftir'in 'Muson Düğünü' adlı filminin gösterimi. (0 212 252 35 03) İSTANBUL KİTAP FUARI'NDA BUGÜN • CNR EXPO FUAR MERKEZİ ASALONU'nda 13. 00'te Türkrye Yavmcılar Birtiği'nin düzenlediği llköğretim Okullan Banş Konulu Resim ve Şıır Yanşması ödül töreni, 15.00"te Can Yaymlan'run düzenlediği, Müge tpbkçi'nin yöneteceği, Nalan Barbarosoğlu, Sema Kaygusuz, Jale Sancak'ın konuşmacı olarak katılacağı 'KadınObnak^ Yazmak', 17.00'de Kastaş Yayınlan nın düzenlediği, Rıfat Kasnak'm yöneteceği, Mahmut Boğuşlu, tbrahim Artuç'un katılacağı 'Yeniden Doğuş- Türk Kurtuluş Sav^şı'nuı 80. YüV, 18.15'te Timaş Yayuılan'nın düzenlediği, Fehmi Koru, Cengiz Çandar' ın katılacağı 'Ortadoğu'da Banş Ne Zaman?' konulu söyleşiler. • B SALONU'nda 11 30da Cumhurivet Kitap Kulübü'nün düzenlediği. Erdoğan Aydin, Prof. Dr. Toktanıış Ateş'ın katılacağı 'Islamcı Demokrasi Mümkün mü?', 13.15'te Doğan Kitap'ın düzenlediği, Yekta Kopan'ın yöneteceği. Tuna Kiremitçi, Derya Erkenci, Gaye Boraboğlu, Akın Sevinç'ın katılacağı "İlk Kitap, İlk Heyecan', 15 00te Doğan Kitap ve TV8'in düzenlediği. Erdal İnönü'nün katılacağı 'Anılardasiyaset', 16.45'teBilgiÜnh'ersitesi Yayınlan'nın düzenlediği, Coşkun Aral, Bengü Çözerdem, Hakan Denker'in katılacağı 'Sa\ < aşta Gazeteci Olmak'. 18.00'de Bulut Yayınlan'nın düzenlediği, Eray Canberk'ın yöneteceği, Sinan Ozbek, Aydın Hanpoğlu, Sennur Sezer'in katılacağı 'Düşün ve Edebiyat Adamı Olarak Afşar Timuçin' konulu söyleşiler. (0 212 663 09 45) I. TÜRK DÜNYASISİNEMA GÜNLERİ • MUAMMER KARACA TİYATROSU'nda Ozbekistan Sinema Günü açıhş gecesi başhğı altuıda 19.00'da 'Samanilerin Tarih Destanı' adlı belgesel ve 'Dilhiroj' adlı fibn gösterimi, 15.30'da'Rü>«'. 13.00'te 'Annec^im' filmlerinin gösterimi. (0 212 252 44 56) • ATATÜRKKİTAPLIĞrnda 18.00 de 'Emirin GizB Seyahati' filminin gösterimi. (0 212 249 09 45) • TARIK ZAFER TUNAYA KÜLTÜR MERKEZİ'nde 14.00'te 'ÜçKardeş', 16.30'da 'KardeşimtpekYohı', 19.30'da 'Zaman-ay' filmlerinin göstenmi, 16.00'da Ozbekistan Belgeselleri gösterimi. (0 212 293 12 70)