Katalog

SAYFA CUMHURİYET 1 ARALIK 2002 PAZAR 14 KULTUR kultur@cumhuriyet.com.tr Theo Angelopoulos 'Gözü Yaşlı Çayır'm çekimini Selanik'te sürdürüyor şkınüstünlüğüne övgüASLISELÇUK Yunanlı usta Theo Angelopoulos, Ocak 2002 'de başladığı üçlemesinin senaryosunu da yazdığı i lk bölümü "Le pre aux larmes"ın (Gözü Yaş- lı Ça>ir) çelamlenne 18 Kasım 2002 günü Selanik'te yeniden başladı. "Bu üçlememde 20. yüzyıb anla- ürken.21.yüz\Tİadadeğini\oruın'" diyen Angelopoulos, 1919-1949 yıl- lannı bir Yunanlı kadının 3, 12, 20 ve 32 yaşlannı vurgulayarak anla- tıyor. Usta, bu yaşlan canlandırma- lan için çok genç, tiyatro okulunun ilk suufina giden ıki öğrencıyi (Ale- sandra Aktmi, Nikos POursanidis) seçmiş, onlarla çalışıyor. "Bu iki genç ırmak kryısmda ye- tişmiş, büyümüş çocuklar, yaşam- lan da bu ırmaktan ötürü değişiyor, nerdeyse onda boğuluyorlar, ner- deyse bu ırmağui yüzünden ölüyor- lar. Irmak güçlü bir vurgulama ola- rak zamanm geçip gidişini, durdu- rulamaz akışnu, göçü, yerinden yur- dundan edilmeyi simgelrvor. Gözü Yaşh Çayır'la ben yeniden tarihe ve zamana doğru bir yolcuhığa çıkıyo- rum. Üçlememde yapüğnn zaman yokuluğu boyunca da karmaşık 20. yüzyıhn bende bıraktıgı silinmez, sarsocı etkilerine değiniyorum. 20. yüzyıldan geriye neler kâkh, siyasaL, tarihi, sosyal olayiar bu insanlan na- sıl değiştirdL. Tarihi bir fûm değil bu, bir kadınla erkeğin, bir çiftin iMş- kisinin, yaşadıklannın geHşimiyle, ki bu çift zaman zaman birleşip za- man zaman ayn düşüyorlar, onlann serüvenini izleyerek yüzyıhmızın portresini çiziyorum" diye Gözü Yaşlı Çayır'ı özetliyor usta. Thebal Efsaneler zincirl' Üçlemesınde 3 değişik biçem ve anlatım kullanacağtnı belirten An- gelopoulos 3 filmin birbirlerinden başkalıklar taşıdığının altını çizi- yor: "Gözü Yaşh Çayır bir trajedi, onun öyküsünü eski Yunan traged- valanndan esinlenerek oluşturdum. UçüncüKanatbir 'road movie' (yol fflmi), tmkânsız Dönüş'te fantastik bir anlaüm kuDam>onun. Böhımler- de otuşturacağnn sinema diümi çe- kim yapacağım ülkelerin doğasma özü Yaşlı Çayır'la ben yeniden tarihe ve zamana doğru bir yolculuğa çıkıyorum. Üçlememde yaptığım zaman yolculuğu boyunca da karmaşık 20. yüzyılın bende bıraktığı silinmez, sarsıcı etkilerine değiniyorum. Bu yüzyıldan geriye neler kaldı; siyasal, tarihi, sosyal olaylar bu insanlan nasıl değiştirdi' diye filmini özetliyor usta yönetmen. göre ayarlayıp düzenleyeceğim. Gö- zü Yaşh Çayır'ı da Thebai Efsane- ler Zinciri Döngüsü'nden ahnular ya- parak oluşturdum. Antıgone'den (Sophokles), Oıdipus'tan (Sophok- les), Thebai'ye Karşı Yediler'den (Aiskhylos) yararlandım." Filmin çekim serüvenini anlat- maya başlıyor usta yönetmen: "Se- lanik'e çok yakın, Makedonya böl- gesinde Kerİdni Gölü'nde ilk sahne- mi gerçekleştirdim. Sisli havalarda oralar üpkı puslu bir Rus stepini an- dınyor. Orada bir köy inşa ettik. Is- sızhğın ortasuida her şeyden yabnl- nuş bir köy. Köyün yakmmdâki gö- lün sulannm yükselmesini bekledik, sular yükseldiğinde sulara gömülüp kalan köyü çektik. Filmin sonunda bu köyün 10 yıl sonra ki dunımunu da gösteriyorum,çoktan terk edflmiş, hayalet bir köye dÖnüşmüş bir yerL. t/Jeyiciye de böyiece burayı hiçbirye- re ait obnayan, dünyadan kopuk so- yut bir mekân duygusuyla yansm- yorum." Ustanın kendi köyü de sular altın- da kalmış. Su baskınmdan bir gece önce köylüler yaktıklan ateşin çev- resinde toplanarak. aile fotoğrafla- nnın, ikonlann arasında dans edıyor- lar. Gün dogduğunda eşyalannı yük- ledikten sonra kayıklanna binip köy- lerinı terk ediyorlar. Film boyunca göçlere, kaçışlara, yerlerinden, top- raklanndan edılmelere. kopuşlara tanık oluyoruz. Gözü Yaşlı Çayır' ın final sahnesini de Thebai Efsanele- ri Döngüsü'ndeki gıbi sular altında kalmış hayalet köye bağlıyor Ange- lopoulos. Ortak bir düşün peşlnde... "Gözü Yaşh Ça\Tr"ın Amenka'ya ış bulmaya gıden genç adamm mek- tubu ile sonlandığını belırtiyor An- gelopoulos: "Amerikan ordusuna katılan genç adam Japonlara karşı savaşırken ölür. Üstünde bulunan mektup kadmla adamm ortak bir dü- şünden söz etmektedir... Kadınla adam ırmağın kaynağını bulmak çabasmdadniar. Yola düşerler, tepe- İeri aşarlar, oralarda ırmak bir su- yatağına dönüşmüştür. Dağa doğru nrmandıkça birkaç su yoluyla kar- şılaşuiar. Sonunda engin bir çayıra ulaşırlar. Çayınn yükseien ağaçlan vardır, ağaçlann yapraklanndaysa damlalar, yaşlar... Bu damlalar göz- yaşlandır, ırmağa kanşırtar... bu öy- kü Tonino Guerra'ya ait, bana o an- latü." Gözü Yaşlı Çayır'ın bütçesi 6 mil- yon Euro, Fransız (Bac Films), Ital- yan (Istituto Luce), Alman (ZDF), Yunan ortak yapımı Üçleme'de ko- nuşulan diller Yunanca, Rusça, ltal- yanca, Almanca, Özbekçe, Fransız- ca, tngilizce aynca yerel diyalekt- lerde olacak. Üçleme'nın tümüne Üçleme 'Üçüncü Kanat' ve 'İmkânsız Döniiş' ile tamamlanacak I Her bölümde ayn biçem îkinci bölümün ana başlığı "La troisieme aile" (Üçüncü Kanat). Dünyanın tanık olduğu en büyük savaş olan 2. Dünya Savaşı'nın bitimiyle başlayan 1950-197 l'i kapsıyor. Bölümün çekimlerinin Taşkent, Özbekistan, Moskova, Sibirya, Macaristan - Avusturya sınınnda, Italya'da gerçekleştirilmesi tasarlanıyor. Vietnam Savaşı'nı da içerecek olan "Üçüncü Kanat" için Angelopoulos, Amenkalı oyuncu Mkhelle PfeüTer ve Yunan kökenli Kanadalı oyuncu Elias Koteas ile haberleşmelere başlamış. Koteas'ı Ermeni kökenli Egoyan'ın "The Adjuster", "Exotica", "Ararat" ve Cronenbergın "Crash" (Çarpışma) fılmlerinde izlemiştik. Üçüncü ve son bölümse u Le retour impossible" (İmkânsız Dönüş) 1972'de New York'ta başla>ıp günümüze uzanarak 2000'lerin başına ulaşıyor. 'Gözü Yaşh Çayır', Makedonya bölgesindeki Kerkini Gölü'nde çekilen ilk sahne. 40 mılyon euro ayrıldı. Angelopo- ulos ustanın 10 haftalık bir çekım programı var. Ocak 2003 'te "Gözü YaşhÇayu" 1 " bırıncı yılını tamamlı- yor olacak. Ocak 2002 'de çekime gi- ren Theo .\ngelopoulos, fibni için istedıği atmosferi sağlamadıkça çe- kımlerine ara verebilme, durdurma ayncahğına sahip bir sinemacı. Cannes 2OO3f e katılacak Amerikalı fotoğrafçı ve yönet- men Jem r Schatzberg,ustanın "Pus- hı Manzaralar" (1988) filmınden ve görüntülerinden çok etkilenmiş, bu- nu nasıl başardığını kendisıne sor- muş. O da filmıne gereksındiği uy- gun havayı, ışığı beklediğinı belirt- miş. Schatzberg de "Bizbö\1ebirhlk- se sahip değiliz, yapımcılar, stüdyo- lar böyle bir şeyi yapmamıza asla izin vermezfer" diye cevaplamış onu. Ustanın görüntü yönetmeni "Ley- leğin Geciken Adımı" (1991), "UKs'in Bafaşı" (1995), "Sonsuz- lukveBirGün" (1998) filmlerinde de birlikte çalıştığı Andreas Sinanos. Angelopoulos'un dışında Chris Mar- ker (L'Heritage de la chouette), Don Askarian (Avetik). Hîner Salenı (Pas- seurs de reves, Absolıtude), Mk- haelCacoyannis(Up, Down and Si- deways), Jeanine Meerapfel'le (An- na's Summer) de çaiışmış yetkın bir görüntü yönetmeni Sinanos. Dekor tasanmcısı Yorgos Patsas, kostüm- ier IouKa Stavn'douya ait. "Gözü Yaşh Çayır"! Angelopoulos, Mayıs 2003'te düzenlenecek Cannes Film Festivali'nde gösterime sokmayı planlıyor. Bir aşk öyküsü çektığini ve aşkın her şeyın üstesinden gelebıldiğini vurgulayan Angelopoulos. "Peki, bu kadın 90 yılhk yaşanunda neler gördü, neler algıladı dersiniz" soru- mudabıranekdotlace\apladı: "Bir yaşh adam kendi yaşlanndaki bir adamla konuşuyormuş. Görüyor- sun 20. yüzyıhn bitinıini heyecanla kutluyonız. Peki ne \aptık dersin. Birkaç sigara tüttürdük, birkaç sar- smü yaşadık, yine de sanınm hiçbir şey görmedik ve algılamadık." Bir kadınla bir erkeğin trajik yolculuğu Ash Selçuk, ünlü yönetmen Angelopoulos'la filmin Seianik Limanı'ndaki setinde. Kurtuluş Savaşı "nda yenık dü- şen Yunanhlar Izmir'den dört bir yana dağılırlar, bir kısmı Odes- sa 'ya yerleşir. 1919 'da Kızıl Or- du Odessa'ya gırer Filmin ana kahramanlanndan bın olan 5 ya- şındaki erkek çocuk, annesi ve ba- basıyla Odessa'dan kaçarken an- nesinin cesedi başında bekleyen 3 yaşındakı kız çocuğunu görür, onun elinden tutar ve birlikte Yu- nanistan'a giderler. Odessa'yı bırakmayazorlanan- lar Yunanistan'da yeni bir Odes- sa kurarlar, bulduklan her türlü malzemeyle, kendi ellenyle ken- dılerine yeni bir yaşama alanı ya- rahrlar. Zamanlabirbirlerine âşık olan bu kızla erkek 15 yaşına gel- diklerinde. kız oğlandan hamile kalır, ikız çocuklan olur. Bunu fark eden oğlanın annesi hemen ikizleri alarak Selanik'e getirir, onlan bir Rus ailenin yanına \ e- nr. Bir süre sonra oğlanın annesi ölünce baba evlatlık edindikleri kızla evlenmek ister. Bu beklen- mez istek karşısında kız ve oğlan Selanik'e kaçarlar. 2. Dünya Sa- vaşı öncesinde genç adam iş bul- mak ve çalışmak üzere Ameri- ka'ya gider. Genç kadın da yeni- den kavuştuğu ikizleriyle Yuna- nistan'da kalır. Dcizlerden biri as- kere gider, ötekısi de parrızanla- ra katılır. ikl kardeş kar$ı karşıya Kadın, Metaxas diktasına kar- şı yaptığı eylemlennden dolayı tu- tuklanıp hapse girer. Yunanistan, ttalyan ve Alman ordulannca iş- gal edilır. Direnışe katılarak Yu- nanhlarla birlikte dağlara çıkan îtalyanlar da olmuştur, fakat Al- manlar artan baskılanyla sorun- laryaratmaktadır. Kadın hapisten çıkar çıkmaz bu kez de Alman- lara karşı koyan birine yardım et- mekten ötürü yeniden tutuklanır. 2. Dünya Savaşı sonra ermiştır, Yunanistan bağımsızhğına kavu- • şur, kadın bu kez de savaş sonra- sı kurulan askeri yönetıme karşı koyduğu için tutuklanır. hapse girer. Ikizler bir gün annelerinin hapisteyken öldüğü haberinı alır- lar. 1949'da başlayan Yunan ıç sa- vaşında, ikı kardeş kendilerini karşıt cephelerde bulurlar. Biri askerlerle. orduyla birliktedir; ötekı direnişçılenn yanmda yeri- ni almıştır. Savaşırlarken bırbir- lerini öldürürler. Anne yaşamak- tadır ve hapisten çıkar, ordu ona oğullannın ölüm haberini bildi- rir. tkı oğuldan bınnın cansız göv- desi ırmağın bir yakasında, öte- ki de ırmağın karşı yakasında yatmaktadır. Kadın, onu da son kez kucaklamak ıçın .Antıgone gibı ırmağın karşı yakasına geçer. 'Azad' sinemalarda • Kültür Servisi - Malatya'da çekilen Türk- fran yapımı Azad Malatya Afra Sinemalan, Elazığ Mert Sinemalan, Adıyaman Aile Emek Sinemalan'nda gösterime girdi. Fibnde Kürtçe ve Türkçe ortak dil olarak kullanıldı. Senaryosu, başrolü oynayan ve yönetmenlığini de yapan Gani Rüzgar Şavata'ya ait olan fihnin diğer rollerinde Gülgan Zozan, Sırn Elitaş ve Fatih Polat'ın yanı su-a îranlı Mori Bahan ile Ali Şir de yer alıyor. 7. Sanat Sinema yapımı olan filmde aynca Drejan aşireti ve Basak köy halkı da rol alıyor. Alevi-Sünni dayanışmasının da farklı bır dılle işlendiği "Azad'da Şavata, hastahğı nedeniyle bir süreliğine cezaevinden çıkan bir mahkûmu canlandınyor. tranlı Mori Bahan ise bir kamyon şofbrünün tecavüzüne uğrayan ve kardeşleri tarafmdan bulunduktan sonra da törelerin kurbanı olan bir aşiret kızını oynuyor. (0 212 528 50 10) Karel Reisz yaşamını yitipdi • LONDRA (BBC) - "6 yaşındakı Çek yönetmen Karel Reısz pazartesı günü Londra'da yaşamını yıtirdı. 12 yaşındayken Nazi ışgali nedeniyle anavatanı Çekoslovakya'dan tngıltere'ye göç eden, anne-babası Auschwıtz toplama kampında yaşamlannı yıtiren Reısz, ülkeye geldiğınde îngılizce bilmiyordu. Ingıltere'de 'Yeni Dalga' akımının öncülennden olan yönetmen, sinema çalışmalanna Quaker School'da 16 mm. film çekimleriyle başladı. II. Dünya Savaşı'nda, orduda görev aldığından çalışmalanna ara verdi. Sinema dergılerine yazdığı dönemin andından, 1960 yılında çektiği 'The Gritty Saturday Night and Sunday Morning', eleştirmenlerce çok beğenildi ve klasikler arasındakı yerini aldı. 'A Suitable Case For Treatment' ve isadora'nın ardından, 1970'lerde çalışmalannı Hollyvvood'da sürdürdü. Yönetmenin bu dönemde çektiği fılmler arasında 'The French Lieutenants Woman - Fransız Teğmenin Kansı' da yer alıyor. Anders Krueger Platform'da • Kültür Servisi - Platform Garanti Güncel Sanat Merkezi, bugün (2 Aralık) Isveçlı küratör Anders Kreuger'i ağırlayacak. Kreuger konferansında 'Prophetic Corners' (Mucizevi Köşeler) başlıklı 3. Periferic Bienali'ni anlatacak Bienalden bazı örneklerin de izleneceği konferans, saat 19.00'da başlayacak. Walter Benjamin'in bir yazısından esinlenerek hazu-ladığı ve farklı disiplinlerden yetişen 20 sanatçımn eserlerinin yer aldığı bıenal. Romanya'nın Yaşı kentınde 2003 yıluıın Mayıs ve Haziran aylannda gerçekleştirilecek. 3. Periferic Bienalı, aralannda kullanılmamış bir Türk hamamının da bulunduğu birçok orijınal mekânda izlenebılecek. Kuzey ve Baltık ülkelerinin en önemli bağunsız küratörlennden Kruger, aynı zamanda sanat dünyasının prestijli kurumlardan NIFCA'nın (Nordic Institute for Contemporary ArtKuzey Ülkeleri Güncel Sanat Kurumu) kurucusu. Platform Güncel Sanat Merkezi (0 212 293 23 61) Michelangelo tablosuna yasak • LONDRA (AA) - îngiliz hükümeti, 7.5 milyon sterlin değerindekı Michelangelo tablosuna yurtdışına satış yasağı koydu. 'Önemli sanat eserinin îngiliz halkıiun elinden çıkmaması için" ahndığı açıklanan bu kararla îngilterede kalmasuıa karar verilen 'Study of a Mourning Woman' adlı esenn, York bölgesinde Hovvard Kalesi'nin kütüphanesinde bir resım albümü içinde bulunduğu belirtiliyor. Eserin Ingiltere'de satılması için 2 ayhk bir süre koyan hükümet. bu süre içinde îngiliz vatandaşı olan kişilerin bu eserle ilgıli tekliflerini yapmasını bekleyecek. Ünlü ressamın ilk dönem eserlennden biri olduğu belirtilen tablonun 1490-1500 yıllan arasuıda yapıldığı sanılıyor. Bernd Glemser İstanbul'da • Kültür Servisi - Akbank Oda Orkestrası, 11 Aralık tarihinde Kadıköy Halk Eğirim Merkezi'nde ve 12 Aralık tarihinde Cemal Reşit Rey Konser Salonu'nda Piyano Festivali kapsamında gerçekleştireceğı konserlerinde Bernd Glemser'i konuk edecek. Cem Mansur yönetimindeki orkestra, değişik çağlardan üç bestecının gençlık yapıtlanndan oluşan bir seçki sunacak.