Katalog

5 KASIM 2002 SALI CUMHURİYET SAYFA SEÇIM 2002 İNSANIN SERÜVENİ TURHAN SELÇUK ABDÜİCAIÎ3AZ1 I» HARİKCLADE KAC2RALA21 Türkiye'nin siyasi haritası üç seçimde eğilimden eğilime, renkten renge girdi Çoğunluk azınlığadüştüMİYASE tLKNUR Türkiye'nin siyasi haritası üç se- çimde renkten renge girdı. Seçme- nin son üç seçimde yaptığı tercihler- den pişmanlık duyması ve yıllardır ülkenin kaderini belirleyen merkez sağ ve solu cezalandırarak marj inal partilerin yükselmesine neden oldu. Merkez sağ ile merkez solun yıllar- dır kalesi olarak bilinen iller. hızla renk değiştirdi. Son seçimde ise öf- ke patlamaya dönüştü ve seçmen sa- dece hükümet ortaklarını değil, tüm parlamentoyu cezalandırarak mev- cut sistemi toptan reddeden muha- lif şöylemlere itibar etti. Ülkenin yerleşik siyasi kültürü ön- ce 1983 seçimleri ile yerle bir oldu. Ka- oslageçen 70'li yıllann hemen ardın- dan yapılan darbe ile ülke üç yıl ağır bir baskı döneminde öfkesini içinde bi- riktirmiş ve darbecilerin desteklediği parti ile statükocu sol geleneği temsil eden partiyi değil, dört cğlimi temsil eden ve yeni bir söylemi tercih eden ANAP'ı ezici çoğunlukla iktidar yap- mıştı. 1983 seçimlerinde, Türkiye'nin 1980 öncesi siyasi tablosu tersine dön- müş, CHP ve AP geleneksel oy depo- lannı ANAP'a kaptırmıştı. ANAP ik- tidan süresince toplumda her alanda hızlı bir dönüşümü gerçekleştirmiş, ancak seçmen yolsuzluk ve hukuk dı- şılığın alabildiğine arttığı bu dönem- de 1987 seçimlerinde yine de ANAP'a bir kredi daha açmıştı. Ancak oy yitireceğini ve siyasi ya- saklann kalkmasıyla iktidan tümden kaybedeceğini düşünen ANAP, seçim sistemini değiştirerek 1987 seçimle- rinde de oy kaybetmesine karşın tek başına iktidar olmayı başardı. Öfke- sini önce referandumda yasaklı lider- lere siyaset yolunu açarak gösteren seçmen. 1989 yerel seçimlerinde de ANAP'ı sandığa gömdü. ANAP'ın en başanlı belediye başkam olarak gös- tenlen isımlerbile koltuklannı SHP'li yeni başkanlara bıraktılar. İlksûrprizDYP 1991 seçimlerinde SHP'nin yerel seçimlerdeki zaferini tekrarlayacağı- nı düşünenler yanıldı. Yerel seçimle- rin üzerinden iki yıl geçmesine karşın SHP yerel iktıdarda yıpranmış ve 1987 seçimlerinde yaptığı sıçrama ile "ge- liyonım" mesajını veren Süleyman benürel'in DYP'si özelikle Orta Ana- dolu, Trakya, Batı Karadeniz, Akde- niz ve aşiret egemenliğinın sürdüğü Do- ğu ve Güneydoğu Anadolu'da birinci parti olarak iktidann büyük ortağı ol- du. TürgutÖzal'ın Cumhurbaşkam ol- masıyla ANAP'ın başına geçen Me- sutYumaz, erken seçime gıtmenin be- delini ağır ödemış ve sadece 8 ilde gü- cünü koruyabilmişti. ANAP'ın Ma- latya'da başanlı olması elbetteki Özal, Bitlis'teki başansı ise Kamran İnan faktörüne bağlandı. Kamran Inan'ın Bitlis'teki güçlü aşireti yıne Kamran tnan sayesinde ANAP'ı birinci parti olarak çıkarmıştı. Aym şekilde Hak- kâri'deki aşiret oylan ANAP'a akmış ve bu ilde de ANAP'ı binnci yapmış- tı. Yerel seçimlerin gahbi SHP ise be- lediye başkanlıklannı silip süpürdüğü illerin büyük bir kısmında yenilgiye uğ- ramış, sadece Ankara. Uşak, Gazian- tep, Hatay, Amasya, Adıyaman, Tun- celi, Erzincan ve Kars gibı solun ka- lesı olan bölgelerde oylannı korumuş, buna ek olarak da HADEP'le yaptığı seçim ıttifakı sayesinde Güneydoğu'da başanlı olabilmıştı. 1991 seçımlerine RP. MÇP ve ÎDP ittıfakı ile girmişti. Seçim barajını an- cak itrifak yolu ile aşan bu parti. îsla- mı oylann yoğun olduğu Konya, Ka- • Göç, terör ve ekonomik kriz illerin siyasi tablosunu altüst etti. AKP, merkez sağla MHP'nin kalelerini düşürürken CHP sadece Trakya, Ege ve güneydeki sahil bölgelerinde tutunabildi. 1991 seçimlerinden başlayan marjinal partilerin yükselişi 1995 ve 1999'da olduğu gibi bu seçimlerde de sürdü. Öfke patlamaya dönüştü ve makul çoğunluk azınlığa düştü. raman, Sıvas, Kaysen, Erzurum, Gü- müşhane, Bayburt ve Bıngöl gibi ıl- lerle MHP'nin güçlü olduğu Kahra- manmaraş, Çorum, Yozgat gibi iller- de binnci parti oldu. 1991 seçimlerinden 1995 seçimle- rine kadar geçen süre içinde Türkiye büyük acılar çekti. Terörle mücade- lenin ekonomiye faturası da ağır oldu. Zaten ülke ANAP'tan sonra DYP-SHP ıktidannda popülist politikalar yüzün- den borç-faiz sarmalından kurtula- mazken bir de terörle mücadelenin ge- tirdıği ağır yükü ekonomi kaldırama- dı ve Tansu Çiller'in başbakanlıgı dö- neminde 5 Nisan kararlan alındı. Yük- sek devalüasyon ve yüksek enflasyon- dan bunalan seçmen, hesaplaşmak için önce 1995 yerel seçimlerini bekledi. Bir yandan terör, bir yandan yol- suzluk ekonomisınin büyümesi, öte yandan yüksek enflasyonun cendere- sine sıkışmış olan seçmenin öfkesi 1995 genel seçimlerinde patladı. 1980 sonrasında hiçbir varlık göstereme- yen ve seçim barajlannı ancak ıkı par- ti ile ittifak yaparak aşmayı başaran RP, bu seçimlerde Doğu ve Orta Anado- lu'da oy patlaması yaptı. Iktidarda DYP ile birlikte yıpranan ve DYP'nin politikalanna boyun eğen CHP ise Tunceli ve Hatay gibi Alevi- lerin en yoğun olduğu ıki ilde bınnci- liği kaptırmadı. 1995 seçimlerinden sonra parlamen- toda çok partili koalisyonlann oluşa- cağı bir tablo ortaya çıkn. Önce ANAP- DYP hükümeti denendi. Ancak Yıl- maz-Çiller çekişmesi bu hükümetin ömrünü uzun kılmadı. Ardından hak- kında çok sayıda yolsuzluk soruştur- ması olan Çiller, kendisini kurtarmak için seçim döneminde "DYP'yeoy vw- mezseniz irtica geHr" diyerek seçme- ni korkuttuğu RP ile koalisyon ortağı oldu. RP'nın büyük ortak olduğu hü- kümet rejımi tehdit eden uygulamala- ra girişince ülke 28 Şubat'a geldi. Er- bakan'ın istifasma DYP'den kopan milletvekillerinin ANAP'a geçmesiy- le Meclis'tekı tablo değışti ve ANAP- DSP-DTP ortaklığında yeni bir hükü- met kuruldu. Bu hükümet de CHP'nin verdiği gensoru ile düşünce DSP- ANAP-DTP erken seçim karanyla ye- ni bir hükümet kurdu. Istikrar isteyen seçmen, ülkeyi 28 Şubat'a götüren RP ile ANAP-DSP-DTP hükümetini bo- zarak erken seçime giden yolu açan CHP'ye kızarak 1999 seçimlerinde bu ıki partiyi cezalandırdı. DSPveMHPdepremi Istikran bozan partileri cezalandıran seçmen, yolsuzluklardan ve terörden bunaldığını belli etmek için DSP ve MHP iktidannın önünü açtı. Abdullah Ocalan'ın yakalanıp Türkiye'ye ge- tirmesi nedeniyle DSP'yi ödüllendi- ren seçmen, yolsuzluk iddialan ile sü- rekli gündeme gelen ve birbirlerini aklayan merkez sağı da cezalandıra- rak MHP'yı sağın birinci partisi yap- tı. 1999 seçimlerinde DSP Ege, Mar- mara, Orta ve Batı Karadeniz'de diğer partileri ezip geçti. Izmir, Ankara ve Istanbul gibı metropollerde yeniden merkez solun bayrağını diken DSP, sadece HADEP'in kalesi olan Güney- doğu, MHP'nin oy depolan Orta ve Gü- ney Anadolu ile CHP'nin amban olan Alevi bölgelerinde başanlı olamadı. RP'nin yerine kurulan FP ise bir ön- ceki seçime göre daraldı ve Konya, Sıvas, Malatya, Adıyaman, Bingöl, Erzurum, Bayburt ve Bitlis gibi tari- katlann güçlü olduğu 9 ile sıkışıp kal- dı. Önceki gün yapılan seçimlerde ise gerçek bir deprem oldu. FP'nin kapa- tılmasıyla bu partiden AKP ve SP doğ- du. TayyipErdoğan lıderlığindeki AKP, son seçimde tek başına iktidara geldi. Trakya, Ege ve Akdeniz illeri ile Gü- neydoğu illeri hariç, bütün bölgeler- de birinci oldu. Artüc ne partilerin ge- leneksel seçmen profili kaldı ne de kırsal alan, işçi bölgesi ayrımı. HADEP'in devamı olan DEHAP, Güneydoğu illerinin tamamı ile Doğu Anadolu'dan Muş, Ağn, Van, Iğdır, Kars ve Tunceli'de birinci oldu SP'nin kalesi Konya"da Erdoğan 16 nıiller\ckilBğinin rümünü aidı. DYP'nin güçlü olduğu Muğla'da ise zafer yine AKP'nin oldu. CHP seçim gezilerini başlatoğı Hatay'daisetam bır heziıneteuğradL Liderlerin kalesi yıkıldı ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - 3 Kasım se- çimlerinde siyasi partilerve liderleri, "kaleleri'' ola- rak nitelendinlen illerin büyük bölümünü AKP'ye kaptırdı. DYP'nin Ispartası, MHP'nin Yozgat'ı, DSP'nin Zonguldak'ı, CHP'nin Hatay'ı AKP'nin eline geçerken CHP'nin kalesi olarak yalnızca De- niz BaykaT ın memleketi ve seçim bölgesi Antal- ya kaldı. Siyasi partilerin kaleleri, 3 Kasım seçimiyle bü- yük oranda yıkıldı. CHP'nin yıllardır birinci oldu- ğu Ankara 1. Bölge'de AKP talpayı öne geçti. Bu bölgede AKP 8, CHP 7 milletvekili çıkanrken, 2. Bölge'de ise AKP yüzde 43.1 gibi büyük bir ço- gunluğu yakaladı. 2. Bölgede AKP 9, CHP ise 5 milletvekili çıkarabildi. CHP'nin kaleleri olarak görülen Gaziantep ve Hatay'da benzer bir tablo ortaya çıkarken, Gazi- antep'te 10 mılletvekilinden 7'sini ,\KP aldı. Ha- tay'da, AKP yanşı önde görürmesine karşın iki parti milletvekillerini 5-5 biçiminde paylaştı. CHP'nin kalesini konıyabildiği tek yer Antalya ol- du. CHP, 13 milletveküliğinden 8'üıi aldı. • Siyasi partilerin kaleleri, 3 Kasım seçimiyle büyük oranda yıkıldı. DYP'nin Isparta'sı, MHP'nin Yozgat'ı, DSP'nin Zonguldak'ı, CHP'nin Hatay'ı AKP'nin eline geçerken CHP'nin kalesi olarak yalnızca Deniz Baykal'ın memleketi ve seçim bölgesi Antalya kaldı. MHPde Yozgat, Osmaniyeve Kayseri'yi AKP'ye kaptırdı. MHP lideri DevfetBahçeH'nin "MHFnin 35yılhkkaksi" dediği Yozgat'ta, MHP yüzde 12.90 oy oranıyla ikinci parti olmasına karşın, barajı ge- çemediği için milletvekili çıkaramadı. Yozgat'ta yüzde 51.1 gibi büyük bir oy çoğunlu- ğunu yakalayan AKP, 6 milletvekilinden 5'ini al- dı. Bahçeli'nin seçim bölgesi olan Osmaniye'de de benzer bir sonuç ortaya çıktı. Osmaniye'de yüzde 29.1 ile ikinci parti olan MHP, baraja takıldığı için milletvekillerini AKP'ye kaptırdı. Bu ilde AKP yüzde 30.6'lık oy oranıyla birinci parti oldu ve 4 milletvekilliğinden 3 'ünü al- dı. DYP'nin kalesi Isparta'da yüzde 41.6 oranın- da oy alan AKP, birinci parti ohırken DYP ikinci- likle yetindi. DYP'nin baraj altında kalması, tüm milletve- killerini AKP'nin almasına neden oldu. Yıllardır DSP'nin etkin olduğu Izmir'de, bu se- çimde CHP öne geçti. CHP, her iki bölgede de 8 milletvekili çıkararak AKP'nin önünde yer aldı. DSP'nin bir numaralı kalesi olan Zonguldak'ta ise yüzde 30.6 oyla AKP birinci sırada yer aldı. DSP ise yüzde 2.3'te kaldı. ANAP lideri Mesut Yümaz'ın memleketi Rize ise diğer hemşerisi AKP lideri Tayyip Erdoğan'ı birinci seçti. Rize'de oylann yüzde 44.1'ini alan AKP, tüm milletvekillerini aûrken ANAP yüzde 28.4 oy oranıyla ikinci olabildi. ANAP, lurgut Özal 'ın memleketi Malatya'yı da AKP'ye kaptırdı. Malatya'da yüzde 50.6 ile AKPbirinci parti olurken, ANAP yüzde 2.5 ile son sıralarda yer aldı. IstanbuFda da AKP birinci par- ti oldu. 3 bölgede de seçimi önde bitiren AKP, 43 milletvekili çıkardı. DUZYAZI ORHAN BİRGtT Ağıp Yenilgi... Önce paragraf başlarıyla şu önemli gerçekleri sap- tayalım. 14 Mayıs 1950 seçimleri, tabandan gelen büyuk bir deprem gibi bir iktidarı alaşağı etmışti, ama cum- hurbaşkam da başbakan da yeniden milletvekili ola- rak TBMM'ye girebilmişlerdi. Bakanlar Kurulu'nun öteki üyeleri ise 15 Mayıs sabahı artık milletvekılliği kimliğini yitirmişlerdi. Önceki gün sandık başına giden seçmen, 57. hü- kümetin başbakanı ve Bakanlar Kurulu'nun yanı sı- ra, AKP dışındaki hemen tum parlamenterlere "kır- mızı kart" gösterdi. TBMM dışına çıkanlmaktan, ilginçtir son anda bu hükümet üyeliğı ile birlikte partisi "Anavatan"dan is- tıfa ederek seçim çevresinden bağımsız adaylığını ko- yan Edip Safder Gaydalı ile yine Elazığ'dan bağım- sız aday olan Mehmet Ağar, ANAP Genel Başkan Yardımcılığın'dan kapağı son anda AKPsade üyeli- ğine atan Erkan Mumcu ile Murat Başesgioğlu kurtuldular. Kayıtlara geçırilmesi gereken "önemli gerçekler" bunlarla sınırtı değil. Parlamento, büyük iş çevrelerimizin ve ABD'de bir süreden beri ulkemıze yönelik seçim senaryolannın öngördüğü bıçimde, iki partili bir zemine oturtuldu. İktidar partisi, bağımsızlan da yanına çekebilirse, ana- yasa değışıkliğıni yapabilecek bir ezici çoğunluğu sahip olurken medyanın özellıkle çok büyük destek sağladığı CHP'nin, önümüzdekiTBMM' deki işlevi bir tür il genel meclisi üyeliği gibı oldu. Yani CHP' li mil- letvekilleri kürsüden görüşlerini açıklayabilecekler, yasa teklifi hazırlayabilecekler; ama bir parlamento- daen önemli fonksiyon olması gereken, gensoru, Mec- lıs soruşturması, dokunulmazlık gibı yaptırımlarda parmakları havada ve boşlukta kalacak. Bu da parlamentonun tek muhalefet partisinin, umut bağlayacağı kitlelerin sözcüsü olma niteliğine gölge düşürecek. Ve daha da önemlisi, zamanla kol- tuklarına ısınan ezici çoğunluk, bir Meclis diktasına doğru adım adım gidebılecek. Bunlar benim gibi eski bir siyaset adamına, 1954 sonrası DP döneminı çağrıştınyor. Dahası çoğunluk partisinin lideri parlamenter ola- madığı için dokunulmazlık kurumundan yararlanama- yacak ve özellikle Istanbul Büyükşehir Belediye Baş- kanlığı döneminde hakkında açılmış 13 dava nede- niyle önümüzdeki günlerde adı, mahkeme koridor- lannda mübaşirlerin çağrılan ile sık sık duyulacak! Enkaz altındakiler Ama önceki günkü siyasal depremin enkazı altın- da kalan partilerin varlıklarını sürdürüp sürdüreme- yecekleri. bu partilerin yönetim kadrolannın izleyecek- len polıtikaya bağlı olacak. DSP Genel Başkanı erken seçim kararı alınmasını "ıntihar" olarak nitelendiriyor. Anavatan Partisi kur- maylan, üzerterinden silindirden büyük bir aracın geç- tiğini söyleyerek yaşamakta oldukları şokun büyük- lüğünü anlatmaya çalışıyorlar. 3 Kasım tarihini birden bire aklına getirip, bir yayla şenliğinde kendi partisi dışındakilere meydan okuyan MHP Genel Başkanı, yenilginin tüm suçunu Bağdat harap olduktan son- ra üstlenerek bir tür politik erdem çağnşımı yapıyor. Baraj sisteminin en hızlı savunucusu Çiller, çok kü- çük bir engele takıldığı için kırmızı kart görmüş olma- nın şaşkınlığını üstünden atamadan kendi yakın çev- resinden aldığı istifa çağnlarına olumlu yanıt verece- ğıni söylüyor. Dikkat edilirse. genel başkanlar genellikle, fatura- nın kendilerine düşen bölümünü şu birkaç gün için- de ödemek yerine zamana bırakmayı yeğliyoriar. Bu- nu bir ayak sürçme olarak değil, beklenmeyen şid- detteki depremin enkazının kaldırılmasının istedıği zamana duyulan ihtiyacın sonucu olarak değerlen- dirmek gerekiyor. Sayın Ecevit, seçimlerden önce DSP Genel Baş- kanlığı'nı bırakacağını açıklayınca, 3 Kasım'ın ellı yıl- lık bir devlet ve siyaset önderi için bir tür jübıle ola- rak değerlendirileceğıne inananlar önceki gün san- dıklardan çıkan sonuçları görerek büyük düş kınklı- ğına uğradılar. O düş kınklığını yaşayanlardan birisi de benim. Ne- reden bılebılırdim kı, CHP'Iİ ve DSP'Iİ seçmenler, Ata- türkçüler, zaman zaman vefasızlıkla suçladıklan bu siyaset öndenne kırmızı kart gösteımek için kendile- nni maniple eden çevrelerı memnun edecek kadar gerçek vefasızlığın sözcüleri olacaklar. Gerçi DSP'nin aldığı ağır yenilgi, bu partinin prog- ramındaki berraklığın sözcülüğünü üstlenemeyen bir örgüt yapısının da sonucudur. Afyon seçimlerinde bunu bire biryaşamak zorunda kaldım. Örgüt, yer yer bürokratik atamalann gereksiz takipçisi olmaktan, asıl işlevini yitirmiş, yapısındaki sürekli değişmelerta- banla arasındaki iletişimin kopmasına yol açmış. Özetle, mahalle birimlerinin bulunmadığı bir yapı- nın üstüne il ve ilçeler oturtulmuş. 3 Kasım sonuçları, DSP'nin yitirdiği oyiann CHP'ye değil, başka partilere gittiğini, dahası DSP'nin 1999 seçmenlerinin önemli bır bölümünün bu kez sandı- ğa gitmedığini de ortaya koyuyor. Öylece Ecevit'in CHP ile bütünleşme çağnlarına karşı, "tabanlanmız ayrı" görüşü haklı çıkıyor. Özellikle Derviş'li bir CHP'nin işçilerin, köylü ve es- nafın, orta gelirii kesimin sözcüsü olamayacağının unu- tulmaması gerektiği ve ulusal demokratik sol söylem- leri odünsüz dile getirecek örgütlü bir yapıya olan ih- tiyacın bu dönem her zamandan daha çok kendisi- ni göstereceği anlaşılıyor. Bunun için neyın nasıl yapılması gerektiğini yarın ele alacağım. Faks: 0212- 677 07 62 obirgrfca e-kolay.net Emniyet'ten açıklama Seçimde 215 kişi gözaltına alındı ANKARA (Cumhu- riyet Bürosu) - 3 Kasım seçimlerinin güvenliği- ni etkileyecek önemh' bir olayın olmadığı belirti- lirken, Türkiye genelin- de 215 kişinin gözaltına alındığı belirtildi. Emniyet Genel Mü- dürlüğü'nden yapılan yazılı açıklamada. 3 Ka- sım seçimlerinin Türki- ye genelinde sakın ve olaysız geçtiği bildirildı. Açıklamada, seçim oy verme saatinden iti- baren dün sabah saat 09.00'akadar meydana gelen olaylara ilişldn ola- rak şu bilgiler verildi: "Sahte o\ pusulası De 22 kişi, mûkerreroy kul- lanmak nedenhie 25 ki- şi, Seçim Kanunu ve Yüksek Seçim Kurulu kararlanna muhalefet- te bulunmak nedenhie 125 kişi, diğer nedenler- le de (terör, darp, teh- dit, 2911 Sajıh Kanun'a muhalefet) 39 kişi, silah bulundurmaknedeniy- le 4 kişiohnakûzeretop- lam 215 kişi yakalannuş ve adli mercilere sevk edilmişrir."