Katalog

1 7 KASIM 2002 PAZAR CUMHURİYET SAYFA ROPORTAJ İNSANIN SERÜVENİ TURHAN SELÇUK A3DDI-CAN3AZ' IS HAHÎKCİID2 KACSHXIAHI KI5IM BÎHD2.N* Herakles Hn yeraltı dünyasına indiği efsanelerle dolu gizemli mağara Karadeniz kıyısındaki Ereğfi.admı mtoJojik kab- raman Heraklesten alı- yor. Karadeniz Eregji'nin kömürü. demir-çeliği, çi- leği, balığı kadar Herak- les'in ölüler ülkesine indi- ği mağarası da ünlü~ 'A Cehennemina G üneşi gören bülbüller, sakalar ve serçeler ağaçlann tepesinde ötüşüp duruyor. Belki gizliden gızliye öpüşiiyorlar da. Ama gürgenlerin, palamutlann, kavaklann tepelerinde kuşlan görmek zor; dallar ve yapraklar birbirlerine sarmalanmış. Ayazma deresi vadınin altında uzanıyor. Vadinin ve derenin çok ama çok eski çağlardaki adı Akheron. Akheron kim mi? Hani şu mitolojınin tannlan ile devleri arasındaki savaşta susuzluktan kınlan devlere su verdiğı için Zeus tarafından lanetlenerek yeraltına kapatılan güneşle toprağın talihsiz oğlu. Akheron vadisi, Karadeniz Ereğli'nin içinde sayılır. Koruma altına alındığı için birkaç yapı dışında bekâretini koruyor. Çayır çimen uzanıp giden vadinin aslında pek bir özelliğı yok. Kharon gibi. Kharon kim mi? Hani şu mitolojı denen masal dünyasında ölülerin ruhlannı Akheron deresınden sandalıyla karşı kıyıya geçiren görevli. Bütün özellik karşı kıyıda. Zaten biz de bu kıyıda ve Cehennemağzı Mağarası 'nın önündeyiz. Ürkütücü ama glzemll Karadeniz Ereğh her ne kadar kömürü, demir-çeliği, çileği ve balıkçılığı ile ünlü ise de dünya çapındaki ününü Herakles'ten ve antik çağın efsaneleri ile bezenmiş Cehennemağzı Mağarası'ndan kazanmış olmalı. Cehennemağzı Mağarası'nın ağzı, Akheron vadisinin yamacında ağaçlann arkasına saklanmış sıradan bir oyuk gibi duruyor... Dapdaracık bir girişi var. Ustelik oyuktan sonrası bir çukur gibi dımdik. Mağaraya ıri kayaların arasına yerleştirilmış demır basamaİdı bir merdivenle iniliyor. Ürkütücü ama gizemli... Kharon'un sandalına bındirip getirdiği ruhlar yeraltı dünyasına gitmek üzere buradan geçiyordu... Herakles de buradan geçerek mağaraya girmişti. Biliyor musunuz, Kharon, Herakles'i sandalına bindirmek istememiş. HerakJes, kürekle dövmüş Kharon'u ve öyle geçebilmiş karşı kıyıya. Şimdi bu kıyıya derenin yanındaki yoldan otomobille rahatça gelinebiliyor. Herakles'in buraya gelişinin nedenine gelince. En son ve en zor görev Bir cinnet sırasında tüm çocuklanru öldüren Herakles'üı suçlannın kefaretini ödeyebilmesi için imkânsız gibi görünen on iki işi başarması gerekiyor. Cehennemağzı Mağarası'na gelişi kendisine verilen en son ve en zor görevle ilgilı. Herakles, hiçbir ölümlünün giremediği, girenlerin de geri gelmediği ölüler ülkesine gidecek, Atüıa krah Theseus'u kurtanp yeryüzüne getirecek ve yanına Kerberos'u da alacak... Kerberos kim mi? Ölüler ülkesinin, yani yeraltı dünyasının tannsı Hades. Görünmezbiri... Kerberos, Hades'in köpeği; üç başlı, yılan kuyruklu bir canavar. Yeraltı dünyasının dünyaya açılan dış kapısı işte burası Cehennemağzı Mağarası! îçerisi cehennem değil sanki cennet. Dışansı sıcaksa mağara serin; dışansı soğuksa mağara ıhk. Dağın içinde. sarkıtı ve dikiti olmayan, alçak tavanlı büyücek bir boşluk. Bir kenarda göleti andıran ve derinliği 4.5 metreyi bulan bir su. Akar bir su; bir yerlerden geliyor bir yerlere gidiyor. Ortam hiç de masaldaki gibi korkunç değil. Hatta huzur verici... Kaya duvarlarda yüzlerce yıl öncesinden günümüze mumlar yakılmış; isleri duruyor. Aydınlatma ve adak için olsa gerek. Taşlara çeşitli motifler kazınmış; mağara belli ki ibadet için kullanılmış. Herakles masaldaki macerasında karanhğın içine dalıyor. Zifiri karanlık. Şimdi elektrik ampulleri aydınlatıyor içeriyi; mağara Kültür Bakanlığı'nın denetiminde; görevliler eşliğinde geziliyor. Herakles'in etrafinı görmesi gerekmiyor.. çünkü Athena ve Hermes'in Hades"ten çaldığı görünmezlik maskını takıyor yüzüne. Ilginçtir, yörede insan yüzüne oturan mermer bir maskın toprak altından çıktığı anlatıhyor. HerakJes, dönüşte maskı çıkanp atmış olabilirmi! Cehennemtn kapısıt Cehennemağzı Mağarası'nın bir kenannda iki kaya arası kör bir bıçakla kesilmiş gibi. Karanhğın derinliğine doğru uzayıp giden dar bir yank. Bazen yandan, bazen tepeden iyice daralan bir kara boşluk. Mağaradaki görevlinin anlattığına göre yeraltına giden kapı işte tam burası! Burada canavar köpek Kerberos olmalı... Tunç sesi ile kayalan titretmeli. Cehennemağzı Mağarası'nı Eduard Bore adında bir gezgin bulmuş. 1840 yılında Karadeniz Ereğli'ye gelmiş; üç gün kalmış; ilei. erakles bir cinnet anında tüm çocuklanru öldürür. Suçunun kefaretini ödemek için kendisine verilen birbirinden zor on iki görevi yerine getirmek zorundadır. Son görevi, hiçbir canlımn giremediği, ölülerin de dışan çıkamadığı yeraltındaki ölüler ülkesine inmek ve Atina kralı ile üç başlı, yılan kuyruklu canavar köpek Kerberos'u geri getirmektir. dere tepe dolaşıp mitolojideki mağaraya ulaşmış. Ereğli'nin tarihi Hitit öncesi tunç çağına kadar iniyorsa da bilinen ilk adı Heraklia. Herakles'ten gelen sözcük zamanla Ereğli'ye dönüşmüş. Eduard Bore, Ereğli'ye gelmekle doğru iz sürmüş... HerakJes ise mağarada pek iz sürmeden ölüler ülkesinin tannsı Hades'in tahtının önüne kolayca gelmiş. Gelişinin nedenini anlatmış; Theseus'u ve Kerberos'u dünyaya geri götüreceğini söylemiş. Hades, "Bir koşufla" demiş, Kerberos'u silah kullanmadan yakalamasını istemiş. tki kayanın arasındaki yanktan geçmek kolay değil. Bazen, karnı içe çekmek yetmiyor, kaburga kemikJeri kayaya sürtüyor. Zemin ise yamru yumru kayalarla dolu. Kayanın soğuk yüzü ile burun buruna gelince nefes almak zorlaşıyor. Bu yanktan 30 metre kadar gidilebildiği söyleniyor. Birkaç metre sanmm yeterli. Bir zamanlar yanğın sonuna kadar gidenler, yenı bir dehlizden yerin altı yerine dağın tepesindeki Bizans kale kalınrısına ulaşmış. Herakles, Kerberos'un karşısına silahsız bir şekilde çıkmış. Zehlrll otların sırrı Köpek, kulaklan sağır edercesine havlayarak saldınnca Herakles, üç başının birleştiği yerden yakaJayıp boynunu sıkmış. O kadar kuv\r etle sıkmış ki, birkaç ısınğa rağmen köpek boğulduğunu sanıp kendini bırakmış. Herakles de Kerberos'u bağlayıp yanına Theseus'u da alarak Hades'in izniyle ölüler ülkesinden aynlmış. Doğada zehirli otlar vardır... işte onlar Kerberos'un ağzından akan zehirli köpüklerin bulaştığı bitkilerden geliyor. Cehennemağzı Mağarası'nın yorgunluğunu atmak için Karadeniz Ereğli'de deniz kıyısındaki bir balık lokantasına girdiğinizde ise balığın yanında yeşillerle bezeli salata çok iyi ge' : yor... ÎSTANBUL'UN KULELERİ... Enson Tİyaretçileri turistler HtLALKÖSE Yüzvıllardır tstanbul'a göz kulak olan kuleler, görkemli görünüşleri ile de birçok sanatçıya ilham \erdiler. Yıllar boyu çeşitli görevlerüstlenerek tstanbullulann güvenliğini sağlayan kuleler, şimdilerde yerli ve yabancı turistlere ev sahipliği yapıyor. HezarfeıTden Genç Osman'a Her yaştaki Cenevizlilerin geceli gündüzlü çalışması ile 1349 yılında inşa edilen Galata Kulesi, o yıllarda yabancılan gözleme ve gemilere yol gösterme kulesi olarak kullanılmış. Haliç'in kuzeyinde Boğaz'a ve Marmara'ya hâkim bir şeJdlde yapılan kuleye, Bizanslılar "BüyükBurç", Cenevizliler ise "tsa KulesJ" adını verdiler. 3. katından itibaren Türklenn tamamladığı kule, 16. yüzyılda tersanede çahştınlan Hıristiyan esirlerin bannağı olarak 17. yüzyılda ise tersanenin gemi levazımı amban olarak kullanılır. Yine 17. yüzyılda kuleden Hezarfen Ahmet Çelebi, kendi yaptığı kanatlarla uçarak Üsküdar'da Doğancüar'a iner. A>nca Osmanlı Padişahı Genç Osnıan (II. Osman) da burada hapsedilmiştir. 1874'ten itibaren yangın gözetleme ve haber verme santralı haline getirilen kule, şu anda îstanburun en önemli turizm mekânlanndan biri durumunda. Bugün ha\^ 'yeşfl 5 Beyazıt Kulesi, yıllar boyu yangın gözetleme kulesi olarak kullanıldı. Sonraki yıllarda ise tstanbul halkına hava durumunu renkli ışüdarla duyurdu. 85 metre yüksekliği ve 180 basamağı olan kule Î.Ü.'nün merkez kampusunda bulunuyor. 1746'da ahşaptan yapılan kule. 1849'da değıştirilerek bugünkü şeklini aldı. Kule, günümüzde, itfaiye gruplan arasındaki koordinasyonu sağlamak amacıyia kullanılıyor. Efsanekrde yaşayan kule Fener, gözetleme kulesi, zindan gibi değişik amaçlarla kulanılan Kız Kulesi. 2 bin 500 yıllık bir geçmişe sahip. Efsanelerde adı âşıklarla anılan kule. Üsküdar kıyısında denizın ortasında bulunyor. Pek çok sanatçıya esin kaynağı olan Kız Kulesi'nin tarihi. mitoloji ile kanşır. Sestos'taki Afrodit Mabedi rahibelerıneden Hero, Abidos Köyü'nden genç Leandros a tutulur. Genç âşık her gece denizi yüzerek geçer ve sevgilisi ile buluşur. Bir firhnada rüzgâr, kulenin fenerini söndürünce yolunu şaşıran genç boğulur. Ertesi sabah cesedi bulunduğunda Hero da kendini sulara atarak intıhar eder. Türk edebiyahndaki hikâyesi ise şöyle: "Padişahın biri çok kskandığı laznu bir falcının haber verdiği yılan tehHkesinden korumak üzere vapürdığı bu deniz köşküne kapaur. ama günün birinde üzüm sepeti içinde gelen bir yılan kızı sokarak öldürür." Bizans tmparatoru Manuel Komnenos tarafından yaptınldığı bilinen Kızkulesi, bir tehlike anında kenrin savunması amacıyia inşa edilmiş. Istanbul'un fethinden sonra yıİalıp yerine tekrar yaphnlan kule, çeşitli nedenlerle değişikliğe uğramış. Tarih boyunca fener gözetleme kulesi, zindan gibi değişık amaçlarla kullanılan alh katlı kuleyi Bizanslılar cezaevi ve gümrük karakolu, 18. yüzyıldan sonra da Osmanlılar sürgün ve hükümlülerin kaldığı cezae\i olarak kullanmış. Şair ve yazar Sımay Akm'ın "İstanbuTun Nâznn Planı" adlı kitabında yeralan Kız Kulesi ile ılgili hikâye ise şöyle: U 1827yıhnda, Almanya'nın Brandenburg kentinde Karl Detroit adında bir çocuk dün>u>v a geür. Aik içindeki bir huzursuzhıktan dolayı bir yetimhaneye gönderDen Karl, gemflerde miço olarak çabşmaya başladıktan sonra tstanbul'a geİen bir genırve binerek tstanbul'a gefir. Henüz on iki vaşında olan Karl denize atlayarak Kız Kulesi'ne doğru yüzer. Kendisini kurtaran kule bekçisine geri dönmek istemediğini söyler >« tstanbul'da kahr. Mehmet Ali Paşa yani Karl Nâzım Hikmefin büjıik dedeskfir." Kız Kulesi, tarhşmah bir restorasyon sürecinden sonra ziyarete açıldı. Kulenin ziyarete açılması aslına uygun restore edilmediği gerekçesiyle, çeşitli sivil toplum kuruluşlannın tepkisine neden oldu.