Katalog

17 KASIM 2002 PAZAR CUMHURİYET SAYFA kultur(S cumhuriyet.com.tr 17 KULE CANBAZI SUNAY AKIN Bu gemiNâzım'a gitmez!..T ^ "T* âzıın Paşa, edebiyata ilgi duyma- f^L I stnı istese de, annesinin etkisinde j ^U kalan torunu suluboya resimler _-X T yapmaktadır. Küçük Nâzım, Ya- vtz zırhlısının resmini yapar bir gün. Nâzım Paja, Yavuz'un griye boyalı gövdesinden ve düşmana ateş eden toplannın ucundaki san palamalardan öylesine memnun kalır ki, de- nizci olmasına karar verir torununun. Böyle- likle Osmanh'ya Birinci Dünya Savaşı'nın ka- pıknnı açan Yavuz zırhhsı, Nâzım Hikmet'in de Deniz Haıp Okulu'na giımesine neden olur. Almanlar'dan aldığımız "Goben", ya da doaanmamızdaki adıyla "Yavuz Sultan Se- l i n " gemisı. Nâzım Hikmefin yalnızca deniz olcıluna değıl, hapse girmesinde de başrol oy- nar... Kerim Korcan'ın "Kitap Sevenler Der- neği" adıyla oluşturduğu topluluk üyeleri ki- tap alıp vermektedir kendi aralannda. Kor- can'ın ağabeyi Haydar Korcan da askerlik yaptığı gemideki okuma sevdalısı astsubayla- ra, erlere kitap taşımaktadır. Kerim Korcan"ın ve "Kıvılcım Kütüphanesi" adındaki yayı- nevinin sahibi olan Hikmet Kmlcım'ın, ko- münizm propagandası yaptıklan iddiasıyla Saasaryan Han"da, işkence altında yapılan sor- gulamalannda, donanmaya ait bir gemide sol düşünceyi içeren kitaplann okunduğu anlaşı- lır. O gemi, Nâzım Hikmet'in. suluboyayla oy- nadığı bir gün, kâğıda resmini yaptığı Yavuz zırhlısıdır! 'Donanmayı Isyana teşvlk' Yavuz "da görevli Hamdi Alevdaş adlı ast- subay yapılan soruşturmada. 1934 yılında Nâ- zım Hikmet ile konuşruğunu ve şairin kendi- sinden, erlere gelen mektuplan okuyup, yok- sullara yardım ıçin adreslerini almasını istedi- ğinı söyler. Hamdi Alevdaş. mahkemede, Nâ- zım Hikmet'ten böyle bir talımat almadığını, Yavuz'un Ikınci Komutanı Kurmay Yarbay Ruhi Develioğlu'nun sözlü emri üzerine böy- le davrandığını açıklar. Ne var ki Nâzım Hik- met, on iki yılını yutacak olan girdabın içine girmış olur. Şairin başında bir de, Ömer De- niz olayından dolayı Harp Okulu Komutanlı- ğı Askeri Mahkemesi'nin verdiği mahkûmiyet karan vardır. Yavuz'da cephaneci başgedikli çavuş olan Adil Kut da, dığer tutuklulardan bilgi sızdırması karşılığında hem serbest ka- lacağı hem de terfi ettirileceğinin söylendiği- ni anımsatarak mahkemede şöyle sesleniryar- gıca: "Tahliyemi ve terfiimi istiyorum!" 1938'de, böylesine komik olaylann yaşan- dığı "donanmayı isyana teşvik" davasında, en önemli suç unsurlan olan kitaplarm zarar- lı yayın olup olmadıklannın Adliye Bakanlı- ğı'ndan sorulması istenir. Bakanlıktan üç gün sonra yazılı bir açıklama gelir: "Listede ya- Nuri Tahir'dir! Yani, "Kemal Tahir ve önce Yavuz'da, sonra Erkin'de gedikli üstçavuş olan ortanca kardeşi Nuri Tahir de sanık- lar arasındaydı." Kitapta, Nâzım Hikmet'in hayatında, şiirin- de "A'dan Z'ye" yer eden olaylara, insanlara son derece "az" yer verildiğini görüyoruz. Örneğin, şairin Don Kişot'a yazdığı şiirden dolayı Cervantes kendine yer bulurken, "har- tası"na şiir yazıhnış Piri Reis kitabın dışında kalıyor. Oysa Nâzım Hikmet, söz konusu şi- irinde, ünlü denizcinin haritasına çizdiği ge- mi resimlerini anmaktadır: Yelkenlilerle gidiliyor kosmosa Piri Reis'in hartasında yiizen yürek kadar yelkenlilerle. "A'dan Z'ye Nâzım Hikmefte fotoğrafı yer alan Erkin II, şairin yargılandığı gemi değil. Nâzım Hikmet'in çok zor koşullar altında yargılandığı Erkin gemisi. zıb olanlar her Türk vatandaşının okuma- sı için neşredilmiş kitaplardır." Nâzım hangl gemide yargılandı? Memet Fuat, "A'dan Z'ye Nâzım Hik- met" adlı kitabında, davayla ilgili şu bilgiyi verir: "Donanma Askeri Mahkemesi'ndeki yargılama 10 Ağustos 1938 günü Erkin ge- misinde başladı." Kitabın sayfalannda, deni- zaltı ana gemisi olan Erkin'in bir fotoğrafına da yer verilir. Okur, Nâzım Hikmet' in hayatın- daki en zor günlerini geçirdiği gemi diye ba- kar fotoğrafa... Oysa. fotoğraftaki gemi, şairin çok zor koşullar altında yargılandığı "Erkin" değildir! Erkin, 21 Temmuz 1936'da, Denizaltı Filo- su Komutanhğf nın emrine girmiş ve 25 Ka- sım 1960'a kadar hizmet etmış bir gemidir. Memet Fuat'ın kitabında görülen ise, denizal- tı filosunun 11 Ekim 1967 tarihinde taşındığı "Erkin I I " adlı gemidir. Tarihlerden anlaşı- lacağı gibi Nâzım Hikmet'in, Memet Fuat'ın kitabında okura sunulan fotoğraftaki gemide yargılanmasına olanak yoktur. Donanmanın Denizcilik Bankasf ndan satın aldığı Erkin II, "Trabzon" adlı yolcu vapurudur aslında. Ilk adı "Elazığ" olan Trabzon, Nâzım Hikmet'in yargılandığı yıl olan 1938'de. Danimarka'nın Nakskov tezgâhlannda yapılmaktaydı! "A'dan Z'ye Nâzım Hikmet" kıtabımn "1938 Donanma Komutanhğı Askeri Mah- kemesi Davası" başlığıyla sunulan bölümün- de yer alan şu bilgi de, yanlış anlayabileceği bir dille sunuluyor okura: "Ortanca kardeşi Nuri Tahir, önce Yavuz'da, sonra Erkin'de gedikli üstçavuş olan Kemal Tahir de sanık- lar arasındaydı." Yavuz ve Erkin'de gedikli üstçavuş olan Ke- mal Tahir değil. yazann ortanca kardeşi olan Yavuz'un resmini çizdi diye deniz okuluna gönderilen Nâzım Hikmet, "Havana Röpor- tajı" adlı şiirinde de şöyle anar. hayranı oldu- ğu Piri Reis'i. "Okyanusta pupa yelken kal- yonlar yüzüyor kendilerinden iri yel gülle- rinin/ve deniz kızlannın arasında ve ceylan derisine çizilmiş hartaların/uzaklara çağı- nşı kanşıyor içimdeki garipsemeye." Yavuz'un yolculugu sürüyor... Memet Fuat, kitabın giriş yazısında "Nâzun Hikmet ansiklopedisinin eksiksiz olması ba- na olanaksızmış gibi görünüyor" demiş ol- sa da, zaman içinde hatalan, eksiklikleri gider- mek olanaksız değildir. Böylesi bir çahşmada, 1940 yılında, îzmir Erkek Lisesi'nde öğren- ciyken, kız arkadaşına yazdığı mektuplarda Nâzım Hikmet'ten söz etti diye tutuklanan öğ- renci ve 1944 yılında, Nâzım Hikmet'in şiiri- ni okuduğu için tutuklanan îstanbul Erkek Li- sesi'ndeki bir öğrenciyle bilekleri aynı zinci- re vurulan öğretmen de yer almahdır mutlaka. Izmir'deki öğrenci Atillâ tlhan, öğretmen ise Rıfat Ilgaz'dan başkası değildir! Deniz âşığı Ercan Küçüktaş, gözyaşları içinde izler Yavuz'un sökülüşünü. Anı olarak da üç tahta parçası alır emektar gemiden. Yıl- lar sonra, emekli olunca da, gemi maketleri yapmaya koyulur. Küçüktaş, hazırladığı her gemi maketinde, Yavuz'un sakladığı tahtala- nndan bir parça kullanır. Böylelikle, Nâzım Hikmet'in suluboyayla oynarken resmini yap- tığı. deniz okuluna ve hapse girmesine neden olan Yavuz, büyükler dünyasının oyuncaklan olan gemi maketlerine dönüşerek, devam eder yolculuğuna... Ve ne gariptir ki, savunmalannda "Mark- sist ve komünist bir şair" olduğunu belirten Nâzım Hikmet'in yargılandığı Erkin, yapıldı- ğı tersaneden denize indirildiğinde Karl Mara'ın doğduğu kent olan "Trier" adını ta- şıyordu!.. Büyukelciliklerde de kullanılıyor İznik çinileri dünyaya yayılıyor Kültür Servisi - Türkiye'de ve yurtdışında pek çok kurum binası ya da konutu süsleyen Iznik çinisi, ülkemizi yurtdışında temsil ederek giderek yaygınlaşıyor. Kanada'daki Türk Büyükelçiliğı rezidansından sonra, Tunus ve Berlin'deki büyükelçilikler de Iznik çinisini mimarilerinde kullanarak dünya kültür mirası lıstesinde yer alan geleneksel Türk sanatını sınırlanmızın dışına taşıyor. Tunus'taki büyükelçiliğin salonuna kaplanan çini panolarda, orijinal İznik çinilerindeki aslına uygun olarak yapılan kalyonlar ve Piri Reis'in 1513 tarihli ünlü Atlas Okvanusu haritası yer alıyor. Berlin Büyükelçiliği rezidansında ise yemek salonuna çıkan merdivenlerin üst kirişi yine kalyon desenli Iznik çinileriyle kaplanıyor. Kültürümüzü yurtdışma taşıyan tarihi Iznik çinisinın aynı yapım yöntemiyle üretilen el yapımı objeler, klasikleşen deseni olan bahar dalı, S lale, kalyon desenleriyle 12x12 ebatlannda karolar, çeşitli ebatlardaki çanlar, orijinalleri British Museum gibi dünyanın birçok müzesinde yer alan şamdanlar, kâseler, şekerlik gibi birçok ürün Çini Işletmesi'nin îstanbul Kuruçeşme'deki showroomunda sergileniyor. (0 212 287 32 43) Bugünyapılacak 'Güz MüzjayedesVnde çokdeğerli sanatyapıtlanyer alıyor öOOyülık Çin hazinesi Maçka Mezat'ta Kültür Servisi - Maçka Mezat, bugün saat 14.00'te Hyatt Regency Oteli'nde 'Güz Müzayedesi'ni düzenliyor. Müzayedede, bugüne kadar Türkiye'de bulunan en büyük Çin porselen koleksi- yonu 200 bin dolar açılış fiyatıyla ilk kez açık artırmaya çıkacak. Uluslararası değere sahip 60 parçadan oluşan bu koleksiyonda sadece Osmanlı padişahlan için Çin'de özel olarak üreti- len 10 adet Celadon ve 50 adet Bleu Blanc Çin porseleni bulunuyor. Çin porselen- leri arasında Erken Ming Sülalesi (1368-1644), Ming ve Wangh Dö- nemi (1573-1619), Transitional Dev- ri (1620-1683), Qing Sülalesi, Kang- xiDönemi( 1662-1722). Youngheng (1723-1735) dönemlerine aıt tamamı bleu blanc porselen tabaklar, kraak şişeler, tankard, tombak kapaklı küp, hokka takımı, zenne nargile, bir çift nargile, emzikli kendi. bir çift şişe, may- mun figürlü kendi, kuş figürlü kendi, i- ki adet ibrik, hokkalar, gülabdanlar, süra- hi ve kâse, huni, zemzem ibriği, tükürük hokkalan ve oyun kâseleri yer alıyor. Müzayedenin diğer bir ilginç yanı Prof. Dr. Hüsnü A. Göksel koleksiyonu'ndan Orhan Peker'in 'Şezlongda Oturan Ço- Bleu Blanc Kendi' cuk ve Başka'sının 90 milyardan, Fikret Mualla'mn 'Ziyafet'inin 65 milyardan, 'Sokak' ve 'Pazar Yeri' tablolan ise 50'şer milyardan, Cevat Dereli'nin 'Marmara Âdası, Kaptanın E\i' tablo- sunun 60 milyardan, \edim Günsür'ün 'Balıkçı Gelin Alayı' 44 milyardan, Au- guste Etienne François Mayer'm 'Ta- rabya' ile Telemak Eksergian'ın 'Ha- remde Sultan'ının 40'ar milyardan ve Sultan II. Mahmut ımzalı femıanın 45 milyardan açık artırmaya çıkacak olması. Aynca, müzayedede Halil Rıfat Pa- şa ailesi koleksiyonuna ait 16 adet benzer- siz mücevherle birlikte Feridun Güney- man, Güzin Dino, Semiha Berksoy ko- leksiyonlanna ait Abidin Dino, Eren Eyuboğlu, İbrahim Safi, Avni Arbaş, Fikret Mualla, Celile Hikmet, Nuri tyem, Halit \aci gibi Osmanlı ve çağdaş Türk ressamlanyla Leonardo de Mango, Givanian, Telemak Eksergıan gibi oryan- talist ressamlann 80 tablosu 5 milyarla 90 milyar arasında değişen fiyatlarla satışa çıkacak. Müzayedede yer alacak diğer 160 eser arasında ise tombaklar, tophaneler, Edir- ne işi süslemeli Osmanlı yay ve ok takı- mı, Edirne sandık, tuğralı gümüşler, do- kuma ve işleme kumaşlar, Bohem ve Bey- koz porselenler ile 13. yüzyıl Selçuklu eserleri ve Türk hat sanatının örnekleri dıkkat çekiyor. (0 212 259 45 13) { DVD / VCP Asl, SELÇUK Some Like It Hot (Ba- zıları Sıcak Sever)/ Yön: Billy VVilder Oyn: Marilyn Monroe, Tony Curtis, Jack Lemmon, George Raft, Joe E. Brown /1959, siyah-beyaz, 122 dakika/ MGM Home Video-Tiglon. R. Thoeren ve M. Logan'ın öyküsünden senaryolaştınlan bu unutulmaz fihn ,saksofoncu Joe'yla basçı Jerry'nin bir cina- yete tanık olmalannın ardından Tatlı Sue ve Kızlar Orkestra- sı'na katılmalannı anlatan olağanüstü eğlen- celi, içinizi ısıtan, gülümseyişin sık sık kahka- halara döndüğü usta işi bir komedi. Amerikan Film Enstitüsü'nce bugüne dek yapılan bu en iyi komedide Monroe, Curtis, Lemmon altı çizilecek bir oyuncu- luk sergilıyorlar. Özel Bölümlerdekı Geçmişe Nostaljik Bakış'ta Curtis, sinema tarihçisi L. Maltin'le söyleşiyor, çekim öyküsünü, rol arkadaşlan- nı, Lemmon'la nasıl kadın kılığı- na girdiklerini anlatıyor. Tatlı Sue Kızlar Orkestrası'nın Anıla- rı'nda orkestranın 4 elemanı film- le, Monroe, Curtis ve Lemmon'la ilgili anılarını anlatıyor. yönetmen ve başrol oyunculannı yorumluyorlar. Resim- li Anılar Salonu ile oyuncu, yönetmen, set fotoğraflanna ulaşıyor, önemli sahnelerden bölümler izliyorsunuz. Aynca, Wilder"ın 6 filminin de rragmanı var... ••• Beauty and the Beast (Güzel ve Çirkin) / Yön: Gary Trousdale, Kirk Wise/ Müzik: Alan Menken /1991, renkii 84 dakika, Dolby Digital ses/ Walt Disney Home Video-Tig- lon. En iyi film Oscar'ma aday gösterilen, eski bir efsaneye da- yanan, bir masal klasiği de sayı- İan bu yetkin çalışma, aşkın dö- nüştürme gücünü irdeleyerek rüm yaralan iyileştirdığini vurguluyor. En iyi şarkı, özgün müzik Oscar'lannı kazanan, yep- yeni melodilerle örülmüş 5 şarkı içeren bu özel versiyonun Özel Bölümler i de gerçekten zengin. Filmin yapımında 1930'dan 1991'e dek filmin oluşum eweleri, ana ve yan karakterlerin yaratımı, animasyon ekibinin çalışmala- n var. Öykünün Öyküsü'nde Disney çizgi fihnlerinde öykü- lerin gerçek öykülere, tarihi ki- şiliklere, klasik yapıtlara dayan- dığı anlatıhyor. Maurice'in Icat Atölyesi 'nde araç-gereçlerin ek- sik parçalannı tamamlayabilir, Büyüyü Boz Oyunu'nda kötü büyüyü bozup şatodaki herkesi insana dönüştürebilirsiniz. Ceb- ne Dion-Peabo Bryson'ın, Jump 5'ın müzik klipleri, Beğendiğiniz Şarkılan Siz Söyle\in de 101 Dalmaçyalı, Lilo ve Stiç, Disneyland Paris'in tanıtım fragmanlan da DVD'yi tamamlıyor. Kültür Servisi - Türkiye Iş Bankası'nın gençlik sitesi Iş'te Genç, düzenlediği öykü yanşmasıyla genç yazarlan öykü dalında yapıtlar üretmeye çağınyor. Sıteye üye olan herkesin kahlabileceği yanşmaya, katılımcılar 15 Arahk 2002 tarihine dek www.istegenc.com.tr adresindeki öykü gönderme butonu ile yapıtlannı gönderebilecek. Yanşmaya katılan öyküler, tş Bankası Kültür Yayınlan'nın Yayın Kurulu'nca bir ön elemeden geçirilecek. tş'te Genç sitesi kullanıcılan, ön elemeden geçen ilk 20 öyküyü oylanyla değerlendirecek ve en başanlı üç öyküyü seçecek. En başanlı üç öykünün yazan Aria'dan Extra Card ve Siemens C45 model cep telefonu kazanacak. (Aynntüı bilgi için : www.istegenc.com.tr) Enka'da 'Ay Tedipgintiğr • Kültür Servisi -14. yılında Enka Oditoryum'da kış etkinlikleriyle sanatseverlerle buluşan Enka Vakfı. 19 Kasım'da 5. Sokak Tiyatrosu'nun sahnelediği, Özen Yula'nın yazdığı ve Mustafa Avkıran'ın yönettiği "Ay Tedirginliği' adlı oyunu sunuyor. Derya Alabora ve Murat Karasu'nun rol aldığı oyunda, bir kadın ve erkeğin rastlantısal bir karşılaşmayla deniz kıyısmda kurduklan bir oyun anlatılıyor. 'Ay Tedirginliği', zamanın, kadının, erkeğin, kuytu köşelerde düzenlenen oyunlann, yaşamm, aşkın, ölümün yeni masallar ya da hikâyelerle hayat bulduğu günümüzde izlemek-görmek - tanık olmak ka\Tamlanyla izleyicisini tedirgin kılıyor. Oyun, tiyatro ve sinema malzemesini bir araya getirirken yarattığı gerilimle de çok boyutlu bir seyir keyfi sunuyor. (Enka Vakfı Tel: 0212 276 22 14) Zenovvitz Üçlüsü Bilgi'de • Kültür Servisi - Zenowitz Trio, yann saat 17.00'de tstanbul Bilgi Oniversitesi Kuştepe Kampusunda, Çek Konsolosluğu tarafindan düzenlenen bir konser ile sanatseverlerle buluşuyor. Birçok uluslararası müzik yanşmasına katılmış ve çeşitli konserler vermiş olan Çek asıllı üç kızkardeşten oluşan Zenowitz Trio, repertuvarlannda Vivaldi. Bach, Corelli, Teleman gibi ünlü müzisyenlerin eserlerine yer veriyor. Natalie Cole sessHiğini bozdu • Kültür Semsi - Natalie Cole yem albümü 'Ask A Woman WTıo Knows' ile uzun bir aradan sonra tekrar müzikseverlerle buluşuyor. Prodüktör Tommy Lipuma ile çalışan Cole'un, albümünde Diana Krall ile yaptığı sürpriz bir düet de var. Amerika'da satışa çıktığında listelerde Diana Krall'ın tahtını devralan albüm, bu hafta Türkiye müzik piyasasındaki yerini alıyor. Şam'da Türk küttürünün ideri P Kültür Servisi - Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü'nce Ürdün ve Suriye'de, 'Yurtdışındaki Tarihi Türk Eserlerinin Ertvanteri Projesi' kapsamında yürütülen çalışmalara, Yüzüncü Yıl Cniversitesi Sanat Tarihi Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Abdüsselam Uluçam başkanlık ediyor. Uluçam, Şam'da gerçekleştirilen 26 günlük araştırma sonucunda 276 taşınmaz Türk kültür varlığı tespıt ettiklenni. bunlann Osmanlı, Memluklu, Eyyubi ve Selçuklu dönemlerine ait olduğunu söyledi. BUGÜN • CEMAL REŞİT REY KONSER SALONU'nda 17.00'de 'Cihat Aşkın ve Küçük Arkadaşları' adlı konser. (0 212 232 98 30) • MUAMMER KARACA TtYATROSU'nda 11.00'de Sezgin Maden'den çocuklara yönelik 'Teneffüs' adlı gösteri. (0 212 317 77 49) • YUNUS EMRE KÜLTÜR MERKEZİ'nde Bakırköy Belediye Tiyatrolan'ndan 10.30'da 'Masal' adlı çocuk oyunu ve 15.30'da 'tldnci Caddenin Mahkûmu' adlı oyun. (0 212 661 19 41) • TARIK ZAFER TUNAYA KÜLTÜR MERKEZİ'nde 14.00, 16.30 ve 19.30'da 'İşaretler ve Mucizeler' adlı filmin gösterimi. (0 212 293 12 70) ANKARA CAZ FESTİVALİ'NDE BUGÜN • ODTÜ KKM A SALONL nda 16.00'da 'F-inity' konseri. • ODTÜ KKM A SALONü'nda 18.30'da 'Bıyıkoğlu-and-Aykent Trio' konseri. • ODTÜ KKM FUAYE'de 20.00'de 'Screamin Mimis' konseri. (0 312 448 03 84)