Katalog

22 EYLÜL 2001 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA DİZİ GEÇMİŞTEN GELECEGE ORHAN ERtNÇ 'Savaş Hali'nin Etkisl Ikiz kulelerle Pentagon'a düzenlenen terörist saldınlardan sonra Amerika Birieşik Devletleri'nin ilan ettiği "savaş hali" yalnızca ekonomiyi ve sosyal ilişkileri etkilemiyor. Belki pek farkında değiliz ama okullar açılalı beri iki hafta geçmesine karşın Cağaloğlu'ndaki yayınevlerinde yaprak kıpırdamıyor. Geçen yıla kadar kaldınmlara yığılmış ders kitabı ve okul kırtasiyesi paketlerinden yer bulup da geçmek için uğraş verirken hıç yalpalamadan yürümek mümkün. Geceleri de o toptan kitap alışverişindeki bağınş çağınşlan duymak bir yana, in cin top oynuyor. Kitapçı dükkânlanyla Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi önünde yüzlerce metreleri bulan veli kuyruklanndan da eser yok. Okullarda dersler yapılıyor ama bıçakla kesilmişçesine kendisini hissettiren bir kitap satışı durgunlugu var. Her okula yeni giren ya da sınıf geçen öğrencilerin, ucuz diye okunmuş kitapları tercih ettiği görüşünü savunmak da acayipligi yorumlamak için yeterli olmuyor. Gözlemlerimi aktararak değerlendirmesini almak istediğim, kitap yazan ve satan bir arkadaşım, karşılaştığı birvelinin "Niye alalım. Savaş çıkacak, okullar tatll olacak" dedigini aktardı. Akşamını, evdeki bu olumsuz inanıştan doğan karamsarlık içinde geçıren bir öğrenci, ertesi sabah okulda kendisini derslerine nasıl verecek ve ne öğroneceK t Görüldüğü gibi bugünün çocuk ve gençlerini, yannınsa ülkede sorumluluk alacak yetişkinlerini etkileyen durumu düzeltmek gerekli. Sorunu, sadece dolar ve Istanbul Menkul Kıymetler Borsası'na kilitleyerek aşmaya çalışmanın yanlışlığı orta yerde. Ekonomistlerle terör uzmanlannın yani sıra pedagoglara da ihtiyacımız var. ••• Bu tatil gününde, biraz "savaş hali" paranoyasından sıynlıp geçmişe gidelim ve bir ders kitabı anısı nakledelim. Böylece eğitim konusunun dışına da çıkmamış oluruz. Kilisli Rıfat Bilge (1873 1953) lise ve üniversite düzeyinde hocalık yapmış, Türkçe yazdığı ve Arapça'dan çevirdiği yüzlerce kitapla kültürümüze katkıda bulunmuştur. Kendisi, Kaşgarlı Mahmırt'un "Divanü Lügat İtTürk" adlı dev eserini elden geçirerek kitaplığımıza kazandıran (1917) ilk uzman olarak da tanınır. Kilis Kültür Derneği, Kilisli Muallim Rıfat'ın "Anılar ve Insanlar" adlı kitabını 1997 yılında bastırmış. Dernek Başkam Av. Şinasi Çolakoğlu'nun gönderdiği kitabı okurken rastladım alıntılayacağım anıya... ••• Kendisi 1904 yılında Vefa LJsesi Arapça öğretmenllğlne atanmış. Kitaplıklarda ne kadar Arapça "saıf (dilbilgisi) kitabı varsa bulup okumuş. Okuduklan 500'e yakınmış. Bakmış ki bunlardan yüzde 99'u Araplar tarafından, yüzde biri de Türkler tarafından yazılmış. Araplar, Arapça bilenler için yazmışlar doğal olarak. Turklerde onları taklit etmişler. Bu nedenle Türk öğrenciler öğrenmekte zorlanırlarmış. Düşünüp taşınmış ve Türkler için bir sarf kitabı yazmaya karar vermiş ve yazmış da. Maarif Nazın (Eğitim Bakanı) Emanullah Efendi, müsveddeleri Bilim Bölümü'ne havale etmiş. Bölümün başkam da Hacı Zihni Efendi Hazretleriymiş. Rastlantıya bakın ki bütün liselerde okunan tek kitap da onun yazdığıymış. Sonrasını şöyle anlatıyor: "Şimdi kendi eserini kaldınp benim eserimi kabul edeceğini aklıma bile getirmiyordum. Onun için arzuhali (dilekçeyi) yoklamaya bile lüzum görmedim ve adeta pişman oldum. Bir hafta sonra maariften birodacı geldi, 'Seni Hacı Zihni Efendi istiyor' dedi. Kendimce, 'Şimdi efendi hazretlerinin itabına(azanna) mazhar olacağım. Fakat o büyük zat beni tekdir etse (paylasa) bile ses çıkarmayacağım, ona olan hürmetime kusur getirmeyeceğim' diye karar verdim. Kemali edeple (tam bir saygıyla) huzuru şeriflerine çıktım." Kilisli Muallim Rıfat daha sonra, efendinin, kendlslnin kim olduğunu öğrenince ayağa kalkarak karşıladığını ve şöyle dedigini anlatıyor: "Senln gibi bir genci görmekle bahtiyar (mutlu) oldum. Şayanı tebriksiniz. Kitabınızı okumaya başladım, kendlml mektep sırasında oturan birçocukyerine koydum. Sözlerinı kolaylıkla anladım, anladıklanm aklımda kaldı. Binaenaleyh (bu yüzden) kitabınızı çocuklanmız İçin pek münasip (uygun) gördüm. Işte ben eserimi programdan çıkartıyor, yerine kitabınızı koyuyorum." Işte size bilim adamlığı kadar yerlerinde kalmak İçin direnenlerin de ders alması gereken bir alçakgönüllülük örneği. ABD KONCRE KARARI OLMAKSIZIN KORE'YE ÇIKTI Kuzeyde kurulmuş olan Kore Dcmokratik Halk Cunıhuriyeti, 25 Haziran 1950 yüında Çin'in bilgisi dışında, 38. paralel boyunca Cüney Kore'ye saldınya girişti. Amaçlannın birieşik bir Kore yaratmak olduğunu belirten Kuzey Kore'nin bu saldınsı, BM Güvenlik konscyi taraftndan güvenliğin bozulması olarak Utnımlandı ve üye devletleri saldınyı püskürtnıek için yardıma çağırdı. BM'ye üye 53 devlet Güney Kore'ye yardım için ilke karan aldL ABD ise kongre karan olmaksızın 27 Haziran'da askeri birliklerine Kore'ye çıkma emrini verdi. Galibi olmayan savaş: Kore Noel'de evdeyiz / kinci Dünya Savaşrnın sonunda müttefikler arastnda vanlan anlaşma uyannca SSCB, Kore'deki 38. paralelin kuzeyindeki, ABD ise güneyindeki Japon birliklerini teslim aldı. Yanmadanın geleceğini belirlemek için ABD ile SSCB iki kez bir araya gelmelerine karşın Kore konusunda anlaşamadılar. ABD konuyu Birleşmiş Milletler'e götürdü. BM yanmadada seçimlerin yapümasma, yeni oluşumun kendi haline bırakılmastna karar verdi. Ancak Sovyet Rusya bu karan tanımadı. Bunun üzerine yalnızca Güney Kore'de seçimler yapıldı ve Kore Cumhuriyeti kuruldu. Böylece yanmadanın güneyinde ABD yanlısı. Kuzeyde de sosyalist birer devlet kurulmuş oldu. 1949 yılının sonuna gelindiğinde hem ABD hem de SSCB giiçlerinin büyük çoğunluğunu yarımadadan çektiler. Kuzeyde kurulmuş olan Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti, 25 Haziran 1950 yılında Çin'in bilgisi dışında, 38. paralel boyunca Güney Kore'ye saldırıya girişti. Amaçlannın birieşik bir Kore yaratmak olduğunu belirten Kuzey Kore'nin bu saldınsı, BM Güvenlik Konseyi tarafmdan güvenliğin bozulması olarak tanımlandı ve üye devletleri saldınyı püskürtmek için yardıma çağırdı. BM'ye üye 53 devlet Güney Kore'ye yardım için ilke karan aldı. ABD ise kongre karan olmaksızın 27 Haziran'da askeri birliklerine Kore'ye çıkma emrini verdi. Güney Kore'ye yardım için ilke karan alan 53 ülkeden sadece 16'sı BM komutası altında. Bu ülkeler savaşta sembolik güçle yer aldı. • Afganistan'a düzenlenecek bir kara operasyonu olasılığı giderek güçlenirken bu operasyona NATO üyesi ülkelerin de asker göndermesi gündemde. Türkiye'nin bu operasyona aktif olarak katılması halinde daha fazla dış yardım alacağını öne sürenler de az değil. Gündemde bunlar tartışılırken NATO'ya girme uğruna Kore'ye asker gönderilmesi olayını anımsatmak istedik. MtYASE tLKNUR "Bir koyup üç alma" fikrinin ilk miman oydu. 1950 seçimlerinden zaferle çıkmıştı. Iç politikada muhaliflerini sindirmiş olmanın rahatlığıyla gözünü Batı'ya çevirmişti. Yeni kurulan Kuzey Atlantik Paktı NATO'ya girmek için ABD'ye kurlar yapılıyor, kongrede etkileri smırlı senatörler Türkiye'ye çağnlarak ağırlanıyor ve onlann ağzından çıkan "Kuzey Atlantik Paktı'na alınabilirsiniz" sözlerı bizzat Başvekil ve Dışişleri Bakam'nın ağzından Türk kamuoyuna müjde olarak veriliyordu. • ,.,, t., me konusunu karara bağladıklannı açıkladı. Parlamentonun onayını alma gereği duymamıştı. Demokrasinin beşiği sayılan ABD Başkam Trurnan da öyle yapmamış mıydı? Üstelik karşısında Eisenhower gibi bir rakibi bulunmasına karşın. Halkın coşkusu karşısında CHP'nin sesi kesilir gibi olmuştu ama bu kez de komünistler yaptıklan açıklamalarla kafalan bulandırmaya başlamıştı. Banşseverler Cemiyeti bir bildiri yayımlayarak savaş karannın değiştirilmesini istemiş ve hükümetin asker gönderme kararının ABD'nin zorlamasıyla alındığına dikkat çekmişti. Türk basını '23' senüik askere dair Kore'ye asker gflnderdl a üye olmak için girişimlerini sürdüren Türkiye ise, bu süreci hızlandırmak için ABD'den sonra savaşa müdahale eden ikinci ülke oldu. Türkiye'de iktidarda bulunan Demokrat Parti hükümeti ABD hükümeti gibi Meclis onayına gerek duymadan 141. Alaydan 4 bin 500 askeri, Tuğgeneral Tahsin Yazıcı komutasında Kore'ye gönderdi. 19 Rkim'dc Pusan Limanı'na ulaşan Türk birlikleri 26 Kasım'da da 25. Amerikan Tümeni'ne bağh olarak Kunuri'deki çatışmalara katıldı. Dört gün süren çatışma sırasında ağır kayıplara ugrayan Türk Tugayı'nda bine yakın asker ve subay öldü. Savaşın sürdüğü üç yıl boyunca Türk Tugayı, ABD birliklerinden sonra en ağır kayba uğrayan ikinci birlik oldu. Müttefik kuvvetler 38. paralele doğru ilerlemeye başlayınca, Çin BM kuvvetlerinin Kuzey Kore'de bulunmasını kendi güvenliği açısından kabul edemeyeceğini ve savaşa müdahale etmek zorunda kalacağmı bildirdi. MacArthur 24 Kasım'da "Noel'de Evdeyiz" adlı saldırı planını açıkladı. Ertesi gün Çin'in yaklaşık 180 bin gönüllü askeri savaşa girdi. 1.5 ay sonra müttefik birlikler yeniden 38. paralele sürülmüştü. Sonunda kabaca 38. paraleli izleyen kararlı bir cephe hattı oluştu. 10 Tcmmuz I951'de ateşkes görüşmekri başladı. Görüşmeler sonuç vermeden aylarca sürdü. Haziran 1953'te kısabir süre için yeniden başlayan çatışmalann ardından 27 Temmuz'da ateşkes anlaşması imzalanarak cephe hattı Kuzey ve Güney Kore arasında de facto (fiili) sınır olarak kabul edildi. Savaş boyunca iki tarafın verdiği kayıplar içinde sivillerin sayısı 2 milyonun üzerindeydi. Mıster Dalles, sizden saklamak olmaz, hayatpahalı biraz bızım memlekette. n u bildiriye hükümet büyük Meselâ iki yüz gram et alabilirsiniz, Jj tepki göstermiş ve Banşse koyun eti, Ankara da 23 sente, $ ;. ' • verler Cemiyeti Başkam Behice yahut iki kilo kuru soğan, Boran ile Genel Sekreter Adnan yahut bir kilodan biraz fazla mercimek, CemgU tutuklanmıştı. Boran ve ellı santim kefen bezi yahut,/***, NATO'ya glrme ffırsatı Cemgil'in 15 yıl hapis cezasına yahut da bir aylığına çarptırılması da hükümeti sakin yirmi yaşlarında bir tane insan, leştinnemiş bu kez de Milli Eği erkek, şte o günlerde önce ABD'nin tim Bakanı Tevfik lleri'nin el al ağzı burnu, eli ayağı yerinde, / gözüne, ardından da NATO'ya tından desteklediği üniforması, otomatiğı üzerinde, girme fırsatı aniden "Komünizmi telin" yani öldürmeye, öldürülmeye hazır, doğuverdi. 38. paralemitingleri dalga dalga belki tavşan gibi korkak, lin kuzeyinde Sovyet yayılmıştı. Bununlada belki toprak gibi akılh, Rusya ve Çin' in destebelki gençlik gibi cesur, yetinilmemiş zamanın ğiyle kurulan Sosyabelki su gibi kurnaz Diyanet îşlcri Başkam list Kore devleti, Gü(her kaba uymak meselesi), Aksckili Ahmet Hamney Kore'yi işgale kalbelki ömründe ilk defa denizi görecek, dibir fetva yay ımlayakıştı. ABD, BM'yi belki ava meraklı, belki sevdalıdır. rak komünizmin ne Güney Kore'ye yardıYahut da aynı hesapla Mıster Dalles garabet bir şey olduma çağırdı. Konu (tanesi 23 sentten yani) ğunu ve lslamla kati satarlar size bu askerlerin otuz beşinı BM'de görüşülürken suretle bağdaşmaya birden ABD Başkam Trucağını açıklamıştı. tstanbul da bir tek odanın aylık man, kongreden karar kirasma, almadan savaş ilan etTürk askeri seksen beş onda altısım yahut ti. Bu durum ABD'de Kore'de bir çıft iskarpin parasına. siyasi gerginliğe neYalnız bir mesele var Mister Dalles, den oldu. Ancak Truherhalde bunu sizden gizlediler: O o n u n d a 25 Eylül man, olağanüstü dukJ 1950tarihindeilk Size tanesini 23 sente sattıkları asker rum ilan ederek ordukafile Kore'ye doğru mevcuttu üniformanızı giymeden önce larını Güney Kore'ye yola çıktı. Iskenderun de. gönderdi. Orduların Limanı'ndan marşlar mevcuttu otomatiksiz fılan, başına da komutan eşliğinde uğurlandık mevcuttu sadece insan olarak, MacArthur'u getirdi. mevcuttu, tuhafimza gidecek, lannda pek çoğu adını mevcuttu, hem de çoktan mı çoktan, BM'de diğer ülkeler ilk kez duyduğu ve ha daha sizin devletin adı bile konmadan. Güney Kore'ye gitme ritadaki yerini gözü Mevcuttu, işiyle gücüyle uğntşıyordu, kararını tartışırken nün önüne gctireme meselâ, Mister Dalles, ABD'ye ilk destek diği Kore'ye bir an ön yeller eserken yerinde sizin NewTürkiye'den geldi. ce varmak, çekik gözYork'un, BM Genel Sekreteri lü kızıl orduya haddi kurşun kubbeler kurdu o Norveçli Trygve Lie, ni bildirmek için sa gökkubbe gibi yüksek, üye ülkelere gönderdibırsızlanıyordu. haşmetli, derin. ği telgrafla Güney KoABD'li kardeşlerinin Elinde Bursa bahçeleri gibi nakışlandı re'ye yardım edilmesi kahraman Türk aske ipek. talebinde bulundu. Savaş boyunca iki tarafin verdiği kayıplar içinde sivillerin rinin yardımına ihtiya Halı dokur gibi yonttu mermeri, Hükümet ve Meclis sayısı 2 milyonun üzerindeydi. cı vardı. Hem ne de ve nehirlerin bir hyısından öbür karan olmaksızın Dımişti radyo konuşma kıyısına ebemkuşağı gibi attı kırk gözlü şişleri Bakanı Fuat Köprülü, cesında Milli Savunma Bakanı Re köprüleri. mali var." Bu müjdeli haber hcvab telgrafuıda Türkiye'nin Güfik Şevket Ince: "Milletler arasın Dahası var Mıster Dalles, men hemen tüm gazetelerde sekiz ney Kore'ye asker göndermeye daki muharebelerin tarihi çok es sizin dilde anlamı pek de belli değilken henüz sütuna manşet verildi. Adnan hazır olduğunu bildirdi. kidir. Bunlann hepsi, haklı veya zulüm gibi, hürriyet gibi, Menderes de, "NATO'ya glrmehaksız bir scbebe dayanmıştır. Şu kardeşlik gibi sözlerin, Diğer ülkeler sembolik sayıda miz zarureti sulhun korunması rasını katiyetle size söyler ve temin dövüstü zulme karşı o, asker göndereceğini açıklamasımaksadına bağlıdır" açıklamaederim ki, hiçhir harp sizin iştirak ve istiklâl ve hürriyet uğruna na karşm Türkiye, NATO'ya girsıyla yanıt verdi. ettiğiniz bu sefcr kadar mübarek ve milletleri kardeş sofrasına davet me sevdası yüzünden ABD'den Basın ve kamuyoundaki milli ve insani maksat gütmemiştir.'" ederek, sonra en fazla kuvvet göndermemücadele ruhu kabannca muhaKore'ye giden askerlerimizin ar ve yârin yanağından gayrı heryerde, yi taahhüt eden ülke oldu ve 4 bin lefetm "AiM hüfcümet Korfye atdından gazeteler de tam teçhizat her şeyde, 500 askeri Kore'ye sevk etmek tor oondtrtPkM Mtdsin u u y n th lı birer savaş muhabiri gönderme hep beraber için hazırlıklara başladı H N M f e " türünden tepkılerı de bir sü yi ihmal etmedi. Özel Kore ekle diyebilmek için re sonra kesildi. Halk, hükümetin ri veren gazeteler, Kore'den Tür yürüdü peşince Bedreddin 'in. Meclis karan alınmıyor kiye'ye, Türkiye'den Kore'ye O, tornacı Hasan, köylü Memet, aldığı karan alkışlıyor, Türk'ün öğretmen Ali dir, mektup hattı oluşturdu. Kore'deki kahramanlığını dünyaya özellik'T'ürkiye'de Kore'ye asker gönaskerlerimizin resimleri, ne yeyip kaya gibi yumruğunun son ustalığı: le de Amerika'ya gösterme fırsaA derilmesi konusunda henüz ne ictikleri, o günü nasıl geçirdik 922 yılı 9 Eylülüdür. tını kaçırmak istemiyordu. Hüküresmi karar olmadan DP tstanbul leri pehlivan tefrikası halinde ga Dedim ya, Mister Dalles, meti bu konuda eleştiren CHP zazetelenn sayfalannı süslüyordu. herhalde bütün bunları sizden Milletvekili Senihi Yürütcn gazeten Türkiye'yi İkinci Dünya SaAncak cepheden buruk haberler gizlediler. telere geçtiği bir açıklama ile Kovaşı'na sokmayarak ulusal onuUcuzdur vardır illeti. degeliyordu. MacArthur komutare'ye gönüllü asker toplama girirumuzu beş paralık etmışti. HatHani şasmayın, sındaki Türk ordusu, bir aydan yarın çokpahalıya mal olursa size şimini başlattı. Bu milletvekilinin ta DP Milletvekili FevziLütfiiKafazla zaman geçmesine karşm bu 23 sentlik asker, gösterdiği adrese daha ilk günden raosmanoğlu, daha da ılerı gidecephe gerisinde tutuluyor, sıcak yani benimfakir, cesur, çalışkan 3 bin başvuru olmuştu. Türk hal rek bizi savaşa sokmadığı için lsçatışma bölgelerine gönderilmi milletim, kının istekli halini gören Başvemet Paşayı erkeklik gururumuzu yordu. Bu durum Türk ordusunun her millet gibi büyük Türk milleti. kil Menderes, 25 Temmuz gecesi öldürmekle suçlamıştı. Şimdi ve basının gururunu incitiyordu. Bakanlar Kurulu'nu olağanüstü Türk'ün erkekliğini tüm dünyaya Nâzım Hikmet toplayarak Kore'ye asker gönderispat edeceği gün gelip çatmıştı. akanlar Kurulu tarafından alınan bu karar, ertesi gün Türk basmında şu başlıklarla duyuruldu: "Hükümetin aldığı karar yurtiçinde derin bir hcyccan uyandırdı vc umunıi tasviplc karşılandL" • Aynı günlerde Türkiye'yiziyareteden ABD'li senatörCain,Boğaz gezisinde herkesi sevince boğan haberi gazetecilere verdi: "Atlantik Pakti'na ahnmanızüıri B Barısseverler cemiyeti oerinc@cumhuriyet.com.tr. Afyon'da zindrleme kaza AFVON(AA)Afyon yakınlannda mcydana gelen zincirleme trafik kazasında, art arda yaşanan kamyon, otobüs çarpışmalan, kaza yerinde inceleme yapan bir polis memurunun, kamyonun altında kalarak yaşamını yitirmesine neden oldu, 4 kişi yaralandı. AfyonKütahya karayolunun 17. kilometresinde sabaha karşı meydana gelen trafik kazasında, karşı yönlerden gelen ve ikisi de Yurtiçi Kargo'ya ait Kadir Veşİldağ yönetimindeki 45 SK 889 ve BUal Duman'ın kullandığı 01 PT 008 plakalı kamyonlar ile Halil Develi yönetimindeki 07 RL 316 pla Bir polis hayatını kaybetti I ^ SÜRECEK kalı elma yüklü kamyon ] çarpıştı. ] Afyon Bölge Trafik ı Ekipleri, olay yerinde, kazanın notlannı alırken' ve inceleme yaparken! kazayı fark ctmcyen' Mevlüt Ceylan idaresin • deki 34 TA 2206 plaka; lı Kontur firmasına ait yolcu otobüsü, kaza ya, pan kamyonlara çarptı. İkinci çarpmada, elma! yüklü kamyon devrildi. | Bu sırada, ilk kazaya ka > rışan şoförler ve bölge | trafik ekibindeki diğer polısler, ikinci kazayı ı fark edip kaçarken polis \ memuru Irfan Sefa (46),' talihsiz bir ^ekilde, dev1 rilen elma yüklü kamyo ] nun altında kalarak ya' şamını yıtırdı. ,