Katalog

28 MART 2001 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ / ekonomi@cumhuriyetcom.tr 13 Borsada kaynak sıkmtısı • Ekonomi Servisi - Ekonomıden sorumlu Devlet Bakanı Kemal Derviş'in dış fınansman desteğinin 15 Nisan'da netleşeceğine ilişkin açıklamalan ve hükümet ortaklan arasındaki basına yansıyan gerginlikler borsayı olumsuz etkıledi. Istanbul Menkul Kıymetler Borsası'nda Bileşik Endeks dün günü yûzde 4.46'lık kayıpla 7.979 puandan kapandı. ÎMKBRepo Piyasası'nda günlük ortalama faiz yüzde 80.08 oldu. Serbest piyasada 1 ABD Dolan 993 bin liradan satıldı. Sanayi üretimi yüzde 6.1 arttı • ANKARA(AA)- Sanayi üretimi, geçen yıhn dördüncü üç aylık dönemi ile yıl toplamında, önceki yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 6.1 artış gösteTdi. Devlet Istatistik Enstitüsü'nün (DtE), 2000 yılı dördüncü dönem (ekim-kasım- aralık) Uç Aylık Sanayi Üretim Endeksi sonuçlanna göre, geçen yılın 4. döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre üretim artışı imalat sanayiinde yüzde 6.7, elektrik, gaz ve su sektöründe yüzde 3.8, madencilik sektöründe ise yüzde 1.9 oldu. GAFta Tiirkiye- ABD işbirliği • ANKARA(AA)- GAP Bölge Kalkınma Idaresi Başkanı Olcay Ünver, hafta sonunda Washington'da Türk- Amerikan Dernekleri'nin yıllık toplantılanna katılarak GAP'taki işbirliği imkânlarını anlatacağını söyledi. Ünver, GAP'a yabancı sermaye gelişi konusunda, Türkiye genelinde olan sorunun GAP için de geçerli olduğunu kaydederek "Yabancı sermaye GAP'ta yatınm için hâlâ bekliyor" dedi. Unver, şu sıralarda 2 orta boy, bir de Alarko Holding'e ait projenin bekleme aşamasında olduğunu da belirtti. Sayıştay'ın 2000 yılı raporunda, 1 dolarlık destekleme priminin maliyetinin 158 dolar olacağı hesaplandı Kamuda sistem ldlideiKİiFATMAKOŞAR KİT'lere verilen görev finansmanlannın Hazine tarafından zamanında sağlanmaması devlete pahahya mal oluyor. Borç batağmdaki Hazine'nin tutumu nedeniyle KİT'ler finansman aracı olarak kullanılırken görev zararlan da kamu bankalarma yıkıhyor. Borç ilişkileri zincirinde, nakit açıklan giderek büyüyen kamu bankalannın Hazine tarafindan fınanse edildiği görüntüsü çizilirken görev zaran borçlannın devletin sübvanse ettiği alanlara zamanında para aktarmamasından kaynaklandığı saptandı. Devletin giderlerinin kayıt dışı kaldığının, borçlannın hesabını bilmediğinin ve bir kısım borçlann kamuoyundan gizlendiğinin vurgulandığı Sayıştay'nı2000 Yıh Mali Raporu'nda, kamu bankalannın açıklannı finanse eden Hazine'nin sübvanse edilen piyasalara olan borcu çarpıcı ömeklerle anlatılıyor. Yapılan hesaplamalar, 1993 yılında 1 dolarlık destekleme priminin 2002 yılında devlete maliyetinin 158 dolar olacağını gösteriyor. Bunun nedeni ise Hazine'nin ödemeleri zamanında yapmayarak kamu bankalanna borçlanması ve bu borca, piyasa faizinin yüzde 35 üzerine çıkacak oranda yüksek faiz uygulaması olarak belirtiliyor. Raporda, sözkonusu borçlara uygulanan faiz oranının 1999'da yer yer yıllık yüzde 300'ü bulduğu vurgulanıyor. Sayıştay'm 2000 Yılı Mali Raporu'da ele alınan "küttü pamuk desteîdemc uygulaması^yla ilgıh örnekte, borç batağmdaki Hazine'nin zamanında ödeme yapmamasının ve alacaklara yüksek faiz uygulamasının maliyeti Zarar Büyüyor Göre» zaran borçtanamMan ve m« gotoonm Yıllar 1996 1997 1998 1999 JoçüamftnlyonJL) 842. 1.911. 4.954. 13.000 GSMN'ye oranı (%} 7 8 9 17 1 •akitoçMangiderek büyüyenkamubankakmnm Hazine tatvfindanfinanseedildiği görüntüsüçtiMen görevzaran borçkmdevtetin, sübvanse ettiği alankmızamanıtıdapanı aharnvımasmdankuymManıyor. Hesapkmıaiarbuborçkwm, sübvansiyonlarmçokhtğundan değiluygulananyüksekfaizden kaynakiandığongösteriyor. gözler önüne seriliyor. Görev zaran borçlanrnn katrilyonlara ulaşmasının, "sübvansiyonlann çokluğundan değil zamanında ödeme yapılmayarak yüksek faiz ödeme zorunluluğundan" kaynaklandığının vurgulandığı raporda yapılan hesaplamalar şöyle: l'e karşı 28 dolar "Ziraat Bankası 1993 ve 1994 yıllannda üretkflere yaklaşık 315 mflyon dolara karşüık gden tutarda kütlü pamuk destekleme primi ödedL Bunun karşıhğı Hazine tarafindan ödenmediği için kalan borca faiz yürütülmeye başlandL Hazine 199Tde bankaya yaklaşık 712 mflyon dolar tutannda ödeme yapb,ancakbu ödeme 315 mflyon dolarbk borcun sadece 51 müyon dotariık ktsmını tasfiye etti. Yani 1993yıhndakil dolarhk destekleme primi karşıhğında 1997yıhnda bankaya 17 dolar ödendL 1998 yıh sonunda borç bakryesi 7.4 mUyar dolara ulaşü. Bu, borcun ash ile layaslandığında ise l'e28demek.Bu borç birkaç yıl daha aym şekflde devam ederse kütlü pamuk destekleme priminden kaynaklanan bu borç 2002 yıhnda 34 milyar dolara ulaşacak. Yani, Hazine, 1993 yıhnda üretkiye ödenen 1 dolara karşıhk 9 yıl sonra Ziraat Bankası'na (dolayısıyia bankanın fon sağjadığı piyasaya) 158 dolar borçiu olacak." Sonımhılar kurtuluyor Sayıştay'ın sözkonusu raporuna göre, -görev zaran işlemferinin uzun zaman" alması ve bir borç ilışkısine dönüşmesi "buna ilişkin kararlann doğurduğu mali yükün uzun bir süre geçtikten sonra ortaya çıkmasma" neden oluyor. Bu nedenle de kararlan alanlar bu işlemlerin maliyetine katlanmıyorlar. Bağimsızlık zedeleniyorBorç stoku ağır Borç stoku artıyor Dtşborçiar yüksek ı •Hazinenin nakit giderlerinin fînansmanı I /> r düzeyini koruyor |lç borçlanma artryor Yurt dışına kaynak aktanlıyorlKamu dış borçlannda net transfer yaptlıyor Dış borçlanmada kısa vade yüksek faiz. Hazinenın borçlanması zorlaşıyor Özel sektörûn dış borçian artıyor Uzunvadeli Kısavadeti^. Sıcakpara-" i Dtşlanma etkisi: Özel sektor para pıyasasına giremiyor, kredi kullanamryor, yatınm yapamıyor Yatınmlara kaynak aktanlamıyor, gelir dağılımındakı uçurum hızla dennleşiyor Borçlanma, ülkentn gelecekteki refahının azalmasına yol açıyor Pozitrf net transfer|——ı -Ödemeter dengesi I—ı - Bütçe açık veriyor I . I ' 4 • ' I ' Spekıilatif amaçlarta dış kaynak aktşıcazıp halegel yor lç borçlanmada yüksek reel faiz- ödeniyor Hazine kfrienm görevterini zamanında finanse etmiyor. Zararlar kamu bankalanna yikılıyor Borçlar, geri ödenme kapasitesi oluşturmuyacak şekilde kullanılıyor Borçlanma hasılatı yatınm dışı alanlarda kullanılıyor Yatınmlar verimsiz Faiz dışı narcama kalemteri üzerinde baskı oluşuyor Gorev zaran borçian Kit'lerte bütçe dışı ilişkiler| kuruluyor \jn i. >» t Kamu bankalannın alacaklanna piyasa koşultannın çok üzerinde faiz veriyor Görünmeyen borçlar oluşuyor, kayıt dışı borçlanma yapılıyor Kayn*k:$ayıştay 2000 ytlı mali npocu Sıhntının çözülmemesi durumunda veriminyüzde 40 azalacağı ve tanmda dışa bağımhhğın artacağı vurgulanıyo Çiftçi gübresiz ekim yapacakEkonomi Servisi - Kredilehn durdurulmasıyla kaynak sıkın- tısı yaşayan üretıci, şimdi de gübre tekellerinin oyunlanyla darbe alıyor. Yaklaşık 3 aydır gübre sıkıntısı yaşayan üretici, gübresiz ekime başlarsa veri- min yüzde 40 düşmesi bekleni- yor. Bu durumda da tanmsal ürünlerde dışa bağımhhğın ar- tacağı uyansı yapılıyor. Çiftçi, bir hafta içinde kay- nak bulunamaması durumunda zorunlu olarak "gübresiz eki- me'' hazırlanırken özellikle pa- muk, mısır, narenciye ve pancar gibi ürünlerde verimin büyük oranda düşeceği belirtiliyor. Aynca "kalite düşüklüğüne" yol açması da beklenen gübre sıkıntısının aşıhnası için çeşit- li çalışmalar yaptığı bilinen Ta- • Tanmda yaşanan gübre sıkıntısının başlıca nedenini, tekelleşmeye firsat veren Gübre Ithal Kararnamesi'ne bağlayan Adana Çiftçiler Birliği Başkanı Cumali Doğru, bu kararnamenin derhal değiştirilmesi gerektiğini söyledi. nm Bakanı Hüsnü Yusuf Gö- nı Cumali Doğru, bu kararna- kalp'in bir an önce çözüm için devreye girmesi gerektiği vur- gulanıyor. Gökalp'in yürürlü- ğe soktuğu yasal düzenlemele- rin olumlu sonuçlar vermediğı- ne dikkat çekilirken Gübre Ithal Kararnamesi'nin "tekeDerin ekmeğineyağsürdüğü" dile ge- tiriliyor. Tanmda yaşanan gübre sı- kıntısının başlıca nedenini, te- kelleşmeye firsat veren Gübre lthal Karamamesi 'ne bağlayan Adana Çiftçiler Birliği Başka- menin derhal değiştirilmesi ge- rektiğini söyledi. "Yurtdışjnda ucuz gübre var. Ancak karar- name, rekabeti degjl tekeküiği teşvikedryor'' diyen Doğru, ka- rarname nedeniyle birkaç çift- çinin ya da kooperatifın bir ara- ya gelıp gübre ithal edemediği- ni vurguladı. Kararnamenin üreticiyi te- kellerin insafına bırakan sınır- lamalar içerdiğine dikkat çeken Doğru, bu maddeleri şöyle sı- raladı: "İthalaü yapacak şirke- tin en az 100 mttyar Bralık ser- mayesi olmah, yühken az 10 bin ton gübre getinnen* ve kendi da- ğrtnn sistemine sahip ohnah." Dığer tanm ürünlerinde böy- le bir kota ohnadığını belirten Doğru, söz konusu kotanın da sektördeki tekelci yapıyı gözler önüne serdiğini savundu. Cu- mali Doğru, yurtiçi üretiminin yeterli olmadığma işaret ede- rek "Serbest piyasa diyoruz, ama piyasayı rekabete acmıyo- ruz. Türkiye'degübreüreten de, gübre Hfaal edende hep aynı fir- malar'' dedi. Gübrenin bulunması halinde bu kez de çiftçinın karşısına, durdurulan kredi sorununun çıktığını belirten Doğru, Ziraat Bankası'nın da çiftçiye yeniden destek sunmasını istedi. Şap salguunda Çin lokantası kuşkusu LONDRA (AA) - Ingiltere'de şap hastalığı salgınının, ülkenin kuzeydoğusundaki bir Çin restoranında kullanılan kaçak etten kaynak- landığı tahmin ediliyor. Restoranm Uzakdo- ğu kaynaklı kaçak et kullandığı ve artıklan- nı verdiği çiftlikteki hayvanlann şap virüsû- nü kapmasıyta salgının başladığı sanüıyor. Öte yandan Belçika'da iki yeni 'deli dana' vakasının saptandığı bildirildi. İLGİTOPLUMUNA DOGRU7ÖZLEMYÜZAK ozlemyu@yahoo.com Türkiye'nin gün- demini ekono- mik kriz meşgul eder- ken ve tüm çabalar nasıl dış borç bulu- nacağı üzerinde yoğunlaşırken bu soru ilk bakışta garip geliyor değil mi? Süt üre- ticilerinin eylem hazıriığı ve gübrede ya- şanan sorunlar bile medyada satır arala- nnda eriyip gitti. Keza Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in geçen günlerde Harp Akademi- teri Komutanlığı'nda yaptığı "devletin bil- gi toplumunun gereiderine göre yeniden yapılandınlmasının şart olduğunu, an- cak bunun yalnızca bılgisayar sahibi ol- makla gerçekleştirilemeyeceğini" vur- guladığı sözleri de... Sezer bilgi çağında toplumlann başa- nsının "bilgiyi üretebilme ve bunu eko- nomik ve toplumsalyarara dönüştürebil- me sürelerine" bakılarak ölçülebileceği- ni kaydetmişti. Pekı, bilgi nasıl üretilecek ve toplum- sal yarara nasıl dönüştürülebilecek? In- temet sitelerinde kısa bir gezıntı beni Hin- distan'ın bir eğitim sitesine götürdü. "Kalkınma için e-ticaretin analizi, herke- Köyler Bilişim Teknolojilerinden Nasıl Yararlanabilir? Oir bılgisayar sistemi ile sütün kalitesi, miktan, içindeki yağ oranı ölçülürken hijyenik testleri yapılıyor. Bir diğer ömek de köyden yetiştirilen bir gencin internetten çiftçilerin sorunlanna çözüm araması. se eğitim için yeni stratejiler, ulusal eği- tim politikası, çocuklar için yazılım, bili- şim teknolojilerinin Hintçe kullanımının yarannın tartışmaya açılması, kadınlar için eğitim, yetişkinler için eğitim..." Uzayıp giden altbaşlıklarta içi dopdolu birsrte, bilgilerin payiaşıldığı, deneyimle- rin aktanldığı, sorunlann derinliğine tartı- şıldığı güzel bir ortam. Başlıklardan biri dikkat çekiciydi. Bilişim teknolojileri (BT) Hindistan kırsalının gereksinimlenne hiz- met edecek şekilde nasıl geliştirilebilir? Hindistan'ın Anand Gujarat eyaletine bağlı bir köyde bir süt kooperatifınde, BT'den yararlanılarak civar köylerinde dahil olduğu 3 bini aşkın süt üreticisinin yaşamlannın nasıl gözle görülür şekilde değiştiğı anlatılıyor. Hindistan'ın en ücra ve en yoksul ke- simlerinden olan bu bölgedeki koopera- tif başansını "BeyazDevrim" diyetanım- ladtğı "OtomatikSüt Toplama Sistemi'ne borçiu. Kooperatifyöneticileri bu sistem- le yalnızca üretimin değil, verimin de ar- tacağı konusunda köylüleri ikna ediyor. Ortak para toplanıyor Bir bılgisayar sistemi ile hem sütün ka- litesi, miktan ve rçindeki yağ oranı ölçü- lüyor hem de hijyenik testlen kısa bir sü- re içinde yapılıyor. Sistem öyle güzel iş- liyor ki civar köyler de dahil oluyorlar ve kısa süre içinde köylüler yeniden arala- nnda para toplayarak sistemi zaman za- man sekteye uğratan elektrik kesintile- rine karşı bir jeneratör bile satın alıyortar. Bir diğer ömek yine bir köye yerieştiri- len bir bilgisayann nasıl hizmet verdiğini anlatryor. Kente gidip bilgisayar kursuna katılan köyün gençlerinden biri köye sa- tın alınan bilgisayann başına oturtulur ve intemet sitelerinde köylülerin üretimle il- gili sorulanna yanıtlar arar. Köylü bu şe- kilde, ürettiği sarmısağa araanın biçtiği fi- yatın çok ucuz olduğunu anlar, kendine yeni pazariar bulur, verimini arttırmanın tekniklerini öğrenir... Hindistan'daki intemet sitesinde bilgi- ler ve deneyimlerin paylaşımı uzayıp gi- diyor. Tıpkı Cumhurbaşkanı Sezer'in "bil- giyi üretebilme ve bunu ekonomik ve toplumsal yarara dönüştürebilme" söz- leri gibi... Birden aklıma Urfa'da (üstelik civar köylerde değil, kentte) konuştuğumuz bir pamuk üreticisinin "samimı itiraflan" ge\- di: Biz kazandığımız parayı üç şeye yatı- nnz: "Silaha, arabaya ve kuma olarakala- cağımız kadına..." Tasarruf Sahiplerine Duyuru T. GARANTÎ BANKASI A.Ş. B TÎPl LİKÎT FONU Sermaye Pıyasası Kurulu'ndan alınan 15.03.2001 tarih ve KYD/182 sayılı izin doğrultusunda; T. Garantı Bankası A.Ş.'nin (Banka) kurucusu olduğu B Tipi Likit Fon Içtuzuğu'nün 12.1. maddesınde değışiklik yapılmış olup, yeni ıçtuzuk metnı 21.3.2001 tarihınde tıcaret sicıline tescil ettirilmiş ve 21.3.2001 tarıhinde Turkıye Tıcaret Sıcılı Gazetesi'ne ilan için başvurulmuştur. Bu değişıklik sonucunda; T. Garantı Bankası A.Ş. B Tipi Likit Fonu'nun alım satım esaslan 28.3.2001 tarıhinden itibaren uygulanmak üzere aşağıdaki şekilde değiştirilmıştır: Katılma belgesı satın almak veya elden çıkarmak isteyen yatırımcılar, Kurucu'nun ızahnamede ılan ettiği katılma belgelennın alım satımının yapılacağı yerlere ışgünlerinde 09.00 ile 13.30 saatleri içinde başvurarak, bu ıçtuzukte belirtılmiş esaslara gore saptanan fiyat uzerinden alım ve satımda bulunabılirler. Bunun dışında Kurucu'nun telefon ve ınternet bankacılığı ile ATM sistemleri aracıhğıyla da katılma belgesı alım satım işlemleri yapılabilir. Yatırımcılar, bu sistemler aracıhğıyla işgünlerinde 09.00 ile 15.00 saatleri içinde başvurarak katılma belgesı alabilirler; 09.00 ile 17.30 saatlerı içinde başvurarak katılma belgesi satabilırler. Bu saatlerin dışında alım ve satım işlemleri yapılamaz. Fon'a katılmak veya aynlmakta başka herhangi bir şart aranmaz. İi Garanti