Katalog

14 MAY1S 2000 PAZAR CUMHURİYET SAYFA DIZI Deniz Geznûgz ölümcezası veriliyor Denk Gegniş'in Öyküsü TURHAN FEYİZOĞLU eruz'ın ODTÜ'ye çağınp görüştüğü kışıler arasında Haşmet Atahan, Gökalp Eren,Necmettin Yaacı ve ZekiTekeş de vardır Ekım ayının son günlennde An- kara"da ıkı toplantı vardır TÎP'ın IV Büyük Kongresı ıle Prole- ter Devnmcı Kurultay. 29-31 Ekım 1970 günlen yapılan TİP'ın IV Büyük Kongresı ıçın Ankara'ya gıden Hidayet Kaya. arkadaşı Denız'ı görmek ıçın Se- fer Güvenç ıle ODTÜ'ye de uğrar De- nız, Hidayet Kaya ve Sefer Güvenç, 201 -202 nolu odada buluşur Denız, Se- fer Güvenç'e, "tsmet Demir'e selam söyle. Onu Tûrk-İş'e genel başkan ya- pacağız" der TMGTkongresı, 14Kasım 1970Cu- martesı günü yapılır ve başkanlığına BozkurtNuhoğluseçılır 1971yıhbaş- lannda Bozkurt Nuhoğlu ıle Denız. ODTÜ'de bır görüşme yapar. 12 Mart 1971 Cuma günü, kuvvet komutanlannın verdığı muhtıra üzen- ne Başbakan Süleyman Demirel ve hu- kümet üyelen ıstıfa eder Bundan son- ra olaylar zamandan daha hızlı akmaya başlar CHP Genel Başkanı Ismet Inönü, CHP ortak grubunda yaptığı önemlı konuşmada, "Aşın uçlar pariamento hayatma ordu müdahaîesi>ie nihayet ve- rilmesini teşvik ve tahrik etmişİerdir. Şimdi adeta sevinçten uçmaktaduiar" der. Hazırlanan bır kararname ıle Sı- lahlı Kuvvetler'ın üst düzeyınde görev yapan bır grup subay emeklıye sevk edılır. Denız, Doğan Avcıoğlu'na yakın mühendıs Nejat Bey'ın otomobılıyle Ankara dışına çıkanlır. Akşam ıkı motosıklete bınmış 4 kı- şı, Ankara'nın bırkaç kılometre dışın- da buluşarak Sıvas'a doğru yola çıkar. Motosıkletm bınsınde Deniz ıle Yiısuf, dığennde Tayftır Cinemre ıle Sinan CemgU vardır. Denız ıle Yusuf 'un kul- landığı motosıklet anzalanır Arızalı motosüdetle, Sankaya ılçesıne ulaşılır. Kendılenne Ankara'dan çıkarken yar- dımcı olur düşüncesıyle adresı venlen, Sankaya ılçesı Askerlık Şubesı'nde gö- revlı üsteğmen AJpaslan Batu'nun evı- ne uğrayan Denız, Sınan, Yusuf ve Tay- furburada, bır süre dınlenırler. Sınan ıle Tayfur, anzalı motosıkletm yapılması ıçın Sankaya ılçesınde beklerken, De- nız ıle Yusuf, motosıkletle Sıvas'a doğ- ru hareket eder Penlz yakalamyor Duruşmada ölüm cezası kararuu veren Ankara 1 Numaralı Sıkry önetim Mahkemesi Başkanı Tuğgeneral Ali Elverdi ve diğer yargıçlar kalemlerini kırariar. Deniz Cezmis 'Benim cezam idamdır' eniz'in, bir gün eğer öldürülmeden sağ yakalanırsa başına neler geleceğini bildiğinı, 16 Mart 1971 Salı günü, Gemerek'te yakalandıktan sonra götürüldüğü Kayseri Emniyet Müdürlüğü'ndeki konuşmasından anhyoruz: "Gezmiş, ilk sorgusu yapıbnadan önce, kendisini yakalayanlaria polislere, Amerikahlan nasıl kaçırdığııu, smgunlannasıl yaptığını bir sohbet havası içinde nakletrniştir. İtiraflan ve sohbet sırasında, arada bir duraklayan ve düşünen Deniz Gezmiş, sık sık, 'Benim cezam ıdamdır..." cümJesini tekrarlamıştırf îş Bankası soygunundan 66 gün sonra, 16 Mart 1971 Salı günü polıslerle gır- dığı sılahlı çatışma sonucu yakalanır Denız, yakalandıktan sonra, Kaysen'ye getınlır Kayseri Emniyet Müdürlu- ğü'nde, zaman zaman hep "devrim kavgası'"ndan söz eden Denız. "Bu bir devrim ka\ gastdır. Elbetteki devam ede- cektir. Benim yakalanmam onemli de- ğU" der Kayseri'de sorgu TTV enız, 29 Aralık 1970 Salı gü- # 1 nü ABD Büyükelçılığı JL~S önünde görev yapan ıkı po- lısın yaralanması olayından 78 gün ve Emniyet Müdürlü- ğii'nde ılk ıfadesı alındıktan sonra, Kaysen 'den Anka- ra'ya çok sıkı polıs kordonu altında ve ıkı bıleğı ıkı ayn polısın koluna kelep- çelı olarak, Içışlen Bakanı'nın telsızle verdığı emre uyularak doğruca îçışlen Bakanlığı'na getınlen Denız, ılk ola- rak kendısını merak ve hevecanla bek- leyen Bakan Haldun Menteşoğlu'nun makam odasına götürülür Bakan Men- teşoğlu, Denız odasına gınnce ılk ış olarak bıleklenndekı ıkı kelepçeyı çöz- dürür ve "Benim odamda kelepçe tak- mayınız" der. Denız, daha sonra .Anka- ra Emniyet Müdürlüğü'ne, sorgulan- mak ıçın götürülür. Sorguda Ankara Emniyet Müdürlüğü 2 Şube Müdurü Mustafa Erdoğan ıle komıser Ahmet Selçuk Kezer de vardır Denız. tkıncı Sube'de sorgusu sırasında. "Hükümet istifa etmese idi, THKO olarak, mart ayı içerisinde idareyi ele alacakuk" der Türkıye Cumhunyetı Anayasası'nın tamamını tağyır. tedbıl ve\a ılgaya ve bu kanun ıle müesses Türkıye Büyük Mıllet Meclısı'nı ıskata ve vazıfesını yapmaktan mene teşebbüs etmekten. haklannda olüm cezası ıstenen Denız Gezmiş ve 21 arkadaşının yargılanma- sına, 16 Temmuz 1971 Cuma günü sa- bah. saat 09.00'da Altındağ'da Vetenner Okulu bınasında, Tuğgeneral Alı El- verdı'nın başkanlığmdakı Ankara Sı- kıyonetım Komutanlığı 1 Numaralı Mahkemesi'nde olayh bır şekılde baş- lanır. Kelle almak için hazırlanan Iddlaname T""X enız, 17 Temmuz 1971 Cu- / 1 martesı günku duruşmada, * S "Iddianame kelle istemek için hazırianmışar" der Denız'e yanıt, 20 Temmuz 1971 Salı günü yapılan du- ruşmada, Sıkıyönetım 1 Nolu Asken Mahkeme Savcısı Keramettin Çele- bi'den gelır Çelebı, özetle şunlan söy- ler "Savcı hiçbir zaman kelle istemez. Mahkeme de kelle almaz. Sanık fiilleri Ue kellesini ipe uzatır, kanun da alünda- ki sandalyeyi çekerek kelleyi kopanr." Anayasayı değıştırmek suçuy la ıdam cezasıyla yargılanan Denız ve arkadaş- lannın, 1961 Anayasası'nın değıştınl- mesı konusu gündeme gelınce, Anka- ra 1 Nolu Sıkıyönetım Mahkemesi'nde 12 Ağustos 1971 Perşembe günü De- nız; "1961 Anayasası'nın değiştirilme- sini protesto için IstanbuJ ve Ankara'da tutuklu bulunan bütün devrimciler şu andan itibaren protesto amacryla açhk grevine başlamışlardır. Bu konuda ha- zuiannuş bir bildirüniz de mevcuttur. Bu bildirinin okunmasım istiyorum" der Duruşma Hâkımı Yarbay Ahmet Tetik. "Bildirinin Pariamento çalışma- lan ile ilgili bulundıığunu ve okunması- na lüzum olmadığınr söyler. Bu ne- denle bıldın okunamaz Anayasayı değıştırmek suçuyla Is- tanbul 'da v argılanmakta olan Sarp Ku- ray da, şu açıklamayı yapar' "Biz tüm devrimciler olarak. 27 Mayıs Anayasa- sı'nın hükümet taraftndan AP milletve- kilJeri ile işbirliği yapüarak değiştiril- mesini protesto için 48 saatten beri aç- hk grevTndeyiz." Kalem kırıhyor M ahkeme, 16 Temmuz 1971 Cuma günü başlar ve 9 Ekım 1971 Salı günü son bulur Duruşmalar. 86 gün devam et- mıştır Denız ve arkadaşlan, 9 Ekım 1971 Salı günü, Ankara 1 Numaralı Sı- kıyönetım mahkemesınde ıdama mah- kûm edılır Mahkeme, ıdam karan ver- dığı sanıklann, "Türkiye Cumhuriyeti Anay asası'nın tamamını veya bir kısnu- nı tağyir. tedbil ve ilga> a teşebbüs ettik- lerini sabit görerek" haklannda TCK'nın 146/1 maddesını uygular Du- ruşma yargıcı Albay Ahmet Tetik, ka- ran şöyle açıklar "Hakkınızdaki karan tefhim ediyo- rum. Mahkememiz. Tûrkiv e Cumhuri- yeti Anavasasf nın tamamını ve>a bir kısmını tağjir, tebdil veva ilgaya teşeb- büs yolundaki suçunuzu sabit görerek Tûrk Ceza Kanunu'nun 146. maddesi- nin birinci bendi gereğûıce ölüm cezası verdi. Karar kabili temvizdir. Tutuklu- luk hah'niz devam edecektir. Duruşma bitmiştir."' "Yaşasın Bağımsız Türktye* T~^v uruşmaya ılk getınlen Denız ğ 1 ıle Yusuf Aslan olur. Denız, J—*r san kazak, Yusuf Arslan ıse gıydığı sıyah kazakla yerlennı alırlar Duruşma hâkımı Albay Ahmet Tetik, tok bır sesle karan okur ve bır hafta ıçınde karann temyız edılebıleceğını söv ler Karar karşısında Denız, "Yaşa- smBağımsızTûrkiye''der Yusuf Aslan da aynı sözlen tekrarlar. Her ıkısı de ka- ran dınlerken gulümser Eskı DTCF Öğrencı Derneğı Başkanı, Bağımsız lçel Mılletvekılı Celal Kargüı 4 Kasım 1971 Perşembe günü, "tdanı cezalan- run kaidınlması" ıçın hazırladığı öner- geyı TBMM Başkanlığı'na venr. İmza kampanyası C elal Kargılı, 5 Kasım 1971 Cuma günü yayınladığı bır açık mektupla, "Türkiye'de- ki tüm hukukçulan, Türk Ceza Kanu- nu'nun degisik maddelerinde yer alan idam cezalannın kalduılması" ıçın ım- za kampanyası açmaya çağınr Bu arada, sıkıyönetımın beşıncı de- fd ıkı ay daha uzatılmasıyla ılgılı hükü- met tezkeresının 24 Ocak 1972 Pazar- tesı günü TBMM'de görüşüldüğu sıra, CHP adına söz alan Genel Başkan Is- met Inönü, özetle şunlan söyler "Öteden beri siyasi suçlardan idam cezası istemediğimi söylüyorum. Siyasi suçlardan dolayı idam cezası uvgula- mav ahm. Bunu kakhrahm. Suçlular için ne kayıtiar alınır, ne tedbirier alınabilir, bunlan düşûnebinriz, yoksa halk için, gelecek için çok karanhk olacakür." SÜRECEK Baba-oğulGezmişlerCumhmiyetle mektuplaşyor •J"^ enız, THKO'yu oluşturduklan arkadaş gru- / 1 buyla sılahlı eylemlenne ılk kez 29 Aralık * S 1970 Sah günü sabaha karşı. ABD Büyü- kelçılığı önünde nöbet bekleyen NuriSekjukve Vahap Çınar adlanndakı ıkı polısı sılahla tarayarak başlar tkıncı eylemı, 11 Ocak 1971 Pazartesı gunü açılan Türkıye Iş Bankası'nın Emek Şubesı'nı saat 16 30'da soymasıyla gerçekleşır Banka soygunu ey lemını ken- dılenrun > aptığına ılışkın bır bıldın > ayımlayana ka- dar kamuoyu Denız'lenn yaptığına ınanmaz Bunun polıslenn bır tertıbı olduğunu söyler. Örneğın babası Cemıl Gezmiş, Cumhunyet gaze- tesınde yayımlanan açık mektubunda, Denız'e şovle seslenır "Eğer sen bu suçun faili isen, bulunduğun yerde adaletin hükmünü beklemeden kendini cezalan- dır. Eğer suçsuz isen, çık adalete teslim oL. korkma memlekette yargıçlar da var." 50 yıldır pohtıkanın ıçınde olduğunu, 20 vaşında Mardın'ın Mıdyat ılçesınde partı başkanlığı yaptığı- nı, 28 dernek kurduğunu ve hepsınde seçımle ışbaşı- na geldığını açıklayan Cemıl Gezmiş, bır başka yer- de ıse şunlan söylemıştır "Her kuşun eti yenmez. De- niz de tertip hazıriay anlann midesine oturacaktır.'' Deniz'in yanıtı / J enız, 29 Ocak 1971 Cuma gunü Cumhurı- Yet gazetesınde yayımlanan açık mektu- bunda. görüşlerînî şöyle dile getirir *Ba- ba. sana her zaman müteşekkirim. Çünkü Kemalist düşünceyle yetiştirdin beni. Küçüklüğümden beri ev- de devamh Kurtuluş Savaşı arulany la büyüdüm. Ve o zamandan beri yabancüardan nefiret ettim. Baba, biz Tûrkiye'nin 2. Kurtuluş Savaşçüanyız. Elbette ki ha- pislere atılacağjz. kurşunlanacağız da. Tıpkı 1. Kurtu- luş Savaşı'nda olduğu gibi. \ma bu toprakları yaban- cdara bırakmay aeağız. Ve bir gûn tnutlaka yeneceğiz onlan. Düşûn baba, bugün hükümet, işini gücünü bı- rakmış btzimJe uğraşıyor. Çünkü bizden başka gerçek muhalefet kalmamış durumda. Ve hepsi Kemalist çiz- giden sapmışlar. \t tarih önünde hüküm giymiş du- rumdaduiar. Biz çoktan onlan tarihin çöplüğüne at- mış dunımdayız. Baba, mektubuma son verirken se- ni, annemi, Bora'yı, Hamdi'yi de\ rinıciliğimin olanca ateşryle kucaklanm. Ya N'atan ya Öhrnı. DenizGezmiş.'' Denız ve arkadaşlan, 15 Şubat 1971 Pazartesı gü- nü, Ankara-Balgat semtınde bulunan Amenkan üssü- ne gırerek görev lı Finlej adında bır Amenkalı çavu- şu kaçınr. Aradan yaklaşık on yedı saat geçtıkten son- ra da Amenkalı çavuş serbest bırakılır. 4 ABD'li kaçırılıyor A nkara-Golbaşı semtınde bulunan Amenkan /\ üssünde görev lı dört Amenkalı 4 Mart 1971 . A J . Perşembe günü "kaçınlır. Emniyet Genel Mudurluğu Önemlı Işler Müdürlüğü'ne göre. Amen- kalılan kaçıran gızlı örgüt elemanlannın bazılan şun- lardır- Deniz Gezmiş, Yiısuf Aslan, Sinan Cemgü, İr- fan Uçar, Kor Kocalak. Mehmet Ali Özdemir, Mahir Çay, an. Mete Ertekin. Mahir Saym, Mustafa Kaçaroğ- lu. İlhami Aras. Tutuklu bulunan Mahir Sayın, Mustafa Kaçaroğlu ve tlhamı Aras'ın olayı cezaevınden ıdare ettıklen söylemr 5 Mart 1971 Cuma HasanDinçer,Amenka- lılann kaçırılmasıyla ılgılı olarak. özetle şu açıklama- yı yapar "Mete Ertekin'in ifadesine göre Amerikah- İan kaçıran 5 Idşi Deniz Gezmiş. Yusuf Aslan, Hüseyin İnan, Sinan Cemgil ve kendisidir. Ertekin'e göre OD- TX "ye karargâh kurmuşlanhr.'" Muammer Aksoy'dan çağrı f ğ 7ürk Hukuk Kurumu Başkanı Prof. Muam- / mer Aksoy. 6 Mart Cumartesı günü îstan- JL bul'da bır çağnda bulunarak, "Amerikahla- nn öldürülmemesini ve serbest bırakılmasını" ıster CHP Genel Başkanı İsmet İnönü ıse bır açıklama ya- parak. "Saldırganlar ellerini kana bulamasuılar, her kusur taniir olunur ama kan kusuru tamir olunamaz" der 7 Mart 197 Tde^Amenkan AssocıatedPress Ajan- sı'nın Ankara muhabın3 "Kaçınlan Amerikaldannöl- dürülmeyeceklerini ve serbest bn-akuacaklanru" öne sürer 8 Mart Pazartesı günü, kaçınlan dört Amenka- lı asker saat 23.15 sırasında sağ olarak serbest bırakı- lır Prof. Muammer Aksoy, "Pazartesi akşamı Deniz Gezmiş ve arkadaşlan, ABD elçisi nezdinde benden arabulucu olmamı istemişti" açıklamasını yapar Prof Aksoy'la Sıyasal Bılgıler Fakültesı'ndeİa odasında görüşen ve bu önenyı yapan. Hüseyin Inan'dır De- nız'ın "radikal" olarak adlandınlan kesımle-kesımler- le ılışkı kurduğu konusunda çok yaygın bır söylentı vardır Sarp Kuray. bu konuda şunlan anlatmıştır. Radikal keslmlerle ilişki •y~x enizGezmiş'ibensakladnn.Bunuherkesbi- / I lryor. Deniz Gezmiş, benim elbisemle yaka- - * — S landı. Hepimiz vardık bu işin içinde. De- niz'ler de var, Mahir'ler de \ an biz de vardık. Zaten üç büyiikgrup v ardı. Deniz Gezmiş'i saklandığı bir evden diğerine, Orman Bakanı Turhan Şahin'in makam ara- basi taşıyordu. Turhan Şahin, Nar Limited Şirketi'nde trfan Solmazer'le ortakrj. Ve hazrrianıp. düşük doğan 9 Mart olayuun içindeydiler. \ukandaki kadrolarda mevzilendikleri için de bir yandan bizi, bir yandan ko- muta merkeznû. bir yandan Amerika'yı çevire çevire oynatülar. Bu iş çok kanşık. Örneğin Hasan Cemal'i ele alalını. l luç Gürkan diyelim. Bunlar o zaman Dev- rim gazetesindev diler. Bu 9 Mart olayının düzenlemne- sinde en uç adamlardı. O gün Hasan Cemal'in kale- minden kan darrüıyordu gazete sütunlannda. 9 Mart hazuiığına katılan herkesi karalamak niyetinde deği- lim. Samimi olarak inanan insanlar da vardı işin için- de. Zaten biz de inandığumz için girmiştik. Fakat adı- nı say dığuıı kişiler sayesinde, ClArun bir komplosuna kurban gittiğimiz inancını taşıyorum." Abdullah V ü- maz ıse bu konuda şunlan söylemıştır- "Deniz'lerin belli kesimlerle inşkileri de oldu. bu cuntacı denilen ke- simleıie. Onlar Deniz'in kurtubnasmı arbk istemiyor- lardı. Mesela Faruk Gürier'e kadar uzanan bir takım- dı bu. Bugünkü Muhsin Batur'lann kümelendiği bir takımdı bu. Ve onu gözden çıkarmışlardı. Onu sadece hükümet değil, kendflerinin de bu işlerde var olduğu- nu ortaya çıkaracak kimse olduğu için, bu gruplar da bunlanntasfiyeedilmesinive Deniz"lerin idam edilme- sini istiyoriardı. Bu da etken oldu." Mustafa Yalçıner ve Metın Güngörmüş, ortaklaşa kaleme aldıklan yazılı bır metınde özetle şu açıklama- yı yapmıştır "9 Mart cuntası, önceden hazırladığı Bakanlar Kurulu nstesinde, Deniz Gezmiş'e Gençfik Bakanlığı'nı uygun görmüştü."