Katalog

-*3 MAYIS 2000 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA DIZI 1970yılında, dar bir arkadaşgrubuyla kurulacak hareketin temeli ODTÜ'de atddı Türkiye'de toplumsal olaylar sürerken Bursa Cezaevi'nde bulunan Deniz, arkadaşlanyla mektuplaşıyordu. Deniz, cezaevini ziyaret eden arkadaşlanna, dağlara çıkarak gerilla olmak istediğini söytüyordu. ve HüseyinTHKO'yu kuruyorT~"X eniz ile Cihan'ın tutuklu bu- ğ 1 lunduğu Bursa Cezaevi'nde, J—*S çeşitlı nedenler ileri sürülerek, 23 Temmuz 1970 Perşembe günü ayak- lanma başlar. Cezaevi Savcısı Afi Hay- dar Cengiz ile 17 gardiyanı rehin alan isyancı mahkûmlar, Deniz'e. "Başımı- za geç!" teklifi yapar. Fakat Deniz, is- yanı haklı bulmadığı için bu öneriyi reddeder ve olaylann bastınlması ko- nusunda çaba gösterir. Askerlerin gel- mesi sonucunda ısyan sona erdirilir. Deniz ile Cıhan, 18 Eylül 1970 Cu- ma günü Bursa Cezaevi'nden tahliye edilir. Deniz, serbest bırakıldıktan son- ra, Erzurum Askerlik Şubesi 'nin bir ya- zısı üzenne, Bursa Emnıyet Müdürlü- ğü'nde gözaltına alınır. Deniz, 19 Ey- lül 1970 Cumartesi günü Bursa Asker- lik Şubesi'ne teslim edilir. Sıvas Piya- de Alayı'na sevk edilen Deniz, birliği- ne teslim olmayarak ortadan kaybolur. Ankara'ya gitme kararı T~^v ağa çıkmak isteyen Deniz, / 1 kendisiyle hareket edebilece- J-^r ğinı düşündüğü kişilerle tek tek görüşür. Kenan Rıfla Ertuğrul'la da Beşiktaş'ta buluşur ve ne yapacağı hak- kında konuşur. Deniz ile Kenan, bu dö- nem, zaten aranmaktadır.Deniz, Cihan, Metin Eşrefoğlu, Yavuz Yıldınmtürk, Kenan Rıfkı Ertuğrul, bazı konulan ko- nuşur. Deniz, arkadaşlanna özetle şu- nu söyler: "Kenan ile aranıyoruz. Is- tanbul'da olduğumuz da bflinhor. Ar- tık zaman ka\betmevelinı. Kenan ile Deniz Gemifm Öyküsü TURHAN FEYİZOĞLU -7- Ankara'ya gidip, tanıdık arkadaşlaria görüşelinı. Burada ilişkileri Cihan yü- rütsiin. Sizde burada boş durmayın. Ci- han ile Yavuz, İstanbul L Şube Müdü- rü Dgız Aykuthı hakkıiHİa istihbarat toplasm." Anneyle kucaktaşma eniz ile Kenan Rıfkı Ertuğrul, Gezmiş ailesinin evine gider. MukadderHanımevdeyalmz- dır. Deniz, annesiyle sanlıp kucaklaşır. Evden aynlan Deniz ile Kenan, bazı iş- lerini halletmek amacıyla Bursa üze- rinden Ankara'ya gitmeye karar venr. Deniz ile Kenan, Yalova'dan da Bur- sa'ya ulaşırlar. Deniz'in aynca Bursa'ya uğraması- nın iki nedeni daha vardır. Birincisi, Bursa Cezaevi'nde bıraktığı sılahını, ikincısi de Bursa Savcısı'nda emanet olarak bıraktığı parasını almaktır. Ce- zaevinde bulunan silah alınamaz. Bur- sa Cezaevi Savcısı Ali Haydar Cen- giz'in yanına uğranır. Daha önceden ' ~wr ~w~ üseyin înan, Ahmet Tuncer Sümer, Teoman Ermete, Ercan Enç, I m Müfit Özdeş, Alpaslan Özdoğan, Kadir Manga ve arkadaşlan, ğ ğ tutuklu bulunduklan Diyarbakır Cezaevi'nden 8 Ekim 1970'te ^K. J- serbest bırakılır. Böylece, THKO adını alacak hareketi oluşturan önder kadronun tamamı serbest kalmıştır. Istanbul devrimci gençlik hareketi liderlerinden Deniz Gezmiş ile Ankara devrimci gençlik hareketi liderlerinden Hüseyin înan, 1970 Ekim ayında ODTÜ'de bir araya gelirler. tki gençlik liderinin bu buluşmasmda THKO'nun temeli atılır. bırakılmış olan 10.000 lira savcıdan alı- nır. Bursa'dan Eskişehir'e gelinir. Ga- rajda Ankara otobüsünü beklerken si- vil birisi tarafindan izlendiklerinin far- kma vanrlar. Otobüse bınen Deniz ile Kenan, Ankara'ya yaklaştıklan ve her- kesin uyuduğuna emin olduklan bir za- manda anı olarak inerler ve taksi tuta- rak sabaha karşı SBF'ye gidilir. Deniz ile Kenan, SBF Öğrenci Yur- du'ndan içeri girer. Nihat Aksevmen'i gören Deniz, "Nihat'la biraz konuşa- yım,geHyorum" diyerek Kenan dan ay- nlır. Nihat Akseymen'le bir süre soh- bet ettikten sonra Kenan'ın yanına ge- len Deniz'in morali bozuktur. ODTÜ günlerl 'BF'de umduklanm bulamayan Deniz ile Kenan, bır taksıye bı- nerek ODTÜ'ye gider. Deniz, Yusuf Arslan'ı arar, fakat bulamaz. Di- yarbakır'a gittiği öğrenilen Yusuf Ars- lan'm gelmesi için beklenir. Birkaç gün sonra Yusuf Arslan'la konuşulur. Yusuf Arslan, mahkemenin gidışatı hakkında bilgi verir. Diyarbakır Cezaevi'nde bu- lunan Hüseyin tnan ve arkadaşlanmn duruşmaya çıkacakları güne kadarki zamanı değerlendirme açısından De- niz'le Kenan, kurulmuş olan ilişkileri görme amacıyla Yusuf Arslan'la bazı yerlere gitmeye karar venr. Malatya'da Teslim Töre ile görüşülür. Deniz Anadolu'da ' : D eniz, Kenan Rıfkı Ertuğrul ve Yusuf Arslan, daha sonra, Ela- zığ'a geçer. Elazığ'da Metin Güngönnûş ve Palulu Yusuf Aslan'la görüşülür. Yusuf Arslan, akşam karan- lığı basarken Diyarbakır'a gıderken, Deniz, Metin Güngörmüş ve Kenan Rıfkı Ertuğrul, Elazığ'ın kûzeybatı ke- siminde Dersim olaylanna katılmış ih- tiyar bir adamın evinde konuk edilir. Gecenin ilerleyen bir saatinde ev sahi- bi ihtiyar, "Evin çevresinde garip hare- ketlenmeler var. Tehlikeli bir durum olabiür. Dikkat edin" dıye uyanr. Işık- lar söndürülüp dışanya bakıldığmda. evin bazı kimseler tarafindan ızlendiği gözlenir. Evden bir an önce aynlma yö- nünde karar verilir. Ev sahibi ihtiyar, odada bulunan bir tünelden geçirdiği Metin Güngörmüş, Deniz, Kenan Rıf- kı Ertuğrul ve Yusuf Arslan'ı evin 150- 200 metre uzağında bir araziye çıkar- nr. Geceyi Elazığ'ın Pertek istikametin- de bulunan bir bağ evinde geçiren grup, sabahleyin Sün Köyü'ne gider. Deniz, Kenan ve Metin Güngörmüş, Sün Köyü'nde bir hafta kaldıkîtan son- ra Tunceli'ye hareket eder. Deniz ile Kenan Rıfkı Ertuğrul, Tunceli'de kal- dıklan süre içinde, başta TÎP Tunceli îl Başkanı Avukat Kemal Burkay olmak üzere bazı kişilerle görüşme yapar. Ormanda randevu E ' rtesi gün, sola sempatisı olan ve Tunceli'ye orman mühendisi olarak yenı atanmış birisiyle gö- rüşme yapılması kararlaşnnlır. Izlen- dıklenni anlayan Deniz ile Kenan , Deniz Gezmiş kır geıiUası olmakistiyorursaCezaevı'ndençıkıplstanbul'agelen Deniz, bazı arkadaşlanyla görüşür. Ne- ler görüştüklerini Mustafa Lütfü Kıyıa şöyle anlatmıştır: "Denizve Cihan'ıntutuklu bulunduklan Bur- sa Cezaevi'nden bize gönderdikleri mektuplann sonu'Yaşasm Halk Savaşının Zaferi' olarak bi- trvordu. Kendisini Bursa Cezaevi'nde de ziyaret ettim. Deniz serbest kaldtktan sonra Istanbul'a gekü. Biz 15-16 Hazinın işçi olaylan nedeniyie eski DÖB'lükr olarak baştan beri eddlendiği- miz Che, Castro, Metnam. Kfiba, FıHstin vb. gi- bi hareket ve kişüerin düşünceterinden, getişen ola\lar içinde ister istemez uzaklaşnuştık. Oysa Deniz'dedahaçok, 'yapalun, edelim' havasıvar- dı. Deniz için, önemli olan başlamakn, gerisi ge- KrdL Sonra bakü ki, bizimle istediği, beklediği iüşkrvi kuramıyor, bütün bağlar koptu." O dönem polıs tarafından arandıgı için kaçak yaşamakta olan Mustafa ÜkerGürkan, Deniz'le yaptığı görüşmeyi şöyle anlatmıştır: Che Cuevara'mn yolu D eniz ile Osmanbey'deki Sami Can'ın evinde buluştuk. Evde Zihni Çetiner. Mustafa yâlkadiroghı, Mustafa Lûtnl- luna inanıyorum' dedL Che Goevanı'yı benön çok sevdiğimi bildiği için 'Genllacıhk yapalım' demiyordaöytebirpsikolojikyaklaşunlabemik- na etmek umuduv la, Che Guevara'ya inandığı- m söyluyor. Ben, 'Inanmıyonım' dedim. Deniz, 'O halde yollanmız aynldı seninle' dedL 'Bu ülkede ya$ama şansım yok* KTVKJ, Cihan A^Jtekm ve bea varuB. Polis bas- kını oiacak' diye bir haber afabk, Oradan Yacel Gürsel'in LeventZerenArahğı 4/B'deki evine gj- dip konuşacağız. Deniz, buradaiken bana, 'Se- ninle toplantıdan önce bir konuşalım' dedL Sa- mi'nin evinden çdcbk. Bomonti Bira Fabrika- sı'nın orada çöphık vardı. Oraya kadar gittik, yol bitti. Yofcla tek kefime bite konuşmadık. De- niz, orada bana, 'Gürkan, Che Guevara'nın yo- eyûrnyoruz. Mecidryeköy civai'uıa get- -döt Deniz, bu kez 'Arkadaşlar ne düşünü- yor?' dedL Arkadaşlar da benim gibi dü- şünüyor.tstersenbirkonuş.BenonJaniknaede- mem. Bir kısmı Mahir'Ie beraber. Geri kalanla- n da benim gibi düşünüyor. O kadrolar içindeki insanlan etkilemen de olamaz diye düşünüyo- rum. Deniz, bu kez, 'Beni bu ülkede öldürecek- ler. Benim bu ülkede yaşama şansım yok. Filis- tın'e gıtmek istıyorum' dedL Bugünyadayarm, hemen gidecek misin. diye sordum. 'Yok. Ilk ön- ce ODTÜ'ye gidip bekleyeceğım. Arkadaşlar oraya gelsin' dedL Olur, dedim. Deniz, ertesi gûn Ankara'ya gHtL İşte ne olduysa ODTÜ'de oldu. ODTÜ'de onu Filistin'e gitmekten vazgeçirip THKO'ya ginneye ikna ettOerr Deniz, Devrimci Doğu Kültür Ocağı (DDKO) Başkanı Hikmet Bozeah ile Dıyarbakır Yı du'nda bır göruşme yapar. Deniz, Hıkmct Boz- eah'dan, "Kır geriHaa yapmak amacryla fcendık sine kanlmasını" ister. Hikmet Bozcalı, bazı si- yası sorumluluklan oldugu gerekçesıyle katıla- mayacağını söyler. Mehmet Zihni Çetiner, De- niz'in Filistin'e gitme olayı konusunda şunları anlatmıştır: "Deniz. Ankara'ya döndükten bir süre sonra, 'Deniz'i Filistin'e götür' dtye haber gekti. 'Götürmem' dedûn." Güngörmüş'e; "ÖğretmenOkulu'nun buhınduğu yamaçtaki ormanhk alana gidelim. Kendimizi koruruz. Orada ya- kalanma olaghğımıy daha az olur. Mü- hendisi ormanhk alana getir. Görüşebi- Brsek orada görüşelim" der. Tedırgın bekleyışten sonra Metin Güngörmüş, mühendıs ile ormanlık alana gelir. Mühendıs, Güngörmüş, Deniz ve Kenan, karanlık bastıktan sonra yola mer. Binilen otobüste Kadır- ga Yurdu'ndan tanıdıklan Ab Kıhç da tesadüfen vardır. Elazığ'a gelinir. Ankara'ya dönü? T~x eniz ile Kenan, Elazığ'da arka- I I daşlanndan aynlarak otobüsle * S Ankara'ya hareket eder. ODTÜ'ye gelinir. Yusuf Arslan da Diyarbakır'dan gelmiştir. Yusuf Arslan, Hüseyin tnan'dan,"Deniz, herhangibir şey yapmasın, bizim mahkemenin so- nucunu beklesin" haberını getırmıştir. Hüseyin tnan, Ahmet Tuncer Sümer, Teoman Ermete, Ercan Enç, Müfit Öz- deş, Alpaslan Özdoğan, Kadir Manga ve arkadaşlan, tutuklu bulunduklan Di- yarbakır Cezaevi'nden 8 Ekim 1970 'te serbest bırakılır. Böylece, THKO adını alacak hareketi oluşturan önder kadro- nun tamamı serbest kalmıştır. Hüseyin inan'la buluşma / stanbul devnmci gençlik hareketi liderlerinden Deniz Gezmiş ile Ankara devnmci gençlik hareketi liderlerinden Hüseyin înan, 1970 Ekim ayında ODTÜ'de bir araya gelir. Hasan AtaoL bu konuda şunlan söylemıştır: "THKO, bir parti gibi görevleri yazılı olarak beliıienmiş insanlann oluştur- duğu bir örgütlenme değfldL Hani, top- hunda yasalaşünhnanuş, teamülen uy- gulanan bazı kuraUar vanür. THKO iş- te öyle bir şeydi. A>TU duygulan pa> la- şan, aynı amacı güden. birbirierini sev en insaniann oluşturduğu dar bir arkadaş grubuydu. Kimin başta, kimin sonda oC duğu öyle kurallarla belirienmemisti. Kendiüğinden ortaya çıkan bir hiyerar- şjvardL" Böyle bir dar arkadaş grubu olduğu_ için, "71 hareketinin yenilgisiyle THKO'nun örgfltsel yapm da hemen tümüyle dağdmışti. 1 " Oluşturulan yapı daha çok kendı kışüıklenne daya tt öncü savaşcı" anlayışına uygun oldu- ğu için, THKO adıyla değil, kamuoyun- ca, "Deniz Gezmiş ve Arkadaşlan Da- vas " olarak bılınır. SÜRECEK