Katalog

SAYFA CUMHURİYET 13 MAYIS 2000 CUMARTESİ OLAYLAR VE GORUŞLER olay.gorus@cumhuriyet.com.tr 0 snetİnönüyakmtarihimizdeçc£ I önemli bir ad'dır. Ne var ki iç pd- litika açısından înönü daima tar- nşmalıdır. Ismet Înönü kimileri- ne göre Ulusal Kurtuluş Savaşı ve sonrasının ikinci adamı'dır. Kimilenne göre. Atatürk'ten sonra Ata- türkdevTİrnlerinitörpükyenadam'dır. Ki- milerine göre de büyük asker, diplomat, devlet adamı, Atatürk devrimlerinin te- mel uygulayıcısıdır. Dikkat edilirse ya çok seviliyor ya da abartılı yeriliyor. Bu çelişkinin nedeni, tsmet Inönü'nün uzun süren siyasal yaşamı ve Atatürk devrimlerinin baş uygulayıcısı oluşudur. Gerçi çoğu araştırma ve bilim adamla- n tnönü'den olumlu bir biçimde söz eder- ler. O'nun Türk demokrasi tarihindeki etkin rolünü övgü ile belirtirler. Ömeğin Prof. Dr. A. Rustovv, Inönü'nün "_dün- yada, elindeki ancak bir diktatörde bu- lunabilecek güçten, demokrasiyi müm- kün kıbnak üzere feragat eden tek dev- letadamıotmanın eşsizonuruna sahip ol- duğunu™" belirtir. Aslında, iç politika- da Atatürk'e direkt saldıramayanlar ço- ğunlukla hedef olarak Ismet lnönü'yü se- çerler. Çağdaş Türkiye'nin doğuşu, Türk dev- rimleri ve Atatürk hakkmdabinlerce eser yazüdı. Her dilde bu konuda yapıt ve- rilmiştir. tsmet Înönü hakkında ise ya- zılanlar pek fazla değildir. En önemlile- ri Şevket Süreyya Aydemir'in üç ciltlik "tkinci AdanTı, Metin Toker'in yedi ciltlik "Demokrasimizin İsmet Paşa'lı Yıflan", Cemil Büsel m "İsmet İnönü", AK Naci Karacan'ın "Lozan", Faruk Loğoğhı'nun Princeton Ünıversitesi'nde tnönü üzerine tngilizce vazdığı doktora tezi, FOcret Otyam'ın "fsmet Paşah Yıl- İûönü ile İlgili Önemli Bir Yapıt lar", AK Rıza Cihan ve Abdullah Te- kinin "Çağdaş Devlet Adamı tnönü" ve Semih Kalkanoğhı'nun "tsmet Înö- nü, Din ve Laikiik" adlı yapıtlandır. Gerçi Türk aydrnlanması, çağdaş dev- letin kuruluşu ya da Atatürk hakkmda- ki eserlerin içinde kuşkusuz İnönü'den söz edilir. Ancak bilimsel bir yöntem (metodoloji) içinde tnönü'nün çeşitli yönlerden ele alınıp incelendiği söyle- nemez. Ama şimdi elimizde çok ciddi ve bilimsel bir tnönü kitabı var. Prof. Dr. Metin Heper'in 1998 yılında tngi- lizce olarak yazdığı monografi, Ingilte- re'de "İnönü: The Making of a Turkish Statesman" (İnönü: Bir Türk Devlet Adamının Yapısı) adıyla basıldı. (Le- ıden, E.J.Brill, 1998). Bu kitap, "İsmet înönü: Yeni Bir Yo- rum DenemesT adıyla I999'un Eylü- lü'nde Türkçe olarak yayımlandı. Kita- bın çevirisini Sermet Yalçın yapmış. Kitabın yazan. Bilkent Üniversitesi Siyaset Bilimi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Heper'in önsözde belirttiği gi- bi "Cumhuriyetimizin kurucusu Ata- türk dışında, Türk siyasi liderleri üze- rinde kapsamlı çalışmalar çok azdır. Bu durum Ismet İnönü için de geçeriidir. İnönü diger siyasal Kderlerden çok daha uzun bir yaşam sürmüş, iktidarda ve mu- halefette olsun. Türkiye'nin siyasal haya- ünda daima politik bir rol oynamıştır. Bu yüzden. İnönü ve onun siyasi yakla- şnnıhakkında daha fazla bügiyesahip oJ- Dr.AlevCOŞKUN maksızuı, Türk siyasi hayaünı bütünüy- le kavramanız mümkün olmayacaknr." Yukanda da belirtildiği gibi, Türkçe de tnönü üzerindeki kitaplar ya da alın- tılar ya onu ilahlaştınyor ya da onu hak- sız yere eleştiriyor. Oysa 1923-1950 dö- neminde Başbakan ve Cumhurbaşkanı, 195O'de demokratik değişim yapan dev- let adamı, 1950-1960 döneminde hukuk savaşımı veren muhalefet lideri, 1960'tan sonra askeri darbeleri önleyen lnönü'yü tarafsız gözle incelemek gerekmektedir. Işte Metin Heperyeni yapıtında bunu ba- şarmıştır. Bilim adamı dikkari, titizliği ve tarafsızhğıyla lnönü'yü incelemiştir. Çalışma, Inönü'nün konuşmalan, açık- lamalan ve anılan üzerine temellendiril- miştir. 245 sayfalık bu kitapta 1046 dipnot kul- lanılmış, aynca İnönü ile ilgili çok ge- niş bir kaynakça verilmiş ve bir dizin eklenmistir. Böylece siyaset ve sosyal bi- limler yöntemi içerisinde, bilimsel ve- nlere dayah bir kitap ortaya çıkmıştır. Bu kitapla, Türk okurunun karşısına değişik bir tnönü çıkıyor. Siyasal hınç- lardan güç alarak dayanaksız eleştirile- re uğrayan ya da gereksiz abartılarla süs- lenen bir tnönü yerine çağdaş bir devlet adamı ile karşılaşıhyor. Atatürk ilkelerini içten benimsemiş bir gerçek Atatürkçü, Milli Misak andı- na yürekten bağlı bir yurtsever, Türk Aydınlanmasının yümaz uygulayıcısı ve savunucusu bir devrimci, ülkemize ger- çek demokrasinin ve hukuk devletinin gelmesi için yılmadan çalışan bir devlet adamı. Işte böyle bir devlet adamının ortaya çıkışını açıkça görüyorsunuz bu kitapta. Bunlan yaparken Prof. Dr. Heper özel bir çaba ya da abartı göstermiyor. Nes- nel veriler, olaylar, belgeler, Meclis tu- tanaklan, açıklamalar, anılar ele alınıyor. Prof. Dr. Heper'in yaptığı iş, bu belge- leri tarafsız bir gözle ortaya çıkanp kul- lanmasıdır. Ortaya çıkan bu olumlu tnö- nü portresi karşısında Prof. Dr. Heper de şaşırmışa benziyor. Bakınız yazar kita- bın önsözünde ne diyor: "Çeyrek yüz- yddan fazla bir sûredir Türk sryaseü" üze- rindecahşmakta\ım.Etinizd€kiçalışma- ya yön veren araştırma, beni, kafamda daha önce canlandınbğımdan tamamen farklı bir İnönü tas\irine götürdü. Eğer bu değişfldik sadece İnönü hakkında da- ha önceki mazur görülemez cahilliğimin ortadan kaDanasmm sonucu değüse,oku- yucu da İnönü üzerine yapümtş bu cahş- mayı yaraıiı bulabilir." Kitabın son bölümünde adlandınldı- ğı gıbi bu kitap "Bir yatnız adamın se- rüvenknr." Ama gerçek Atatürkçü, de- mokrasiye gerçekten inanmış ve her ne pahasına olursa olsun demokrasiyi ülke- mize getirmek isteyen bir "yalnız ada- mın" gerçek serüvenidir. İnönü öldüğünde Türkiye'yi yakın- dan tanıyan Ingiliz bilim adamı Geofiry Lewis "Çok az insan ülkesine bu kadar iyi hizmet etmişti" değerlendirmesini yapmıştır(s.22l). Bu kitap, ileride lnönü'yü inceleyecek- ler için vazgeçilmez bir kaynak ve ba- şucu kitabı niteliğindedir. Kitapta yargı- dan çok, bilgi vardır. Her yargı bir bel- geye bağlanmıştır. Çok genç yaşlarda Inönü'nün yanın- da bulunmak, onunla çalışmak, onu ya- kından dinlemek mutluluğuna ermiş be- nim gibiler için bu kitap bilinenlerin tek- randır. Ama bir muştudur. Bir mutluluk ve övünç kaynağıdır. Saçma sapan ve da- yanaksız nedenlerle lnönü'yü yennek için her firsattan yararlanan kişilerin yo- rumlannı okumaktan yorulmuş olduğu- muz için, bu yapıt bizde çölde serap gör- mek etkisi yapmaktadır. Bu nedenle kitabın Ingilizce aslından çevirisini yetki ile yapan Sermet Yal- çın' ı, kitabı yayunlayan Türkiye Ekono- mik ve Toplumsal Tarih Vakfrnı ve ki- tabın yazan bilim adamı Prof. Dr. Me- tin Heper'i bu bilimsel çalışması nede- niyle içtenlikle kutluyorum. Bu kitabı siyasetçilere, yakın tarihimiz- le ilgilenenlere, siyaset bilimi öğrenci- lerine, tüm aydınlara, öğretmenlere sa- lık veriyorum. Aynı zamanda bu kitabı sadece tnönü'yü sevenlere değil, lnö- nü'yü olur olmaz dayanaksız kanıtlarla tenkit edenlere özellikle öneriyorum. Prof. Dr. Heper'in dediğı gıbi bu kitabı okuyanlar "kafalannda daha önce can- landırdıklanndan tamamen farklı bir İnönü" bulacaklardır, ama belgelere dayalı olarak... Ismet İnönü: Yeni Bir Yorum Dene- mesi, Tarih Vakfi, Yurt Yaymlan, tstan- bul,Eylül, 1999 "Özgürlükolmayan bir ülkede ölüm, yıhm vardır. Her ilerlemenin ve kurtuluşun anası özgürlüktür." M.Kemal Atatürk Atatürkçü düşünce sistemi insan sevgisine büyük önem ve değer verir. Bu nedenle de temeli banşa dayalıdır. Atatürk'e göre banş, uluslan mutluluğa eriştirecek biricik yolduT. Burada amaçlanan Türk ulusunun iç kavgalara sürüklenmeden, ulusal ve sosyal dayanışma içerisinde kalkınmasıdır. Ulusunu cağdaşlaşma yohmdaaydmlatmayı tek erek edinen Atatürk, bozulacak bir dünya banşının da Tüıkiye'rıinüerlemesindeolumsuzetkileryaratacağını söylemekteydi. Onun bu konudaki sözleri şöyledir: "Banş, uluslararası gönenç ve mutluluğun eriştiği en iyiyoldur. Clkenüzi her gün daha çok kuvedendirmek, her alandaher türlü oiasdıidara karşı koyacak bir halde buhmdurmak ve dünya olaylannın tüm aşamalaruu büyük bir uyanıkhk içinde izlemek, banşsever poiitikamızm dayanacağı esaslann başlangıCKhr" Atatürk, kuşkusuz büyük bır önderdi, büviık bir düşünür, asker ve devlet adamıydı. Ama daima ıleriyi düşünen bir bilge kişiydi. Onun, yaşamın anlamına değgin sözleri, yaptığı eylemleri ile ne kadar Barışseverlik, Özgürlük ve Hümanizm Dr. Handan DİKER Yüdız Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi örtüştüğünü bize gösteriyor; şöyle diyor "Vaktiyle kitaplar kanşurdım. Yaşam konusunda füozoflann ne dediklerini anlamak istedim. Bir bölümü her şeyi kara göriiyordu. Değil mi ki hiçiz, sınra varacağız, düıyadaki gecici yaşsaa süresince neşe ve mumıhtğa yer bulunamaz diyoriardı. Başka kitaplar okudum, bunlan daha akılh adamlar yazmışlardL Diyoriardı ki: Değil mi ki sonu nasıl olsa sınrdır, hiç değilse yaşadığunız sürece şen ve neşeli olalım. Ben kendi karakterunegöre ikinci yaşam anlavişuu yeğlhorum, ama şu sınıriar içinde: Bürün insanlığııı varuğmı kendi kisiliklerinde gören adamlar mutsuzdurlar. Besbelti Id o adam bir birey olarak yok olacakür. Herhangi bir kişinin vaşadıkça memnun ve mutlu olması için gereken şey, kendisi için değO, kendisinden sonra gelecekler için çalışmaktır. Akla uygun bir adam ancak böyie davranabilir. Yaşamda tanı zev k \emudukıkancak gekcekkuşakbnnşerefi,mumıhığu İçin yflh^malrfa hulunahiiir** (1). Yaşam mutluluk ile sürdürülebildiği ölçüde daha güzel, daha anlamlı ve daha üretkendir. Ama bu mutluluk salt kişisel bir mutluluk olmayıp gelecek kuşaklan da amaçlayan bir etkinlik olarak devam ettiriünelidir. Atatürk için özgürlük de bir yaşam sorunudur. Ozgür olmadan, özgürce düşünüp hareket edemeden hiçbir şey yapılamaz, hiçbirşey üretilemez. Onun için önce akıl alanında özgür olmak, dogmatik düşüncelerden sıynlmak gerekmektedir. Çünkü boş inançlara dayanarak bilim yapılamaz. Bu da onun ancak laik bir dünya görüşüne sahip olması ile açıklanabüir. Bilimin olmadığı yerde ise ilerleme gerçekleşemez. O, bu konuda şöyle söylüyor "_ Ben en iyi siyasetin her türlü anlanuyla en çok güçlü ounakta bulunduğunu kabul ederim. En çok güçlü olmak deyiminden anladığım, yalnız silah gücü olduğunu sanmayuıız. Tersine olarak bu bence güç topbmınıohışturanetkinliklerin sonuncusudur. Bence en çokgüçHi nhnakhiftm hakımından,frnhalnmınrjan ve ahlak bakırmndan güçlü olmaktır.. ülkenıi ve uhısumu pek iyi tanıriığıın veyoksun bulunduğumuz ilerlemeye eriştirebilmek için huzurvesükûn ile, ama herhalde özgürlük ve bağunsızhğı kurarak çok ve sürekli çaoşmak gerektiğine inanmış bulunuyorum." (2). En çok güçlü olmak, güçlü olabilmek; bunun biricik yöntemi de bilim, fen ve ahlak bakırmndan etkin olmaktan geçiyor. Silah gücünden, kaba kuvvetten ve şiddetten değil. Atatürk'ün yaşam felsefesinin özü de işte bu sözlerinde belirginleşiyor. İnsan sevgisine, banşa ve özgür duşünceye dayalı, dolayısıyla da çağdaş, laik ve uygar bir toplum ve devlet modeli. Türk devrimi sonucunda Atatürk'ün önderliğinde oluşturulan tüm toplumsal kurumlar, kurallar ve yapılann güçlülüğü de tümüyle hümanizme ve özgürlüğe dayalı olmalan gerçeğinde yatmaktadır. Işte kısaca Atatürk'ün yaşam felsefesi ve tüm insanhğa anlatmak istediği ileti şu üç sözcükte toplanabilir: "Sevgi, banş, özgürlük." (1) Atatürk 'ün Söylev ve Demeçleri. (2) Ertver Ziya Karal, "Atatürk 'ü Hatırlamak." PENCERE Gülü Tarife Ne Hacet?.. Fazilet Partisi 14 Mayıs Pazar günü genel kongresini yapacak... Ortada iki aday var: Recai Kutan.. Ve Gül. Birincisi "Gelenekçiler"in adayı imiş, ikincisi de "Yenilikçiler"\r\ adayı. Haydi canım sen de!.. Recai Kutan bal gibi Necmettin Erbakan'ın güvenilir adayı... Ya Abdullah Gül?.. Nasıl oldu da kesildi bülbül?.. Vaktiyle kokusuz bir gül iken neden birden- bire kokmaya başladı?.. • Cihanı âlem bal gibi her şeyi biliyor; Hoca Necmettin yasaklandı ya, firsattan bilistifade Abdullah Gül koltuğu kapacak, vaktiyle biat ey- leyip elini öptüğü Hocasını arkasından vura- cak... Müslümanlıkta var mı böyle şey abi?.. Ohoooo... Islam dünyasında usuldendir, adamın işini namaza durduğu zaman ikinci rekâtta bttirirter. Abdullah Gül de, medyamızla birlikte, hem 28 Şubat'a sövüp hem de 28 Şubat'ın hışmına uğ- rayıp koltuğundan ayrılmış liderini bitirmek üs- tüne iş tutuyor. * ' •; ^. Bizim medyamız bir âlem.. .' Neymiş?.. Erbakan demokrat değilmiş!.. Necmettin Hoca, Faziletlileri cağınp Kutan'ı seçsinler diye baskı yapıyormuş... Insafımız kurusun emi!.. Hangi liderimiz demokrat?.. Bülent Ecevit mi?.. Devlet Bahçeli mi?.. Mesut Yılmaz mı?.. Tansu Çiller mi demok- rat?.. Hoca neden demokrat olsun ki?.. Ortalıkta bir demokrat lider var Altan Öymen!.. Öymen de parlamentonun dışına düşmüş CHP'nin başında!.. Pusuda bekleyenlerin kar- şısında demokratlığının cezasını çekecek mi, çekmeyecek mi, Allah bilir. • Bizim medyanın Fazilet Partisi'ne bakışı şeh- la da değil, tam şaşı!.. Siyaset yasaklısı bir dinci liderden bir ömür boyu imamlığını yaptığı partisine karşı demok- rat olmasını istemek' akıl kân mıdır?.. Necmettin Hoca demokrat değil.. Olamazda.. Peki, Abdullah Gül demokrat mı?.. Olur mu canım?.. Gül'ün şimdilik kokusu çıktı.. Dikenlerini göstermek için zamanı var. SINIRSIZ İNTERNET SABAH 8 AKŞAM 18 ARASI AVANTAJLI SIMIRSIZ İNTERNET GECE 23 SABAH 7 ARASI AVANTAJLI SINIRSIZ İNTERNET KONTORLU 100 SAATÜK İNTERNET KONTÖRLÜ 500 SAATÜK İNTERNET KONTÖRLÜ 1000 SAATÜK İNTERNET ÇOCUKLAR İÇİN KONTÖRLÜ 10 SAATÜK İNTERNET Telefonla anında+hemen abonelik için: ( 0 2 1 6 ) 4 5 8 4 0 4 0 • JC internet Adresi: www.ixir.net E-Posta: destek@ixir.net