Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
24 AĞUSTOS 1999 SALI CUMHURİYET SAYFA
EKONOMI /ekonomi(« cumhuriyet.com.tr 13
Deprem bölgelerinin yeniden yapılanma sürecinde birçok ürüne talebin artması bekleniyor
Sektörlerde zorunhı caıüamııa• Bu yılın ekonomik
göstergeleriyle 100
metrekarelik bir evin 7 milyar
liraya mal olduğunu kaydeden
yetkililer, 200 bini aşkın konut
açığmın bulunduğu afet
bölgesinde 1.5-2 katrilyon
liralık konut maliyetinin
oluşacağını söylüyorlar.
Ekonoıni Servisi-Türkiye'nin batı ille-
rini vuran depremin ardmdan, bölgede
150-200 bin konut açığının doğduğu bil-
dirilirken, hasar tespitlerinin ardmdan baş-
ta çimento, tuğla, cam, demir-çelik, kum,
boya gibi inşaatmalzemelerine talebin ar-
tacağı belirtiliyor. Konutlann yanı sıra,
hastane, ış merkezi, kentsel ve kırsal alt-
yapı, pis su antma tesisleri, düzenh çöp
depolama tesisleri yapılacak. Bu yeniden
yapılanma sürecinde, 1998 yılında yüzde
0.3 büyümeyle geçen yıllann çok gerisin-
de kalan inşaat sektörünün canlanacağı
bildiriliyor.
Marmara'yı sarsan deprem felaketınin
Türkiye ekonomisıne açtığı derın yarala-
nn etkisinı gelecek günlerde göstereceği
belirtilirken, yapım ve onanm sürecinde
başta inşaat olmak üzere, ilaç, gıda, orman
ürünleri, cam, ev tekstili, tekstil ve gıda
sektöründe de satışlann artacağı vurgula-
nıyor. BayındırlıkvetskânBakanhğıEs-
kişehir ve Bolu'da hasar tespit çahşmala-
rrna başlarken, evsiz kalan yurttaşlar için
geçici yerleşim alanlan oluşturuluyor. On
binlerce insantn yaşamını yitirdiği, binler-
cesinin yaralandığı depremin ardından
şimdı de evlerini yitiren, sokaklarda, park
vebahçelerde, çadırkentlerde bannan yurt-
taşlann konut sorununun kış gelmeden
çözülmesi gerekiyor. Yetkililer, yıkılan
kentlerin deprem riskine uzak merkezler-
de yeniden ınşaa edilmesi gerektiğini vur-
guluyorlar. Hasar tespit çahşmalan sürdü-
ğü için net rakam veremeyen yetkililer, tah-
mini olarak şu anda 150-200 bin konuta
ihtiyaç bulunduğunubelirterek, inşaat sek-
törünün de devlete destek olmasını istiyor-
lar.
Konut maüyeti artabilir
tnşaat sektörü 1998'de yüzde 0.3 büyü-
meyle geçen yıllann çok gerisinde kalır-
ken, yıkılan bolgelerin inşa sürecinde ya-
pı malzemelerinin satışı da artacak. Tür-
kiye genelinde konut açıgını kapatmak
için yılda 500 bin konut inşa edilmesi ge-
rekırken, lzmit, Adapazan, Yalova, Göl-
cük, Düzce, Çınarcık ve tstanbul Avcıla-
r'ı yerle bir eden depremin ardından sa-
dece bubölgede 200 bıne yakın konut açı-
ğının doğması çimento, yapı malzemele-
ri hisse senetlerinin değerini arttırması
bekleniyor. Bu yılın ekonomik gösterge-
lenyle 100 metrekarelik bir evin 7 milyar
liraya mal olduğunu kaydeden yetkililer
afet bölgesinde 1.5-2 katrilyon liralık ko-
nut maliyetinin oluşacağını söylüyorlar.
Konut dışında, iş merkezi, işyeri binası, has-
tane, kentsel ve kırsal altyapı inşaatlan, pis
su antma tesıslen, düzenh çöp depolama
tesisi inşaatlanyla birlikte maliyetin kat-
rilyonlarca liraya ulaşacağına dikkat çe-
kilıyor. Bunlann yanı sıra ağaçlandırma.
sel, erozyonu önlemeye yönelik çahşma-
lann da yapılmasmın zorunlu olduğunu
kaydeden yetkililer, "Dışyardımlarsuan-
ki acfl ihtiyaçlan karşdamaya bik yetmez.
Kamu açığı artacak. Devletzaten borç icin-
de yüzüyor. Bütün sektörterin devlete des-
tek olması laam" değerlendırmesini ya-
pıyorlar.
Bu arada, yıkılan yollann yapımı içm
Marmara'yı sarsan
deprem felaketinin
Türkiye ekonomisine
açüğı derin yaralann
etkisini gelecek günlerde
göstereceği belirtilirken,
yapım ve onanm sürecinde başta
inşaat olmak üzere, ilaç, gıda,
orman ürünleri, cam sektöründe
de saüşlann artacağı
vurgulamyor.
de çalışmalar sürüyor. Anadolu Otoyo-
lu'nun zarar gören 50 kilometrelik kesi-
minin ihale edildiği bildirildi. Deprem
bölgesıne, kan, ilaç ve serum yardımlan
sürerken, önümüzdeki aylarda ilaç sektö-
ründe de satışlann artacağı belirtiliyor.
Devlet hastanelerinin dolması nedeniyle
özel hastanelere de talep arnyor. Özel sağ-
lık sigortası olan yurttaşlann sigorta şir-
ketlerini doldurduğu belirtiliyor. Sigorta
şırketlennin bölgede konutlar kadar zarar
gören araçlar ve işyeri hasarlanru karşı-
lamakta zorlanacaklan belirtiliyor. Bu ara-
da San Fransisco depreminde 3 büyük
sigorta şirketinin battığı anımsatıhyor.
Sigorta bedelinin 1 milyar 175 milyon dolar olduğu ve hasann yüzde 95'inin ödeneceği belirtiliyor
Sigorta TÜPRAŞ'uı z/mmnıödeyecek
POAŞ'ta da hasarbüyük
• ISnrANBUL(AA)-Türksa-
nayisının can daman olan böl-
gede meydana gelen depre-
min sanayi kunıluşlanna ver-
diği hasann tespit çalışmalan
sûrüyor. Depremden en fazla
zarar gören sanayi kunıluşu
olan lzmit'teki POAŞ tesisle-
rinde zarar tespit çalışmalan-
na hız verildi.
Petrol Ofısi A.Ş. (POAŞ)
lzmit Bölge Müdürlüğü'nün
İMKB'ye gönderdiği açıkla-
mada, akaryakıt stok ve ikmal
tesisleri iîe madeni yağ, gTes
üretim ve stok tesislerinin, dep-
remde büyük hasar gördüğü
belirtildi. Açıklamada, made-
ni yağ iskele pîatformunun üç
parçaya, akaryakıt iskelesinin
de 6 parçaya bölünerek, iske-
le kazıklannı deformasyona
uğrattığı ve kınlmalara neden
olduğu ifade edildi. Yangın
borulannın da hasar gördüğü-
nün bildirildiği açıklamada,
madeni yağ stok, satış ambar-
lan ile mamul yağ fiçı sahası-
nın çevre duvarlannda hasar
oluşarak kısmen mamul yağ
kaybına neden olduğu kayde-
dildi.
Bildiride POAŞ tesislerinin
11 trilyon 19 milyar 698 mil-
yon liraya Güneş Sigorta nez-
dinde sigortalı olduğu da kay-
dedildı.
Petrol Ofisi AŞ, lzmit böl-
gesinde meydana gelen dep-
remde TÜPRAŞ Izrrut Rafine-
risi'nde çıkan yangın sonucu
rafinerinin bir süre üretim ya-
pamaması nedeniyle akarya-
kıt sıkmtısı çekilmemesi için
dûzenlediği ihaleyi sonuçlan-
dırdı.
Petrol ihalesi
Samsun ve Trabzon depola-
nna süper benzin ve motorin,
Mersin ve Iskenderun'a süper
benzin ve motorin ile Antarya
ve Istanbul'a da Jet Al itha-
latı için ihaleye çıkıldığı belir-
tilerekyapılan ihale sonucun-
da toplam 108 bin tonu bulan
ithalatla Türkiye'de hiçbir akar-
yakıt sıkmtısmın yaşanmaya-
cağı kaydedildi. fhalenin so-
nuçlan ton olarak şöyle: Sü-
per benzin (Samsun-Trabzon)
vitol 20 bin, süper benzin (mer-
sin-İskenderun) vitol 15 bin,
süper benzin (Mersinlskende-
run) cargill 5 bin, motorin
(Samsun-Trabzon) total 20bin,
motorin (Mersin-lskenderun)
cargill 20 bin, Jet Al (Antal-
ya) Oil Ref.- Haifa 14 bın, Jet
Al (Haramidere) total 14 bın.
ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Avru-
pa'daki en büyük petrol şırketleri arasmda yıl-
lık 27.6 milyon tonluk kapasitesiyle 7. sırada
yer alan TUPRAŞ'ın sigorta bedelinin 1 mil-
yar 175 milyon dolar olduğu bildirildi. Güneş
Sigorta Genel Müdür Yardnncısı Sevgi Yuk-
selalay, TUPRAŞ'ın 25 yıldır şırketlerinin si-
gortalısı olduğunu belirterek hasar tespitinin
ardından kendilennin sorumluluğunda olan
yüzde 95'lik bölümünün ödeneceğini söyle-
di. Petrol Ofısi AŞ GenelMüdürüMehmetGüW
teldn, 108 bin tonluk ithalat bağlantısı yapa-
caklannı belirterek benzin grubunun bağlan-
tısmın yapıldığını bildirdi. Doğabilecek 350
bin tonluk ürün açıgını karşılamaya dönük da-
ğıtım şirketlerine 700 bin ton ürün ithal izni
verildi.
Sevgi Yükselalay, TÜPRAŞın kendilerine
ödediği pnmin ödeyecekleri miktarla ilgisi ol-
madığı için açıklanmasmın doğru olmadığını
söyledi. Yükselalay, pohçe koşullan gereği
kendilennin sorumlu olduklan hasann bede-
linin yüzde 95'inin 1 milyar 116 milyon 250
bin dolar olduğunu bildirdi. Yükselalay önce-
kıgünyapılanhasarbelirlemelerini. "Tümte-
sislerde testfcr yapılacak. Gözle görüleıneyen
hasariar belirlenecek" diye açıkladı.
llke olarak sigorta şirketinin hasar ödeme-
sini taksitlendirmediğine ışaret eden Sevgi
Yükselalay, "Bu tûr bir hasann parasal tespî-
ti, TÜPRAŞyönünden de kolav oimayabflir. Be-
lirii bir tahmin ortaya çıküktan sonra netice-
lenmesini beklemeden bir ön ödeme yapüabi-
lir; yaralann bir an önce sanlması için. Yurt-
dışından da eksperier gefiyor. Hafta sonuna
doğru daha parasal bir boyuta gjdilebilir" de-
dı. Yükselalay. hasann büyüklüğüne göre 1-
2 hafta ıçınde hasar ödemesı yapıldığını be-
lirterek "TÜPRAŞta 1 haftada ödeme müm-
kûn olmavacakür. Bütün tesisin test edilmesi
gerekir. 36ayn ünite tektektest edilecek. O ne-
tzmh rafînerisindeki yanguıda oluşan hasann yüzde 95'i karşılanacak.
denle TÜPRAŞ açısından da bu uzun sürebi-
Br" diye konuştu.
lzmir ve Kınkkale rafınerileri ile Mersin'de
özel sektöre ait Ataş Rafınerisı üretimlenni art-
tınrken dağıtım şirketleri de gerekli yönlen-
dirmelerinı yapıyor. Doğabilecek 350 bin ton-
luk ürün açıgını karşılamaya dönük dağıtım şir-
ketlenne 700 bin ton ithal izni verildi.
Gültekin, daha önce tzmit Rafinerisı'nden
mal alan Haramidere ve Marmara'daki tüm ge-
milerin tzmir Aliağa Rafinerisi'ne gönderil-
diğini belirterek "Aynca tzmit ve tstanbul'un
Anadolu yakasındaki tüm bayUeride Kınkka-
le Rafinerisi'ne yönlendirdik'' dedi. Gültekin,
"Tabü üretimin yüzde 35lik kısmını yapan tz-
mit Rafînerisi devre dışı kaktığında Her şey
normal, bir şey yok' demek de yanlış ohır. An-
cakahnan önJemlerte. özellikle akanakıt sıkuı-
usı olma>acağını tekrarlrvorum. Bütün tedbir-
leri aldık. Aynca ola ki karaborsacu vıırgun-
cu zihniyet burada da kendini gösterirse onla-
ra da aman verilmevecek" dedi.
ANAP Aydın Milletvekili Yûksel Yakıva,
yangın söndürmeyle ilgili bir ihmal olmadı-
ğını savunarak, şunlan söyledi: "130dolayuı-
da personel 25-26 dakikada tanklara ulasmış-
lardır. Ashnda bu sürenin 4 dakika olması ge-
rekiyor ama yıkınnlar nedeniyleyollar kapan-
mışn. Başka yoUardan ancak ûlaşılabildi. Yan-
guun en az 36 saat süreceği sö>lenmişti. Bu
doğru çıkn. Acil hal de>am etmektedir. Tüm
tanklar.soğumadan normal durumageçflebfl-
roesi mümkün değü. Bunun için 3-5 güne da-
ha ihtiyacımız varP
Sağlık Bakanı OsmanDunnuş'un amonyak
sızıntısı olduğu yönündeki açıklamasına kar-
şm, Yalova kaçak olmadığını belirtti. Yangı-
nın yıl sonuna kadarki üretim kaybı da dahil
verdıği zarann 200 milyon dolar göründüğü-
nü savunan Yalova, "Güneş Sigorta ve onun
riskini sigorta ettiği >abancı şirket hasann bü-
\ük bir bölümünü karşılayacak Bacalann 9
şjddetinde depremedayanıkb olması gereldyor-
du" diye konuştu.
Japon usulü inşaat sistemi ile 8 şiddetli sarsıntıya dayanıklı yapılar, deprem kuşağındaki ülkemizde itibar görmedi
Depremin yıkamadığı evler Türldye'de benrnısenmedi
tZMİR(AA) - ABD, Güney Af-
rika ve Güney Amenka'da 8 şid-
detinde depremin bile yıkamadı-
ğı sağlamhkta, Japon usulü inşa-
at sistemi ile evler yapan Türk işa-
damı, bu sistemi Türkiye'ye de
getirdi, ancak şimdiye kadar benim-
setemedi. ABD ve Türkiye'deku-
rulu şirketleri bulunan KayaTun-
cer'in 3 yıl önce Türkiye'ye getır-
diği, bir yıldır da deprem kuşağı
üzerindeki pek çok ilde tanıtüğı
binalardan, bugüne kadar yaptır-
mak isteyenin çıkmadığı bildiril-
di. Ege Serbest Bölgesı Kurucu ve
Işleticisi (ESBAŞ) Yönetim Kuru-
lu Başkanı Kaya Tuncer, ABD'de
bulunan şirketleri vasıtasıyla, dep-
rem riski taşıyan ABD'nin güney
bölgeleri, Güney Amerika ülkele-
ri ve Güney Afrika'da depreme da-
yanıklı inşaatlar yaptı.
"Monoütik Panel" adı verilen
yapı elemanlannı üretmek için Iz-
mir'de MOPSAŞ adlı bir şırket ve
Ege Serbest Bölgesi'nde bir fab-
rikakuran Tuncer, parçalanmayan,
yıkılmayan, can kaybına sebep ol-
mayan binalan, Urfa. Diyarbakır,
Adana, Van, Erzurum ve Erzin-
H ü k ü m e t , m e z a r d a e m e k l i l i k ' i n a d ı n d a n v a z g e ç m i y o r
Depremzedelere dul ve yetim maaşı kolaylığı
ANKARA (Cumhuri>«t Bürosu) - Hü-
kümet, emeklilik yaşının kadınlarda 58, er-
kekîerdeöO'ayükseîtilmesiniöngörensos-
yal güvenük yasa tasansmın tatilden ön-
ceçıkanlması inadından vazgeçmedi. Mu-
halefet partileri, deprem felaketinin ardın-
dan "mezarda emeklilik"' tasansmın geri
çddlmesini isterken TBMM Genel Kunı-
Iu'nda dün gece tasannın üç maddesi da-
ha kabul edildi.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Ya-
şar Okuyan. afet bölgesinde yaşamını yi-
lirenlerden herhangi birsosyalgüvenlik ku-
rumunabağlı olarak biryıl çahşmış durum-
da olanlann geride kalan dul ve yetimle-
rine maaş baglanması için tasanya geçici
bir madde ekleneceğini açıkladı. TBMM
Genel Kurulu'ndadün akşam tasannın 38.
maddesinden başlayarak görüşmelere de-
vam edildi. Okuyan, seçim bölgesi Yalo-
va'daki koordinasyon görevini bırakarak ça-
lışmalara katıldı.
Okuyan, afet bölgesinde yaşamını yiti-
renlerden, herhangi bir sosyal güvenlik
kurumuna bağlı olarak bir yıl çahşmış
olanlann geride bıraktığı dul ve yetimle-
re maaş bağlanmasına ilişkin bir geçici
maddenın tasanya ekleneceğini açıkladı.
Bu süreler şu anda Emekli Sandığı için 10,
SSK için 5, Bağ-Kur için de 3 yıl olarak
öngörülüyor.
TBMM'de dün akşam kabul edilen
maddelerle getirilen düzenlemeler şöyle:
• Yaşlılık ayhğı bağlandıktan sonra,ya-
saya tabi çalışmalannı sürdüren veya da-
ha sonra çalışmaya başlayan sigortalılann,
ayhklanndan yüzde 10 oranında sosyal
güvenlik destek primi kesilecek. Esnaf,
sanatkârlar ve diğer bağımsız çalışanlann
geçiş süreci behrlendi. Yasanın yürürlüğe
girdiğitarihtenönceyürüıiükte bulunan hü-
kümlere göre aylık bağlanmasına hak ka-
zananlarla aylık bağlanmasına hak kazan-
malanna iki tam yıl veya daha az kalan si-
gortahlarm tam veya kısmı yaşhlık aylığı
talep haklan saklı tutuluyor.
• Yaşlıhk ayhğı bağlannrken geçmişe
dönük enflasyon esas alınacak.
• Tanmda çalışan kadınlar 58, erkekler
60yaşını doldurmave 25 yıl prim ödeme-
leri dunanunda yaşlıhk aylığı alabilecek.
TBMM Genel Kurulu'nda dün aynca
deprem felaketi ile ilgili olarak arastırma
komisyonu kuruhnası kabul edildi. Gün-
dem dışı konuşmalardan sonra miüetve-
killeri, başkanhk divanının karan doğrul-
tusunda depremzedeler için bir dakikahk
saygı duruşunda bulundu.
DYP Genel Başkanı TansuÇilo-, dev-
lete haksızlık etmemek gerektiğini. ancak
karar alma konusunda "acz içinde kafan-
dığmı" söyledi. Çillerkonuşması sırasın-
da yine bir gaf yaparak "öiüleıin kdepçe
Uegömüldügünü" söyledi.
can gıbi deprem kuşağında bulu-
nan illerde tanıttı. Söz konusu ev-
ler, Japonya'daki şiddetli deprem-
lere dayanabilen, 8 şiddetinde dep-
remde bile sadece duvarlan eğri-
len ve hiçbir şekilde yıkılmayan bi-
nalardan oluşuyor.
MOPSAŞ Pazarlama Müdürü
Ertuğrul Isıksoy da fay hattı üze-
rinde yıkılmayacak bina yapmanın
tek yolunun monohtik panel kul-
lanmak olduğunu duyurmayı gö-
rev kabul ettiğini söyledi.
Bölgeye yanum
Kısa vadede kârlıhğın kendile-
ri için hedef olmaktan çıktığını da
ifade eden Işıksoy, "Bölgeye. kar-
şıhksızolarak birşekilde yardım et-
meye hazırlanıvoruz. Proje mü-
dürierimiz. inşaat müdürierimiz
çalışıyorlar. Hibe olarak tuvaletler
yapmak istiyoruz. Kış öncesinde
insanlann başlann sokabilecekle-
ri baraka türü binalar yapmanın
araşürması içindeyiz. Bölge için
her tüıiü yardıma. bize ne tür ta-
lep gelirse gelsin, maddi ve mane-
violarakşirketimizin gücü ölçûsün-
de karşUamaya hazınz" diye ko-
nuştu.
İŞÇİNİN EYRENİNDEN
ŞÜKRAN SONER
Devletin İşi Bitirilmiş
Depremden en fazla zarar gören, işyeri ve üye kay-
beden iki sendika Harb-lş ile Petrol-lş'in başkanları
Izzet Çetin ve Bayram Yıldınm ile ılk günden beri
sürekli gidip geldikleri deprem bölgesinden görüşü-
yoruz. Meslek gnjplan olarak gerek sorumluluk, ge-
rekse hizmet olarak en fazla işin içinde olan, resmi
görevii üyeleri, oluşturduklan özel çalışma gruplan ara-
alığı ile deprem çalışmalannın içinde yer alan TMMOB
Başkanı Yavuz Önen, TTB'den Metin Batalcı'dan,
hizmet veren gruplann ilk değerlendirme rapor so-
nuçlannı istiyoruz.
Birleşilen sonuç degerlendirmeler ürkütücü. Dep-
rem öncesi ve sonrası alınabilecek, alınması zorun-
lu önlemlerde çuvallanılmış acı gerçeği ile karşı kar-
şıya kalıyoruz. Her aşamada, sayısız suç ve günahı-
mız, doğal afeti, büyük bir insanlık suçuna dönüş-
türüyor.
özelleştirmeler devletin işini bitirmiş. Devlet kimi
alanlarda. vatandaşını cezalandırmada hâlâ çok güç-
lü. Ama devlet insan yaşamının söz konusu olduğu
alanlarda, insan yaşamının kurtanlmasında, bu an-
lamda örgütlenmede yok. Deprem, afet hizmetlerin-
den Kızılay'a uzanan hizmet alanlannda, deprem fe-
laketine karşı alınacak önlemlerin örgütlenmesinde
devlet yok.
Cumhurbaşkanı, Başbakan'ın deprem felaketinden
saatler sonra haber aldıklannı, yapılacaklann bu ne-
denle geciktiğıni itiraf ettıler. Telefonlar çok yaygın bir
felaket bölgesinde herkesin hebarleşme çabası ile kit-
lenmiş. Çok pahalı ve özel hizmet veren özel şirket-
ler, kamu yaran gibi bir kaygılan olmadığı için, paha-
lı olan felaket bölgesi için özel iletişim ağını kurma
gereğini ve sorumlulugunu duymamışlar. Hesap so-
ran yok.
Depremlerde kurtarma ilk saatler ve günler için
çok önemli. Bızde devletin örgütlenebılmesi, biraz da-
ha ciddi kurtarma çalışmalannın gündeme gelebılme-
si için 2-3 günlük bir gecıkme yaşanıyor. Kurtarılabı-
lecek pek çok insanın, canlı günleıie toprak altında,
acı içinde bırakıldığı, sonunda ölüme mahkûm ol-
duğu gibi bir insanlık ve ülkemiz adına utanç verici
gerçekle karşı karşıya kalınıyor.
Hangi boyutlarda mı? Kurtanlabılecek bir tek ca-
nın bile kurtanlamamasının hesabı verilir. Canlar sa-
yıya dokülemez. Ama utandıncı bir orandan da söz
edilebiliyor. Depremlerde genelde yaralı olarak kur-
tanlanlann sayısı, ölenlere göre üç katına kadar çı-
kanlabiliyor. Bizim yaşadığımız bu büyük felaketin
kesinleşmiş sayıları belki de hiç ortaya çıkmayacak.
Ama ölen sayısının yaralı sayısının üçte birini geçme-
mesi gerekirken çok fazla olduğu bir çarpık, yüz kı-
zartıcı tablo ortada olacak.
Gecikmeli olarak toprak altından yaralı çıkarmaya,
kurtarmaya gelen uzman yabancı ekiplerin gözlem-
leri, "geciktirildik, hizmete yönlendirilemedık, daha
çokcanlı insan kurtarabilirdik" yakınmalanndan ulus-
ça acı, utanç duymuyor muyuz?
özelleşirilmiş, işi bitirilmiş devletin varsa bile za-
manında hizmete sunuiacak, işe yarayacak aracı,
ekibi yoktu.
Özel sektörü gönüllü katılmıyorsa, insan yaşamı,
kamu yaran adına hizmete koşturacak bir devlet gü-
cü, otoritesi, belki deen önemlisi kafası, örgütlenme-
si de yoktu. İnsan olanlann, duyariılık gösterenlerin
gönüllü katılımlanndan bile yarartanma becerisi yok-
tu. Gelen iç ve dış yardımlar amaçlarına uygun kul-
lanılamıyor, işe yaramaz, hatta zarariı hale getirilebi-
liyordu.
Evet örgütsüzlük sayesinde, o çok övündüğümüz
kötü gündeki dayanışma ruhumuz da çok bir işe ya-
ramadı. Herkesin başının çaresine baktığı düzende,
gönüllü yardımı işe yaramaz hale getirme becerisinı
gösterdik. örgütlenemediği için yardıma gelenler işe
yaramak kadar ayak bağı, yük oldular. Uzmanlan
yanlış işlerden can kaybının örneklerini anlatıyor. Bir
yanda çürüdüğü için halk sağlığını tehdit eden, de-
ğeriendirilemeyen gıda yardımlan, aynlamadığı için
kullanılamayan ilaçlar, diğer yanda hiç yardım alama-
yan gerçek ihtiyaç sahipleri.
Elektrik mühendisı dostum Engin Dağıstanlı da
sürekli gidip geldiği bölgede, gece elektrik yuzünden
duran kurtarma işlemlerine, can kurtarılamamasına
kafayı takmış. "Başka bölgelerden küçük ekiplerie,
birkaç saat içinde bölgelerdeki sokak lambalanna,
risk oluşturmadan elektrikgetirmek iş bile değildi. In-
sanlaracz içinde kalmaktan ağlıyorlardı?" diye söy-
lenip duruyor.
Ya 196O'lı yıllarda deprem kuşağı olması nedeni ile
on binlerce nüfusa yeni konut alanı açılması sorunu
yaşanan Yalova'da, bilmem kaç katlı kaç yüz binlik
konut yapılmış olması cinayeti kimlerin suçu? Sade-
ce herşeyi çalıp kâr eden, vicdansız müteahhitler mi?
Adapazan'nda üç katın üstünde bina olmaması ge-
rekirken, yoğun yerleşim, yüksek binalar yapma so-
rumluluğu kimlerde? tabü kı sorumlu teknik eleman-
larla birlikte belediyeler yönetimleri ve siyasetçiler-
de.
Dün depremzedeleri sokakta yakalayan yağmur,
çadıriarda da ne kadar geciktığimizi gösterdi.
Insanı, insan yaşamı için işi bitirilmiş devletin, bir
tek konuda acele davranmakta olduğu gözlemleni-
yor. Devlet depremden kurtulanlara bölgede yaşam
koşullannı olusturmamış olmakla, çaresizlikle onlan
göçe, kendi başlannın çaresine bakmaya zorluyor.
Bana öyle geliyor ki nedeni çaresizlik bile olsa,
deprem bölgesinde insanlann yaşama koşullannın ya-
ratılmaması, yaşama olanaklannın yok edilmesi, gö-
çe, başlannın çaresine bakmaya zorlanmalan bir po-
litika. Ne kadar azalıriarsa, devletin, toplumun sorum-
luluğu, yükü de o kadar azalmış olacak değil mi? Bel-
ki de Sağlık Bakanı bölgeye yardım ekibı, sağlık hiz-
meti istememekle bu politikaya hizmet ediyordur.
Tek başına saçmalıyorolsaydı çoktan görevden alın-
maz mıydı?
Afetzedeleriçin
turizmcüerdebiHeşti
Ekonomi Servisi -Tuns-
tik Otelciler ve Işletmeci-
ler Birhği (TUROB), Tu-
rizm Bakanlığı'nın, "dep-
remzedeleri otelkrde ba-
nndınna" teklifıni görüş-
meye başladı.
Turizmciler, öneri üze-
rine depremzedelere nasıl
yardımcı olabıleceklerini
görüşmek üzere dün ola-
ğanüstü toplanırken karann
bugün kesmlık kazanacağı
bildirildi.
Bu arada Türkiye Seya-
hat Acentalan Birliği
(TÜRSAB) Başkanı Talha
Çamaş da yerleştirmenin
kesınleşmesıyle birlikte
depremzedeleri bölgeden
gıdecekleri noktalara taşı-
yabileceklerini açıkladı.
Çamaş, turizmcilerin
"Yasamkent" adında bir
çadırkenti kuracaklannı ve
çahşmaların hızla sürdü-
rüldüğünü ifade etti.
TUROB yetkılilen, Tu-
rizm Bakanı Erkan Mum-
cu'yla bugün görüşerek ka-
rar vereceklerini dile getir-
diler. Yetkililer, lstanbul 'da
birkaç otelinevsiz kalanla-
ra tahsis edihnesinin yanı
sıra belli bir süre için ve
belli sayıda deprcmzedeyi
Türldye'de TUROB'un ör-
gütlü olduğu 11 ayn bölge-
deki otellere yerleştirme
önerisı üzennde duruyorlar.