Katalog

SAYFA CUMHURİYET 5 NİSAN 1999 PAZARTESİ 10 EKONOMI 5 Nisan'dan geriye yüksek enflasyon, işsizler ordusu ve binlerce bankazede kaldı Yoksulluk paketi 5. yılında• 5 Nisan 1994 günü dönemin başbakanı DYP Genel Başkanı Tansu Çiller ve koalisyon ortağı Murat Karayalçın tarafından açıklanan "istikrar programı" sonrasında Türkiye, tarihinin en yüksek enflasyonu ile karşılaşırken ekonomideki bu sert frenin acısı emekçi kesime düştü. 1 Temel ekonomik büyüklükler -. GSMH (milyar $) • Kişı başına GSMH (S) Yıl sonu TEFE (%) Yıl sonu TUFE (%) Ithalat-CIF (milyar $) lhracat-FOB(milyar$) DışTiaAçığı (milyar S) 1990 150.8 2.682 48.6 60.4 22.3 13 -9.343 1991 150.2 2.621 59.2 71.1 21 13.6 -7.454 1992 158.1 2.708 61.4 66.0 22.9 14.7 -8.156 1993 187.7 3.004 60.3 71.1 29.4 15.3 -14.083 1994 132.3 2.184 149.6 125.5 23.3 18.1 -5.164 1995 170.1 2.759 65.6 76.0 35.7 21.6 -14.072 1998 181.8 2.928 84.9 79.9 43.6 23.2 -20.402 1997 194.1 3.080 91 99.1 48.6 26.3 -22.298 11998 204.5 3.224 1 54.3 69.7 45.9 -. 26.9 -19.040 Ekonomi Servisi - Faturası genış halk kitlelenne çıkan 5 Nısan Kararları tarihe "kara sayfa" olarak geçti. "Enflasyonu hızla düşüriip TL'ye istikrar kazandıracağız. ekonomik ve sosyal dengeleri yerine oturtacağız" vaatleri ile DYP-SHP koalisyonunun halka içirdiği acı ilaçtan sonra enflasyon üç haneli rakamlara fırlarken 1 milyona yakın kişi de işinden oldu. Batan bankalar ve aracı kurumlar ile halen Meclis kapılannda bekleyen "bankazedeler" de 5 Nisan Kararlan'nın eşantiyonu. 1989'lu yıllardan sonra uygulanan popülist politikalann hazırladığı ve 5 Nisan 1994 günü dönemin başbakanı Tansu Çiller ve koalisyon ortağı Murat Karayalçın tarafından açıklanan "istikrar programı" sonrasında Türkiye, tarihinin en yüksek enflasyonu ile karşılaşırken ekonomideki bu sert frenin acısı emekçi kesime düştü. 1 milyon işsiz 5 Nisan Kararlan'nın ardından resmi rakamlara göre 650 bin kişinin işsiz kaldığı açıklansa da bu rakamın 1 milyonu buldugu tahmin ediliyor. "Enflasyonu düşüreceğiz" sözlerinin ardından Türk halkı yüzde 149.6 enflasyonla tanışırken bir önceki yıl yüzde 7.6 olan büyüme de eksi 6.1 'e geriledi. Kararlann hemen ardından para piyasalannda faizler yüzde 500'lere fırladı. Son 5 yılda faizlerin yüksek seyretmesi sanayi yatırımlanna da büyük darbe vurdu. 5 Nisan Kararlan'nı delenler ise yine bu kararlan halka dayatanlar oldu. Dünya Bankası ve IMF'ye verilen sözler tutulmadığı gibi altı aydan sonra uygulamadan da vazgeçildi. "Merkez Bankası'na özerklik vereceğiz" dıyen Çiller, SSK emeklilerine ödenen maaşlar için Merkez Bankası kaynaklarını kullanırken gözünü bile kırpmadı. Türkiye'yi krize soktuğu ileri sürülen "düşük kur-yüksek faiz" politikasına da kısa sürede geri dönüldü. 1993 yılında tüm olumsuzluklara rağmen 3 bin dolar düzeyinde olan kişi başına düşen GSMH"de 5 Nisan'dan sonra 2 bin 184 dolara kadar geriledi. Türk halkj 3 bin dolarlı rakamı 1997 yılında yakalayabildi. Bankazedeler halen bekliyor Türkiye, 5 Nisan Kararlan'nın ardından "bankazedelere" de alıştı. 5 Nisan Kararlan'nın üzerinden bir hafta geçmeden lmpex, TYT ve Marmara Bank art arda batarken yatınmcılan sokakta kaldı. Yine başta Türkinvest olmak üzere birçok aracı kurum da kapısına kilit vurdu. Bu olayların ardından "tüm mevduatı devlet güvencesine" alan Çiller hükümeti. nedense batan üç bankada tasarruflan bulunan yatınmcılan bunun dışında tuttu. 5 Nisan'ın yarattığı bankazedeler halen Meclis'in raflannda bekleyen Bankalar Yasası'nın çıkmasını, yatırımlanna kavuşmayı ümit ediyorlar. Kamu-Sen Cenel Başkanı Akay 'Halk yoksullaştı' ANKARA (Cumhuriyet Bürosu)- Türkiye Kamu-Sen Genel Başkanı Resul Akay, 5 Nisan 1994'te alınan ekonomik kararlann halkı ve kamu çalışanlannı daha da yoksullaştırdığını söyledi. Resul Akay, 5 Nisan Kararlan'nın beşinci yıldönümü nedeniyle yaptığı açıklamada, kamu çalışanlannın 5 yıldır uygulanan *acı reçetenin faturasını' ödemeye devam ettiğini kaydetti. Toplumca katlanılan fedakârlığın 'heba' edildiğini belirten Türkiye Kamu-Sen Genel Başkanı Resul Akay, şunlan söyledi: "5 Nisan Kararlan'nın müsebbibi olan, Türk ekonomisini borç ve faiz sarmalı altında inim inim inleten siyasetçiler. geriye dönüp bakacaklarına 18 Nisan sonrası ile ilgili altyapısız, gerçekdışı ve uçuk beyanlarla işçi, memur ve bunların emekli dul ve yetimlerinin karşısına büyük bir cüretle ve pişkinlikle, biraz da yüzsüzlükle çıkabilmektedir." Nisanın ihalesi ANKARA (ANKA) - Hazine. nisan ayının ilk iç borçlanma ihalesini bugün yapıyor. Hazine'nin nisan ayı iç borçlanma programına göre, bugün 21 ay vadeli tahvil ihalesi gerçekleştirilecek. Ihalede, 250-400 trilyon lira arasında net borçlanmaya gidilmesi öngörülüyor. Hazine, nisan ayı içinde üç ihale daha yapacak. 13 Nisan'daki 371 gün vadeli tahvil ihalesinde 450-650 trilyon, 20 Nisan'daki 392 gün vadeli tahvil ihalesinde 250-400 trilyon, 28 • 21 ay vadeli tahvil ihalesinde 250-400 trilyon lira arasında net borçlanmaya gidilmesi öngörülüyor. Nisan'daki 140 gün vadeli bono ihalesinde ise 500- 750 trilyon lira arasında net borçlanma hedefleniyor. Nisan ayı boyunca toplam 2.2 katrilyon liralık iç borç ödenecek. Bu tutann 1.3 katrilyonu anapara, 905 trilyonu faizden oluşacak. Bu arada. nisan ayında 255.9 milyon dolan tahvil ihracı ödemelerinden, 344 milyon dolan da diğer dış borç ödemelerinden oluşmak üzere toplam 599.9 milyon dolarlık dış borç ödemesi gerçekleştirilecek. Eski Devlet Bakanı isın Celebi 'Utanç kararları' Ekonomi Servisi- 5 Nisan Kararlan'nı 'utanç kararlan' olarak niteleyen 55. hükümetin ekonomiden sorumlu Devlet Bakanı, ANAP tzmir Milletvekili Işın Çelebi, bu kararlar nedeniyle Türkiye'nin iki yıl geriye gittiğini söyledi. 5 Nisan Kararlan'nın çok net bir şekilde Türkiye'yi küçülttüğünü belirten Işın Çelebi, bu kararlann 5-10 bin kişiyi zengin ederken milyonlan fakirleştirdiğini söyledi. Çelebi, Tansu Çiller başbakanlığındaki dönemin hükümetinin yaptıgı devalüasyon sonrasında halkın cebindeki paranın çalındığını kaydederek "Bu kararlann ardından 3 bin dolar düzeyindcki milli gelir 2 bin dolarlara kadar indi. 3 binli rakamı Türkiye 97'de yakalayabildi. Yine 180 milyar dolar olan GSMH, 5 Nisan'ın ardından 135 milyar dolara kadar geriledi. Söz konusu 180 milyar dolarlık GSMH'ye 96 sonunda ulaşılabildi. Kararlan açıklayanların bile inanmadığı ve altı aydan sonra uygulamaktan vazgeçtiği bu sözüm ona istikrar paketi Türkiye'nin dış dünyada da yüzünü kızartmıştır" dedi. Kîşi başına milli gelir 3 bin 22a dolara yükseldi Türkiye'nin milli gelirini tarım sektörü arttırdı ALTIN F1RSAT! İKTİSAT BAIKASI İKTİSATTel: (0212)2741611 ANKARA (AA) - Türkiye'nin gayri safi milli hasılası (GSMH) geçen yıl yüzde 6.33 oranında artarak 192 milyar 404.6 milyon dolardan 204 milyar 591 milyon dolara yükseldi. 1998 yılında tanm sektöründeki yüzde 26.5'lik artış GSMH'nin artmasında önemli rol oynadı. Devlet Istatistık Enstitüsü (DİE) verilerinden yapılan hesaplamalara göre, Türkiye, 204.6 milyar dolara yaklaşan 1998 milli gelirinin 46.2 milyar dolannı sanayiden, 40 milyar dolannı ticaretten, 34.5 milyar dolannı tanmdan, 27.7 milyar • DÎE verilerine göre sanayi sektörünün GSMH'ye katkısı 1998 yılında dolar bazında yüzde 3.33 oranında düşerken tanm sektöründe yüzde 26.51 'lik artış oldu. Tanm . sektöründeki hızlı yükselme GSMH'nin de yükselmesinde 26.51 'lik artışla milli gelirin yüzde 6.33 oranında artışında önemli pay sahibi oldu. 1998 yılında tanm sektörü dışında, mali kuruluş gelirleri yüzde 27.61, net dışalım faktör gelirleri de yüzde 46.78 artışla önemli sıçrama kaydetti. Türkiye'nin gayri safi yurtiçi hasılası 1998'de dolar cinsinden yüzde 5.55 oranında artarak 188 milyar 756 milyon dolardan 192 milyar 235.6 milyon dolara çıktı. Kişi başına gelir dolannı ulaştırma ve OHemll rol OTO^ttt haberleşmeden, 18.5 milyar dolannı ise devlet hizmetlerinden sağladı. Iktisadi faaliyet kollan içinde sanayinin milli gelire katkısı dolar bazında yüzde 3.33 düşerken tanm sektörü yüzde Geçen yıl, dolar cinsinden GSMH'si yüzde 6.33 artan Türkiye'nin, yüzde 1.58'lik nüfus artışı nedeniyle kişi başına milli gelirindeki artış yüzde 4.68'de kaldı. 1997 yılında 3 bin 80 dolar olan kişi başına milli gelir geçen yıl 3 bin 224 dolara yükseldi. Rakamlarla Türkiye Iktisadi Faaliyet kollan Tanm Sanayi Inşaat Ticaret Ulaştırma ve Haberleşme Mali Kuruluşlar Konut Sahipliği Serbest Meslek ve Hizmetler Sektörier Toplamı Devlet Hizmetleri Kâr Amacı Olmayan özel Hizmet Krl. Ithalat Vergisi GSYİH Dış Atem Net Faktör Gelirleri GSMH Nüfus KBMG (Dolar) Dolar Kuru (TL) (Milyon ABD Dolan) 1997 1998 27.296.3 47.740.3 11.411.0 39.179.7 26.305.3 9.651.4 5.566.2 6.987.4 165.158.5 16.887.8 347.1 6.362.7 188.756.0 3.648.5 192.404.6 62.469 3.080 152.768 34.532.4 46.152.3 11.800.0 39.952.6 27.716.1 12.316.4 6.448.8 7.484.0 174.434.2 18.456.3 381.1 5.964.0 199.235.6 5.355.3 204.590.9 63.459 3.224 259.116 Dolar cinsinden (Yüzde) 26.51 -3.33 3.41 1.97 5.36 27.61 15.86 7.11 5.62 9.29 9.80 -6.27 5.55 46.78 6.33 1.58 4.68 Reel değişim (Yüzde) 7.6 1.8 -0.3 1.2 6.0 6.9 2.3 3.3 3.1 0.6 1.7 -1.0 2.8 2.9 3.8 Sektör payı (Yüzde) 16.9 22.6 5.8 19.5 13.5 6.0 3.2 3.7 85.3 9.0 0.2 2.9 97.4 2.6 100.0 GOZUCUYLA TÜRKEL MİNİBAŞ 5'inci Yılında 5 Nisan Bugün trafik daha sıkışık, banka memuriannın önün- deki kuyruklar biraz daha kalabalık olacak. İMKB'nin son haftalardaki performansını gözden kaçırmayan- lar seçim öncesini satınalmanın telaşını yaşarken haf- ta sonunu sinek aviayarak geçiren Tahtakale'nin key- fi de yerine gelecek. 9 gündür okunmayan gazeteler, dergiler hızla tara- nırken uluslararası alandaki katliamların sadece Ko- sova ile sınırlı olmadığı... "Küresel ve Çok Taraflı Hü- kümet" modelı çalışmalannın hız kazanması için • Tarımda sübvansiyonlann tamamen kaldırılarak liberalizasyonun gerçekleştirilmesıni ve ormanlık alanlara kesim serbestiyesi getirilerek yatınma açıl- masını sağlayan anlaşmaların hazırlandığı; • 2015'e kadar "dışa bağımlılığı azaltma"y\ hedef- leyen Avrupa Topluluğu'nun, NATO'nun Kosova ha- rekâtıyla birtikte ABD ile olan ortak ve karar çıkarla- nnı yenıden gözden geçirmek zorunda kaldığı; • Yanm yüzyıl önce bizim NATO'ya katılmaya hak kazanabilmek için Kore'ye savaşa gitmemız gibi, Çın'in de Dünya Ticaret örgütü'ne katılmak için 1.5 milyar dolarlık telekom sektörünün yüzde 35'ıni ulusötesi fır- malara açtığı fark edilecek. Kısacası bugün, Türkiye barıara girerken yakalanan 9 günlük mini tatilin rehavetini üstünden atmaya çalı- şacak! Ne var ki, 9 gün gecikmeyle fark edilenlerin hiçbiri yabancısı olduğumuz gelişmeler değil. Özellikle de bundan 5 yıl öncesinın 5 Nisan'ıyla küreselleşmeye ek- lemlenmek için uygulamaya sokulan ekonomi politi- kalar hatıriandığında! ••• Hatırlarsanız, uluslararası mali krız ilk sinyalini ver- diğinde 1993'ün Eylül'üydü ama... Kriz dalgasının Tür- kiye kıyılarına varamayacağı düşünülerek pek fazla ciddiye alınmamıştı. Oysa tüm uluslararası krizlerde ol- duğu gibi, kriz gelişmiş ekonomilerden dış ticaret yo- luyla kısa sürede ithal edilecekti. Zaten Türkiye'nin krizi kabullenmesi için de döviz- deki dalgalanmanın boyutlannın artmasını beklemek gerekti! Ta kı, finans kesiminde başlayan kriz kısa za- manda mal piyasalannı da etkisi altına alıncaya kadar! O tarihte... Yanı 1994'ün 5 Nısan'ındadönemin baş- bakanı Tansu Çiller'in "Herkes elini taşın altına soka- cak!" sözlenyle açıkladığı "Ekonomik Onlemler Uygu- lama Plam" ile ekonominin bozulan dengelerini yeni- den düzenlemek için: • Kamu kesiminin ekonomideki rolünü yeniden ta- nımlayarak rekabete açık, dış talebe dayalı bir büyü- me ortamı hazırlamak, • Enflasyonun hızla düşürülmesi, • Türk Lirası'na istikrar kazandınlması, • Ihracat artışının hızlandırılması, • Ekonomik ve sosyal kalkınmanın, sosyal denge- leri de gözeten sürdürülebilir bir temele oturtulması hedeflenmişti. Ne var ki zaman, ellerin taşın altına boşuna sokul- duğunu, alınan kararlann kısa ve orta dönemde eko- nominin bozulan dengelerini düzenlemekten ziyade... Küreselleşerek krizden çıkmaya çalışan kapitalist dün- yaya eklemlenmek adına olduğunu gösterdi. Vergi, bankacılık, sosyal güvenlik alanlarında "reform" baş- lıgı altında bir dızı yapısal değışıklığı dayatması da bır- kaç yıl sonra gündeme gelecek "küresel ve çok ta- raflı hükümet" modelinin altyapısının hazırlandığını öğ- retecekti. Kamuoyunda, "5 Nisan Kararlan" olarak bilinen: T964 > ün r &ork>riÜk&)lethlertfyğûlamâ PlarTrik 5 yıl sonrasından baktığımızda: • Krizin yarattığı durgunluğun etkisiyle harcamalar gerilediğinden enflasyonun düşüyormuş gibi gözük- tüğü; • Dış ticaret açığının ihracattakı artıştan değil, kriz nedeniyte ithalat gerilediği için daraldığı; • Yüksek faızin cazibesiyle gelen sıcak para reel ya- tınmı hedeflemediğinden geldiği gibi gittiği; • Şok faizli Hazine bonolannın yeni yatırımlann ca- zibesini öldürdüğü; • Ihracatta çeşitlilik ve kalite hedeflenmediği süre- ce dış pazariarın genişletilmeyeceği; •Lüks otomobil, ikınci konuta getirilen ek vergilerin faiz odemelerindeki hızlı artışı karşılamaya yetmediğı; • Fiyat ve gelir politikalan bırlıkte oluşturulmadığın- dan sosyal dengelerin daha da bozulduğu görülmektedır. Dolayısıyla uygulamaya sokulan ka- rarlar, ekonomik dengelerin ulusal çıkarlar doğrultu- sunda oluşturulması adına değil; ekonominin küre- selleşmeye sorun çıkarmadan eklemlenebilmesi için- dir. Kısacası, 1980'in 24 Ocak'ında başlatılan, ama "ya- , pısal reformlar" (!) yapılmadığından çarpık çurpuk be- ' cerilmeye çahşılan eklemlenmenin düzettilmesi adına- dır. Her ne kadar bugün Türkiye için 9 günlük tatilin re- havetinden kurtulma günüyse de IMF, Dünya Banka- sı, Dünya Ticaret Örgütü ve de kredilendirme kuruluş- ları için değil. Onlaryaptsal reformlann hangi hükü- met tarafından gerçekleştirileceğini bılmek istiyoıiar. Nedersiniz, Devlet Bakanı Hikmet Uluğbay'ın "18 Nisan seçimlerinde, yapısal reformlan vaatedenlere oy verin... 21. dönem Meclisi, Türkiye'nin ihtiyacı olan bu reformlan tamamlamak zorundadır" demesi de bunu göstermiyor mu? ÇAPRAZ KURLAR 1 ABD Dolan 1.5770 Anstralya Dolan 6.8998 DanMiataKroıııı 1.4829 Isviçre Franji 8.2490 IneçKrMiı 120.54 JapMYeai 1.5003 Kana4a Dolan 7.7440 NtnecKnıı 3.7508 S.AnbJttınRtfali 1bg.S. 1.6030 ABD Dolan IKmylD: 3.2755 UD Dolan 1SOR: 1.3551 ABD Dolan 1S0R: 506.086 TL. lEure 1.0770 ABD Dolan 1 Euro 195583 40.3399 40.3399 166.386 6.55957 0.787564 1936.27 2.20371 13.7603 200.482 5.94573 Alman Markı Belçika Frangı Lûksembanj Frugı İSŞSOyOl rcZ8t8$) Fransız Frangı idanda Lirası Iblyaalteti HollaacaFkıriai Anstnya ŞtlU Portekrz Edâdosaı RnMartta» MERKEZ BANKASI KURLARI 5 NİSAN 1999 CİNSİ DÖVİZ ALIŞ SAT1Ş EFEKTİF ALIŞ SAT1Ş 1 ABD Dolan 1 Avustralya Dolan 1 Danimarka Kronu 1 Ingiliz Sterlını 1 Isvıçre Frangı 1 Isveç Kronu 1 Japon Yeni 1 Kanada Dolan 1 Kuveyt Dinan 1 Norveç Kronu 1 Suudi Arabistan R 1 Euro 1 Alman Markı 1 Belçıka Frangı 1 Luksemburg Frangı 1 Ispanyol Pezetası 1 Fransız Frangı 1 Irlanda Lirası 100 Italyan üretı 1 Hollanda Florinı 1 Avusturya Şılını 1 Portekız Eskudosu 1 Fin Markkası 1 Bulgar Levası 1 Iran Rıyalı 1 Rumen Leyı 1 Şunye Urası 1 Ürdün Dınan 1 Yeni Israıl Şekeli 1 Yunan Dranmisi 371,675 235,277 53,862 595,556 250,238 44,808 3,078 247,809 1207,379 47,904 99,391 4*00,294 204,667 9,923 9,923 2,405 61,025 508,269 20,673 181,646 29,091 1,996 67,324 373,468 236,816 54,127 598,669 251,850 45,274 3,098 248,929 1223,282 48,227 99,570 402,225 205,654 9,971 9,971 2,417 61,319 510,720 20,773 182,522 29,231 2,006 67,649 371,415 234,195 53,824 595,139 249,863 44,777 3,067 246,892 1189,268 47,870 98,646 204,524 9,908 9,849 2,400 60,933 505,219 20,611 181,374 29,047 1,981 67,277 QA 65 12 3,498 446,255 77,957 1,187 374,028 238,237 54,251 599,567 252,228 45,378 3,110 249,875 1241,631 48,338 100,317 205,901 9,986 10,046 2,423 61,411 513,784 20,852 182,796 29,275 2,021 67,805 127 99 18 5,247 503,224 81,955 1,259