Katalog

2-MİSAN 1999 SALI CUMHURİYET SAYFA E K O N O M I / ekonon,.Ya cumhuriyet.com.tr 13 fTO'nıın anketi Serbest pazardan korumacı devlete Ekonomi Servisi- Liberal sistemi "olmazsa oknaz" dinya düzeni olarak saıman sanayiciler, sıra ülıenin ekonomık scnınlanna gelince çceümü bır tek devletten bediyorlar. Istanbul TiaretOdası (ITO), 19)8'deglobal krizin etuleri konulu anştırmasında firmalann lW9yılınaüişkin bedentilerini açıkladı. İTO tarafından 23 bin fımayla posta yoluyla yaoılan anket çaışmasında, yanıt alınan 551 rırmanın devietten bedentilen şöyle smlanıyor: -Lnın vadeli satışlarda pepn KDV ödenmemesi. Yirtdışı satışiarda KDV onnlannın düşüriibnesi. -KOBl'ler için yatınm teşvik tabanının daha aşağıyacekilmesi. -Kaynak Kullanım Destek FonıTnun kaldınlması. -Taşıt alım vergılerinın taksitlendirilmesi. -Kredi faiz oranlannın düşürülmesL -Eximbank kredi limitlerinın arttınlması. -leknolojik yatınmlar için daha ucuz kredi veribnesL -Gıimrük me\ zuatımn yeni işkollanna göre yeniden düzenlenmesi. -Üretim girdileri olan kamu kesiminin ürettiği hammadde ve elektrik fiyatlannın ucuzlanlması. -Gerçekçı kur politikasımn uygulanması. -Üzakdoğu ûlkelerinden yapılan ithalatın zoriaşbnlmasL -Tasarruf tedbirlerine devam edılmesi. ,rınr,tî -ıDışfuarlarakatıkHi" j ! , '<„)- desteğinin arttınlması. Koalisyonun olası ortağının isteklerinin enflasyonu yükseltme olasılığı kaygı uyandınyor Ekoııoıııicle MHP korkusuANKARA (ANKA) - Ekonomi çevrele- rini, büyük bir olasıhkla hükümet ortağı olacak MHP'nin ekonomideki istekierinin enflasyonu yükseltebıleceğı endişesi sar- dı. MHP'nin hükümette yer aldığı takdir- de Zıraat Bankası'nı ıstemesinın beklendi- ği, Ziraat aracıhğıyla tanma kaynak akta- nlmasının gündeme geleceği, bunun da pa- ra arzı ve enflasyon üzerinde çok olumsuz etkiler yaratabileceği belirtiliyor. Önümüzdeki dönemin ekonomi tablosu- na ilişkin görüşlerini açıklayan ekonomi çevreleri, MHP'nin kendisine bağlanması- nı isteyeceği kurumların başında Ziraat Bankası'nın geleceği görüşünde birleşjyor. Tarun kesimi bfiyük oy deposu Tanm kesiminin büyük bir oy deposu ol- duğu gerçeğinin gözden uzak tutulamaya- cağını vurgulayan ekonomi çevreleri, • Tanm kesimine ve işsiz gençlere yatınm yapan MHP'nin hükümette yer alması halinde Ziraat Bankası'nı istemesi ve banka aracılığı ile kaynak aktarması bekleniyor. Ekonomi çevrelerini endişelendiren bir diğer husus da MHP'nin "Biz oy verdik, siz de iş verin" diyen genç seçmenin isteğine karşı çıkamayacak olması. MHP'nin seçim beyannamesinde yer alan bu kesime yönelik hedeflere dikkat çeke- rek şu değerlendirmeyi yapıyorlar. "İanmda. doğmdan bir kaynak transfe- rinden, yani bugün karar aluup >ann para ödenebilecek bir potitikadan söz ediyoruz. MHP'nin seçim beyannamesüıde ve yoksul- lukla mücadele projesinde mevcut taban fî- yabpolitikasuıın 1999ve2000yıkndadasür- dürüleceği, 2001 yıhndan itibaren ise 'doğ- rudan gelir transfen" sistemine geçiieceği, uygubunaya da yenisistem nedeniylegefirka>- bına uğrayacak küçük çiftçilerden ve önce- fikfi ürûnlerden başlaıulacağı beiirtilmekte- dir. Busistemdeğişikiiğinin işteyebilmesinde temd araç,Ziraat Bankası'dır. Nrtekim MHP, Ziraat Bankası'nı yeniden yapılandırmayı öngörmekte, halen amacıdışında kullanıldı- ğını savunduğu banka kaynaklannın tan- muı hizmetine sunulması gereğine dikkat çekmekte ve Ziraat Bankası'nın tanm sek- törflnü gerçek anlamda destekle\ecek birya- pıya kavıışturulacağının altınıçEmektedir. Bü- tünbuvaatierdençjkanlacaksonuç. MHP'nin hükümet ortağı olduğu takdirdegözünü Zi- raat Bankası'na dikeceğidir." MHP'yi, dolayısıyla ekonomiyi zorlaya- cak bir başka etkenin de seçimden hemen sonra kamuoyuna yansıyan MHP'li genç- lerin iş istekleri olduğuna dikkat çekiliyor. "Biz oy verdik, şimdi siz de iş verin'' yakla- şımı sergileyen MHP'li gençlerin parti üze- rinde bu yönde bir baskı oluşturabileceği- ni belirten ekonomi çevrelerinin konuya ilişkin görüşleri şöyle: "MHP iş isteklerini bir noktaya kadargö- ğüsleyebilir, ancak bu yöndeki baskılara uzun süre direnemez. Belli bir noktada ka- mu harcamalannı artüracakşekilde istihdam arnşı ortaya çıkabiiir. Bunu doğal karşriamak da gerekir. Yıllardır iktklarda ohnayan ve bü- yük bir çıkış yapan bir partinin yandaşlan- na hoş görünme çabası içine girmesi bir nok- taya kadar doğal karşüanabilir. Politik açı- dan doğal olsa da bu yolun ekonomiksonuç- larının iyi olmayacağı ortada." Trilyonlarca lira zarardaki kurumun yöneticileri hakkında açılan soruşturmalar sonuçlandınlmıyor ISDEMlR'de yasatamnmyor • Bu yıl özelleştirme kapsamına alınan ÎSDEMÎR'de yaşanan hukuk dışı olaylann çözülmemesi, yöneticilerle siyasilerin yakın ilişkilerine bağlanıyor. AKEN BODUR tSKENDERUN- Ortadoğu'nun ve Balkanlar'ın en büyük entegre demir- çelik tesisi Iskenderun Demir-Çelik lşletmeleri AŞ (ISDEMİR), soygun yerine döndü. Ancak bugüne kadar birçok usulsüz işlem nedeni ile tril- yonlarca lira zarar eden kurumun yö- neticileriyle ilgili açılan soruşturmala- nn sonuçlandınlmaması ya da hakla- nnda hiçbirişlemyapılmaması dikkat çekiyor. Özelleştirme kapsamına alınan tS- DEMİR, siyasilerin yanlış davranış- lannın etkisiyle her gün zarar ederken etrafında bulunan küçük haddehaneler hızla büyüyor. Bugüne kadar bir çok usulsüz işleme sahne olan ISDEMÎR ile ilgili olarak sadece son birkaç yıl içinde birçok yolsuzluk ıddiası ortaya ' aöldı. lSDEMİk yönetim kurulunda bu- lunan RecepSivri'nin zamlan önceden öğrenerek bazı haddehanelere haber verdiği. 18 Nisan seçimlerinde MHP'den milletvekili seçilen Hanefl Tiryaki'nin kardeşine ve akrabalanna ihale ettiği, SSKprimlerini yatırmayan taşeron fırmalann cezasının kuruma ke- sildiği, AbduDahÇath'nm BOTAŞ'tan aldığı çamuru Star-Gaz firması aracı- lığı ile yan yanya su katarak kuruma sattığı belirlendi. Ancak bunlann bir- çoğu siyasiler tarafindan soruşturma- ya değer görüîmedi. ISDEMlR'de yaşanan hukuk dışı olaylann sonuçlandınlmamasmın ne- deni olarak, yöneticilerle siyasilerin göbek bağını gösteren Özçeliİc-tş Sen- dikası tskenderun Şube yöneticilerin- den HayatiÇepni, "Kamu kurumlan- na yeni atanan her yönetki bir öoceki dönemi irdefiyor, soçhıyor. Ama resmi bir somşturma >apürmıyor. Üzücü olan. bu olsylar hemen hemen tüm k*- mu kuruhışiannda var" dıye konuştu. Iskenderun Demir-Çelik Fabrikası bugüne kadar birçok usulsüz işe tanık oMu. Sonu gelmeyen soruşturmalar ) ISDEMlR ürünlerine yapılan zam oranlan- nın açıklanmasından birkaç saat önce çevredeki haddehanelerin toplu demir ahmlan yapmala- nnda bu bilgiyı dışanya sızdırmakla suçlanan Recep Sivri hakkında 55. hükümet döneminde Enerji Bakanı Cumhur Ersümer soruşturma baş- lattı. Dosyanın akıbeli bir türlü anlaşılamadı. • Susurluk olayının başaktörü Abdullah Çat- h ve arkadaşlan, BOTAŞ'tan aldığı petrol çamu- runu Star-Gaz firması aracılığı ile ISDEMtR'e fueloil diye sattı. Yakıt diye alınan çamurda bin- de 2 olması gereken su oranının yüzde 50 düze- yinde olduğu raporlarla tespit edıldi. • Çath'nın adının kanştığı ihale sözleşmesin- de İSDEMİR adına Genel Müdür Yardımcısı ve Genel Müdür Hanefi Tlryaki'nnı, Star-Gaz adı- na Faik Pobt ımzasının olduğu belirlendi. Polat ve Tiryaki'nin kuzen olduğu ortaya çıktı. • Dönemin ISDEMlR Genel Müdürü Hane- fı Tiryaki. kardeşi Mahmut Farukilrvaki ile ak- rabası Ejder Polat'ın ortak olduğu Köden fırma- suıa 100 mılyar hralık taşıma ihalesi verdi. Ha- berin Cumhuriyet'te yayımlanması üzerine ISDE- MİR yönetimi, ihaleyi iptal etti. • Tiryaki'nin 1997 yıhnda da kardeşinin or- tak olduğu BMG fîrmasına çelikhanedekı demir kınntılannı işleme işini verdiği ortaya çıktı. • İSDEMİR ışçilerüün SSK. primlerini, zorun- lu tasarruf ve gelir vergisinin tam olarak yatınl- madığı ortaya çıkınca Adana Bölge Müdürlüğü inceleme başlattı ve milyarlarca liraceza taşeron yerine hukuki sorumlu ıSDEMlR'e kesildi. • Akdeniz Vergi Dairesi, ISDEMÎRçalışanla- nnm sahtefeturaile vergi iadesi aldıklannı saptadı. IMF'den koşullu programKüresel krizle birlikte politikalan tartışma masasına yatınlan ve sert eleştirilere hedef olan Uluslararası Para Fonu(lMF), "Olağanüstü Durum Kredi Zinciri" (CCL) dıye adlandırdığı yeni programını açıkladı. IMF BaşkanıMichel Camdessus. Fon'un devreye soktuğu yeni programla. ülkelerin gelecekte ortaya çıkabilecek olası küresel krizlerin etkisinden korunmasını hedefledığini ileri sürdü. Yeni krizlerin önceden önlenebilmesinden hareketle uygulamaya sokulan "Olağanüstü Durum Kredi Zinciri" adh programın önkoşulu. ülkelerin bankacılık sistemlerini ve borçlanma yapılannı uluslararası normlara uydurabılmeleri Camdessus. VVashington'da devam eden IMF-Dünya Bankası olağan toplantılan çerçevesinde yaptığı basm açıklamasında, Fon'un devreye soktuğu yeni programla borçlanma, bankacılık sistemi ve istatiksel verilerde uluslararası normlara ulaşan ülkelere sınırsız kredi verileceğini söyledi. CCL programının IMF'nin diğer geleneksel enstrümanlanndan farklı olduğunu belirten Camdessus, "Bu yeni program, finansal kriz olmadan önce uygulanmak üzere oluşruruldu" açıklamasını yaptı. IMF Başkanı Camdessus, CCL sisteminden ilk önce hangi ülkenin yararlanacağı konusunda yorum yapmaktan kaçınmasına karşın Brezilya'daki mali kriz nedeniyle olumsuz etkilenen Meksika'nın bu enstrümanı kullanmak konusunda ilk aday olduğu belirtildi. Öte yandan, Camdessus. dünya mali krizinin ilk kısmı olan ağnlı safhanın sona erdiğini, ama krizin sebep olduğu sosyal maliyeti telafî etmenin zaman alacağını söyledi. PHILIPS BAYILERI'NDE BUAY: Dev bipleşmede çaUak ltalyan ve Alman telekomlanmn birleşme karan ile Avrupa'nın en büyük telekom şirketi oluşurken, birleşmenin iki ülkenin hükümetleri arasmda yaşanan anlışmazlık nedeniyle engellenebileceği bel.rtildi. Alman Telekom hisselerinin >üzde 72 "sinin devlet kontrolünde olması ltalyanlan endişelendiriyor. Avrupa Biriiği (AB) Rekabet Komisyonu anti- tröst yetkilileri de birleşmenin sorunlara yol açacağma dikkat çektiler. tngiltere'de yajımlanan Financial Tünes gazetesi, içlerinde finans bakanının da bulunduğu 3 lalyan bakanm, Alman hükümetinin şiriette ağırlığı olacağı gerekçesiyle bireşmeye karşı çıktıklan görüşüne yer veıdi. Haftalık The Economist dergisinde de sirleşmenin iyi bir düşünce olmadığı yorumu yapılarak, Alman ve ltalyan hükümetlerinin birleşmeyi engellemesi gerektiği bildirildi. Yazıda, Italya Telekom'un 1997 yıhnda özelleştirilmesi sonrasında uzman kadrolannın atıldığı ve içinin boşaltıldığma dikkat çekilerek, şirketin batmamak için çırpındığı vurgulandı. Bu nedenle de ttalya Telekom'un uluslararası bir stratejisinin bulunmadığı ifade edilen haberde, Almanya Telekom'un da Almanya'da iyi olduğu, ancak uluslararası arenada rekabet etmekte güçlük çekeceği belirtildi. ttalya Telekom'da ise özelleştirme sonrası devletin sadece yüzde 3.4 oranında, önemli kararlan veto yetkisine sahip altın hisseyi kontrol ettiği söylendi. G-SOUND teknolojisi 3000 W PMPO. ekstra 2 Surround hopariör incredible Surround 3 CD değijtirici Dijital ses koıttrolü (Optimal, jazz, Rock, Techno, Kijisel) 3 adımlı Dinamik Bas Kuvvetlendirme (Beat, Punch, Blast) )www. Philips.com.trPHILIPS TUKEIICI OANISM» 0800 261 33 02 (pb«) It Ht>i * PHILIPS İMf Jaka iyiye,. İŞÇMN EYRENİNDEN ŞÜKRAN SONER Geri Tepme Hani hep birlikte seçjm öncesi atladığımız, gözlem- leyemediğimiz, MHP'nin oy artışı, özellikle gençler ara- sındakı patlamaya yanıt anyoruz ya... Dün özellikle be- nim açımdan atlanması ayıp bir boyutunu, Türk-lş'ın da- nışmanı bilım insanı Oğuz Oyan anımsattı. lşsizlik en çok gençliği vuruyor. MHP de seçim kam- panyalannda öncelikle işsizlığı işledi, gençlere iş vaadin- de bulundu. Oğuz Oyan. MHP'li ya da desteklı iktida- nn iş bulma konusunda çok büyük bır baskı altında ola- cağını, milletvekillerinın işsizlerin baskınına uğrayaca- ğını, sonuç olarak kamuda çok yoğun bır kadrolaşma- nın yaşanacağını anımsatıyor. BikJiğımiz gibi, merkez sağ ağırlıklı bundan önceki bü- tün koalisyon ortaklıklannda da kamuda kadrolaşma- da milliyetçi-mukaddesatçı cephe ağırlığını koymuştu. Diğer partıler içindeki adarnlan ile kadrolaşmada bu ka- dar başarılı olmuş, başta emniyet, sağlık, önemli kamu örgütlerini ele geçirmiş milliyetçi kadrolar, kendisini ka- nrtlamak zorunda olan partileri doğrudan iktidar içinde yer aldığında nasıl bir baskı gücü oluşturacaklar? Ya- şayarak goreceğiz. Biz isterseniz Türkiye'nin en onulmazyaralanndan bi- ri olan ışsizlik sorununun bugünkü boyutlanna döne- lim. Zaten sendikah işçinin sayıstz katında, en az top- lam sigortalı çalışan kadar milyonlarla sayılan ışsizi olan bir ülkeydik. Geçen yılın ikinci yarısında Türkiye'ye uza- nan ekonomik kriz bir büyük fırtına daha estirdi. Krizin sıcak günlerinde işten çıkarmalan gündeme ge- t'ren, önce işverenler oldu. Işçılen ışten atmak zorun- da olduklan tehdıdi ile hükümetten gerek vergi gerek- se kredılere ilişkin pek çok ödünü bu sayede kopardı- lar. Sonra ne oldu? Işten çıkarmalan, işsızleri unuttuk. Oysa yeni işten çıkarmalann toptumda açtığı yara, kronik işsızlikten çok daha derindir. Çalışan ışçı ailesi- ne, ailesındeki işsizlere bakar. Çalışanın işinı kaybetme- si, yoksullar arasmda yeni bir yoksullaşma, geriye gi- diş demektir ki sosyal çalkantı yaratır. Türkiye gerçe- ğinde sendikalı, sigortalı bir işçinin iştnı kaybetmesi, son- radan iş bulsa da daha düşük ücretli, kayıt dışı, kötü koşullarda iş demektir. Kaldı ki kriz sonrası gelişmeler, işten atılan işçılere yeni iş kapılannın kapalı olduğunu gösteriyor. Ekonomik istıkrar paketi, IMF, hükümetlerin krize kar- şı aldıkları önlemler para pıyasalanna, borsa gidişatına yönelik olduğunda, krizden çıkış reçetesi, yatınmlan durdurmak oluyor. Sermayeyi kurtaracak kaynak ak- tanlırken, işten çıkanlanların yeniden ışe alınması, yeni iş olanaklan gıbi ölçüter gündeme gelmiyor. Böyte olun- ca da borsalar, para piyasalan, sermaye cephesinin bakışı ile ekonomi krizden çıkarken de emek cephesi için giderek derinieşen bır kriz, işsızlik söz konusu olu- yor. Haydi turizm, deri gibi işkollan çok daha özel neden- lere dayalı, derin kriz yaşıyor. Otomobil, tekstilden ne haber? Yüz binlerie işten atılanın ne kadan yeniden iş buldu? Dün her iki işkolunun yetkili sendika liderlerin- den aldığımız en taze bilgiler, iş kaybedenlerin yeniden iş bulmalan hak götüre, yeni çıkarmalann sessız devam etmekte olduğunu gösteriyor. Kamil Kinkıl ve Günay Onayman'ın işkollan için dertediklerı bilgiler, kayıtsız ekonomıde çok daha ağır olmak üzere krizin ekonomıye, emeğe yansıyan boyu- tunun, işten çıkarmalann devam etmekte olduğunu ka- nıtlıyor. Büyük ışletmelerde bıle zorunlu ızınler, ücretşiz izınler yetmemiş, üretim kapasitesinin düşürülmesi ile bağlantılı çıkarmalar, harta kapatmalann sonu gelmi- yor. Işte, geçmişteyaşansa medyanın hergün gündemin- de olabilecek bir örnek: Türkiye'nin en büyük holding- lerinden bınne bağlı, Sönmez Holding'in Bursa'daki ip- lik fabrikasında, 850'si işcı, 1000'i aşan çalışanı ile ay- lardır üretim yapılmıyor. Önce yıllık ızinler, ücretşiz ızin- ler olarak fabnka kapalı tutulmuş, sonra sözleşme ma- saanda hiçbir şey verilmeyerek Tekstil Sendıkası gre- ve zorianmış. 12 Eylül'ün hukuk düzeninde, bilındiği üzere grev hakkı, işçinin işvereni caydıran değıl, kendisine geri te- pen silahı konumunda. Toplusözleşme düzeni takvimi içindeyasal süresindegreve çıkmazsanız, sözleşme ve sendikal haklarınızı kaybediyorsunuz. Greve çıkrnanız, işverenin üretim yapmak ıstemediği bir dönemde ca- nına minnet, ballı kadayıf gibi bır şey. Işyerini kapatsa tazminat odeyecek, yeniden açmanın ağır bedellen var. Sizi greve zoriadığında istediği zaman dılimi için para- sını çok kâr ettiği repoya aktanyor, eldeki stokları eri- tiyor, devtete borç vererek çok daha fazla kâr ediyor. Deri işkolunda sendikanın örgütlü olduğu bütün iş- yerleri için toplusözleşme uyuşmazlık aşamasında. Ay- nı yasal tuzağa Deri-lş Sendikası düşürulebılırse def- teri tümden dürülecek, işkolunda sendikadan kurtulu- nacak. Zaten sendikah işyerlerinden işlerini kaybeden işçi- ler, ikinci bır işı tartışmasız sendıkasız, hatta sıgortasız işyerlerinde ancak bulabilıyortar. Işsizliğin ardından ge- len kontu, panık, yılgınlık da eklenince bır daha yeni- den örgütlenme için moral değerier sıfırianıyor. Sendi- kalar, kriz bahane, bir kez daha hızla eritiliyor. Bu arada yeni hükümetlerle nasıl bir yeni çızgi gele- cek? MHP işsiz gence, seçmene bol keseden ış vaat etmiş. İstihdam yaratan politıkalar mı geliştirecek? Ne gezer... Programında bir umut olabtlecek betırtı yok. Üs- telik işsizliğin artması anlamına da gelen "özelleştirme" diyor. FP daha da ileri giderek, sosyal bir çöküş anla- mına gelebilecek bütün sağlık hizmetlerinin özelleşti- rilmesinı savunabiliyor. Yoksulun, varoşun oyunu çalan partiler, kendi seç- menlerine yönelik militan kamu kadrolaşması ile birine iş bulup hepsine bulmaya çalışıyormuş şovu ile işin içinden sıynlmaya bakıyoriar. Ters tepecek bir silahla çok tehlikeli bir oyunu oynuyoriar. KKTCden Başbakan Ecevit'ecagrı 'Ekonomik entegrasyon şart' REŞATAKAR LEFKOŞA - Başbakan BükntEcevit,Girne'dedin- lenmeye çekildiği Jasmine Coıırt Oteli'nde Türkiye'de- ki yeni hükümet formülü üzerinde çalışırken, Kıbns Türk Ticaret Odası'ndan entegrasyon çağnsı aldı. Rum tarafının Avrupa Biriiği (AB) yolu ile oyna- mak istediği oyunlann, Kıb- ns Türkünü yok etmeye, Anavatan Türkiye'den ko- parmaya ve Doğu Akde- niz'de Türk - Yunan denge- sinin bozulmasına yönelik olduğunu vurgulayan Tica- ret Odası Başkanı Salih Bo- yaa. "Bizbuov^ınaaslageJ- meyeceğiz" dedi. KKTC Başbakanı DervişEroğtu'rıa da sunulan Ticaret Odası görüşlerinde, Avrupa Bir- iiği Adalet Divanı'nın, KKTC'ye yönelik ambargo- sunun devam ettiği anım- satılarak, bu tür sonınlann Türkiye ile bütünleşerek aşı- lacağı vurgulandı. Ticaret Odası Başkanı Bo- yacı, ekonomik yönden güç- lü birKKTC'nin, siyasi çö- zümle ilgili olası görüşme masasına daha güçlü otura- cağını belirtti. Boyacı, eko- nomik entegrasyon için alı- nacak önlemleri de sıralaya- rak "TC - KKTC arasmda imzalanan. ekonomik işbir- liği protokol ve anlaşmala- nn yürürlüğe konulabilme- siiçin,iki ülke arasmdaki va- salann uyumlaştınlması, KKTC\kmflHeştirik;nmal- lann sıfir gümrük, sıfir fon- b Türkhç'je girişinin sağlan- masvKKTCdeüretüenürün ve hitmetierin koşulsuz ola- rak Türkiye'ye ve Türkiye üzerinden üçüncü ülkelere ihracannın gerçekleştirilnie- si gereldyor" dedi.