Katalog

8 ŞÜBAT 1999 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA EKONOMÎ 13 Özel sektörden ilkşeker fabrikası • ANKARA(AA)- Türkıye'nın ılk özel şeker fabnkasının yaptmına nısan ayı ıçınde başlanacağı bıldınldı Turk ve Fransız fırmalannın oluşturduğu yabancı serma>eh şırket tarafindan yapımı gerçekleştırılecek fabnka, şekerpancan potansı>elının yuksek olduğu Aksaray'da ınşa edılecek ü maliyetinde artış • İSTANBUL (AA) - tşçı başına yılhk ortalama ışgûcu mahyetı 1997'de bıroncekı yılagore yuzde 87 3, çalışilan saat başına ortalama ışgücu mahyetı de yuzde 85 3 oranında arttı Buna gore, 1997>ıhnda ışgucü mahyetı artışı, tuketıcı fiyatlanyla aynı sevıyede oldu TÎSK tarafindan her yıl duzenlı olarak vapılan Çalışma IstaOstıklen ve îşgucu Malıyetlen Araştırması'na göre, araştırma kapsamına gıren 13 ışkolunda 465 ışletmede, toplam ışgucu mahyetı fazla çalışma odemelen hanç yaklaşık 300 tnlyon 780 mılyar hra olarak tespıt edıldı Leontief yaşama vedaetti • NE\VVORK(AA)- Amenka'nın ımalat mekanızmasını tahhlı sayesınde 1973 Nobel Ekonomı Ödulü'nu alan Rusya doğumlu Wassıry Leontief, 93 yaşında oldu New York Lnıversıtesı Tıp Merkezı'nde oncekı gece olduğu açıklanan Leontief 'ın sanayı ıçın gehştırdığı "aktanm- venm çözumleme yontemı" dünyada bırçok sanayıleşmış ulkede, özel şırketlerde urenm planlaması ve üretım sonrası tahmm dızgelennın aynlmaz parçası oldu. DÜNYA EKONOMİSİNE BAKIŞ ERGIN YILDIZOĞLU LONDRA Urdun Kralı Huseyin olurken, bol- gede yenı bır sayia açıhyor Huse- yın'den sonra Ortadoğu Batılı bıryo- rumcunun dedığı gıbı "çok daha baş- ka, yabancı korkutucu bır yer" (The Guardıan 06/02) olabılır Ama Ortadoğu'da yenı sayfanın açılıyorolmasının temel nedenı, Hü- seyin'ın CNNveBBC'nın,ısrariaan- latmaya çabaladığı gıbı yerı dolduru- lamayacak bırdevlet adamı olması de- ğıl Amcası Hasan'ı ABD'nın ve ba- basının yardımıyla tasfıye ettıkten sonra tahta geçen Abdullah'ın tec- rubesızlığı de çok onemlı bır neden değıl Şımdı bolge ulkelen, bu fırsatı değerlendırıp Urdun'un ıstıkrannı olumsuz yonde etkıleyecek gınşım- lerde bulunabılırler, ama bu olasılık da yenı donemın ebesı olacak kadar guçlu bıretken değıl Bunlar, yenı do- nemın oluşmasında bır rol alacaklar, ama esas onemlı etken, ABD'nın bu- gune kadar uyguladığı bolge polıtıka- lannın çokmeye başlamış olmasıdır işte Huseyın'ın Ortadoğu sahnesın- den çekılmesı bu zemın uzennde ko- nuşmaya değer bır gelışme Ürdün tampon bir devlet... Konuya gırerken, Urdun'un nasıl ve neden bır devlet olduğunu hatır- latmaktafaydavar Urdun'un hıkâye- sı 78 yıl once Emır Abdullah Bın Hü- seyin'ın 30 kışılık maıyetı ve 200 Be- duın'le Amman'a gelmesıyle başlar Emır, Fransızlarla savaşmak uzere Sunye'ye grtmektedır Ancak Ingılız- lenn ısteğı uzenne, attı aydan fazla ol- mamak kaydıyla valı olarak Amman'da kalmayı kabul eder Bu sırada Lavvrence devreye gırer ve Emır'ı çok buyuk çapta arazıyı "mulk" edınmeye ve bolgede kalma- ya ıkna eder Boylece Saud'un guç- lenmesıne Sıyonıst harekete ve In- gılızlenn Fransız mandası altındakı Suriye'ye mudahale etmelenne ola- nak sağlayacak eyaletlenne bır kop- ru olarak şekıllenır Urdun krallığı Dt- ğer bır deyışle Urdun daha başlangıç- ta, topraklarda azınlık olan bır Haşı- mı aılesıne dayanarak bır tampon devlet olarak kuruldu Daha sonra Is- raıl'le Araplar arasındakı en uzun sı- nın korumak Urdun'e kalırken, boyle uzun bır sınırda zayrf bır ulkenın ol- ması da stratejık olarak Israil'ın ışı- ne geldı 1967 savaşından sonra se- kız eyaletınden uç tanesının (Batı Ya- kası) Israıl tarafindan ışgal edılmesı Urdun açısından yenı bır durum ya- rattı 1991 Korfez Savaşı'ndan sonraUr- dun'un ışlevlerıne bır yenısı eklendı Irak'a konan ambargodan sonra Ur- dun'un Irak sınırı, bu ambargonun delınmesınde Irak ıçın olası operas- Ortadoğu'da Yeni Bir Sayfa... yonlan açısından da ABD ıçın yenı bır onem kazandı Butun bunlara ek olarak Urdun'un yonetıcı hanedanı Haşımıler Beduın, ama nufusunun buyuk çoğunluğu Fılıstınlı Sıyasıguç Haşımılenn elınde ama ekonomı agır- lıklı olarak Fılıstınlıler tarafindan de- netlenıyor Ordu da buyuk prestıje sahıp, buna karşılık bır Fılıstınlı ıle ev- lı olan Abdullah'ın ordu ıleılışkılenza- yıf ve de Pakıstanlı, yabancı bır ka- dınla evlı Hasan'ı tasfıye ederek kral olması da bu arka plan açısından an- laşılabılır bır gelışme Şımdı Urdun'un varlık nedeni ve geleceği açısından, bolgede ABD hegemonyasına bağiı olarak ıkı sure- cın kesıştığı bır yerde oldugunu sap- tayabılınz ABD-lraksavaşıvelsra- ıl-Fılıstın banş surecı. Irak ambargosu Urdun ekonomısın- Kral Abdullah'ın ıse ayakta kalmak ıçın ABD yardımına gereksınımı var Buna Abdullah'ın tahta yukselmesın- de ABD'nın doğrudan katkısı oldugu- nu da eklersek, onumuzdekı donem- de tampon devlet Urdun'un, kukla kral Abdullah tarafindan yonetılece- ğını ve geleceğının, eskısınden daha fazla, bolge dınamıklenne bağlı kala- cağını soylersek çok fazla abartmış olmayız sanınm Bolgede belirsizlikler artıyor Urdun açısından yaşamsal oneme sahıp ıkı bolgesel denge hızla bozu- luyor Bunlardan bınncısı tıkanmış olan Israil-Filistin Banş surecıdır Urdun nufusunun buyuk çoğunluğu zaten Oslo Anlaşmasf ndan ve daha son- ra, aslında Israil'ın Arap topraklannı Kral Hüseyin Temmuz 1994te Israil Başbakanı tzak Rabin ile el sıkışarak Ortadoğu barışı yolunda önemli bir adım atmıştı. de buyuk bır delık açmıştı Şımdı bır Urdunlu bankenn belırttığı gıbı "eko- nomı ölum döşeğinde" Işsızlık yuz- de 40'ın ustunde Urdun Merkez Bankası nın kasasın- dayalnızca bıraylık ıthalatı karşılaya- cakdovızrezervıvar Urdun'un dıştı- caretının yuzde 4O'ı, halen kendı knz- lennı yaşamakta olan Korfez ulkele- nyle (Rnancıal Times 6/02) Huse- yın'ın sağlığının bozulmasına paralel olarak, geçen ayiarda ulkeden 200 mıl- yon dolar sermaye kaçışı gerçekleş- tı (The Tımes 28/02) Bu koşullarda, Urdun'un ekonomık olarak çokmeme- sı, 1996'da IMF paketnın arkasın- dan yaşanan ve Prens Abdullah ta- rafindan acımasızca bastınlan ekmek ayaklanmalanna benzer olaylann çık- maması ıçın buyuk çaplı dış yardım gerekıyor Buaçıdan ABD, Urdun ıçın anahtar ulke ABD'nın kendı bolge- sel çıkarlan açısından Urdun'e, yenı ışgalını garantı altına alan Wye River (Anlaşmanın lyı bır çozumlemesı ıçın Bakınız Norman G. Fınkelstein, New Left Revıew Aralık 1998) anlaş- masına karşı Hamas'ın Urdun'dekı Fılıstınlı nufus ıçınde gıderek artan bır etkınlığı var Onumuzdekı Israıl seçımlennı Ne- tanyahu'nun kazanması halınde "ba- nş surecınde" bır gelışme olasılığı yok Banş surecının aracılığını yapma- yaçabalayan ABD'nın Israıl uzennde etkısı zayıfladı Buna karşılık ABDFı- lıstın'deArafat'ı kendı halkıyla gıde- rek çelışkılı bır duruma sokacak bır ek- seneoturmayazoriadı Şımdı ABD'nın geleneksel Israıl ağııiıklı polıtıkasında bır tereddut de oluşmaya başlamış- tır Banş surecının geleceği karanlık- tır ABD'nın polrtıkası gıderek belırsız- leşmeye başlamıştır Onumuzdekı dönemde Ürdün - Israıl ilişkılerirMn yön değiştirmesi içın ulke ıçınden gelen baskı artarken, her şeye rağ- men korunması ıçın de ABD tara- findan gelen basınç da artacaktır. Hızla bozulan ve Urdun ıçın daha tehlıkelı ıkıncı denge ıse Irak-ABD çe- hşkısıne ılışkm UNSCOM sıları denet- çılennın Irak'ı terketmesınden bu ya- na ABD'nın Irak polrtıkası tam bırbe- lırstzlık ıçınde ABDbırtaraftanneışe yaradığı bellı olmayan bırsureklı bom- balama etkınlığı ıçınde, dığertaraftan artık esas amacının Saddam'ı devır- mek oldugunu açıklıyor NekıAlbra- ight bu yenı taktığe taraftar kazanma- ya çabalarken, ABD Denız Kuvvetle- n Bolge Komutanlanndan General A. Zinn, "zayrf, kaotik ve parçalan- mış bır Irak'ın bolgede daha büyük bır tehlıke oldugunu" açıkladı (In- ternatıonal Herald Tnbune 6-7/02) Zınn takîığın başarılı olması halınde ortaya çıkacak dunımu konuşuyordu Foretgn Affaırs Ocak-Şubat sayı- sında yayımlanan bır araştırma, ABD'nın Irak'ayonelıkolaraktecnt pol- tıkasını terk ederek, genletme polrtı- kasına geçmesıyle ortaya çıkan du- rumuınceledı Araştırmaya gore ABD şımdı, Irak a karşı "Afgan yaİdaşımı"nı benımsemıştır Bu yaklaşım, Afgan Mucahrtlen, Nıkaragua Kontralan ve Vıetkong gıbı bır muhalefetın gıderek yoğunluğu artan dırenışını destekle- mek anlamına gelıyor Bu yaklaşımın en onemlı önkoşulu ıse muhalefetın genlla guçlennın üstlenmesıne ola- nak sağlayacak dost bır komşu ulke- nın varlığı Ürdün ılk akla gelen ısım ABD'nın, daha kolay denetleyebıle- ceğı Abdullah'ı tecrubelı ve bolgede prestıjı yuksek ama orduyla ve Fılıs- tınlı nufusla bağlan zayrf Hasan'a ter- cıh etmesının arkasındayatan da WaH Street Journal'ın yorumuna gore (25/01) bu yaklaşım Tum bunlan bır araya koyduğu- muzda, ABD'nın gıderek belırsızle- şen stratejılenne bağlı olarak Urdun'u kullanmaya kalktığında, dune gore daha avantajlı bır durumda oldugu- nu soylemek mumkun Bu ıse kendı başına ayakta kalmaya gucu olma- yan Urdun'un geleceği açısından bu- yuk bır tehdrt oluşturuyor Urdun gı- bı tampon bır ulkenın, ABD dış polt- tıkasındakı belırsızlıklere bağlı olarak bolgede başansız bır maceranın par- çası olması ve dağılmaya başlaması ıse, Fılrstın yonetimı, Irak ve Surt- ye'nın pastadan pay kapmak ıçın devreye gırmesını tanhı Suudi-Ha- şımı duşmanlığının canlanmasını tek- rargundemegetırecek, Israil'ın banş surecınden toptan çekılmesıne yol açacak boytecede Ortadoğu yubır- bınne katacaktır ergın@ergin.demon.co.uk. ANKARAPAZARI YAKUP KEPENEK 'Gösteriş Tüketimi' Siyaseti Gosterış tuketımı, ekonomık bır kavramdır Yoksul bır kışının vannı yoğunu harcayarak lûks ıçınde yaşı- yormuş görûntûsu vermesını anlatır Yan aç, ışsız bır kımsenın çok pahalı bır takım elbıse ya da luks bır otomo- bıl satın alması, gostenş tuketımı or- nektendır Halkarasındaayran/yofc/ç- meye dıyebaşlayantekerieme.tam da bunu anlatır Gostenştuketımı, azge/<şrrwşferara- sında yaygındır, en yaygın olarak go- runduğu ıkı duzlem ya da toplum ke- srtı vardır Zengın ulkelenn yoksulla- n ve yoksul ulkelenn zengınlen Nasıl? ömeğın, New York'un en yoksul mahallesı Harlem'de Cadıllac ıçınde dolaşan yadaVersace elbıse gıyınen zencı gençler gorebılırsınız Bu bır gostenştır Oysa, varsıl ulkelenn orta ve orta ustu gelır gruplannda boyle bır olayla karşılaşılmaz Zengın ulkelenn yoksullan denılınce bunlar anlaşılır Ikıncıler, yanı yoksul ulkelenn gos- tenştuketımı orneklennın bızdekı du- rumunu her gun çevrenızden ya da basın-yayın yoluyla ızleyebılırsınız Geçen gunlerde uzun surelı bayram tatılı sırasında Avrupa'nın çok variık- lılannın gıdebıldığı kayak merkezlen- nı, kımı Turktenn doldurduğu başına yansıdı Egerburalardakaryağışıye- teriı değılse, yapay yollardan bu ge- reksınım karşılanıyormuş Aynı gun- terde, dunyanın en pahalıyatlannın sa- tıldığı bırfuarda, dort yatın Turkler ta- rafindan alındığı haber venlıyordu Bunun gıbı dunyanın en pahalı oto- mobıl markalan da en yuksek oran- da satışlannı Tun^lere yapıyor; yıne en pahalı markalann Istanbul ve An- kara'dakı gıyım mağazalannda urun- ler kapılışıyor, bu durum ılgılı fırmala- nn mal stoku tahmınlen yapmalannı guçleştınyormuş Ustelık bu gostenş tuketımı tutsaklığı, on bınterce çalışa- nın ekonomık bunalım gerekçesıyle ış- lennden çıkanldığı gunlerde, korpar- mağım korgozune tutumuyla surdu- ruluyor Bunun bır de tanhsel gelışı- mı var, bugunlere ozgu değıl, yıllardır suregelıyor Yoksa, çıkîşulkelenndetu- kuruk koftesı sayılan pızza ve ham- burger gıbı yıyeceklerın buralarda muştenlennı sosyeteden seçmesı na- sıl açıklanabılır? Gostenş tuketımı ıle azgeltşmışlık arasında çok guçlu ve de ıkı yonlu bır bağ vardır Azgelışmışlık, gostenş tu- ketımını besler, gostenş tuketımı de azgelışmışlığı Karşıhklı besleme, gos- tenş tuketımının toplam sermaye bı- nkımını olumsuz etkıleyeceğı gıbı salt ekonomık nedenlere dayanmıyor; özellıkte kulturel davranış bıçımtenra olumsuz etkılıyor; akıl dışı tutumlara neden oluyor Kendı anadılını bır ya- na bırakıp yabancı sozcuklen kullan- ma ozentısınde suregıden aşınlık bu- nun bırgostergesıdır Bununladaka- lınmıyor; ezılenler ve yoksullar, gos- tenştuketıcılennı.sıranın bırgunken- dılenne geleceği gıbı boş bır umutta bağırlarına basıyor, gıderek dınsel duygularla kanşan bır anlayışta helal olsun dıyebıliyor ••• Seçımlere gıdılırken sıyaset de gı- derek artan bır oranda gostenştuke- tımıne gore ya da helal olsun anlayı- şıyla bıçımlenıyor Sıyaset, ıçenğe de- ğıl, bıçıme onem venyor Sıyaset, ulkenın çozum bekleyen ekonomık ve sıyasal sorunlanna so- mut çozumler uretmıyor Sıyasetın gundemınde MGK-Başbakanlık Ge- nelgesı ıle neler yapılmayacağı sap- tanmış bulunuyor, ancak tersı yok; netenn yapılacağı gundeme getınl- mıyor Sıyasetın gundemıne ekonomı gır- mıyor Ekonomının ya da uretm ya- pısının teknolo/ık yenılenmesı gıbı uzun donemlı programlar gorunme- dığı gıbı enflasyonun ve faızlenn na- sıl aşağı çekıleceğı gıbı guncel konu- laragınlmıyor SosyalguvenlıkveKlT unutuluyor Neıçvedışborçlaryada yatınmlar ele alınıyor ne de çok bo- zuk olan gelır boluşumu gundeme gelıyor Işsızlıkle ılgılı bır çozum one- nsı ıse hıç olmadı Sıyasetın gundemıne sfyaset gtr- mıyor, gozaltında kayıplar, en temel ınsan haklannın çığnenmesı, ışkence, çete-devlet bağlan gıbı guncel konu- lara değınılmıyor, daha demokratık bır anayasal duzen ve seçım sıstemı onensı yapılmryor Neler mı yapılıyor? Ya, yenı gıyım kuşam ve gençteş- me ıçın Ingıltere ve Almanya'ya graı- lıyor ya da bu fizıksel gönjntuyu du- zeltme gereksınımlen yerlı kaynaklar- dan karşılanıyor Sıyaset adına yapı- lanlar, halk turkulennı paylaşma kav- galan dahıl, hep gosterışte kahyor Beyınlenn ıçı bır yana bırakılıyor, gos- tenş tuketımının ucuz bır ornegı sa- yılabılecek olan bır tutumla her taraf boyanıyor Bu boyamalarla, sıyasetın esası yapılan halkın gozunu boyama arasırida bır ıhşkı olmadığı soylenebı- lır mı'? e-posta: yakup@rorqual.cc.me* tu.edu.tr İ stikra r ba.n ka cı ra kamsa ozet ı. TL (Milyar) 31 Aralık '98 31 Aralık '97 Büyüme (%) Vergi ve Provizyonlar Öncesi Brüt Kâr Özkaynaklar 40,347 25,904 56 Toplam Aktifle * Repo p o r t f ö y û aktıf Y u k a r ı d a k ı v e r ı l e r a I ı n m ı ; t ı r I k t ı s a t B a n k a s ı ı s t ı Dönem sonu brüt ulaştırdı. r* bûyuklüğüne T C M B kra rl ı kârın s t a buy / 16 dahil edılmıştır n d a r t l a r ı n a u umesını 1998 ,5 trilyon TL y g u n o yılınt 'ye ve 823, I a r a k 1a da aktif 555 h a z ı r l a n a n b ı l sürdürdü. büyüklüğünü 338,244 a n ç o v e k â r z a r a r de 823,6 trilyon 143 t a b l o l a r ı n d a n 'a Yalnız rakamlarda değıl, 7998 yılı başından beri açtığı şubeleriyle, bireysel bankacılıkta da size çok daha iyi hizmet vermek üzere gelişen İktisat Bankası, ıstıkrarlı b u y u m e n ı n bır k a n ı t ı n ı o l u ş t u r u y o r İKTİSAT Memnuniyetle