Katalog

T EYLÜL 1998 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA EKONOMI /cumek(âturk.net 11 tMKB yetkilileri, ortak para biriminin borsaya sermaye akışını yavaşlatabileceğini belirtiyorlar Eııro basrtıa denemeleri başladı• Bırkaç ay sonra ortak para bınmıne geçışle bırlıkte Avrupa'da rekabet artacak, fıyatlar düşecek. mallann kalıtesı yükselecek Euro'nun guçlu bır para sıstemı olarak ortaya çıkması doğal olarak dolann saltanatını sarsacak Av rupa bankalannın Euro'ya geçışı Turk bankacılık sıstemını zorlayacak HAZALATEŞÇ4KIR A\rupa Bırlığı nın ortak para bınmıne geçışıne en çok tepkı gosteren ulkelenn başmda gelen Aimam a Fransa'nın ardın- dan ılk madenı Euro"lann basımına baş- ladı Avrupa'da halka yonelık Euro bılgı- lendırme programlan surerken, Mman halkı dığer ulkelerle ortak para bınmırun başta bankalar olmak uzere mal v e hızmet ureten butun sektorlere olumsuz vansıya- cagı vonunde endışelıler Duşuk enflasyon ve guçlu para bınmı- ne alışık olan Almanya'nın Munıh darp- hanesınde Euro basım denemelen yapılı- yor Ancak Alman halkı parasal kaderle- nnı Fransa, ttalya ve dığer ulkelerle pay- laşmak konusuna şuphe ıle bakıyor Eu- ro'nun, etkılennı en ruzlı sermaye pıyasa- lan uzennde gostermesı beklenıyor Ban- kalann. sanayımn fînansmanında temel aracılık görevım sermaye pıyasalanna devredeceğı kaydedılırken, Euro ıle kur nsklennın buyuk olçude azalacağı sav la- nı>or AB ulkelen arasında faız farklan as- gan duzeye getmleceğınden. yatınmcıla- nn portfbylennı çeşıtlendırmesı ıle bu ul- kelenn dışına sermaye akışı hızlanacak Euro nun uluslararası tıcarette daha yaygırı kullanılması. >atınm sepetlennın ve merkez bankalannın rezenlennı de- ğıştırmelenne neden olacak Euro. Avru- pa'da tıcaret oranında olduğu gıbı goç ora- nında da artışa neden olacak Rekabet ar- tacak, fıyatlar duşecek mallann kalıtesı yukselecek Türk bankalarmda toparianma AB nın ekonomık burunleşme yonun- de bugune kadar attığı onemlı adımlardan bın olan ortak para bınmıne geçış Turk bankacılık sıstemını zorlayacak 1 Ocak 1999 başından ıtıbaren Euro'nun Avru- pa'da kaydı tek para bınmı olarak banka- cılık sıstemınde kulanılmaya başlamasıy- la bırlıkte AB bankalan, Turk bankalan- nm karşısında onemlı bır avantaj elde ede- cek Avrupa bankalarmda bırçok ulkerun parasımn bırbınyle ışlem malıyetlen onemlı olçude duşecek \e bu duşuş Turk bankacılık sıstemının rekabet gucunu art- tıracak IMKB yetkılılen, 1 Ocak 1999 gununden ıtıbaren AB 'ye uye ulkeler ara- sında dolaşımına başlanacak ortak para bınmırun, borsaya sermaye akışını yavaş- latabıleceğını belirtiyorlar DUNYA EKONOMISINE BAKJŞ /ERGÎN YILDIZOĞLU LONDRA 2 Eylul gunu Malezya rıngıtt'ın ulke dışında kullanılmasını ya- sakladı Değerını sabıtleştırdı Dışarıdakı rıngıtt'ın gerı getırıl- mesı ıçın bır ay sure tanıdı Ulke- ye getınlen sermaye, ulke ıçınde el değıştıren hısse senetlerı, bundan boyle, en az bır yıl, ulke ıçınde ve satın almış olanın elın- de kalacak Ulke dışına dovız transferım de ızne bağladı Malı pıyasalarda şok etkısı yaratan bu tedbırien haklı bularak destek- leyenler de var Örneğın Mor- gan Stanley, Dean Witter'den (Hong-Kong) ekonomıst Tim Condon, "Şımdı Mahatır Mu- hammed daha rahat bır para polıtıkası ızleyebılecek, faızlen ındırebılecek ve banka sektoru- nun borç oranını azaltacak (de- leverage)" (Wall Street Jour- nal, 2/09) dıyor Yazının 1 bolumunde vurgu- lamıştık, IMF, ABD ve bırçok ukjslararası yatınmcı Mahatır'ın başanlı olamayacağına, ulke ekonomısının çokeceğıne ınanı- yor Kısa donemlı ışaretler, dovız fiyatı, borsa endeksı vb ıse bır toparianma olasılığını guçlendı- rır yonde Ancak sorun Malezya ekonomısının kaderını çok aşı- yor Bu tedbırler kureselleşme eğılımıne, serbest pıyasa mantı- ğına ve "Washıngton Consen- sus"e ters Başansı ve benım- senmesı dunya ekonomısının geleceğını ılgılendırıyor Mahatir'in mantığı (1) Bu akdın arkasındakı mantığı ozetleyerek aktarmaya çalışa- yım Döviz ve borsa spekülatör- leriiızerine: "Dovız spekulatör- lerı paralara mal gozüyle bakı- yortar Halbukı paranın kendı de- ğerı yok " "Dovız spekulatorie- npara tıcaretıyaparak buyuk kâr Malezya: Küreselleşmeye Ters Bir Yönelim edıyorlar Ancak bu buyuk kâr- lara olanak veren sıstem, ulke- len, bolge/en, ınsanlan yoksul- laştınyor Ulkelenn yıllardır bınk- tırdıklerı değeher bır ıkı speku- latoru zengın etmek ıçın yok edı- lıyor "" Borsa spekulatorlen, aynı hısselen tekrar tekrar alıp satarak değerlennı yukseltıyor- lar, kâğıtlann temsıl ettıklen şır- ketlenn aktıflennın değenyle tum ılışkısı kopuyor Bu noktada spe- kulator kâğıtlan pıyasaya boşal- tarak buyuk kârlaryapıyor, para- yı alıp ulke dışına çıkanyor Ge- nde, hısse senetlennın fiyabyuk- seldığınde buna guvenerek borçlanmış ama şımdı, çokuş- ten sonra, borcunu karşılaya- maz duruma gelmış bır şırket kalıyor Boylece bankalardakı karşılıksızalacaklardaartıyor " "Ya da şu sıralarda olduğu gıbı tam aksını yapıyor, hısse senet- lerının fiyatlannı aşağı doğru ıtı- yoriar Boylece kâğıtlann değe- n temsıl ettıklen şırketın aktıfle- rının değennden çok daha du- şuk bır duzeye ınıyor " "Bu aşa- mada eğer spekulatorlerın bu şıri<etlen almalanna ızın venrsek, şırketı çok duşuk fiyata kapata- caklar" Ekonomik toparianma üze- nne: "Şımdı bırkezbunlannmu- dahalesınden kurtulduktan son- ra, kendı ıç ekonomımıze baka- bılınz " Şımdı faızlen, ış faalı- yetını ve ulkeyı canlandıracak bır duzeye ındırebılırız Boylece karşılıksız alacaklar sorununu daha kolay çozebılınz " "Bu or- tamda, şırketlerımızı, net aktıf değerlenne gore yenıden de- ğehendırınz " "Boylece karşı- lıksızalacak sorunu da hafıfler " "Bu noktadan sonra şırketlerye- Gelişmekte olan ülkeler pryasalannda spekülasyondan rahatsız nıden borç almaya, yenıden uretıme ve tıcarete başlayabılır- ler " "Şımdı ekonomının buyu- me şansının daha yukseldığıne ınanıyorum Çunku bız, şımdı ıh- racat faalıyetlerı uzerıne değıl ıçendekı ekonomık etkmlık üze- nnde odaklanıyoruz Buyuzden şımdı hukumet altyapı projelen- nı, ınşaat sektorunu teşvık et- meye karar verdı Inşaat sekto- ru bağlı olduğu 140 başka sek- toru etkılıyor " "Boylece ışyara- tılacak, ınsanlann gelın artacak, daha çok tuketecekler, boylece ekonomık etkmlık daha da can- lanacak " Yabancı yatınm üzerine: "Yatınm soz konusu olduğunda yabancı para yıne ulkeye getın- lır, nngıtt'le değıştınlır ve yatınm- da kullanılabılır " "Yatınmcı kâ- nnı dışan çıkartmak ısterse, mer- kez bankasına başvurur ve ızın alır " "Ancak, once kâr ettığını kanıtlaması gerekır " "Aslında bu uygulamalar uzun donemlı yatınmcıların yaranna Ne kadar para getıreceklennı, ne kadar gotureceklennı bılecekler, çun- ku dovızın değen sabıt olacak " "Yatınm polıtıkamızda bır de- ğışıklık yapmadık " "Hâlâ aynı ayncalıklan, vergı teşvıklennı vermeye devam edıyoruz Bun- lara ek olarak sahıp olduklanpa- rayı getırebılır ve kârtannı gotu- rebılırler Ancak kâr yapabılmek ıçın bır şey uretmelen ve satma- lan gerekır Bız bu uretme ve sat- maetkınlıklennden, eğerıhracat yapıyorlarsa, ozellıkle faydala- nacağız" Bu yaklaşımlar, daha sonra Prof. Krugman ın Mahatır'e yazdığı açık mektupta vurgula- dığı başanlı olmak ıçın gereken onkoşullaradauygun Tedbırler olağan gunluk şırket faalıyetlen- nı aksatmamalı, dovız aşın de- ğerlendırılmemelı, gerçek eko- nomı genışlemecı para polıtıka- lanylacanlandınlmalı (Fortune). Yatırım Bankası ANZ'dan (Sın- gapur) Danıel Lian da yenı po- lıtıkalann "gerçek ekonomıyı kurtarmaya hızmet edeceğım" duşunuyor (Far Eastern Eco- nomic Revievv 10/09) Ancak, Lian "Eğer Mahatır, tum bu kontrollen uygular, ama, yakın kışıselılışkıleredayanan, devlet- şırket-banka bağlantılan gıbı ya- pısal sorunlaradokunmazsa, bu tedbırler uzun donemde başına bela olur" dıyerek uyanyor Başan şansı var mı? Bence Mahatır'ın polrtıkalan- nm, bıçımsel olarak olumlu bır yonelımı temsıl etse bıle başan şansı pekyok Bu.sıcak paranın artık gelmeyecek olmasından ya da Intel, Motorola, Ericsson gıbı buyuk çokuluslu şırketlenn Malezya'yı terk etmesı tehlıke- sınden de kaynaklanmıyor Za- ten, ÇUŞ'ler, daha once bırçok araştırmanın gosterdığı gıbı, he- men her zaman kalıp uyum sağ- lamayı tercıh edıyorlar (Hirst & Thomson (1996) Nıtekım Avust- ralya'nın buyuk ınşaat şırketle- nnden John Holand'ın temsılcı- sı, uzun donemlı duşunerek Ma- lezya'da kalmaya devam ede- ceklennı açıkladı (The Sydney Morning Herald: 4/09) (Globa- lisatıon ın Questıon.) Başarı şansının zayıflığı, kısmen Danı- el Lian ın ışaret ettığı nedenter- den, kısmen de tedbırlenn eko- nomı polrtığınden kaynaklanıyor Mahatır'ın yenı polıtıkaları ekonomıde kaynaklann dağılımı ve dolaşımı uzennde devtet kontrolunu arttınyor Ancak bu son derece baskıcı, şırketlerle ve bankalarla ıç ıçe geçmış, dar bır elrt grup tarafından yonetılen bır devlet Uzennde, hıçbır demok- ratık kontrol yok Ulkede emek- çılenn haklannı koruyacak sen- dıkalardan soz etmek mumkun değıl Bu yuzden ıç ekonomıyı canlandırmayı amaçlayan polıtı- kalar beraberınde kaynaklann daha hakça ve tabana doğru ya- yılmasını amaçlayan toplumsal reform taleplennı kapsamıyor Mahatır bellı kı bu gune kadar olduğu gıbı, halkı ucuz ışgucu deposu olarak kullanmaya de- vam edecek Mahatır'ın yenı yo- nelımı, kısa donemde, belkı ken- dı aılesının zengınlığını korur, ya- kınlarının ekonomık ıflasını en- gelleyebılır Ancak bır ekonomık toparlan- mayı orta ve uzun donemde destekleyecek daha eşıthkçı bır gelır dağıhmına yol açması, bu- na dayanan tuketıcı talebını can- landırması ve ıstıkrara kavuştur- masının olanağı yok Ulke ıçın- de gelır dağılımı eşıtsızlıklen da- ha da artacak Bunu onlemek ıçın mıllıyetçılık, etnık çelışkıler vb daha da canlanacak Hatta buyuk bır olasılıkla muhalefet uzerındekı sıyası baskılar arta- cak Korkarım, hem Malezya hem de genelde dunya ekono- mısı açısından, buyuk olçude gelecek vaat eden bır sen polı- tıka yonelımı, Mahatır gıbı, aıle- sıyle, sıyası partısıyle bırfıkteyol- suzlukların ıçınde batmış bır despotun elınde zıyan olup gı- decek (1) 4lıntıfor MM'ntn televo- vonda \aptığı uzun konuşmamtı \e*> Straıts Tîme ısımlı Malezya gazetesınde \ayımlanan metnın- den ANKARAPAZARI YAKUP KEPENEK Para Rantına Sarılapak.. Dunyayı saran ekonomık bunalımın Turkrye ekonomısı uzenndekı etkısını azaltmak uzere geçen haftanın ortala- nnda alman onlemler, para ve banka ışlemlen ve faızlerden alınan ve Vergı Yasası ıle alınacak olan vergılerı ya azaltıyor ya da tumuyle kaldınyor Bır başka anlatımla, onlemlenn tek bır ozellığı var Para sermayesının kazançlarından vergı alınmayacak Gelışmış ulkelerde, durgunluk ıçınde bulunan ekonomı- ye canlıhk kazandırmak amacıyla ve alınmayan vergının sermaye sahıplerınce yatırıma, tuketıcılerce de talebe do- nuşeceğı varsayımıyla, kımı zaman vergı ındınmlen yapılı- yor Ancak o ulkelerde vergı oranları Turkıye'nın 2-2 5 ka- tı Yanı oralarda esasen alınmakta olan vergıler kımı zaman ve tum kesımler ıçın bırkaç puan duşuruluyor Turkıye'de durum çok farklı, para sermaye kazançlanndan kural ola- rak vergı alınmıyor onlemler, Vergı Yasası ıle getınlen ver- gı alma gınşımını de yok edıyor Bununla da kalmıyor, ya- sa oncesmde geçerlı olan mevduat faızı uzenndekı yuzde 13 2'lık kesıntı yan yanya azattılıyor, başa donulmuyor, da- ha genye gıdılıyor Vergı Yasası ıle para ışlemlenne dayalı kazançlardan ver- gı alma yolunda kuçuk bır olumlu adım atılıyordu, onlem- lerie bu adım gerı alınıyor önlemlerle para sermayeye ak- tanlan paranın 900 trılyon lıra olduğu hesaplanıyor (Mıllı- yet, 3 Eylul) Bu tutar 1998 butçesınden yuksekoğretıme ayrılan butun paranın uç katından fazladır Turkıye ekonomısı, onyıllardıryuteefc/s/=enflasyon ıle ça- lışıyor Yenı vergıler ve butçe dısıplını ıle bu ısı duşme eğı- lımı gostenrken, para rantçılanna bırakılan 900 tnlyon ıleye- nıden ateşlenıyor Bumıktarpara şugunlerdedo/aş/mda- kı paradan fazladır Bu tutann vergı olarak alınmamasının yaratacağı sonuç çok açıktır Luks tuketımın kamçılanma- sı ve buna bağlı daha yuksek oranlı enflasyon Yuksek enf- lasyonun, yalnızca dar ve sabıt gelıhılen ezdığı bılınıyor Para kazançlanndan vergı alınmamasının gerekçesı ıl- gınç Paranın, ozellıkle de yuksek faız kazancı elde etmek ıçın yurtdışından gelen paranın ulkeden kaçışını önlemek. Sıcak para da denılen bu tur paranın, uretıme hıçbır katkı- sının olmadığı, yalnızca yuksek faızavcılığı yaptığı, kısaca spekulatıf ozellığı bılınıyor Pıyasa faızı oranı eksı enflasyon oranı olarak tanımlanan reel faız oranlan, ulkemızde çok yuksektır örneğın, geçen haftanın faız oranı ortalamasını yuzde 108 ve tuketıcı fiyatlanyla enflasyonu yuzde 81 esas alırsanız, yaklaşık 108- 81 =27 puanlık bır reel faız kazancı elde edılır Yanı Turkıye, reel olarak hemen hıçbır ulkede ula- şılamayan bır faız sağlıyor Sıcak para Turkıye'den faız du- şuk dıye kaçmaz, ya da yuzde 5-10 gıbı gulunç duzeyde bır vergı alınacağı ıçın ulkeyı terketmez Faız dışı etkenler, sıyasal bunalım vb sonucu doğacakguvens/zMortam/ya- ratılırsa sıcak para uçar, gıder Hukumetın yaptığını man- tıksal sonucuna goturelım, para rantı uzenndekı vergılen sı- fırladıktan sonra sıcak parayı nasıl tutacaksınız? Ya daha yuksek faız verecek ya da TL'nın değennı duşurecek, yanı devaluasyon yapacaksınız Bu da, enflasyon-yuksek faız kısır dongusunun surmesı demektır Hukumet, serbest pıyasaya tam teslımıyetten soz edı- yor Ancak son yıllarda sayılan mantar gıbı çoğaltılan ban- kalar ıçın serbest pıyasa kurallan geçerlı olmuyor; batabı- lecek bankaların yaşaması, tnlyonlaraktanlarak sağlanıyor Bunun bedelını, daha yuksek enflasyonla her gun gıderek yoksullaşan ucretlı ve maaşlılar oduyor Bu sırada Vergı Yasası, daha doğarken boğulmamalıy- dı, hukumet, vergı alma konusunda, ılke olarak, gerı adım atmamalıydı Turkıye çok yanlış bır eskıye donuş yapıyor. Bundan sonra, yıllar yılı hıçbır hukumet para rantlannı ver- gılendııme gınşımınde bulunamaz, bu yonde adım atamaz. Ozetle, olağanustu koşullarda alınan onlemler, korkanz, geçrrnşte hep olduğu gıbı, kalıcılık kazanacaktır Rantçı sermayeye sarılarakkurtuluş olamayacağını, başka ulkeler bır yana, bu toplum yıllardır suren deneyımlenyle bılıyor T.C BAŞBAKANLIK HAZİNE MÜSTEŞARUĞINDAN 1 YIL VADELÎ ABD DOLARICİNSİNDEN 3 AYDA BİR KUPON ÖDEMELİ %3 KUPON FAİZLİ (YILLIK BİLEŞİK GETİRİ %12.55) DEVLET TAHVİLİ İLE 3 AY VADELİ %21 DÖNEM FAİZLİ (YILLIK BİLEŞİK GETİRİ %114.4) HAZİNE BONOSU SATIŞA SUNULMAKTADIR HALKA ARZA ARACILIK EDECEK OLAN : BANKALAR : T.C. MERKEZ BANKASI ŞUBELERİ, AKBANK, ALTERNATÎFBANK, BAYINDIRBANK, B. EKSPRES, DEMtRBANK, DIŞBANK, EGEBANK, EGS BANK, ETIBANK. FİNANSBANK, GARANTÎ BANKASI, HALK BANKASI, ÎKTÎSAT BANKASI, KENTBANK, KOÇBANK, MIDLAND BANK, OSMANLI BANKASI. OYAKBANK, PAMUKBANK, ŞEKERBANK, SÜMERBANK, T. EKONOMl BANKASI, T. İŞ BANKASI, T. TÎCARET BANKASI, TARİŞBANK, TEKSTÎLBANK, TOPRAKBANK, TSKB. YAPI KREDİ BANKASI, YAŞARBANK, ZlRAAT BANKASI. ARACI KURUMLAR : ALFA MENKUL, ECZACIBAŞI MENKUL, EVGÎN MENKUL, FÎNANS YATIRIM A Ş , KOÇ MENKUL, MEKSA MENKUL, YAPI KREDİ YATIRIM, YATIRIM FÎNANSMAN. • Döviz cinsinden tahviller 1000 ABD Dolarlık kupürler halinde satılacaktır. • 3 ay vadeli bonolar 10 milyon TL nominal değer üzerinden satılacak her 10 milyon TL'lik Hazine Bonosu için alıcı 8.264.463 TL. ödeyecektir. • Tahvillerin bedeli 10 Eylül 1998 tarihinde tahsil edilecek olup, tasarruf sahipleri 7-8-9 Eylül 1998 tarihlerinde ilanda belirtilen banka ve aracı kurum şubelerine almak istedikleri tahvil ve bono miktarlannı bildirebileceklerdir. • 7-8-9 Eylül tarihlerinde talepte bulunmayan yatınmcılar, banka ve aracı knrumlarda mevcut ohnası halinde, 10 Eylül 1998 tarihinde de tahvil ve bonolan satın alabileceklerdir. • 1 yıl vadeli dolar cinsinden tahvilin 1. Kupon ödemesi 10.12.1998 2. Kupon ödemesi 11.03.1999 3. Kupon ödemesi 10.06.1999 4. Kupon ve anapara ödemesi 09.09.1999 tarihlerinde yapılacaktır. • 3 ay vadeli Hazine Bonosunun itfası 10.12.1998 Perşembe günü yapılacaktır. • Detaylı bilgi ve oluşabilecek şikayetleriniz için • Tel : 0 312 213 72 06 • Faks: 0 312 212 52 15