Katalog

SAYFA CUMHURİYET OLAYLAR VE GÖRÜŞLEİÎ 15EYLUL1998SALI Başkanlık Sistemi ve Toplumsal Gerçeklerimiz M. İSKENDER ÖZTURANLI / Hı,kukİU B ır sure ûnce Sav ın Demı- cesız sanmaktadır n* -BaşkanlıkSıstemrnı gmndeme getırmış "Cum- hurbaşkanını doğrudan dkoğruva halkın seçmesıru. v etkıknnın de arttınlma- sını"iitemi!j[i \mabirturlu~bunuken- dısııçınıstemediğını" so> lememıştı S ı- \asal partılenn çoğu sıcak bakmadı bu oneme Arkastndan Ecevıt, Turk ulusu sankı başka bır başkan ^ıkaramazmış gıbı "Anavasada değışıklık vapılarak Demi- reTin bırdonefli dahacumhurbaşkaıusc- çilmesınTattıortava Nevarkıtoplumun çeşıtiı kesımlen duvarsız kaldı bu vak- laşıma Şımdı de Sa\ ın Cındomk. "\an baş- kanJıksıstenu"nıonerrnekte "snasetın tıkandığTnı "Demırel'ın seçımlere altı a\ kala ıstıfa ederek ıstedığı partiden adav olması'"nı ı lerı surmekte v e "vetkı- lerte donatılmış bır DemıreTın Turkıje ıçınçıkış>oluolduğu"nuvurgulamakta dır 21 vuzvılın e^ığınde tek kı>ı\e bel bağlamanın sakıncalarını bılmezlıkten gormezlıkten gelmekte partısının çıkar- farı ıçın Demırel ı kullanmak ıstedıgını gızlemeye çalışmaktadır Turk ınsanıni bu onennın gerçek vuzunu \e sıvasal vanını gormevecek kadar saf \e duşun- Anavasalarda veralan e\ren>el kav- ramlannorneğınozgurluk eşıtlık ınsan haklan \e hukuk de\ letı gıbı degışmez- lıgıne karşın toplumsal ka\ ramlarda de- gişiklıkler gorulmektedır Tarıhsel \e sosval oluşumlar ınsan \e toplum ılış- kılen bu gıbı ıkıncıl sorunları degışık vondeetkılemektedır Ozgurluk \ee!?ıt- lık gıbı kavramlar çagdaş dun\ada bır- dırde ornegın"başkanhksıstemı"vada "parlamenter sıstem"ın benmisenmesi ve uvgulama bıçımlen toplumlara \e dev letîere gore degı^mektedır Bu v uz den ABD başkanlık sıstemım kara \\ rupası dc\ letlerı ıse parlamenter sistenıı seçmışlerdır Bu alanda evrensellık soz konusu olmamıstır Turkıve oteden berı parlamenter sıs- temıbenımsevenbırulkedır 1924 1961 \e I9S2 anavasaları hep bu sistemı on- gormuNİerdır Ne varkıbır darbe sonu- cunda çıkarılan 1982 A.navasası bazı degerlerı tersıneçevınmıştır Parlamen- ter sistemı benımsemesıne karşın vurut- mevı guçlendırmek (sozde) nedenı>le cumhurbaşkanına parlamenter sıstemın kolav kola\ kabul edemevecegı \etkıler vermıştır Bunların arasında Anavasa Mahkemesı uvelennı vargıtav \e da- nıştav organlarını unıversıte rektorle- rıs le ^ Ok uvelerını atamava kadar bır \igin hak \e vetkıler \ardır Sorumsuz bır cumhurbaskanmın bu Lı- dar\etkılerledonatılmasınmdogruolup olmadıgıhukukçulanmızvedusunurle- nmızcevıllardanbentartişilmaktavken simdı de "bilgıçağnekureselle^mt^nın bır gereğıvmiş gıbı "vurutmenın \asa- ma karşısında daha da guçlendırılmesı vebağımsızlaşnnlnıasrtstenmekte ba^ kanlıkvadavanbaskanlıksistemınıner- demlerı uzennde durulmaktadır Çekınmeden so\ le\ ebı lınz kı başkan- lık sıstemı toplumsal gerçeklerımıze en vakmdegıl belkı deen uzak bırsıstem- dır Hele Fransız modelıne benzer bır model onerenler bu modelın toplumu- muz ıçın yararlı vanlarını somut bıçım- de gosterememektedırler \an başkan lık dı\e nıteledıklen bu modelın başkan- lık sistemıvle uzaktan veyakmdan bırılış- kısı \oktur Bu sistem "devlet başkan- lanna oldukça ustunluk tanı\an bır par- lamenter sıstemdır.'" Ancak kiasık par- lamenter sıstemden a>rılan uç onemlı ozellıgı vardır a) De\ let başkanına kiasık parlamen- tarızmın hıçbırzaman benımsemevece ğı oranda vetkıler tanımiştır b) Parlanıento karşısında \ urutme or ganı çok guçlu durunıa getırılmıştır c) \asama \e \urutme işlerı bırbırın- den sert çızgılerlea\rılmıştır 19S8 Fransası teza\ır bunalımıvla k ırşi karşıvadır De Gaulle de savaşiar- dan \e zaterlerden gelen bır komutan- dır -\nılannıvazmaku7erekoşesineçe kıldıgı sırada ıçsavaştehlıkesıbelırmis tır Işte De Gaulle bo\ lesıne bır ortam- da goreve çagnlmıştır Anav asav ı v ap- ına vetkısı tek başına kendısıne verıl- mi:>tır H.ızırladıgıanavasa 4Ekım 19S8 tarıhınde \ ıpılan halkov lamasında \ uz- de SO "e\et"le \ururluge gınnıştır \e \ar kı ustun bır kışı olarak nıtele nen \e her turlu vetkıvle donatılan De Gaulle bıle zamana senık duşnıuş gıı cunu halktan alan De Gaulle va^aş va \aşmuhaletetedeger\ermeme\ebaşla- miştır Bu \uzdt_n 196^ sevınılerınde (,ok\etersızbıri,ogunluklaLumhurbaş kanı seçılebılmıstır \maguçlenen mu- halefet karşısında uı, \ıl sonra ba^kan- Iıktan çekılnKk zorunda kalmış bo\ le- ce "DeGaulle-ulusbutunleşmesı" par çalanmiştır GoruluNor kı demokrasılerde kişıler ıçın "onsuz olmaz" dıse bır kural vok tur Bu kural aiKakozgurluklerse ınsan haklan konularında geçerlıdır Çunku demokrasılerde kışisel vonetım degıl bırlıkte \onetım egemendır Demokra- sı. duşuncelerın o/«uae tartışıldığı \c gerçeklenn bu tartısma ortamında belır- İendığı bır sıstemın adıdır v L t n ıılı/ se- sın en gur sesı etkıle\ebıldığı \erde sağ- lıklı bıçımde \aşamaktadır Baskanlık sistemıneozlem du\ulma- sı eger \menkadaoldugugıbı tarıhsel kokenı \oksa kım ne derse desın "us- tun ınsan" arama çabasından başka bır şe\ decıldır kımı toplumlarustun ınsa nı hıçbır zaman bulamazlar valnız oz- lemını çekerler Kımılen debulduklan nı sanırlar Ama bu her zaman aldatıcı olur Çunku dunvada ustun ınsan yok- tur bır \erde gore\ \apan ınsan vardır kımı konıutan kımıdeerolarak çalışır komutan olmadan başarıya ulaşılama- \ augı gıbı er olmadan da başan elde edı lemez Dcınokratık bır toplumdakı tum jorev lıler bırbırlerının ustunde değıl bırbırlerının \anındadırlar kımse kım seduı ustun değıldır kaldı kı "ustunsa- nılan ınsanlara \akından bakıluıca ko- la\ca anlaşılır kı. onlar da bızım gıbı m- sandııiar" Bızden ustun değıldırler Çagımızdatekkişivebel bağla\an ve tum sorunların çozumunu tek kişiden bekleven toplumlar mutluluktan \eesen lıkten \oksun kalnıışlardır Demokrasi- ve gu\enen ve demokrasının erdemıne ınanan toplumlar hıçbırzaman tek kı- şive baglanmazlar Tek kışıvı umut ola- rak gormezler Bununvarardeğıl zarar getıreLegını çok ıvı bılırler Lstun ın- sanların vonetımınedegıl akıllı durust \ e çalişk jıı msjnl ırın bırlıkte vonetımı- ne ozlem duvarlar Önce Kendimiz... DURSUN AKÇAM M erakedıvorum Turkıve de çağdaş çalımlı çogu polıtıka erbabının "evvam efendısı"nın ve bırçogu muzun klasık Batı muzıgı ıle na- silbıralışvenşi \ardır'Sozgelımı opera. operete resıtal senfonıkon serlenne gereksinım duvarak gıdenlenmızın oranı ne dır' kiasık Batı muzıgı dınlev ıcisının kaçınıbnaz kul- tfirkoşulusavılan otekı sanat dallanvla(bale tıvatro resım ) vazın sanatı urunlenvle (ovku roman şıır vb ) hangımız ne olçude ılışkı ıçındevız' Bu sorula n Mardın de halka Pucctıu nın Tosca Operası ndan Cavaradossı nın Arvası dınletılırkenduşundum1 Ge- çen gunlerde bu sav fada v av ımlanan "Tantana" baş lık.]ı vazımda Dogu *\nadolu nun bazı ıllennde ven len kiasık Batı muzıgı konserlennı "Kel başa şımşır tarak" vaklaşımı ıle ırdelemıştım "Kurt kızı luçına ftstan bulamıyor, başına puskul takıvor"du' Basında değışik vankılaroldu Dogal kı o vazıda benım evren- sel bır muzıge karşı olduğum sav lanamazdı tam ter sisoz konusuvdu Ancak kiasık Batı muzıgının algı lanması ozumsenmesıışı elvenşlıaltvapıkoşullann- daeğıtım oğretımevlemınebaglıvdı Ovsa"Bükent Orkestra Ken anı" kondu goçtu konserlerle alaturka kultur ustune aiafranga cıla surmenın guldurusünu ov nuvordu' Bu konserlerden bınnı doğuda değıl Orta •\nadolu nungelı^mışbırkentı Kavsen de ızlevenls- maıl Hakkı nın ^ Evlul 98 Radıkalde vav ımlanan o I v J U t L t->U I OO tıl llil guzel roportajı bu guldurunun somut bır belgesıvdı' \slmda Bılkent Lnıversıtesi nın Dogu -\nadolu va ukardıgıSentonıOrkestrası na "A/enOrkestrası"de mek daha dogtuvdu Çunku orkestra sanatı,ılannın vuzde 94 u Azerbaveandan' Kınamıvorum valnız nedenını duşunuvorum' -\caba Doğramacı Lnıversı- tesiverlısanatıvıbulamamışmıvdı voksaverlılenndu zevını muzık fakultesme vakıştıramamış mıvdı' Da- gılan Sovvetler Bırlıgı nde vetışen muzık ustasi eskı komunıstlere antıkomunıst vonetıulerın bovlesıne kucak açması bır kadırbılırlık mı işbılırlık mı' Işın o vanı avn bırkonu Zaten bır çağdaşlık esıntısıvdı geldı geçtı o kon serler Şımdılerde ne konser ne de saz-caz Doğu \na doluda' Halkvınevazgibiılebaşbaşa bırgelınınva- kınmasi omeğı "Eve gıdenm kocam do\er. gen do- nenm babam dover'" O konserlere on gun n,ın har- canan lSOmılvaradokuz on ılkokul vapılır bınlerce çocuk ılkoöretıme kavuşmuş olurdu \azık' Bır vanılgı daha vardı çok sav ıda ızlev ıtının bu kon- serlere "gonülhT katılmış olmasi Dofulu halkın kla sık Batı muzığıne susamışlığının bır kanıtı olarak su nuldu Iv ı anımsıvorum bızım kov de ılk motor sesı duvulduğu zaman tum kovlu eşıkten beşığe toplan ınıştı alana Motorlu taşıtın kove gırmesı olağanustu bırolavdı kovlulerın "Valı Paşa"v ı ve onun boz renk lıjıpını gormesı de' "OlağanusftıHalBolgesı'nınher- hangı bır ılınde 1s 0 kışılık bır senfonı orkestrasının "zuhur etmesı" de ona benzer bır olay' Kaval a tu- lum a hıç benzemeven çok çeşıtlı valgılarla bır mu zıkekıbı Ankaralıhanıınlardan "efendris.rdcnrt.nk hbırkalabalık ustelıksılahsiz' Bovlebırtantanavıkım ka^ırmak ısterdı' Herhaldc Bızefnm ( arnıcn Opera si nı dınlemek ozlemı ıle dokulınenııslerdı orava1 Banaovlegelıvorkı bu olavdadaSafıveıle kafîve vı kanstınvoruz' Hepsi de çağdaş Bız bırakalım "flut sesını. kaval sesı sanan" halkı- mızı kiasık Batı muzıgı ıle ı,agdaşlaştınnavı bu mu zıgı once kendimiz dınlevelım bır guzel t,agda$laşa lını veter' Ozellıkle polıtıkacilann devlet adanılan nınherkestençokdahagcrcksinnitlerı \arbuna RP lı eskı kultur Bakanı Ismaıl k.ahraman.sentonı orkest rası ustune kendısıne voneltıluı bır soruv u "takıwe"siz vanıtljmı^tı "Ben tangır nıngurdan anlamam. vağlı gureşlensevenm'" "Resmıdavetler'dışındaoperava tıvatrova bale- ve gereksinım duvarak gıden kaç devlet adamı sava bılınzulkemızdc Çogukezçagnlarabılc "ıcabet'et mezler avrılan kolruklarda verlen bos kalır Atalıırk. İsmet tnönu dışında bu tur sanat dınletılenne goste nlenne ılgı duv an ve ızleven bırcumhurbaşkanı anım- samıvorum' kiasık Batı muzığını seven algılavan onun guzel lıgını benlıgınde vasavan sıvasal erk sahıbı vonetıcı ler ulkesınde ışığm onu kesılmez vazar sanatı hap- se atılmaz \e ışkence ne kan ne de "kanlkre" dıplo- matık pasaport' Valnız ıvı ve guzel olan vasarbovle bır ulkede Bu muzıgı bırı,agdaşlaşma aracı goruvor- sak eger onu ekranl ırından silen ozel TV lere neden bır scv dıv<.n vok 'ürkestravı alıpbınbırzorluklaetek dolusu paralar hauavarak Mardın lere gıdınceve de- tıın ozel T\ lcrdcndc vavımlarız mılvonlarla bırlık- te Dogu halkı da dınlenıış olur fena mı' Zaten onlar \lasikmuzıgıı,oksevmıvorlarmıvdı Donerdönerdın lerler tam çağdasla^ıncıvadegın' İşddamlarının perı masjlı dugunlerınde sık sık bov gosteren unlu polıtıkacilarımız bu dueunlerde tenı po tutar pop arabesk sanat>,ılanna cşhkederler ma şallah1 Doğudakı \kmolara Çavkmsku Schumann. Schubert. Beethmen. Mozart kendı lenne de Ibrahım Tatlıses.SıbelCan'ülduınuvanı> (,elebıdostuınse\ gılı Duganllı/lan ınkulaklaugnlasın kadımdostMu- şerref Hekımoğlu nun da' Valnız muzık mı' Obur sanatlar da ovle Cnlu uç vazarın uı, ozanın uç ressjmın adını kaç polıtıkacı bırv,ırpıda savabılır'^ada ovku roman şıırturunden hangı v apıtlar \ ar ellen altında okuduklan1 TurgutOzaL Ret kıt okurum demıştı n<. guzel' Ov le mcvdan kabadav ılan gıbı "ben çağdasını'" demek vetmez Çağdaşlık bıraz da kiasık Batı ıııuzı ğını duv uınsamaktan sanat-v azın vapıtlanv la sıcak dos- tuktangeçer Bukulturdenvoksunolanlar "çagdaş ın- san" olamazlar "\taturkçu" hıç olamazlar bosuna "takı\-\e" vapnıasinlar' hlbet Doğu va da sanat va- zın' Lvgarca bır vaşam duzenı uvgarca vapisallık ıçınde sentonı konserlen de safa geldı hoş geldı' ' ı (IÎ< ın I Jtir ı ı ' > / ı PENCERE Kırmızı IMoktalı Tehlike Kız çocugu 12-13 yaşın- da ya vardı ya yoktu Elın- de tuttuğu buyuk boy par- lak kağıtlı cıcılı bıcılı dergı- ye merakla yumulmuştu Dergının adı7 Ya Şamdan Ya Gala Ya Vıva Içerıklerı hık demış bırbı- rının burnundan duşmuş, seks, dedıkodu fuhuş, ıs- tıhcan, edepsızlık gorgu- suzluk, zına, bayağıhk Kız çocuğu kendınden geçmış dergıye dalmış Çunku ' babasının gazete- s/'nden payına duşen bu Her hafta pazar gunu çok satışlı gazetelertırajlarını da- ha da arttırsınlar dıye her yo la başvuruyorlar gerekçe- lerı de açık seçık "- Ne yapalım, halk bunu ıstıyor' • Halk ne ıstıyor? Halk Muşten Okur Bu uç sozcuğu bırbırın- den ayırmak zorunda değıl mıyız9 Halkın bır bolumu 'okur' degıl 'muşten'dır, ga- zeteyı kap-kacak televız- yon promosyon ıçın alır, halktan topyekûn soz aç- mak çoğu zaman aldatıcı- dır kımıbaba12yaşındakı- zının elıne Şamdan'ı tutuş- turabılır kımı baba da 12 ya- şında kızına tesetturu uygu- lar "Çagdaş yaşam ' hangı- sı1 ? Ikısı de degıl Dunyanın her ulkesınde basın ozgurluğu kapsamın- da açık saçık gazeteler der- gıler fılmlerın pıyasası oluşur Seks uzerıne dedıkodunun, fuhşa ılışkın pazarlamanın muştensı Batı'da da var Ama bu ışı cıddı gazeteler yap- mazlar Evegırengazeteha- berağırlıklıdır yorumlanne- denıyle de yeğlenır Bızde ıse ış çığırından çıktı Al sa- na tabak çanak, sofra ortu- su, yatak takımı, al sana seks dudak bacak meme popo1 Basında kadın pazarlama- ••• sı çağdaş uygarlıgınetığıne sığabılır mı? • Tehlike kapımızın eşığın- de Guneydoğu Asya'da so- zum ona serbest pıyasa eko- nomısınde parlayan kaplan- ların kuyruklarını tramvay çığnedı Bunların ıçınde Ba- tılı turıstlere aılecek seks hız- metı vererek ulkeye dovız kazandıranlardavar Ancak Turkıye nın ozellıgı değışık Turkıye bır islam ulkesı Ulkemızde çoluğunu ço- cugunu eşını aılesını gun geçtıkçe salgınlaşan ahlak- sızlık ve fuhuş batağından korumaya çalışanların sayı- sı buyuktur Halk sanıldığı gıbı değıl Bırerkek kızının ya da karısının medyada pa- zarlanmasından hoşlanmaz, kadın kocasının zamparalı- ğıylaovunmez Sınırsızgor- gusuzlugun ve parasal şı- marıklığın çırkınleştırdığı ya- şam bıçımlerını kapısının dı- şında tutmak ısteyen mıl- yonlarca aıle, halkı oluşturur Pekı tehlike nerede? • Halk seks pazarlamacı- sından ırkılıp de guvencesı- nı dın pazarlamacısında ara- maya yonelırse yandı gu- lum keten helva Medyatıklerın soyup ser- gıledıklen kadınların serbest pıyasasıyla 'ozgur kadın'm bağımsızlığı bırbırıne karıştı mı ışın ıçınden çıkılamaz Uygar dunya basınında ka- dın, sanatıyla, bılımıyle ye- teneğıyle sayfalara geçer, bır yandan kadın poposu pazarlayıp tıraj arttınrken ote yandan hukumet değıştıren medya gucu yalnız bızde var ama buyuk kentlenn va- roşlarından başlayarak mer- kezlere doğru toplumu ku- şatmaya başlayan tepkı, bu kez kadının ahlakı olarak çar- şafı, başortusunu, turbanı bır sıyasal bayrağa donuş- turuyor Tehlike bu noktada odak- laşıyor S MD L K ALT NCIYIZ! Demirbank, artık buyukler liginde... Önumüzde Türkiye'nin 5 büyük özel bankası var. Toplam aktıf büyüklüğe göre 6. sıraya demir atmak, tüm Demırbanklılar ıçin elbette çok önemli. Ama 6. sırada kalmaya da hiç niyetimiz yok... Yarışbitmedi! DEMİRBANK