Katalog

2 AĞUSTOS 1998 PAZAR CUMHURİYET SAYFA ALEVILIK VE ALEVILER UZERINE OYUN/13 Laik obnakzorunhıhıktıırMEH.METÇAMfR* Bugünün somutunda; Anadolu insanını esenliğe kavuşturacak laik-demokrat güç- lerin başında Alevi-Bektaşi topluluğunun geldiği sa\ı hemen herkesin ortak yargısı durumundadır. Peki bu yargı yapay mıdır? Bu yargı yapay değıldır. Alev ılenn-Bekta- şilerin Anadolu insanının toplumsal müca- delesinde oynadıkları onurlu rolün bilince çıkardığı bir gerçekhktır. Şımdi yaratılan "tozduman" ıçınde Ale- viligin ne olduğu ya da ne olmadığı tartı- şılıyor: Alevilerüzerindeoynanan oyunlar irdeleniyor. Tartışmalar Ale\ iler açısından "yakıcı" sorunlara, tutarlı çözümlergetirmek ıçın Ale- vi kimliğinin yerini ortaya koymak, çağdaş ve uygarolmanın. çağdaş ve uygarbırtop- lum yaratmanın. buna olanak sağlayacak dev leti biçimlendirmenın "olmazsaolmaz" ilkkoşuludurumundabulunan laikliği Ale- viler açısından yorumlamak gerekir. Bızier Anadolu'da ortaçağ kurumlarıy- la. degerleriyie yeterince hesaplaşamadık. Yani Cumhuriyet'le birlikte başlayan demok- ratik devrimımizi tamamlayamadık. Şeri- at degerlerini birey ve toplum yaşamımız- dan söküp atamadık. Işte temelde bu neden- le ortaçağdan günümüze uzanan \ e "kara- yazgı" çağına duyulan derın birözlem bi- çiminde dışa v uran köktendinci bağnazlık. gelip karşımıza dikildi. Ne yapmak istediğı son derece açık: Şe- riatı. toplumun tümüne day atmaya kalkıyor. Bu dayatma yoluyla laiklik ve demokrasi mücadelesini boğmaya yelteniyor. Dinsel taraflararasındaki çelişkiyi kavga alamna taşıyarak. sınıflararasında süregelençıka- ra dayalı mücadeleyi "perdefivor". Demok- rasi \e laiklik mücadelesine öncülük ede- cek olan de\rimci güçleri ve de\rimci ça- lışmalan "kuşatma" altınaahyor. Kuşatma- nın getirdığı yabancılaşma ortammda. la- iklik de yabancılaşıyor. Din \e dünya ışle- rinin birbırinden aynlması temeline daya- nan laiklik. din \ede\let işlerinin bırbirin- den ayrılması biçiminde algılanmaya baş- lıyor. Özetle Cumhuriyet'ten bugüne laık ol- manın gereklerini yerine getirememenin "bedellerini" ödüyoruz. 1998 yılındayız. Neler oluyor ülkemiz- de? Bakıyoruz sağ sermaye partileri atak- ta. Keııdi güdümlerinden çıkmış gibı görü- ııen ve burjuvazi adına iktıdarı ele geçirmek için "onav " alına yarışına giren köktendin- ciligi düzen için tehlike olarak gösteriyor. Yapay bir Atatürkçülük söy lemiy le günde- mı doldurarak. köktendincilerle vollarının ayrıldığıgörüntüsünüsergiliyor. "llımlıbir Islami" anlayışm kuşatıcıhğında. sömürü düzenlenni sürdürebilme telaşına düşmüş durumdalar. Bu anlayışın yanındaduracak "terbiye" edilmiş "uslu" bir Alev iliği. ken- di siyasal yapılan içine almaya çalıştyor- lar. Halk güçlerinin demokratik örgütlen- mesinden. demokrası mücadelesinden ko- pacak bir Alev iliği. kendı düzenlerinin pa- yandası yapmaya lıazırlanıyorlar. Alev iler kendilerine yönelik bu oyunu bozabilecek mi? Bunu anlamak için birde Ale\i dünyasına bakalım. Alev iler; Türk-islam sentezi zemininde boy veren düşünüş biçımlerinin tanımladı- ğı kimliksizliğın kınlamadığı. Ale\i kesi- min genelde polıtik alanın dışına itildiği. ki- mi grupların kendilerini Alev ilik açısından anlamlandırabilmek için bu felsefenin-inan- cın geleneksel tabanından v e günümüz top- lumundaki anlamh yerinden habersiz bir kör dövüşünegirdiği, toplum pratiğiaçısından laik-demokratikve siyasal mücadelenin bir türlü amaçlanan politik öze kavuşamadığı bir dönemı yaşıyor. Böylesi bir dönemde Alevilerin tenıel görev i ya da görev leri ne olmalıdır? Alev iler; Alev i kimliğinin ycniden yapı- lanmasını olanaklı kılacak. ona hak ettiği saygınlığı kazandıracak araçları biçimlen- dirmeli veörgütlenmelidir. Laiklik-demok- rasi mücadelesi zemininde. temsil edicı kimlikli bir mücadeleyi yaşama geçirme- lidir. Alev i-Sünni mezhep çatışması oyunu- nu bozmalı, halkın ortak çıkarı kanalında toplumsal memnuniyetsizliği geçmişten günümüze taşıyan Alevi dinamiğini. halk hareketinde ve örgütlenmesinde çimento olmagörevini üstlenecekbiçimde toplum- sal muhalefete aktarmalıdır. Ulus dev leti ve aydınlanma hareketini kararlı bir şekilde savunmalıdır. Demek ki; çağdaş olmak ya da çağdaş ola- nı yaratmak. aklı inançtan. bilimi dinden ba- ğımsızlaştırmak. kendini özgürleştirirken Sünnileri de özgürleştirmek ve bu yolla gerçek Alevi-Sünni kardeşliğini kurmak. çağdaş. insanlık ve demokrasi degerlerine sahip çıkarak toplumu ve bireyi kilitleyen zincirleri kırmak. Özgürlükleri. eşitliğı. halk egemenlığini. ideolojik ve siyasal ço- ğunluğu. kısacası demokrasiyi yaşama ge- çirmek. her Alevi için vazgeçilmez koşul- dur. Alevilerin bu temel görev lerini yapabil- meleri için şeriattan özgürleşmeleri gere- kir. Şeriattan özgürleşmek demek laik ol- mak demektir. Laik olmak. ulus dev leti sa- vunmak. Aleviler için bir zorunluluktur. Aleviler felsefeleri. öğretileri ve yaşama biçimleri gereği laik olmak zorundadırlar. Laiklik, demokrathk vb. 18. yy "da bir in- sanlık kazanımı olarak ortaya çıkmış, or- tak ve evrensel değerlerdir. Aleviler ken- dilerini tanımiayabilmek için artık kendi otantik geçmişlerinı yorumlamalı, yorum- lamak. niçin laik-demokrat olduklannı ka- nıtlayacakdeğerlerı bulup ortaya çıkarma- lıdır. Kendisini tanımlayarak, kendisiyle ve yaşadığı dünyasıyla sorunlarını çözümle- meli. hesaplaşmak gerekiyorsa hesaplaş- malidır. inancını aklının denetimine vermek için insana dayalı birdünya görüşü yaratan. bu yolla dini felsefedurumuna getıren. yani va- hiyin yerine aklı koyan dünün Aleviliği.bu- gün aklını inancına taşıyarak kafasını zin- cire \ urmak. Alev i felsefesini Sünni teolo- jiye çevirmek için kimi Alevilerce. ege- men sınıflara teslim ediliyor ya da teslim edilmek isteniyor. Bunahiçbirzaman izin verilmeyecektir. Bizim toprağımızda. şeriata karşı birfelse- fe yaratıp ilkçağ aydınlanmasını ortaçağ- da yeni bir yorumla dirilten, hümanizm üzenne \ ükselten Anadolu Aleviliği temel güvencedir. Anadolu Aleviliğinin aydın- lanma. hümanist ve ahlak boyutu; laikliğin dünden bugüne gelen toplumsal boyutudur. *Şıilıkulıı Sııltan Dergâhı Ycıkfı Buşkam Alevilerin inanç kurumlarıyasaklı ALİRIZA GÜLÇİÇEK -2- Camilerin, havralann, kili- selerin ve hatta patrikhanele- rin özgür olduğu ülkemizde. Alevilerin inanç kurumlan ya- sakhdır. Son katliamlara tepki olarak örgütlenme ihtiyacı duyan Ale- vilerolağanüstü birdinamizm- lederneklerkurmuşlardır. Ale- vilerin sesini ve taleplerini du- yurmak, kamuo>; unun duyar- lılığını artırmak konusunda çok önemli işlevlere sahip olan bu yapılan. Alevilerin ortak iradesini yansıtan homojen ku- rumlar olarak görmek yanlış olur. Bu dernekler inanç ku- rumlanndan çok Alevilerin si- vil toplum örgütleri durumun- dadır. Dolayısıyla böyle örgüt- lerin. farklı düşüncelerin 1ar- tışıldığı platform görevi görme- si doğaldır. Zaten yolda bir ay- nlık söz konusu değildir. Ge- nellikle inançsal boyutlu ol- mayan, toplumsal içerikliolan tartışmalan bir kavga olarak ifade etmek yerine. fikir oluş- turma süreci olarak algılamak daha yerinde olur. Alevilerin medeni olgunluğu \e demok- rasi terbiyesi sayesinde, bu tar- tışmalar en olumlu sonuçlara açıiacaktır. 4. Aleviler laikliğe sonuna kadar saygılı bir toplumdur. Dolayısıyla devletten.iaikli- ğin kurallarına eksiksiz uyma- sından başka hiçbir beklenti- nıiz yoktur. Nedir bu kurallar? Dev let her inanç toplumuna eşit mesafede durmalıdır. Bir mezhebi devletin resmi dini olarak dayatan Diyanet kuru- munun. inançdünyamızın fark- lı kesimlerine eşit dav ranacak şekilde yapılandınlması ve si- vil toplum örgütlerine devre- dilmesi gerekmektedir. Alevi- lerin-Bektaşilerin mane\ i ku- rumları üzerinde süren yasak kaldınlmalı. Hacı Bektaş Der- gâhı müze olmaktan çıkanlıp Alev i-Bektaşi toplumuna ia- de edilmelidir. Laik birdevlet okullarda zo- runlu din dersi vemıez. 5. Avrupa'daki Alevi der- nek ve federasyonlan ve Tür- Iciye'deki Alevi örgütierinin, aynı inanctn kurumlan oltna- lan bakımmdan aralannda hiç- birtark yoktur. Avrupalı Türk- ler, her konuda olduğu gibi inançlan konusunda da cenıal- lerini erenlerinin yurduna, me- deniyetlerin beşigi Anadolu"ya çevirmişlerdir. Sıvas'ta düşen ateş burayı yakarsa orayi ka- vuruyor. Diğer taraftan Av- rupa'da yaşayan Alevilerin, de- mokıasinin geniş sınırlannda hiçbir engelle karşılaşmadan inanç v e kültürlerini gehştirme imkânları var. Insanı sevmek ona saygı göstermektir Dr. ABDÜHvADİR SEZGİN* Mivase İlknur'un "Osmanlı'dan Bu tana Alevilerin Kara Günleri" başlıklı yaz\st ıle Cemal Şener'ın -AJe\iler Hep Ata'nın İzinden Git- tiier" başlıklı ılk günkü. hem İran- cı. hem de Atatürkçü (?) vazısını üzülerek okudum. Ne hikmetse her v ıl Hacı Bektaş VeU"yi anma günlen \ aklaştıkça ya- pılan ve geçen zamana göre hiçbir gelişme kavdetmeven bu yazılan as- lında ce\ap vermeve değer bulma- dım. Bu zamana kadar da hiçbir ya- yına cevap \eya düzeltme gönder- nıedim. Ama gerçeklere v e ı lme ay kın bu yavınların Türk milletine. toplum barışına. çağdaşlığa. ilerıcıliğe ne katkı sağladığının sorgulanması la- zım geldiği kanaativ le bu kısa açık- lanıayı zarurı gördüm. Benım Alev ilik üzenne üç kitabim. biri doktora olmak üzere iki tez ça- lışmam. yüzlerce makalem ve yüz- den tazla verdiğım konferans ve uluslararası kongrelerde sunduğum tebliğlerim var. Bunları görmek ye- rine Azerbavcan'da bir Türk çocu- ğunu öldürülmekten kurtardıgımı. y ahut eski bir başbakanın adıyla adı- mı birleştirerek akıllannca kötülemek ıstev en v ayını ahlaki bulmadığimı da sövlemeliyim. Benim Azerbaycan"da bir Türk \atandaşmın ölümden kurtarılması için gösterdiğim çabav ı suç gibi de- ğerlendirerek yazanlar. ınsan hava- tına savgı duvduğunu herhalde sa- vunmuyorlardır. Azerbaycan'da. o şanlar altında Ferman Demirkolgibi bir Türk ilim adamı değil. bunu suç gibi görenler- den herhangı bin deolsa. ınanın onu da korurdum. İnsanı sev mek. öncelikle onun ya- şaması v e can güv enl iğine saygı gös- tenmek değil midir? Havatında bir tek Osmanlı arşiv belgesinı şahsen okuvamamış. din. tarih gibi birtakım değerlerle alaka- sı olmayan ve sadece sivaset ve ti- caret penceresinden bakanlar. Ale- v ıliğı de Sünnilığı de ıçinden çıkıl- maz hale getirdiler. Sat'evi Dev leti (yani İran) havra- nı. bugün adına Hume>mcı!ik dedı- ğımiz Şeyh Safivüddin ıdeolojisi olan Safevi Şıasını hâlâ içınde has- ret duygusuyla vaşatan ve sırf Türk dev leti olduğu ıçın Osmanlı düş.- manlığı yapan ve buna da merhum Atatürk'ü perde veya kalkan yapa- rak onu bir sınıfsal mücadele v ermiş. ateist veya Marksist gibı gösteren- lerdentiksindiğimi ifadeetmeliyim. Avrupa'ya. Kilıseler Bırlıği'ne müracaatederek. ülkemizepapazlar dav et edip mesela 1990-91 yıllann- da Malatya'vı gezdıren ve "Diva- net bize ibadethanevaptırmıyor" dı- ye Alevileri Hıristiyan gösteren ve onlardan üç kuruş yardını almak is- teven ateist Kürtçülerden bu vazıda bahsedılmemesıni izah edemedim. PKK. ve TİKKO gibı bölücü ör- gütlerin çalışmasından kimse rahat- »ız değil mi dersiniz? 19. vüzyılın sonu ve20. vüzvılın başında Sıvas Amerıkan K.ole|i'nın Alev ilerı Protestanlaştırmaçalışma- larından. ögretmen Hubert'in yaz- dığı kitaptan bahsetmek herhalde ış- lerine gelmedi. Cstelik bunlargüya Amerikancı da değil. Atatürk'ün kurduğu Cumhuri- yet'te Cumhuriyet adını kullanan gazeteyeyakışan. ilmioianıvayım- lamak. yalandan ve ilgisi olmayan yakıştırmalardan uzak yayınlaryap- maktır. .\hmet Vesevi'den başlav an v e Ha- cı Bektaş Veliilezirveyeulaşan Türk Aleviliğininenbelirginözelligi.eli- ne. diline. belıne sahip olmak şek- linde özetlenebilır. Bu. her türlü yalana karşı olmak demektir. İlimden gidılmeyen yolun sonu karanlıktır, sözünü ılke edinmiş bir Türk kültüründen bahsederken Sa- fevi özlemıni gizleme ihtiyacı bile duymadan vazılan ve birtakım saf- ları da kandırmak için Atatürk'ü maske olarak kullanan anlayışları bir Muaviyecinliği sayıyorum. Unutmayınız. Aleviler Oğuz'a mensup. Dedem Korkut geleneğini yaşatan Müslüman Türklerdir; kim- se bunlan bu kültürden uzaklaştıra- mayacaktır. Bu kültürnefret değil. sevgi üze- nne kuruludur. Batı'nın Aleviler - Sünniler diye bir av ırım yapmadan. milletimiz üzerindeki emperyalist baskılan gıderek anıvor. Alev iligi de Sünniligi de şimdilik bir kenara ko- yaiım ve emperyalizme karşı omuz omuza olalım! Yüreğı yetenler! Gelin. konuşalım. tartışalım; inanıyorum ki herkes bu ülkeyi. bu milleti. bu devleti ve bu bayragı sevecektir. "Divanet Işleri Başkanlığı Baş- miifettişi Alevilerin sağduyusu AÜKAMERALP* Anadolu Alevileri. çeşitli zamanlarda. Horasan'dan ko- panldıktan sonra Anadolu ve Balkanlar'a gelip yerleşnıiş- lerdir. Hep kendi kendini yönetmiş. tüm insanlarla banşık yaşamını bu topraklar üzerinde sürdürmüştür. Diinyaya ör- nek erenler yetiştirmiş. Tann'yı insanda görmüş. bu eren- ler birer viğitlik ve özverı simgesi olmuşlardır. "Bilinıdcn gidilnıeyen yolun sonu karanlıktır" diyen er ile "Gelin canlar bir olalım" dıyen er. bu topraklar üzerin- de yaşamış. hiçbir zaman bir devlet yetkilisıne yanaşıp gü- nünü gün etmemiştir. Tam tersine. halkının onuru için çi- le çekmiş, kâh derisi yüzülmüş. kâh zindana atılmış, asıl- ( maktan korkmamış. halkına hizmet etmeyi en kutsal göre- vi bilmiştir. Alevilerin bu erenleri Osmanlı döneminde, Cumhuriyet döneminde. hepdoğrunun.güzelin.aydınlıgın. çağdaşlığın vanında olmuş; Anadolu'da "Birolalım,iriola- lım, diri olalım" felsefesini savunmuş veuygulamıştır. Gü- nümüzde de Anadolu mozaiğinde kardeşliği. dostluğu. v a- tanseverliği ve laik yaşamayı kendine şiar edinmiştir. Ay- nı zamanda Cumhuriyet kazanımlarının bekçisi olmuştur. Sıvas'ta. Corıım'da. K. Maraş'ta yakılmalarının nedenleri bu. Aleviler kadın-erkek hep birlikte saz eşliğinde semah döner. Bu da kadına verdiği değerin. "Kadınlarınızı oku- tunuz'*anlayışınınyansımasıdır. Fakatgerici. Aşıkpaşaoğ- lıı bunu içine >indirememiş ve Alevileri şövle »uçlamıştır: "Kabalık. bilgisizlik ve şevtancıl gelenekler bunlarda çok- tur." Hiçbir karalamayada'-ÖnceSünnileştirelim.olmazsaŞi- ileştirelim" safsatalan Alevileri bilim volundan döndüre- mez. Kısacası kardeşçe yaşay ıp. bu yurdun ulusal degerle- rini koruyup, bavrağa. Istiklal Marşı'na. MustafaKemaiAta- türk'e karşı yapılan saldınlan göğüslemek. eşit bölüşmek. eşit çalışmak. eşit eğitilmek ve aynı kazanda pişirip birlik- te yemek sağduy usunu her zaman gösterecektir. Hacı Bek- taş N'eli'ye. PirSultan Abdal'a. Mustafa K.emal'e. tüm ulu \e önderlere aşk olsun. * H. Bektaş Veli Anudolu Kültiir l'akfı 2. Bu$kaıu Direnişçi ruhumuza sahip çıkalım YILMAZKIZILIRMAK Cumhunyet gazetesinde yayım- lanan "Alevilik \e Aleviler İ'lzerine Chun" yazı dizisini takıp eden oku- yuculardanım. 25J. 1998"de ver alan "Alev i kö> lerine cami > aptirma kanı- paması" başlıklı vazının bir yerin- de. "Bugün Çorum'da camisiz bir Alev i kö\ ünü güstermek nlası değil" demektesiniz Her ne kadar bu. 12 Eylül generallerının Aleviler üze- rindeki yoğun ba>kısını anlatmak için bir ifade şeklı olsa da. bir ger- çeğın altını çızerken Pir Sultan Ab- dal'ın direnişçi ruhuna sahip çıkan Alevilere de haksızlık yapmış ol- maz mıyız? 1971 yılından beri Ankara'da ya- şayan Çorum Alaca - Külah Köyü nüfusuna kayıtlı bir yurttaşım. Cok sık olmamakla birlikte zaman za- man köyüme gidip gelmekte. hal- kımla sohbet etmektey im. Yöremiz- de 12 Evlül sonrası yaşanan sorun- ları kendım vaşamış olma^am da anamm.babamınyaşadığını vebız- lere aktarıldığını ilk günkü gibi ha- tırlıyorum. 12 Eylül sonrası ilçe kaymakam- lan v asıtasıy la Alev i köv lere cami \ a- pılma.sı konusunda ısrarlı davranan devlet. bunun için sürekli ba.skı ve tehdıdı gündemde tutmuştur. Bu bas- kılara bizim etrafımızdakı köyler- den; Ankaradakı Karamahmut Kö- yü boyun eğmiştir. Almanya'da ışçi olarak çalışan kimi Karamahmutlularm binlerce markı cami yapılnıası ıçın gönder- diği herkes tarafından bilinmekte- dir. Benim şu anda hatırlavabildikle- rimden. başta kendı köv üm Külah ol- mak üzereyakın kövlerden Kıcılı. Es^ kiyapar. Söğütözü. Haydarınköyü. Veletköyü. Çomar, Çelebibağ. \sker- hacılı veGökçam halkı baskı veteh-' ditlere direnmiş. cami yapmav ı red- detmişlerdir. Buna rağmen devlet sanki cami varmış gibı adı geçen köv lere kad- rolu imanı tavın etmiştir. Bizim kö- ye de Sünnı mezhebine mensup in- sanların yaşadığı Ekmekçi Kö- yü'nden bir imanı atahmıştır. Birsü- re köyde kalan imatVİl&köy halkı il- gilenmemiş. kendisiyle konuşııla- rakköyüterketmesi ıstenmiştir Kö- yü terk eden imanıa müftülük va da Diyanet'ten sorulduğunda, köyü- müzde görev yaptığını. kendısinden memnun olduğumuzun aktarılacağı taahhüdünde bulunulnuıştur. Sanıyo- rum imanı. uzun bir >üre köy ünde y a- tarak dev letten maaşalmayadevam etmiştir. Dığer köylerin de benzer şekilde imamları barındırmadığını duydum. Pir Sultan Abdal'ın direnişçi ru- huna her koşulda sahip çıkmaya ça- lışan Alevi halka hiç degilse bızier saygı duyaltm.lıaksızlıketmeyelim. Aleviler sağa oy vermemeli MEH.MET ALİ KAVHAV "AJe\iük \e Aleviler L'/erine Oyun" yazı dizinızı ılgi ile izledık. Bu biz Alevileri yakından ilgilendiren birko- nudur. Bu konu her irdelendiğinde hem seviniyoruz. hem de üzülüyo- ruz. Biz. Aleviliği üçyöndendeğer- lendırip aktarmak ıstiyoruz. 1. Alev ilik inanç olarak yalnızca Arap kültüründen esinlenen bir an- layış değildir. Alev iliğin hoşgörüan- layışı doğrultusunda insanlar ona. yaşadıklan eskı geleneklerini. inanç anlayışını da katmışlardır. Anadolu Aleviliği birkırçiçeği gibi Anado- lu'nun bağnnda gelişmiş, serpilmiş- tir. Ona aşı y apınay a kalkarsanız as- lını bozarsinız. Kimse Alev iliği sak- sıda yetiştirmeye kalknıamalı. 2. Alev ilik Diyanet te temsil edil- meli mi konusu gündeme getirıli- yor. Alev iliğin sorunu temsil edılmek değil. devlet nezdinde kabul edil- mektir»Öncebusağlanmalı.yani la- ik anlay ış yaşama geçirilmelıdir. 3. Diğer bir konu. Alev iler sağa da oy vermeli konusu. Özellikle bu ko- nu bazı Aleviler tarafından günde- me getiriliyor. Kendisini Alevilerin temsilcisi saııan bazıları tarafından sık sık gündeme getiriliyor. Bu çok yanlış. Aleviler sağa neden oy \er- sin? Hangi amaçla versin? Enıek ya da sermaye açısından ele aldığımız- da görülecek ki Alevınin sağa oy vermesinin hiçbir anlanıı yok. Da- lıa çok Sıvas'lar. Çorum'lar. Malat- yalar. Maraş'lar yaşansın dıye mi? * Malarya Aı-guvan Ermişli Eğitim Tunıtım Duyaıuşımı ve Kültiir Der- nı'ği Başkanı BİTTİ