Katalog

Cumhuriyet İmtivaz Sahibi: Berin Nadi Genel Yayın Yöneîmeni: Orhan Erinç # Genel Yayın Koordınatörü: HikmetÇe- tinkaya # Yazıişleri Müdürü: Ibrahim Yıldız 9 Sorumlu Müdiir: Fikret tlkiz # Habcr Merkezı Müdürü: Hakan Kara # Görsel Yönetmen: Fikret Eser Dış Habcrier: ŞinasiDanrçoğlu^lsııhbara! Cengiz Yıldınm # Ekonomı: Mehmet Saraç 0 Kıiltür: Handan Şenköken # Spor Abdülkadir \ ücctman 9 Makalekr Sami Karaören • Duzeltme Abdullah Yazıcı# Fotograt: Erdoğan Röseoğlıı • Bılgı-Belge Edibe Buğra # Yurt Haberlen. Mehmet Faraç Vayın Kurulu: llhan Selçuk (Başkan), Orhan Erinç, Oktay Kurtböke. Hikmet Çetinka\a. Şükran Soner, Ergıın Balcı, Ibrahim Yıldız, Orhan Bursalı, Mustafa Balbav, Hakan Kara. Ankara Temsilcısi. Mustafa Balba\ Atatürk Bulvan No: !25. Kat 4, Bakanlıklar-AnkaraTel:4195020(7hat). Faks: 4195027 • Izmir Temsılcısi: Serdar Kızık, H. Ziya BK. 1352 S.2'3Tel:4411220. Faks:4419117»Adana Temsılcisi Çetin Yiğenoğlu. inönüCd 119S.No:l Karl, Tel: 363 12 11, Faks: 363 12 15 Müessese Mıkiurû Üstün Akmen # Koordınatör Ahmet Korulsan # Muhasebe Bütenl Vtner#ldaa- Hüsevin Gûrer • tşletme Önder Çetik • Bılgı- Işlem: Nail İml # Bılgısayar Sıstem Mûrüvet Çiler#Sanş Fazilet Kaza MEDYA C: • Yönelım Kunılu Başkam - Genel Mudur Gülbin Erduran • Koordınatör Reh» Işıtman # Genel Mudür Yardımcı»: SevdaÇoban Tel. 514 07 53 - 5139580-5138460*1,Faks 5138463 Yayımlayan \e Basan: Yenı Gün Haber Ajansı. Basın ve Yayıncıiık A Ş Tüfkocağı Cad 39'4I Cagaloğlu 3433-4 Isl. PK.246 Islanbul Tel (0 212) 512 05 05 (20 hatl Faks (0,212) 513 85 95 6NISAN 1998 İmsak:5.O3 Güneş: 6.33 Öğle: 13.14 İkindi: 16.49 Akşam: 19.40 Yateı: 21.05 Güneş sistemindeki değişiklikler • ANKARA (UBA)- Güneş 6 milyar yıl sonra ölmeye başlayacak. Can çekişirken şişip dev bir kırmızı yıldıza dönüşecek olan Güneş; Merkür, Venüs ve Dünya'yı yutacak. Yeni bir teoriye göre Dünya'da yaşam sona ererken, Güneş Sistemi'nin çok uzak bir köşesinde, belki de Satürn'ün uydusu Titan'da yeni bir yaşam ortaya çıkacak. TÜBlTAK Bilim Teknik dergisinin haberine göre ısının -200 derece olarak belirlendiği gezegende 6 milyar yıl sonra, ikinci büyük değişiklik yaşanacak ve uydunun iklimi büyük değişikliğe uğrayacak. Uydu ısınarak, Titan'da yaşam için çok müsait bir ortam oluşacak. Abdülhamid'in eşyaları • ANKARA (AA) - Osmanlı Sultanı Abdülhamid'in şahsi eşyalannın yanı sıra 33 yıl boyunca kullandığı devlet mühürleri, Paris'te bugün düzenlenecek açık arttııma ile satılacak. Paris'in ünlü mezat salonu Drouot'ta düzenlenecek açık artırmaya, Kültür Bakanlıgı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü de katılarak bazı parçalar satın alacak. Mezatta, Abdülhamid'in değerleri milyarlan bulan mücevherleri, kitaplan, yemek takımlan, resimleri, porselenleri, halılan, seccadeleri, aynalan, sümeni ve bazı kişise! eşyalan satılacak. Öğretim elemanlan •I ANKARA (AA)- Yükseköğretim Kurumlan Yönetici, Öğretim Elemanı ve Memurlan Disiplin Yönetmeliği'nin 10. (a)bendinin yürürlükten kaldınldığına ilişkin değişiklik, Resmi Gazete'nin dünkü sayısında yayımlandı. Buna göre öğretim elemanlan, kamu yaranna niteliği taşımayan derneklere de rektörlerden izin almadan üye olabilecek. Organ nakli uyarısı • ANKARA (ANKA)- Yurtdışındaki sağlık müşavirliklerinin, Sağlık Bakanlığı'na. organ nakli amacıyla yeni hasta göndermemeleri konusunda uyanda bulunduğu öğrenildi. lngiltere'den gönderilen bir yazıda, çok sayıda hastanın kadavradan organ nakli yapılması amacıyla bekledigi, ancak kadavralardan alınan organlann çoğu zaman hastaya uymadıgı belirtildi. Tıtanic afişine nekop fiyat • NEWYORK(AA)-11 Oscar ödüllü Titanic filminin başrol oyunculan Leonardo DiCaprio ve Kate Winslet tarafindan imzalanan afişi, açık arttınrıada 3 bin 150 dolara (yaklaşık 780 milyon) alıcı buldu. Sotheby's müzayede salonunda yapılan açık arttırmada afişi Los Angeles'tan işadamı George Marciano satın aldı. Muğla simge Bacası oldu • MUĞLA(AA)- Kendine özgü mimari tarzı ve görünümüyle ün yapan "Muğla Bacası" görüntüsü ildeki tüm resmi ve özel kurum ile kuruluşlann yazışma kâğıtlannda simge olarak kullanıldıgı gibi pek çok bkulun da rozetlerinde yer alıyor. Yapı tekniği çok basit olan Muğla Bacası, kare yüzey özerine, 28 adet alaturka kiremit kullanılarak kuruluyor ve görünüm olarak manastır tonozunun minyatürünü andınyor. Türkiye'de bebeklerin binde 41'ini 1, binde 47'sini 5 yaşına gelmeden kaybediyonız Yetersiz beslenme çocuğu öldürüyor SAADETUSLU Türkiye'de doğan bebeklerin binde 41'i 1 yaşına gelmeden, binde 47'si ise 5 yaşına ulaşmadan ya$amını yiti- riyor. Bu ölümlerin yüzde 30-40'ı akut solunum ve zatürree, yüzde 20-25'i su kaybı, bunun dışındaİdler ise yetersiz beslenme, ev içi kazalar, kanser gibi ne- denlerden meydana geliyor. Dünyada çocuk ölümlerinin en önemli neden- lerinden birini yetersiz beslenme oluş- turuyor. Temel sağlık hizmetlerinin iyi verilmesiyle bu sorunlann üstesinden gelinebileceğine dikkat çeken Istan- bul Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Uzma- nı Prof. Dr. YıldızTümerdem, "Temel sağhğa aynlan payyüzde3 olunca Tür- kiye'de hiçbirşey yapılamaz. Temelsağ- lık özeUeştirikmez" dedi. Dünya Sağlık Örgütü, (WH0) bu yılki Dünya Sağlık Günü'nün konusu- nu "Beslenmeye bakış" olarak belirle- di. Bu çerçevede yıl boyunca, dünya co- • Dünya Sağlık Örgütü, bu yılki Dünya Sağlık Günü'nün konusunu "Beslenmeye bakış" olarak belirledi. Bu çerçevede yıl boyunca, dünya çocuklannın dengesiz ve yetersiz beslenmesinin nedenleri, sonuçlan ve çözüm yollan işlenecek. cuklarının dengesiz ve yetersiz bes- lenmesinin nedenleri, sonuçlan ve çö- züm yollan işlenecek. Prof. Dr. Yıldız Tümerdem, dengesiz ve yetersiz bes- lenmenin çocuklar için gizli bir tehli- ke olduğuna dikkat çekerek, "Nüfiıs Bebeğin iyi beslenmesinde WHÖ kriterleri ' (WH0: Dünya Sağlık Örgütü) • 5 aya kadarher gün 20gr. aknak. Dünyada çocuk ölüm nedenleri I • Yüzde 19 akut solunum yolu enfeksiyonu, • Yüzde 19 ishal, • Yüzde 18 prenatal (doğum öncesinde ve sonrasında yaşanan ölüm), annenin kötü beslenmesi, döl atma, • Yüzde 7 kızamık, • Yüzde 5 sıtma, • Yüzde 32 bunlann dışındakiler. ITürkiye'de çocuk ölüm nedenleri • Yüzde 40-30 akut solunum ve zatüiTee, • Yüzde 20- 25, diare (su kaybı), »Yetersiz ve dengesiz beslenme, • Kazalar (Özellikle ev içinde meydana gelen yanma, haşlanma, zehirlenme gibi olaylar) • Kanser oranının hızla artmasına bağlı olarak ülkekrin fakiıiiği de artıyor. Beslen- menin iyilestirilmesi için çokçocuk do- ğuıraınunengeOenmesi gereldr" diye ko- nuştu. Çocuğu anne karnından başla- yarak tanımladıklannı söyleyen Tü- merdem, anneye bağlı olarak çocukta meydana gelen hastalıkları şöyle sıra- ladı: 1) Annenin kötü beslenmesi: Anne protein yönünden zengin beslenmeli. Vitamin ve mineral desteği almalı. An- nenin beslenmesi kötü olursa çocukta erken doğum, geç doğum gibi sorun- lar ortaya çıkar. Vitamin ve mineral- lerin eksikliğinde çocukta anemi gö- rülür. 2) Annenin gebe kaimadan geçirdi- ği hastalıklar: Annenin troidle ilgili sorunu varsa çocukta hipotroid olabi- lir. Anne ijeri yaşta hamile kalırsa ço- cukta down sendromu ortaya çıkar. Annede mantar, parazit, virüs gibi so- runlar varsa bebekte TORCS meyda- na gelir. Sarılıkla ortaya çıkan TORCS'da bebek ya geri zekâlı olur ya da doğar doğmaz ölür. Anne frengi ge- çirdiyse bebekte anomaliler görülür. Annenin HIV virüsü taşıdığı hallerde bebeklerin yüzde 70'i sağlıklı doğar. Anne hamileliğini kış ayiannda geçi- riyorsa daha çok hastalanır. Hava kir- liliğine maruz kalması ise bebekte kalp anomalilerine neden olur. 3) Bebeğin beslenmesi: İyi besle- nen bir anne, bebeğin 4 aya kadar tüm ihtiyacını karşılar. Bu aya kadar su bi- le vermek gerekmez. 4-6 aydan sonra su, meyva suyu, çorba, muhallebı gi- bi gıdalarla beslenme başlayabilir. Ço- cuğa, doğar doğmaz verilmesi gere- ken tek ek gıda D vitaminidir. Ulıısal aşı günleri başhyor İstanbul Haber Servisi - Tek korunma yöntemi aşı olan çocuk felcini önlemek için ulusal aşı günleri baş- lıyor.21-27Nisanve21-27 Mayıs tarihleri arasında, 5 yaşın altındaki 6 milyon 800 bin çocuk aşılanacak. Dünya Sağlık Örgü- tü'nün 1988yı!ındaaldığı "2000 yılına kadar çocuk felcinin ortadan kaldınl- ması" karan çerçevesinde ulusal düzeyde çalışmala- ra başlanıyor. Bu yıl dör- düncüsü düzenlenen Ulu- sal Aşı Günleri 21-27 Ni- san ve 21-27 Mayıs tarih- leri arasında yapılacak. Bu dönemde daha önceki aşı- lanma durumlanna bakıl- maksızın 5 yaşın altındaki 6 milyon 800 bin çocuk aşı- lanacak. Çocuk felci virü- sünün neden olduğu enfek- siyon hastalığında, nezle benzeri bulgular görülür. Zaman zaman ölümlere ne- den olan hastalık daha çok 5 yaşm altındaki çocuklar- da ortaya çıkar. Sadece ka- nalizasyonda 3 ay canlı ka- labilen polio virüsü. hijyen koşullarının kötü olduğu yerlerde dışkı yoluyla bu- laşır. Dünyada 1988 yılında 35 bin 251 olarak bildirilen çocuk felci vakası, yürütü- len çalışmalar sonucu 1997 yılında 2 bin 426'ya indi. Her4 vakadan 3'ünün Hin- distan'dan bildirildiği ço- cuk felcinden Amerika ann- mış durumda. Sağlık Ba- kanlığı'nın verilerine göre Türkiye'de heryıl 20-25 ço- cuk felci vakası saptanıyor. Çocuğunun irindeAnnesı Pong Nomg Maı'nin önünde ilerleyen 25 yaşındaki Plai Bong-Kao. Tayland'ın Surin bölgesindeki 300 filden birisi. Tayland hükümeti ve özd sektör, haftasonlan düzenledikleri gösterilerle, flllerin bu bölgeden çıkanlmasını önleme>e çalışıyor. (Fotoğraf: REL'TERS) TRT, Cumhuriyetin kuruluşunun 75. yıldönümüne hazırlanıyor 4 Tarilıle çağdaş buluşma 9 ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - TRT, Cumhuriyetin 75. kuruluş yıldö- nümünü, belgesel ağırhklı olmak üze- re TV fılmleri, radyo oyunlan ve ya- nşmalarla kutlayacak. TRT'nin, Cumhuriyetin 75. kuruluş yıldönümü kutlamalan çerçevesinde, "Kurtuluş" dizisinin devamı niteliğin- deki "Cumhuriyet" filminin çekimi sürüyor. Filmde. çağdaşlaşma, ulusal- laşma, demokrasi ve laiklik ilkeleri çerçevesinde 1922-1933 dönemine iliş- kin siyasal ve sosyal olaylar işlenir- ken, Atatürk'ün hem asker hem de özel yaşamına değiniliyor. "75. Yü CumhuriyetMarşı1 ' adlı ya- nşmaya da l Haziran'a kadar başvu- ruda bulunabilinecek. TRT'nin proje- leri şöyle: Cumhuriyet 75 Yaşında (Belgesel): Türk devriminin siyasal, toplumsal, kültürel ve ekonomik ilkeleri ile 1919- 1938 ve 1938-1998 dönemleri anlatı- lacak. . Tarihle Çağdaş Buluşma (Canlı): TürkiyeCumhuriyeti'nin Atatürk ilke ve devrimlerinin bir uygarlık projesi ol- duğu; demokrasi, hukuk, yurt, ulus, uluslararası ilişkiler, ekonomik düzen, • TRT, Cumhuriyetin 75. kuruluş yıldönümünü, belgesel ağırhklı olmak üzere TV filmleri, radyo oyunlan ve yanşmalarla kutlayacak. bilim, sanat ve kültür anlayışlan ile Atatürk'ün Türkiye Cumhuriyeti'ne temel olan görüşleri dile getinlecek. Çağdaş Türkiye '75 Yıllık Cumhu- riyet'(Belgesel): Misak-ı Milli ilkesi ve banşçı dış politikalar. Batı ve Doğu dün- yası arasındaki tarihsel köprü konu- munun önemi anlatılacak. İnsanhğaÖrnekÖnderAtatürk(BeJ- gesel): Atatürk'ün ölümünün 60. yı- lında 20. yüzyıla damgasını vuran ve uyguladığı idealleri. yetişme yılları, demokratik önderliği, demokratik çağ- daş Türkdevleti ve toplumunu nasıl kur- duğu işlenecek. Dünya Düşünürleri Atatürk'û ve Cumhuriyeti Anlatıyor (Belgesel): Ata- türk'ün geri kalmış bir toplumu ba- ğımsız, demokratik. gelişkin bir ulu- sal toplum düzeyine yükseltmekteki önderliği, uluslararası ün sahibi ya- bancı bilgin ve düşünürler tanıklığın- da anlatılacak. ffirCoşkudurCumhuri\et(ŞürKlip- teri): Ulusal bağımsızlık, Cumhuriyet ve Atatürk üzerine yazılan şiirler TV diliyle görselleştirilecek. Çağdaş Türk Yorumculanndan Ev- rensel Müzik(Müzik Belgeseli): Türki- ye"nin evrensel kültür ve güzel sanat- larda ulaştığı düzeyin tanıtımı. Suna Kan. Ayla Erduran, Ayşegül Sanca ve Prof. Gürel Aykal yönetimindeki CSO ve Ankara Oda Orkestrasfnm virtüöz- lerinin katılımı ile müze, milli saray ve diğer tarihi mekânlarda TV programı haline getirilmesi amaçlanıvor. Cumhuriyetin Alhn Yolu (Belgesel): Samsun'dan başlayarak. Havza. Amas- ya. Erzurum, Sıvas, Ankara. tnönü. Sakarya. Dumlupınar \e Kadifeka- le'den Cumhuriyete ulaşan "Aran Yol" konu edilerek. toplumun her kesimine 75 yıl öncesinin anımsatılması ve bu- günkü noktanın gözler önüne serilme- si. Yaşam Bir Düş Kınklığı mı Ümmü- han?(Drama): Cumhuriyet dönemi ilk öğretmenlerinden Ümmühan Hanım'ın yaşamından kısa kesitler sunulacak. - A f E t > £ R . S / N İ 2 . A M A İzmir'de helikopterli denetim 6 Bayramkondu 9 ya izin verilmeyecek e-posta : tan (« vol. com. tr İZMİR (AA) - İzmir'de 9 günlük bayram tatili sü- resinde kaçak yapılaşmayı önlemek amacıyla Büyüİc- şehir Belediyesi tarafindan havadan ve karadan dene- tim ağı kuruldu. Izmir Va- lisi ErolÇakırbaşkanlığın- da Büyükşehir Belediye Başkanı Burhan özfatura ile 9 metropol ilçe beledi- ye başkanının katıldığı top- lantıda gündeme gelen 'ge- cekondu yapımının hava- dan takibi'ne dün başlandı. Bu amaçla, kiralanan Red Star'ın helikopteri bayram süresince her gün Rus pilot Dimitir Latsldnyönetimin- de uçuşlar gerçekleştirile- cek. Uçuşlara, denetim ekip- lerinin yanı sıra, Büyükşe- hir Belediyesi Yayıncıiık ve Tanıtım Genel Müdürlüğü Prodüksiyon Ekibi Kame- ra Grubu da katılarak, çe- kimle tespit yapacak. Hava- dan tespitler ve çekilen film- lere göre, kaçak inşaatlann derhal yıkımı sağlanacak. Bunun için ilçelerde. bele- diyeye bağlı yapı kontrol ekipleri ve iş makinalan ha- zır bekletiliyor. Izmir Valisi Erol Çakır'ın da polis helikopteri ile de- netimlere çıkacağı bildiril- di. Vali Çakır'ın, 9 ilçe be- lediye sınırları ve özellikle de Tahtalı Baraj Havza- sı'ndaki denetlemelere ka- tılacaği kaydedildi. Bu ara- da. Jzmir Büyükşehir Bele- diyesi de ruhsatsız inşaat malzemesi satan işyerleri- nin kapatılmasına hız ver- di. Gecekondu bölgelerinde ve yakın çevresinde zabita- lann. satışyapılmaması için sürekli denetim yapacağı belirtildi. Çamlıca skandalına TMMOB'den tepki ADANA (Cumhuriyet Giiney llleri Bürosu)- TMMOB, Adana'nm "ak- ciğeri" olarak bilinen 133 bin metrekarelik Çamlıca arazilerinin imara açılma- sına tepki gösterdi. TMMOB Jl Koordinasyon Kurulu Sekreteri Bahadır Acuner, Belediye Başkanı Aytaç Durak'ın bir taraftan Seyhan Baraj Gölü içerisin- de suni adacıklar yaparak yeşil alan yaratmaya çalı- şırken, diğer taraftan imar planlannda Botanik bahçe- si ve yeşil alan olan yerleri imara açarak kentin akci- ğerlerini tıkadığını belirtti. Acuner, kolaycılığa ka- çarak toprak yaratma ha- yallerini yanlış bulduklan- nı vurguladı. SÖYLEŞİ ATTİLÂİLHAN 'Unutulmuş' Bir 'Müdahale' Alın size bir soru: Fahrettin Paşa 'müdahale et- meseydi', Ismet Paşa Cumhurbaşkanı olabilir miydi? Tamam, biliyorum; bu türden sorular, aramızdan bazılannı çileden çıkarıyor; ama, 'resmi olmayan' Ta- rih'in başlıca vazifesi, sosyal ve siyasi 'gerçekleri', 'resmiyetin' cafcaflı kamuflajından kurtarmak değil midir? Yaşı müsait olanlar, Gâzi'nin vefatna tekaddüm eden o sancılı günleri, elbette hatırlar: ne söylentiler çık- mış, ne dedikodular dönmüştü! Ismet Paşa, o sıra 'menkûp', Başvekil'likten 'alınmış', Heybeliada'da- ki evinde yaşıyor. Gâzi'nin vaziyeti bırden vahamet kesbedince, zamanın Başvekili Celâl Bayar, acaba, ne yapmış, biliniyor mu? Dr. Necdet Ekinci'nin, ciddi ve kapsamlı biraraş- tırması var: 'resmi tarihin' alacakaranlık kuşağında bıraktığı pek çok noktayı, aydınlatıyor; ona göre 'ola- yın cereyanı', bakınız nasıl olmuş! İş. Fevzi Pa$a'ya kalsaydı... "... bu konuda Genelkurmay Başkanlığı'nda bir toplantı yapılmış, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Atatürk'ün ölümünden sonra alacağı konumun ne olacağı tartışılmış; sonuç olarak, 'tarafsız ka- lınmasına' karar kılınmıştır. Bu toplantıyı haber alan Celâl Bayar, Genelkurmay Başkanı'nı ziya- ret etmiş, Çakmak'ı TBMM'nin cumhurbaşkanı olarak görmek istediğini belirterek, kendisinin bu görevi kabul etmesini istemiş ise de Genelkur- may Başkanı, ordunun bu konuda 'tarafsız kal- ma' karannda olduğunu ileri sürerek kabul etme- miştir..." "... bu toplantıdan iki gün sonra Fahrettin AJ- tay, Genelkurmay İkinci Başkanı Asım Gündüz'den Cumhurbaşkanı'mn kim olması gerektiğini sor- muş ve toplantıda alınan karan öğrenince karşı çıkmıştır. 1. Ordu'da kolordu ve tümen kuman- danları ile yapılan toplantıda İsmet inönü'nün cumhurbaşkanı yapılması karannı aldıklannı açık- lamıştır. Attay'ın bu karan Çakmak'a iletmesini istemesi üzerine Genelkurmay İkinci Başkanı, ordu kumandanlannın bu karannı Çakmak'a bil- dirmiştir ve Genelkurmay Başkanı da bu karan kabul etmek zorunda kalmıştır..." "... Ordunun sergilemiş olduğu bu eğilimin bü- yük bir olasılıkla Başvekâlet'e, TBMM'ne yansı- tılmış olduğu açıktır. 11 Kasım 1938 günü TBMM. Çevresindeki ofağanüstü askeri önlemler İnö- nü'nün cumhurbaşkanlığının buruk bir anısı ola- rak siyasilerin hatıra defterlerinin sararmış yap- raklan arasında kalacaktır. Kısacası İnönü'nün Cumhurbaşkanlığı TBMM'nin özgür iradesi ile değil, tek parti CHP'nin elit kadrosu ve ordunun diretmesi, kendisinin bu güçlerle işbirliği saye- sinde gerçekleşmiştir." (Dr. Necdet Ekinci, Türki- ye'de Çokpartili Düzene Geçişte Dış Etkenler, Top- lumsal Dönüşüm Yayınları, s. 126,1997). Nasıl, hayli ilginç görünmüyor mu? Tevfik Rüştü Aras'ın tanıklığı'... âzi/lsmet Paşa uyuşmazlığının, 1935 CHP ör- gutlenmesine uzandığı malûm: Genel Sekreter Recep Bey (Peker) faşizmden 'mülhem' yeni bir ni- zamname ve program hazırlayıp, Ismet Paşa'ya im- zalatarak Çankaya'ya sunmuştu. Anlatmıştım, ha- tırlayacaksınız: Zamanın Riyâset-i Cumhur Kâtib-i Umumisi Hasan Rıza bey (Soyak), Gâzi'nin bu ta- sarıya nasıl karşı çıktığını nakletmiştir. "- Kim bu zorbalar?" Neticede, Gâzi, Recep bey'i 1936'da, Ismet Paşa'yı 1937'de görevinden alıp, yolu yöne- timin 'sivilleşmesine' açmayı deniyor. Dr. Necdet Ekinci'nin, Peker/lnönü 'tasansına' Gâzi'nin olumsuz tepkisini 'nakleden' ikinci bir tanı- ğı var eski Hariciye Vekili Dr. Tevfik Rüştü Aras, 'mu- maileyh' diyor ki: "... büyük liderimizi, Çankaya Köşkü'nde erken yaptığım ziyaretlerimden birinde, yine yalnız bul- muştum. Elinde tutmakta olduğu kâğıtlan gös- tererek, Atatürk bana dedi ki:'-... inanılmaz şey! Ben memleketi hâlâ tek parti ile idare etmekte olduğum için utanıyorum. Halbuki bazı arkadaş- lanm bu hâli devamlı yapmak istiyorlar. Italya'dan avdet eden partimizin umumi kâtibi, bize verdi- ği raporunda, bize de orada gördüğü ve incele- diği faşist partisinden mülhem bazı tavsiyelerde bulunuyor..." (Aynı eser, s. 110) Peki, buna ne dersiniz? Paşa'nın 'unuttukları'... Fahrettin Paşa, 'müdahalesi' ile rejimin 'sivilleş- mesini' engellediğinin farkında mıydı? Sanmıyo- rum. Aslında, çoğumuzun 'muhafazakâr' diye burun büktüğü Fevzi Paşa, çok daha doğru ve 'demok- rat' bir tavır koymuştu; Fahrettin Paşa, -eğer riva- yetedildiğigibi, o zaman İstanbul'da bulunan Ismet Pasa'nın 'fe/Wn/ne'kapılmamışsa-hiçşüphesiz, 'ha- tıraian'nda naklettiği oiaydan dolayı bu işe kalkışmış- tı. Meraklısı bilir, Haziran 1926 htihatçı/Terakkiper- ver 'komplosu 'nun Gâzi'ye suikasta kalkıştığı aydır; Istiklâl Mahkemesi Izmir'e intikal etmiş, tahkikat sü- rüyor; bu esnada Gâzi, Ceşme'dedir; Ismet Pa- şa'yı Ankara'dan çağırır: Fahrettin Paşa, arkasını şöyle naklediyor: "... 24 Haziran akşam üstü Atatürk'ün sofrasın- da toplandık. Biraz neş'eli idi, muhtetif bahisler, tarihten misaller konuşuldu. Başvekil'e biraz faz- laca irtrfatta bulundu ve şunlan söyJedi; '-Çocuk- lar ben ölürsem Ismet Pasa'nın etrafinda toplan- malısınız haaaa! Fevzi Pasa'nın ancak reyinden istifade edersiniz!'. Gece Atatürk'ün bu sözleri- nt not defterime kaydettim." (10 Yıl Savaş ve Son- rası, s. 419, Insel Yayınlan, 1970) Fahrettin Paşa, vefat sırasında, görülüyorki, 'ay- nen' Gâzi'nin dediği gibi hareket etmiştir; etmiştir de, galiba -Fevzi Paşa'nın unutmadığı- iki önenli şeyi unutmuştur: 1/ Gâzi'nin çoktandır askeriikle siya- seti birbirinden ayırmış olduğunu; 2/ Ismet Pa- şa'yı bir yıl önce görevden aldığını! Meraklısı için NOT: Dr. Necdet Ekinci'nin çalış- ması, o yıllara ait pek çok olayın ve kişinin, resmi' kamuflajından sıynlmış, gerçek mahiyetini görmek is- teyenler için, yararlı bir kitap: "Türkiye'de Çokpar- tili Düzene Geçişte Dış Etkenler, Toplumsal Dö- nüşüm Yayınlan, Ist. 0 212 527 98 25.' http:// www. prizma.net tr/ A İLHAN http://www.eda.tr/-bikjiyay/yazar/ailhan.htlm