Katalog

13 NİSAN 1998 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA HABERLER TÜRKlYE'DE YAKLAŞIK 3 MİLYON ÇOCUK İŞÇÎ VAR u K Bir oto tamirhanesinde çalışan Nurdoğan \ ural, küçük yaştan beri tamircilik yapıyor. "Gecinebiliyor musun" sorusuna, "Yetmiyor ama, ne yapalım" karşılığını veriyor. çinin güvencesiyokÖZKAN GÜVEN İPEK YEZDANİ Aıle için "gelir", işveren için "ucuz e- mek" anlamına gelen çocuk işçiliği, her geçen yıl artarak büyüyor. Çocuklann teh- likelı, riskli ve sosyal güvenligin olmadı- ğı çalışma ortamlanndan uzaklaştınlma- sını öngören uluslararası anlaşmalara kar- şm Türkiye"de bınkrce çocuk, küçük ve orta ölçekli ışletmelerde çalıştırılarak haklan ihlal ediliyor. Yaklaşık 3 milyon çocuk işçinin çalıştığı Türkiye'de, çocuk işçiliğinin giderek artmasının arkasında 1980'den sonra yaratılan "Serbest piya- sa ekonomisi" yatıyor. Çocuk işçiliginin önlcnmesi için kısa vadede eğitime agır- lık verilmesi, uzun vadede ise gelir dağı- hmı arasındaki uçurumun ortadan kaldı- nlması gerektiği vurgulanıyor. Çocuklann medeni, siyasi. toplumsal, kültürel ve ekonomık bütün haklardan ya- rarlanabilmesi için hazırlanan Çocuk Haklanna Dair Sözleşme'de "18 yaşına kadar her insan çocuktur" denilmesi- ne karşın ülkemizde binlerce çocuk, ço- cukluğunu yaşayamadan iş hayatına atı- lıyor. Çalışan çocuklann büyük çoğunlu- ğu, kendı serbest seçımlerinı yapabılecek konumda olmadıklanndan, kendi gelı- şimlerine zararlı olabılecek işlere ıtiliyor. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ra- porlanna göre, dünyadakı 2 milyar 625 milyon çocuktan 5-14 yaş grubu arasm- da 252 milyon çocuk çalışıyor. Devlet ls- tatistik Enstitüsü'nün (DİE) verilenne gö- re ise Tüdjıye'de yaklaşık 3 mılyon çocuk - işçi'Vâr. m r dört çocuktan bırinın sosyal güvencesiz çalıştınldığı ülkemizde eko- nomik faaliyette bulunan 6-14 yaş arası çocuklar, nüfusun yüzde 20'sıni oluştu- ruyor. 6-14 yaş grubu çalışan çocuklann işgücüne oranı yaklaşık yüzde 5: 15-19 yaş grubu çalışan gençlenn işgücüne ora- nı yüzde 14: 6-19 yaş grubu çalışma ora- nının işgücüne katkı oranı ise yüzde 18 olarak belirtiliyor. Kısacası Türkiye'de ça- lışan her 100 kışiden 14'ünü 15-19 yaş grubu çalışan gençlenn oluşturduğu kay- dedilıyor. Türkiye'de çocuk işçiliginin giderek artmasının arkasında 1980'den sonra ya- ratılan "serbest piyasa ekonomisi"nın olduğu \ urgulanıyor. Bu piyasa sistemi- nın. gelir dağılımı arasındaki uçurumu gi- derek büyütmesi sonucunda, gelir düze- yi düşük ailelerin çocuklannın da çalış- maya itildiği bildiriliyor. Birleşmış Mil- letler Çocuklara Yardım Fonu'nun (UNI- CEF) "Dünya Çocuklannın Durunıu 19*7" adltosaponında topluma yoksullu- ğun \e eşitlizliğin damga v urduğu yerler- de. çocuk işçi çalıştırma olgusu ile birlik- te. ışın sömürücü olma özelliğınin de art- tığı vurgulanıyor. Raporda. dokuz Latin Amerika ülkesinde yapılan araştırmada 13-17 >aşlanndaki çocuklann sağladıkla- rı gelınn ortadan kalkması durumunda, yoksulluğun yüzde 10 ile 20 arasında ar- tacağı belirtiliyor. Raporda ulaşılan en çarpıcı sonuçlardan biri de şu: "Yoksul- luk, çocuk emeğini, çocuk emeği eği- timsizliği, eğitimsizlik de yoksulluğu yaygınlaştırmaktadır." Türkiye'de. Malezya'daki kauçuk plan- tasyonlannda yılan ve böcek sokmaian- na maruz kalarak 17 saat çalışan çocuk- lar görülmese de, çocuklann kendileri için tehlikeli, sağlıksız ve hiçbir sosyal güven- cesi olmayan koşullarda çalıştığı bilini- yor. Yaşamlannda eğitime, oyuna, boş za- mana. arkadaşlıklara, sağlığa ve dinlen- meye yer verilmeyen binlerce çocuk. so- kaklard» atıMiv&çöp'topluyor. trafiğin en yoğun olduğu saatlerde çicek ve yiyecek satıyor. küçük ölçekli işletmelerde (oto tamirhaneleri. deri sektörü, ayakkabı ıma- lathanelen \b) çalışıyor. Türk-lş Çalışan Çocuklar Bürosu Mü- dürü Özcan Karabulut'un araştırmasına göre kayıtsız, sıgortasız ve sendikasız ça- lıştmlan 14 yaş grubu çocuklardan 143'ü, 15-19 yaş grubundan 4 bin 257'si iş ka- zası geçirmiş ya da meslek hastalığına ya- kalanmış. Karabulut. özellikle küçük öl- çekli ışyerlerinde sigortasız çalışan ço- cuklarla ilgili bilgilere ulaşılamadığı göz önüne alındığında, iş kazalan ve meslek hastalıklan oranınm çok daha yüksek ol- duğunu söylüyor. Uzmanlar, Türkiye'de kısa vadede ço- cuk işçiliginin önlenmesi için "Eğitim"e çok daha fazla yatınm yapılması ve eği- timin ucuzlaştırılması gerektiği görüşün- de birleşiyor. Devietin, özellikle 8 yıllık kesintısiz eğitime uyulup uyulmadığı ko- nusunda çok tyi denetlemster.ve çocuğu- nu okula göndermeyenler hakkında ka- nunı ışlem yapması gerektiği söyleniyor. Aynca küçük ve orta ölçekli işyerlennde denetlemelenn artınlması gerekıyor. An- cak uzun vadede en köklü çözüm, insan- lann gelir düzeyini arttıncı ve gelir dağı- lımı arasındaki uçurumlan ortadan kaldı- ncı ekonomik önlemlenn alınması. PROF. DR. TANKUT CENTEL 10 Hukuk Fakültesi Öğretim Cyesı Devlet denethni yeterli değil Türkiye'de !ş Kanunu'nun 67. maddesine göre, asgari çalışma yaşı 15 olarak kabul edilirken, hafıf işlerde bu yaş 13 olarak belirlenmiş. Bu düzenleme ILO'ya uygun, an- cak bu kanun, tüm işkollannı kapsamıyor. Iş Kanunu'nun 5. maddesinde; tanm, esnaf ve sanatkârlar, ev hizmetleri gibi iş kollan, 15 yaş sınınna "istisnai durumlar" ola- rak gösterilmiş. Çocuk işçiliginin önlenmesi için. İş Ka- nunu'ndaki 15 yaş smınna getirilen istisnalann kaldınl- ması, her işkoluna uygun yasal düzenlemelerin yapılma- sı ve bunlann uygulanması gerekiyor. Devlet, 200-300 ki- şilik müfettiş kadrosuyla 600 bin işyerinin ancak yüzde 10'unu denetleyebiliyor. Devietin, denetim örgütünü güç- lendirmesi gerek. D o Ç . DR. NtLÜFER NARLI MÜ Kamu Yönetimi Öğretim Üyesi Sosyal patlama tehHkesi var DlE'nin verilenne göre, 1980 ile 1990 arasında Türki- ye'de çocuk işçilerin sayısı iki katına çıkmış, 1980'de Tür- kiye'de 1 milyon 564 bin çocuk işçi bulunurken, 1990'da bu sayı 2 milyon 539 bine ulaşmıştır. Bunun nedeni. özel- likle 1980'den sonra Türkiye'nın serbest piyasa ekonomi- sine geçmesinden sonra gelir dilimleri arasında uçurumla- nn başlaması... Gelir dagıhmındaki uçurum arttıkça gelir düzeyi düşük ailelerin reel ücretlerinde de gitgide büyük düşüşler oldu. Bunun sonucu olarak ekonomik yönden yok- sul olan ailelerin çocuklan, daha da dezavantajlı bir konu- ma geldi ve bu düşüş, en çok bu ailelerin çocuklannı vur- du. Çocuklar okuldan aynlıp çalıştınlmaya başlatıldı, bu- nun sonucunda "lümpen proletarya" dediğimiz, nitelik- siz, örgütlenmeyi bilmeyen, tepkilerini sokak çatışmalan şeklinde dışavuran kesimin sayısmda da büyük artış oldu. Özellikle küçük yaşta çalıştınlmaya başlanan çocuk işçi- lerin, bu tarz sosyal ve siyasal patlamalara hazır gruplar ola- rak ortaya çıkması söz konusu... PROF. DR. BERRIN ERGÎN ÎÜ Hukuk Fakültesi Öğretim C'yesi Sorun uygulamada Türkiye'de hukuki mevzuat açısından çocuklann çalış- tınlma yaşında bir sorun yok, ancak mevzuatın uygulan- masında sorun var. Çocuk işçi, işveren için sigortasız. u- cuz, kaçak, hak aramasını bilmeyen işçi demek olduğun- dan dolayı tercih ediliyor. Ailelere de gelir kaynağı olu- yor. Bu yûzden mevcut mevzuatın değiştirilmesi değil, uy- gulamaya konulması için çalışılmah. Eğitimsiz annenin çocuğu ölüme dahayakın • Devlet Istatistik Enstitüsü tarafından yapılan araştırmada, çocuk ölümlerindeki en önemli etkenlerden birinin de ailenin, özellikle annenin eğitim düzeyi olduğu belirlendi. ISTANBUL (UBA) - ilkokul mezunu annelerin Devlet lstatistik Enstitüsü (DİE) tarafından yapılan araştırmada. çocuk ölüm- lerindeki en önemli etken- lerden birinin de ailenin, özellikle annenin eğitim düzeyi olduğu belirlendi. DİE tarafından ailelerin ve özellikle annelerin eği- tim düzeylerini belirlemek amacıyla yapılan araştır- ma ilginç bir sonucu da or- taya çıkardı. Bitirilen son öğretim kurumlan dikkate alınarak yapılan araştırma, çocuklanndaki ölüm ora- nının yüzde 13, ortaokul ve dengi kurumlardan me- zun olan annelerin çocuk- lanndaki ölüm oramnın yüzde 5.7, lise ve dengi kurumlardan mezun olan- lannki ise 4.3 olarak sap- tandı. Buna karşılık yük- sekokul ve üniversite me- zunu annelerin çocuklan- nın yaşama şansının 96.6, ölüm oranının ise yüzde 3.4 olduğuna dikkat çekil- di. Çocuklar daha çok korunma istiyor 'Bu şehri terk etmek istiyorum' 10 yaşından beri oto tamirhanesinde çalışan Şahin Açık, şu anda 13 yaşında. "Otomatik şanzıman" onarılan bir ta- mirhanede. temizlikten tamire kadar her işi yapan Açık, haftada 6 giin çalı- şıyor, 3 milyon lira haftalık alıyor, işten kalan boş zamanlarında ise yine işye- rinde "takımları işliyor". 3 \ıldan be- ri Dolapdere'deki bir buzdolabı imalat- hanesinde çalışan Kenan Satılmış ise şu an 15 yaşında. Ilkokulu bitirdikten son- ra kendi isteğiyle eğitimine son vermiş. Eğitim serüveni oldukça ilginç: Kenan ilkokul son sınıftayken arkadaşlarıyla birlikte. öğretmenlerine bir hediye al- mak için para biriktirmişler. Paralann bulunduğu dolabın anahtarı Kenan'ın çantasından çalınmış. Kenan, "Bana if- tira attılar" diyor. O olaydan sonra ai- lesine okumayacağına, zorlama olursa da okuldan kaçacağına yönelik açıkla- malarda bulunduğunu söylüyor. Gö- rüşmemizin sonunda, yaşamın başın- daki bir çocuktan bekİenmeyecek bir söz işitiyoruz: "Hayattan bıktım. Bu şehri terk etmek istiyorum." OSNABRUCK (UBA) - Almanya'nın Osnabrück kentınde, 400 çocuk şıdde- te ve savaşa karşı daha çok korunma istedı. "Banş İçin Çocuklar" ısımlı kongreye katılan altı ülkenın gençle- ri. yetışkinlere seslenerek. 18 yaşın altındaki çocukla- nn askere ve milis güçlere katılımınaengel olunmasını istediler. "Terre des hommes De- utschland" isimli çocuk yardım kuruluşunun daveti üzerine "Banş tçin Çocuk- lar" konulu ikı günlük kongreye, Almanya. Ko- lombiya, K'amboçya. Ruan- da, Güney Afrika ve eski Yugoslavya'dan gençler ka- tıldı. Kongre nedeniyle bir araya gelen gençler, askeri çatışma bölgelerinde yaşa- yan çocuklann sorunları hakkında karşılıklı bilgi alışverişinde bulunarak. "ortak banş girişimleri- ni" tartıştılar. Kongre so- nunda katılımcılar dünya üzerındeki bütün yaşıtlan- na seslenerek, yaşadıkları kentlerde dünyanın kriz böl- gelerinden gelmiş ne kadar mülteci çocuk varsa. onlar- la daha çok arkadaşlık etme karan aldılar. Kongrede ay- nca okul kardeşliklerinin kurularak, uluslararası banş çabalannın daha geniş yü- rütülmesini ve buna tüm ül- kelerin katılmasını istediler. Kongrede yetişkinlere yönelik olarak yapılan çağ- nlardan biri ise. her ülkeden çocuk haklanndan sorumlu bir yetkilinin atanması oldu. Karar tasarısında 18 yaşın altındaki çocuklann askere ve milis güçlere katılımına engel olunması istenirken, savaş suçlularının yargıla- nıp. cezalandınlmalan şar- tının altı çizildi. Kongrede vurgulanan diğer bir nokta ise şiddetten uzak bir yaşam için daha fazla eğitim olanağının sağlanması oldu. AYDINLANMA EMRE KONGAR litreyen Göl'de Bir Öküz Son yıllarda, orta ve üst gelir gruplarındaki in- sanlar, bayramları, hükümetin deyardımıyla, uza- tılmış ara tatiller olarak kullanmaya başladılar. Ben son iki yıldır sadece, çok sevdiğim oku- mak yazmak ve öğretmek gibi işleri yaptığım için çok çalışmama karşın yorulmuyorum. Bu nedenle de tatil gereksinmem yok. Ama eşim, hem çok çalışıyor, hem de çok yo- ruluyor. Bu nedenle, bu Kurban Bayramı'nda, adeta gelenekselleşmiş tatil arkadaşlarımızın küçük bir bölümüyle bir Antalya gezisi olanağı ortaya çıkın- ca, bunu hemen değerlendirdik. Bu yazıda size bu tatilin ve Antalya'nın genel güzelliklerinden söz etmeyeceğim. Size, 1950'li yıllarda "gecekondulaşma" adı al- tında gelişmeye başlayan ve artık iyice olgunla- şarak, 21. yüzyılda Türkiye'yi pençesinde kıv- randıracak olan "arabesk yağma kültürü"nün, bizzat tanık olduğumuz, insan doğasını da açı- ğa vuran bir olayını aktaracağım. • • • Dört aile, Kurban Bayramı'nı Antalya'nın Ma- navgat ilçesi yakınındaki "Tıtreyen Göl" bölge- sinde, Arinna adlı bir otelde geçirdik. Duygu ve Uğur Büke, Şule ve Adnan Bucak (Sedat Bucak ile akrabalıkları yoktur) Mehtap ve Muharrem SanHaya, eşim ve ben. Ben bir saatlik sabah yürüyüşlerimi, dört gün boyunca "Titreyen Gö7"ün çevresinde yaptım. Istanbul'un çöp ve egzoz kokulu sokaklarından sonra ilaç gibi geldi. Esas biçimi "Güney Antalya Turizm Projesi" ile planlanmış olan çevre enfes. Titreyen Göl ile deniz arası birkaç yüz metre. Bizim otel tam ikisinin ortasında. Gölün çevresi beton bir rıhtım ile çevrilmiş. O- nun ötesinde ise yeşil alanlar, ormanlar ve otel- ler var. Ormandan çıkabilecek ya da kentlerden gele- bilecek öküzlere karşı da beton rıhtımın üzerine demir kazıklar dikilmiş. Çünkü bildiğiniz gibi son yıllarda öküzler de artık teknolojik ve ekonomik gelişmeye ayak uydurarak motorize oldular, üs- telik de Mercedes ya da BMW gibi, doğal güç- lerini yansıtacak markalan seçiyorlar. Işte anlatacağım olay, bayramın üçüncü günü, öğleden sonra dört ailenin "Titreyen Göl" çevre- sinde yaptığı gezinti sırasında oldu. Ben en önde gidiyordum. Birden arkamda bir motor gürültüsü duydum. Titreyen Göl'ü görmüş olanlar bilir, rıhtım yü- rüyüş için yapıldığından, son derece dardır. Bir otomobil oradan ancak yürüyenleri sağa sola savurarak geçebilir. Yüksek sesle, "Ben buna yol vermeyeceğim" dedim. Arkamdan gelen Adnan son anda uyardı. "Çe- kll, ezileceksin." Kendimi can havliyle yana attım. Adnan, camı ve gömleğinin yakası göğsüne kadar açık, kalabalık ailesıni aracın içine doldur- muş "otomobili ile yürüyüş yapan " esmer ve bı- yıklı şoföre, "Taa Istanbul dan gelmişsiniz, bura- daki insanlan rahatsız etmeye utanmıyor musu- nuz" dedi. Arabanın plakasındaki 34 rakamını görmüş ol- malıydı. Şoför yanıt verdi, "Burası senin tapulu malın mı?" Adnan, "Ben vatandaşım, bütün Türkiye benim malım." Şoför, "Ben de vatandaşım, o zaman burası benim de malım." Adnan, "Madem senin de malın, öyleyse niçin korumuyorsun da herkesi rahatsız ediyorsun?" Şoför, Adnan'ın bu mantıklı sorusuna, tek bir sözcük ile son derece mantıklı bir yanıt verdi, "Öküz!" Ve direklerte önü kesilmiş olduğu için arabayı yeşilliklere doğru gazladı gitti. • • • Sevgili okuyucularım, biz de böylece 21. yüz- yılda tüm Türkiye'yi yerel ve merkezi siyaset ara- cılığı ile pençesine almış olan "yağmacı arabesk kültürün" bir "küçükgörüntüsüne" daha tanık ol- duk. Bu kültür, gasp yoluyla kamunun ve özel kişi- lerin arsalarına el koyarak politikacıların da des- tegiyle zenginleştikten sonra yarım yüzyıllık bir süreç içinde ilçe ve il belediyelerindeki egemen- liklerini, parti delegelikleriyle de birleştirerek, si- yasal partileri ve devleti ele geçirmekte, kaba kuvvetin, hukuk devletini çökertmesinın keyfıni, evlerde, parklarda, lokantalardaçıkarmakta, do- ğayı ve tarihi yağmalamakta, ortak yaşam alan- lannda özellikle de trafikte, hepimizin canına oku- makta ve bu ülkede yaşamayı hepimize haram etmektedir. Son kitabımda, Türkiye'yi 21. yüzyılda etkile- yecek olan üç önemli süreçten biri olarak ince- lediğim bu olayın, yani "yağmacı arabesk kültü- rün" ayrıntılı çözümlenmesi için Prof. Sema Er- der'in, Uğur Mumcu Araştırmacı Gazetecilik Vakfı tarafından yayımlanmış olan "Kentsel Ge- rilim" adlı kitabı ile. lletişim Yayınları tarafından basılmış olan "Ümraniye" adlı çalışmasına bakı- labilır. web sayfası: http://remzi.com.tr/yazar.html İLAN T.C. ADIYAMAN ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ'NDEN DosyaNo: 1997 708 Mehmet Gürbüzcan vekılı tarafından Hatıce Gûr- büzcan (Karaş) aleyhıne mahkememıze açılan şıddeti geçımsizlik nedenine dayalı boşanma davasının açık yargılaması sırasında. dava dılekçesı ve duruşma gi- nünün açık adresı tesbıt edılemeyen davalı Hatice Gü- büzcan"a (Karaş) ılanen tebligıne karar verilmiş o- makla; Işbu ılanm yayımlandığı tarıhten 7 gün sonra da\£ dilekçesinin Tarsus ilçesi Sarıveli köyünde ıkamet e- tiği bilınen davalı Hatıce Gürbüzcan'a (Karaş) teblş edilmiş sayılacağı %e yukarıda numarası yazılı dosyi- nın 30.4.1998 günü saat 10.00'da mahkememızde \> pılacak duruşmasında kendısınin % e\ a bir \ ekilinin hı- zırbulunması gerektiği, aksı halde yargılamaya yoklı- ğunda devam olunarak karar \erileceği hususu dava d- lekçesi yerine geçerlı olmak üzere ilanen teblıg olunır 23.3.1998 Basm: 15257