Katalog

SAYFA CUMHURİYET 23 ŞUBAT 1998 PAZARTESİ OLAYLAR VE GORUŞLER Yıkım Kuramı ve Türkiye Cumhuriyeti'nin Geleceği Üzerine... Prof. ALTAY GUNDUZ /», ı c> *Her şe\ olabiür. aksı kanıtlanıncava ( dek ve olabüır olmasa bıle bu sımdı- •',^a zaman ıçındır." Pearl Buck (A Bndge tor Passcng, 1964) 1 97O'lı vıllarda, unlu Fransiz ma- tematıkçısı Prof Rene Thom bır kuram gelıştırdı Yıkım Kuramı (Felaket Kuramı/Catastrophe The- orv) Kuram belırlı bır sureç so- nucu oluşan anı nıtelık değısım- lennın çozumlenmesiv le ılgılıvdı Kısa su- re sonra çeşıtlı bılım dallannda karşılaşı- lan ve anılan değışımlere vol açan olav la- nn çozumlenmesınde kullanılmaya başlan- dı Kuramdakı "yıkım' tenmı bır durum- dan bır başkasına anı geçışı bır sıçramavı belırtır Bır koprunun goçmesı suvun bu- hara donuşmesı uvkudan uvanıklığageçış gıbı Osmanlı Imparatorlugu nun çokmesı Turkıye Cumhunvetı'nm kurulması sos- valıst Rusya nın kapıtalıst oluşu gıbı \nı lan rejım değışımlen, kımı olavlann zama- nın akışı ıçensmde bınkımlı gelışmesı v e va- rolana karşıt bır vonetım bıçımının baskın çıkması sonucu çok kısa bır zaman dılı- mınde oluşmuştur Bu % azıda Turkıv e v ı te- okrasıve suruklemeve vonelık etkınlıkler açıklanacak ve bunlann nasıl onlenebılece- ğıne ılışkın onenlerde bulunulacaktır \taturk'un dev raldıgı toplum çoğunlu- ğu okur-vazar olmav an bır çıftçı toplumuv du Osmanlımnongorduğumodelegorebı- çımlenmış kadercı bır kıtle toplumu Kur tuluş Savaşı nda kovlu Yunan ordusunun ılerlevışme kavıtsız kalmıştı Atarurk bır kövluve neden ışgalcıve karşı dırenışe ha- zırlanmadıklannı sordugu zaman kov lu, Yu nan kendı tarlasını ışgal edınceve dek bek- leyeceğını so\ ledı Ataturk anılan nıtelık tekı toplumun kamu toplumuna donuştu- rülmesınm eğıtım \e oğretımden geçtığı- nmbılmcındevdı Şövledıvordu "Efendi- ler_bu ülkenın sahibı vetoplumumuzun te- \luh 1TL )7I E Ogıetım l\esı mel oğesı ko\ ludur. İşte bu kov ludür kı bu- gune dek cğıtım ve oğretunm ısığından vok- sun bırakümıştır. Bu nedenlebızun ızlevece- ğunızeğmm veoğreüm sr>ı ase0mntenteh,on- cevarolan cehaJetıvoketmekûr_" (TBMM 1 Mart 1922) Buamaçlaatadıgıbıreğıtım komısvonu 'Köy Enstitûlen' tasansını ge- lıştırdı Tasan tnonu donemınde vasalaştı \ ır- mı dolavında Kov Enstıtusu açıldı Ne var kı, kov hınun 'uyurgezer' kalması ışlenne ge- len toprak ağalannın eşrafın v e tutuculann etkisryle once Hasanoglan Yüksek Koy Enstıtusu \e sonra Menderes donemınde otekı Kov Enstitûlen kapatıldı (1954) Kov Enstitûlen kapatılmasav dı bugun Turk top- lumu gerçek bır kamu toplumu olurdu Imam-hatıp kurslan açıldı ılkokullara se- çımlı dm derslenkonuldu tekke ve zav ıye- ler zıvarete açıldı Inonu bu odunlenn ge- lecekte Turkıve nın başına açacağı derdı ne v azık kı goremedı 1950 seçımlennı Demokrat Partı kazan- dı, Menderes başbakanoldu Ozamanadek Turkçe okunan ezan 4rapça okunmav a baş- landı Halkevlen ve Halkodalan kapatıldı halkın avdmlanması engellendı tlkokullar dakı seçımlı dın derslen zorunlu oldu. or- taokullara seçımlı dın derslen konuldu Ku ran kurslan çoğaltıldı ımam-hatıp okulla- n açıldı Menderes halkıstersehilafetıııye- nıden getirilebıleceğını sovluvordu SaıdH Nursi ve Şevh Kasun Küfrevı Menderes'ı destekledıler Şevhleronu'YlüslümanKon- sevmın BıniKi Başkanı' ılan ettıler \maç- lan teokratık duzenı kurmak olan tankatlar guçlendıler Koktendıncılık venıden doğ du Ordu Atatürkılkelennınvozlaşmasına kav ıtsız kalamazdı 2^ Mav ıs 1960 ta genç subav lar v onetıme el kov du 1961 seçımlennden 12EvIul 1980 edek gecen sure ıçındekı hukumetlenn ızledığı sı- v aset koktendıncılen guçlendırdı Bu done- mı en ıvı değerlendıren ılgınç bır kışılığe sahıp Erbakan oldu CHP-MSP ortak hu- kumetınde başbakan v ardımcısı olan Erba- kan ortaklık kurulurken laıklık ılkesını bu- vukolçudevıpratanodunlerkopardı Imam- hatıp lıselennın açılmasını ve mezunlan- nınunıversıteleregırmesımsağladı Kokten- dıncılerbakanlıklarasizdılar MSPhıçbırza- man amacını saklamıvordu Şanlıurfada v aptığı bır konuşmada Erbakan "Eğer Mıl- lı Selamefte bır zavnflanıa olursa bu camı- lentekrarahıryapariar~dıvordu MSP nın 19^8 Ekım kongresındekı sloganlar da şoy- leydı 'YalslamyaolumVŞeriatTürkıyeıie kurubcak.' Sıvas ta, Bıngol'de veÇorum'da Alev ılere saldınldı Kahramanmaraş katlı- amında 109 kışı olduruldu Şıddet olav lan nın artışı 12 Evlul 1980 asken darbesıne vol açtı Genelkurmav Ba^kanı E\Ten ve dort kuv\ et komutanmdan olusan Mıllı Gu- venlık Konsevı 1983seçımlennedekTur- kıye yı vonettı Darbe karşı devnmcıvdı Cunta, Turk-lslam tezını destekledı Ev- ren ın 1982 Anavasası gereğı ılk ve orta- oğretım kurumlannda dın oğretımı zorun- lu oldu Ogretım Bırlığı Yasası (1924) ge- çerlılığını vıtırdı 1983 ten gunumuze dek kurulan hukumet- lenn verdığı odunler ozellıkle RP-DYP hu- kumetının sağladığı olanaklar koktendın- cılendahada guçlendırdı Ozalbuvurdu *A1- lah'ın ıpuie sımsıkı sanhn." Erbakan ~\ta- turk sağ olsavdı Refah Parnsı'ne gırerdı" dıvordu Necuret Genebuzat bıtteksıpa- nşı alır gıbı "Kanlı mı olsun, kansız ım1 '" dıve soruyordu Az pışmış olsun, lutfen Bövleceşenatçılarresmı kuruluşlarda. ozel- lıkle Egıtım Bakanlıgı nda ve Dıv anet lşle- n Başkanlığı nda voğunlaştılar Bukurum- da çalışanlann savısı 1979-1989 v ıIlan ara- sında 35 bın kışı artarak 85 bıne ulaştı Gıt- tıkçe saldırganlaşan koktendıncıler Gazı Mahallesı olavlannı ve Sıvaskatlıamını ger- çekleştırdıler Koktendıncılığın laıkTurkı- v e Cumhunv etı nı tehlıkev e soktuğunu go- ren askerler bu kez golgede kalmaya karar verdıler Ama Mıllı Güvenlık Kurulu nda, RP-D"^ P ortaklıgının koktendıncılık bağ- lamındakı eylemlennı nesnel bıçımde eleş- tırdıler Sorunun TBMM de çozulmesı ge- reğını \urguladilar Erbakan ıstıfa etn ANAP- DSP-DTP hukumetı kuruldu Burayadek koktendıncılığın tanhselge- lışımı çok genel çızgılenvle açtklanmıştır Gun geçtıkçe guçlenen koktendıncılık la- ık Turkıve vı anı nıtelık degışımı a^aması- na vaklaştırmaktadır Ekonomık bunalım mıllı gelınn denkserlıkle dağılmaması v e ıç göç -ozellıkle buyuk kentlenn varoşlannda yaşavan marjınal halktopluluklannı kokten- dmcılere yöneltmektedır 1983'ten gunu- müze dek Turkıye Borges'ın '4lçakuğnı Evrensel Tarihi' kıtabındakıler masum ka- lacak rezaletlere sahne oldu Bunlann ort- bas edılmesı halkın devlete \e hukumet- lere olan gu\enını vıtırmesıne vol açtı Dın bır 'gosten tşı" (shovv busıness) de- ğıldır \taturk ve lnonu dınsız mıydı1 MGKdekı generaller dınsız mıdır1 Havır Gerçek mumınler Allah adını >erlı yersız ağızlanna almazlar Halka vonelık bır ko- nuşmasından sonra v anındakılerden bın tnonu ve "Paşam,nedenkonuşmanızdahıç \llah"ın sozunü etmedınu''"' demıştı lno- nu de -Konuşmamın sonunda \Uanaısniar- ladıkdedutıva'dıvevanıtlamıştı Dınselteş- hırcılık, "halkavcısı" dıncılenn ışıdır \ıtn- ne oynayan bmı dev let baskanlanna v e baş- bakanlara ozgudür Ataturk'un olumunü ızleven vıllarda Tur- kıve'de toplum -ozellıkle kırsal kesımı- Os- manlı donemındekı ezıklığını ustünden ata- mamış dev rımlerden kuşku duyan bır kıt- le toplumuvdu Eğıtım ve oğretım voluy la bu toplum, gerçek demokratık topluma do- nuşturulmeden, devnmler toplumun tum katmanlannca benımsenmeden çok partılı sısteme geçılmesı buyuk vanılgı olmuştur 1950'den sonra, toprak ağalannm esrafinve tutuculann temsılcılen olan ıktıdarlar bu firsatı çok ıvı degerlendırdıler Toplumun kıt- le toplumu olarak kalması ıçm ellennden ge- lenı vaptılar Bugun ıçınde bulunduğumuz kaosu varattılar Kıtle toplumu aklın yennı duv gulann aldığı etkılenmev e açık bır top- lumdur Kıtle ıçındekı ınsan grup halınde çabuk ınanır v e kendını hıçbır şev ı eleştır meden suruklev ıcı hatıplere kaptınr Bun lann sözlen bırbınnı rutmasa bıle, karşılaş- tırma vapıp eleştıremez \vaklanmalar sı- rasında kişkırtıcı halkavcılan anılan me- kanızmalan çok ıvı çalıştmrlar Gerçek de- mokratık toplum ıse, bırevlenn du^unce ve kanaatlennı açıkça ıfade edebıldığı karşı- hklı ve serbest tartışmav la kamuoyu yara- tılabıldığı ve bu volda ıktıdan etkıleyebıl- dığı bır toplumdur Turkıve'de bugun, top- lumu. gerçek kamu toplumuna donuşture- bılecekoğeler sıvıl toplum kuruluşlan unı- versıteler avdınlar ve toplumun tum kat- manlanndakı sağduvu sahibı bırevlerdır Doğru olan da budur Sozkonusu donuşu- mu ıktıdann vapacağını sanmak avmazhk- tır \nılan bınmler oncelıkle, Turkıve vı teokrası karadelığtne çekmek ısteven kok- tendıncılere karşı etkın bır kamuovu v arat- malıdırlar Bugun anılan kamuovunun va- ratılmavaçalışıldığını amaveterlıolçudeyay- gınlaşmadığını goruvoruz Dev let, dmden elını çekmelıdır Okullar- da dın derslennı zorunlu kılan madde ana- vasadan çıkanlmalıdır Dıv anet Işlen ku- rumu ılgılı cemaate devTedılmelıdır Buku- rumunl989'dayaklaşıkll5mırvon ABDDo- lan olan butçesı 1997'de yaklaşık 235 mıl- von dolar olmuştur Bu meblağ çeşıtlı dın- sel ınançlara sahıp \a da boyle bır ınanca gerek duymayan halkın odedığı vergılerle karşılanmaktadır Bu haksız bır uvgulama- dır Kımlıklerde, kışılenn hangı dmden ol- duğu belırtılmemelıdır Bırakınız, çocuk, vetışkm olunca karannı kendı versın Top- lumu kamu toplumuna donuşturme ışını ustlenen bınmler, bu goruşlenmıze katılı- yorlarsa, bu yonde de gınşımlerde bulun- malıdırlar Bır Latın ozdevışı vardır 'Ger- çekzamanm kmdır' (Ventas tempons fılıa ) Lmanm bu gerçek, gerçekten laık vedemok- rat Turkıye Cumhunyetl olur Hizan'daki Binbaşıya Teşekkürler eçen gunlerde gazetelerde ılgınç bır mektuba rastladım Mektubun vazan Bıtlıs ın Hızan ılçesındekı 108 Murettep Top Taburu Komutanı Bmbaşı MuratKava Bınbaşı Ka>a, tum aydınlara seslenerek -çok kımsenın hantadakı yennı bıle bılmedığı- Hızan dakı okul çocuklannın guncel konularda bılgılendınlmesı ve dolavısıyla eğıtımlenne katkıda bulunulması ıçm kıtap gondenlmesını ıstıvordu Mektubundan, asker olmasının vanı sıra ornek bır aydın olduğu anlaşılan Bınbaşı Kaya nın adresıne son kıtabım "Cumhurivete Baş Kaldıranlar"dan bır kaç adet postaladım Aradan kısa bır zaman geçtıkten sonra bır mektup aldım Mektup, Hızan'ın dağlar arasındakı çıplak goruntusunu yansıtan renklı bır fotoğrafın arkasına yazılmıştı ve Bınbaşı Kaya gonderdığım kıtaplarla ılgılı olarak teşekkur edıvordu Bukısa ancak anlamlı mektubun benı son derece duvgulandırdığını ozellıkle v urgulamak ıstenm Karlar altındakı bu kuçuk dogu ılçesmde komutasındakı oz\enlı Mehmetçıklere adadığı avdınlatıcı çabalann aynısını eğıtım çağındakı kuçuk vavrulanmıza da ıçteniıkle uyguladığı anlaşılan bu genç subavın bana değıl, benım ona teşekkur etmem gerektığı kanısındavım Hem de en denn sevgı saygı ve mınnet duvgulanmla Bınbaşı Kava nın bu ornek davranışının ozellıkle ulkenın eğıtım ve kultur çalışmalannı bır yana bırakıp bırbırlen ıle dıdışmeyı manfet savan polıtıkacılanmıza ve vurt gerçeklenne belırgın bır aldıımazlık ıçınde olan tum aydınlanmıza ornek olmasını ıstıyorum Bu arada Bınbaşı Kaya'lan ve on bınlerce emsalını yetıştıren Turk Sılahlı Kuvvetlen ne de şukranlanmı sunuvorum Sanınm Bınbaşı Kava nın manevı anlamı son derece buyuk olan bu davTanışı cumhunyetı korumak ve kollamak ^taturk ılkelennı savunmak ve kokleştırmek gorevının neden dolayı Turk Sılahlı Kuvvetlen ne venldığını tum açıklığı ıle gozler onune sermektedır Çağdaş Turkıye nın yaratılmasında eğıtım ve kulturun rolunu ve onemını anlamış bu volda emek \eren gavret sarfeden asker-sıvıl tum aydınlanmızı Bınbaşı Kaya'nın şahsında kutluvor ve kutsuyorum Not: Gonul her ıstevene gazete ve kıtap gondenlmesınden vana Ancak bır kıtabın gondenlmesındekı posta ucretının 200 000 TL'den başladığını da sovlev v e demeçlennde "okumanın \e eğıtimın*' onemınden soz eden tum dev let ve sıvaset adamlanmıza hatırlatır, ozellıkle Ulaştırma Bakanı Sn Necdet Menar ın bu konuda gereklı onlemlen almasını dılenm Aydın Olgun Araştırmacı-Yazar - - - - CUMHURİYET^TEN OKURLARA ORHAN ERINÇ Yasalar Yürürlükte mi? Yururluktekı yasalarımızdan bın "Kanunlann ve Nı- zamnamelerın Suretı Neşır (yayımlanma şeklı) ve lla- nı ve Mer lyet (yururluk) Tanhı Hakkında Kanun" adı- nı taşıyor 28 Mayıs 1928 tarıhınde kabul edılıp 1322 sayıyı al- mış ve 4 Hazıran 1928 gunu Resmı Gazete ıle yayım- lanarak 45 gun sonra yururiuğe gırmış Kaldınlmış yasalar arasında yer almadığı ıçm de (ben rastlamadım) uygulamada Geçen hafta yurttaş ve gazetecı olarak, hukuk sıs- temımızdeyeralan yasalar arasındakı çelışkıyıTCKOn- tasarısı nın gerekçesınden yola çıkarak ırdelemeye ça- hşmıştım Bugun de her yasa ve tuzukle yonetmelıgın çıkışında ya da beledıyelenn kamuyu ılgılendıren soz- leşmelerının ımzalanmasında, TBMM Başkanlığı go- revlılerınden başlayarak aşama aşama bınlerce kışının gorevı ıhmal suçunu ışledığını hukme bağlayan andı- ğım yasayı, eskı bır adlıye muhabın olarak aktarmak ıstıyorum Yasanın 1 'ıncı maddesının gınşı ve (A) bendı şoyle "Madde 1-Aşagıdayazılımevaddın (yasa, kural.ko- nu) Resmı Gazete ıle neşn mecbundır A- Kanunlar devletlerte munakıt (bağıtlanmış) mu- kavele ve muahedelerie (sozleşme ve andlaşmalarla) saır duvefî (devletlerie) akıtler, ınhısarî (tekel yaratan) ve malı taahhudatı mutazammın (parasal ustlenmeyı ıçeren) mukavele ve ımtıyazlar, kanunlann tefsın (yo- rumu) hususı af ılanı cezalarıntahfıfı{aza\t\\mas\)ve- ya tahvılı (degıştırılmesı) veya tecılı (ertelenmesı) tah- kıkat ve takıbatı kanunıye ıcrası veya tecılı (yasal so- ruşturma ve kovuşturma yapılması veya ertelenmesı) ıdam hukumlerının ınfazı gıbı ammeyı alakadar eden Buyuk Mıllet Meclısı kararlan ve meclıs zabıtlan Yasa yok sayılmaya buradan başlıyor Hadı kanuniann yorumu yetkısını 1961 Anayasası TBMM den alıp Anayasa Mahkemesı'ne verdı o da ge- rekçelı kararı Resmı Gazete'de varsa karşı oy yazıla- n ıle açıklayarak yasayı uyguluyordıyelım Ama TBMM de alınan kararlann metınlerı Resmı Gazete de, Meclıs tu- tanaklan ıse TBMM Tutanak Dergısı'nde yayımlanıyor Yanı yasaya uyulmuyor Yasanın ıkıncı maddesı yerel yonetımlerın yapmala- n gereken uygulamayı belırlıyor "Madde 2- Kanunu mahsusları mucıbınce (ozel ya- salan gereğınce) vılayetler, şehremanetlen ve beledı- yeler tarafından kanun ve nızamnamelere mugayırah- kâmı havı olmamak (aykırı hukumler ıçermemek) uze- re tanzım olunan talımatnamelenn ve ammeyı alaka- dar eden mukavelenamelenn (sozleşmelerın) mahal- lerınde resmı veya gayn resmı (ozel) gazetelerle, bu- lunmadığı takdırde vesaıtı munasebe (uygun araçlar) ıle ılanı mecbundır ' Ozellıkle RP den seçılmış beledıye başkanlan ıha- le koşullarını 195 Sayılı Yasa gereğı dışında ozetle kendı dergitennde de yayımlayıp "saydamyonetım"soy- lemını ağızlarından duşurmuyorlar, ama ıhaleden son- ra ımzaladıkları sozleşmeler konusunda bılgı vermek- ten kaçınıyortar Meslektaşım Emın Çolaşan yıllardır bu konuda çaba gostenyorsa da yanıt alamıyor Oysa yukarıdakı yasa hukmu sozleşmelerın ılanını zorunlu kılıyor Uygulanmadığı ıçm yasa bu kez de buradan de- lınıyor • Arkası 6. Sayfada anımdayken tıyor! Her zaman, her yerde: GH 688. Turkıve Yetkılı Dıstrıbutorlerı GEN-PA Tel 0212 287 17 17 / 100 hat (pbx) K V.K Tel 0216 410 85 00 (pbx) ERICSSON En iyiler Ericsson kullanır.