Katalog

SAYFA CUMHURİYET 15 MAYIS 1997 PERŞEMBE DIŞJIABERLER MOBUTU Hırsız horoz Dış Haberier Servisi - Moburu Sese Seko Kuku Ngbendu \Va Za Banga. Zaire Devlet Başkanı ve Afhka kıtasının iktıdarda en uzun süre kalan liderlerinden biri. Isminin Türkçe karşılıği ise "Kazanma tutkusu ve sabn nedeniyle fetihten fetihe koşan ve arkaanda alevler bırakan dövüşcü horoz." 32 yıl süren iktidan boyunca yolsuzluk. akraba kayırma \e kötü yönetım kendisine en iyi tammlayan unsurlar oldu. 1996'ya gelindiginde Zaire'de enflasyon artık yüzde 700'lerin üzenne çıkmıştı. 45 milyon nüfusun çoğu sefalet içinde bir yaşam sürûyordu. Mobutu ise 11. Sarayını inşa ettirmiş, ülkenin dış borcunun üçte biri değerinde olan 4 milyar dolarlık bir servet içinde yüzmekte ıdi. 14 ekim 1930'da bir aşçı baba ile otel temizlikçisi bir annenin çocuğu olarak Ekvator bölgesinde dünyaya geldi. llk adı Joseph-Desire Mobutu ıdi. 1950'li yıllann sonunda asker olarak Ulusa! Kongo Hareketı'ne katıldı. 1960'da Belçika'nm sömürgesi olmaktan çıkarak bağımsızlıgmı kazanan Zaire büyük bir ekonomik ve siyasi kanşıklık içındeydi. 5 yıl sonra ülkenin ilk Devlet Başkanı Joseph Kasavubu'yu askeri darbe ile devirerek ülkenin yönetimini eline geçirdi. Halkın Devrimci Hareketi Partisi'ni kurarak ülkenin tek yasal partısı yaptı. 1970"lı yıllara gelindiğinde muhalefetin artık sesı soluğu kesilmişti. Daha sonralan çok partıli sisteme geçmiş olsa bile bu Batı'ya karşı bir göz boyamadan başka bır şey değildi. Çok degerli elmas yataklanna sahip olan Zaire'de halk açlıktan ölüyor, Mobutu ise servetine servet katıyordu. tnsan haklan ihlallerine ve servet yapmak içın kendi siyasi kimliğini kullanmasına karşm ABD'nın ve birçok Batılı ülkenin göz bebeği oldu. Özellikle de komünist blokun tehlikesine karşın Mobutu rejimi Batı'mn gözünde hep sağlam bir kale oldu. Ancak 199O'lı yıllann başlarında Mobutu Batılı müttefıklerinı artık kızdırmaya başlamıştı. ÖzelhkJe askerlerinin bir ögrenci bırliğine baskın yaparak düzinelerce Belçikalı öğrenciyi öldürmesınden sonra Belçıka Zaire'ye yardımı kesti. Ancak ustaca siyasi bir manevra ile 1994'te Tutsiler'ın intıkamından korkarak Zaire'ye sığınan Ruandalı Hurular'a kapılannı açmasıyla yeniden Batı'nın gözüne girmeyi başardı. Kabila-Mobutu görüşmesi isyancı liderin güvenlik isteği reddedilince yapılamadı Barış zirvesi iptal oldu• Ülkenin büyük bölümünü ele geçiren Kabila ile Mobutu, arasında planlanan zirve iptal edildi. • Zaire savcılan tsviçre'den, Mobutu'nun mal varhğını dondurmasını istediler. Dış Haberier Servisi - Zaire'de yaklaşık 7 ay süre iç savaşın so- na erebilmesı için "son şans" gö- züyle bakılan zirve gerçekleş- medı. isyancı güçlenn lideri La- urent-Desire Kabila'nın '•güven- lik nedenlerini" öne sürerek bu- luşma yerıne gelmemesı yüzün- den. dün yapılması planlanan gö- rüşme iptal edildi. Bırleşmiş Milletler Özel Ara- bulucusu Mohamed Sahnoun iptal kararı ile ilgılı açıklamasın- da, ıki liden bır araya getirmek için büyük çaba harcayan Güney Afrika Devlet Başkanı Nelson Mandela'nın ısyancılann lideri Kabila'nm "göriişmeleri güven- lik nedenleriyle açık denizde yapmak" ısteginı gen çevırdigı- ni belırterek, zırveningercekleş- meyeceğını duyurdu. Sahnoun. "Aldığımız bir habere göre Ka- bila Pointe Noire'ye gelmeyi neddetti. "dedı. Sahnoun. Man- dela'nın Kabila ile görüştügünü ve isyancı liderin Pointe Noire'da demirli bulunan geminın ulusla- rarası sulara çıkması ısteğıni red- dettığinı bildirdı. Banş için gi- rışimlerinden vaz geçmeyecek- lerinı belırten Sahnoun. Mande- la'nın Mobutu ile görüştükten sonra Kabila ile Güney Afrika'da ayn olarak bıraraya geleceginı açıkladı. Açıklamazirvenin plan- landığı Pointe Noıre limanı'na demırlemiş Güney Afrika De- niz Kuvvetleri'ne baglı Quteni- qua adlı sa\aş gemısınden yapıldı. Isyancılann Liden Kabila'nın sözcüsü daha önce. Reuterajan- sını telefonla arayarak gemide yapılması planlanan zineye an- Güney .Afrika lideri Mandela, Zaire'de kansız çözüm için çok çaba harcadı. İsyan ateşi Zaire topraklarını bir anda sardı 8-20 ekim: İsyancı saldınsmın ardından 350 bın Burundi \e Ruandalı Hutu sığınmacı kamplanndan kaçtı. 25 ekim: Kabila'mn lıderlığinde ayaklanan Zaire'nın doğusundaki etnik Tutsıler. muhalefet gruplannın kendılenne katıldıgını açıkladılar. 4 kasun: Kabila 3 haftalık tek yanlı ateşkes ılan ettı. Kinshasa yönetimi Goma \e Bukavu'nun denetiminin Kabıla'yageçtiğını kabul etti 15kasun: Bırleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi Zaire'ye çokuluslu güç gönderilmesine karar verdı. ama 770 bin Ruandalı sığınmacının ülkelerine dönmesiyle gücün göndenlmesi askıya alındı. 3 aralık: Fransa, Zaire'nin toprak bütünlüğünü desteklediğinı açıkladı. 2 ocak: Kinshasa isyancılara karşı saldınya geçecegmi açıkladı. 18 şubat: BM beş aşamalı banş planını kabul etti. 19 şubat: Güney Afrika arabuluculuk girişimi başlattı. 15 mart: Isyancılar ülkenin 3. büyük kenti Kısangani'yıaldı. 22 mart: Mobutu kanser tedavisi gördüğü Avrupa'dan Zaire'ye döndü. 2 nisan: Mobutu rakibı Etıenne Tshisekedi'yi başbakanlık görevine atadı. lsyancılar hükümete katılmayı reddetti. 5-8 nisan: Güney Afrika'nın başkenti Pretoria'da savaşan taraflann temsilcileri bir araya geldi. Mobutu olağanüstü hal ilan etti. 10 nisan: Ülkenin 2. büyük kenti Lubumbashi isyancılann elıne geçti. 19 nisan: Kabila Kinshasa kurtanlana kadar savaşa devam edeceginı açıkladı. 4 mayıs: Mobutu ile Kabila Güney Afrika'ya ait gemide bır araya geldi Taraflar ıktıdar değişimi konusunda anlaşamadılar. cak gemı lımandan aynlıp ulus- lararası sulara girdıği zaman ka- tılacaklannı belırttmiştı. Sözcü "Pointe Noire'a güvenlik ne- denleri vüzünden gitmek iste- miyoruz. Cabinda'v ız \e gemi- ve gitmek için buraya geldik. Görüşmeve hazınz. Ancak Ge- mi Pointe Noire'da demirliy- kenolmaz" demiştı.Öteyandan. Isyancılann lideri Kabila görüş- meden önce yaptığı açıklamada. dıyalog yanlısı oldugunu ancak bırliklennin yine de Başkent Kins- hasa'yı kuvvet kullanarak ele ge- çirmeye hazır oldugunu bıldirdi. Dıktatör Mobutu'ya karşı yapılan genel gre\ çagrısı nedeniyle baş- kentte dükkânların açılmadığı, sokaklann boşaldığı belırtılırken hükümetin sokağa çıkma yasa- ğı ilan ettigi kaydediliyor. Kinshasa halkının. kentin ka- pılanna dayanan ısyancılardan çok. başkenti "koruyan" hükümet ordusundan korktuğu behrtiliyor. Askerlerin. isyancılann eline ge- çen bölgelerde yaptıklan gibi sal- dırardann önünden kaçmadan ön- ce yagmaya gırişmesınden korku- luyor. Ancak bu arada Laurent-Desi- re Kabila'ya bagh isyancı bırlik- lerin kıy ıcılığı da ortaya çıktı. Ka- bila'ya bagh birlikler. nisan ayın- dan bu yana ülkede çeşitli tarih- lerde kıyımlar yapmakla suçia- nıyor. Son olarak Fransa Dışışle- ri BakanlıgVnın, isyancı birlik- lerinın. Zaire nehri üzerindekı Mbandaka'da mültecıleri döve- rek öldürdükleri yolundaki açık- laması. ülkedekı dini kaynaklar- cadoğrulandı. BM tnsan Hakla- n Komisyonu'nun birraporunda da isyancılann. 40 kadar Ruan- dalı Hutu'yu öldürdüklen açıklan- dı. Kisangani'nin güneyınde de 85 bın mültecinin kayboldugu belir- tildı. Mobutu'nun mal varhğı donduruluyor Zaire sa\ cılan Is\ ıçre'den. Dev- let Başkanı Mobutu Sese Se- ko'nun mal varlıgını dondurma- sını istediler. isvıçrehükümeti ta- rafindan dün yapılan açıklamada, Cumhurbaşkanı Arnold KoDer'e. Mobutunun mal varhğınm don- durulması konusundakı Zaire'nın talebınin önceki gün ulaştıgı ve Cumhurbaşkanı'nın bu konuda kabıneye bılgı verdigi kaydedil- di. Açıklamada, söz konusu tale- bin, adalet ve dışişleri bakanlık- lan tarafından mcelenecegı be- lırtıldi. İsvıçrebasmındayeralan haberlere göre Lozan kentınde lüks bır vıllası bulunan Mobu- tu'nun. tsvıçre bankalarındaki gizli hesaplannda yaklaşık 4 mil- yar dolan bulunuyor. Kabila'ya verdigi destegı gız- lemeyen ABD" de Kabıla'nın sı- nav zamanının geldıginı söyle- di. KABİLA Devrimci kuklaDış Haberier Servisi - 30 yıldır Zaire De\ let Başkanı Mobutu Sese Seko'ya karşı savaşan \e 7 ay içinde neredeyse ülkenin tamamını ele geçiren isyancı lıder Laurent Kabila tam bir bilmece. Genllalan ıçın tam bır kahraman olan 56 yaşındakı Kabila. Mobutu yönetimi tarafından komşu ülke Lganda'nm kuklası olarak nıtelendinliyor. Daha da kötüsü FideJ Castro ile bırlıkte Küba Devrimi'ni gerçekleştırdikten sonra Kübalı bir grup gerillayla bırlikte Afrika'ya gelen devrimci CheGuevara. bır süre destek verdigi Kabila ıçın "Sık sık yabancı ülkelere giden bir turistten başka bir şev değU" demiştı. Zaire'nın Belçıka sömurgesı oldugu dönemde Tanganika Gölü'nün Zaire tarafındaki Albertvılle'de doğan Kabila. bağımsız Kongonun ılk başbakanı olan ve 1961de öldürülen Patrice Lumumba'yı örnek aldı. 3 yıl sonra. 23 yaşındayken Maraist bır ısyana katıldı ve 2 yıl boyunca bır gerilla bırlıginı yönettı. 2 yıl süren ve 500 bın kışının ölümüne neden olan ıç savaş 1965'te Yarbay Joseph Desire - Mobutu'nun ıktıdan ele geçirmesıyle son buldu. Orta boylu, kısa saçlı. tombul Kabila ılk bakışta bırgenlla liderinden çok sevecen bır baba izlenımı uyandınyor. Kabila, sade bir yaşam sürdügünü vurgulasa da Goma'da bır zamanlar Mobutu'ya ait olan çok lüks bir villada yaşıyor. Kabila. Zaire ile Burundi arasında altın ve elmas tıcaretı yaparak büyük paralar kazandıgı savlan üzerinde konuşmayı reddediyor. Zaire'nın Kurtuluşu İçin Demokratik Güçler Bırlıgi'nin lideri Kabila, Moburu tarafından ordusundakı Banyamulenge adıyla bılınen Tutsıler nedeniyle Tutsilenn iktıdarda oiduğu Burundi. Lganda ve Ruanda'nın kuklası olarak nıtelendirıliyor Yüzlerce yıldır Zaire'de yaşadıklan halde yurttaşlıklan ellennden alınan Tutsiler. geçen ekim ayında Kabila güçlerine katılmıştı. Kabila. "Ben yalnızca Zaire için değü bütün Afrika'nın çehresini değiştirmek için savaşıyorum" dıyor. Kabila'ya ılişkın zihinlerde dolaşanı ıki soru var- Kendinı adamış bır devnmcı mı yoksa dış güçlenn kuklası mı? Yanıt büyük bır olasılıkla bu ıki ucun ortasında bır yerde yatıyor. • • CUMHURİYET ÇINARI BUGÜN Saat 15,25M M YA BAGIMSIZLIK, YA OLÜM!n Osmanh Devletiyıkıhyorken Mustafa Kemal'in Türk Ulusu'nun bağnnda tarih sahnesine çtkışmt, özgürlük ve bağtmsızhğı ilke edinerek basktcıhğa başkaldmşını, Çanakkale Destamm yazdırıştnı ve dünyaya örnek Türk Bağımstzhk Savaşını başiatmak üzere Samsun'a çtktşmı anlatan belgesel!.. Yaptm-Yönetim: Filiz OZANKAYA • Sunueu; Müşfik KENTER • Genel Damşman. Özer OZANKAYA ABD sirketleri, iç savaşın sonucunu beklemeden Kabila'ya yanaştı Madenciler vakit kaybetmedi • ABD'li yatınmcılar, Zaire'nin zengin elmas, bakır, kobalt ve çinko madenleri için isyancılarla görüşüyorlar. Dış Haberier Servisi-Zaire'nın zengin maden yataklannın peşinde olan ABD sirketleri iktidan devralacagına kesin gö- züyle bakılan Kabila hükümeti ile flört et- meye başladı bile. Özellikle ABD'li yatınmcılann, ülke- nin elmas, bakır, kobalt ve çinko maden- lerini işlemek için anlaşmalar yapmak üzere isyancılann kontrolündeki maden bölgelerine akın ettigi belirtiliyor. Geçen hafta. isyancılann kotrolünde bulunan Lubumbas- hi'ye Goldman Sach. Morgan Greenfall gibi isimlerin yer aldıgı 30 kadar batılı firma temsilcisinin geldıgi bildırildi. Haftalık haber dergisi Nevvsvveek'te yer alan haberde, Za- ire Devlet Başkanı Moburu Sese Seko'nun. ıktıdan süresın- ce elmaslann satılmasından büyük gelır elde ettigi gibi. en iyi taşlardan bir koleksıyon da oluşturdugu ileri sürülüyor. Zaire'de, Mobutu zamanında önemli miktarda altının ulu- sal hazineye bir kuruş girmeden ülke dışına kaçınldıgı be- lirtiliyor. Kabila'nm Ekonomi Bakanı olarak atadıgı Mwana Nan- ga Mamampanga, Mobutu'nun yabancı yatınmcılar ile ka- palı kapılar arkasında yaptığı görüşmeleri eleştirerek. yeni hükümetin bu anlaşmalan uluslararası kurallara uygun ola- rak yapacagını ve yolsuzluklara izin ve- nlmeyecegini açıkladı. Ne \ ar ki gelışmeler bakanın söyledik- lerinidogrulayancinstendegil. Zaire'nin güneyindekı Kıpushfdeki çinko maden- lerinın modemleştırilmesıni öngören bır anlaşmanın. DeBeers ve Anglo American Corporatıon of South Africa gibi şirket- ler sırada beklerken. ABD'li bir şirket olan Amerikan Maden îşletmeleri Şirke- ti (A.M.F.)ıle yapılması kafalarda soru işaretlen yarattı. A.M.F.'nın kurucusu Mi- keMcMurrough. anlaşma karşılıgında Ka- bila hükümetine 7 milyon dolardan fazla para ödedigıni açıklarken. Kabıla'nın da şirketın en büyük hıssedan Jean-Raymond Boulle'nın ödünç verdigi bir jeti kullandığı bildırildi. A.M.F.'nın Kipushi'de dünyanın en bü- yük çinko eritme tesislenni kurmayı planladıgı belirtiliyor. Ülkenin önemli madenlerinın ısyancılar tarafından ele ge- çirilmesı, halen ıktidarda olan Mobutu Hükümeti'nin başlı- ca gelir kaynaklannın kesilmesi anlamma geliyor. îsyancı birlikler tarafından ele geçinlen Mbuji Mayi kasabasındaki madenlerden, sadece bir ayda 6 milyon dolar değerinde 600 bin kıratlık ham elmas çıkanldıgı belirtiliyor. Bu arada. ABD'de Kabila'yı destekleyen bazı kışi ve ku- ruluşlann Avrupa'daki bankalararacılıgıy la isyancı lidere mil- yonlarca dolar para gönderdığı öne sürülüyor. Paranın Ka- bila'nm eline geçip geçmedigi ya da destekçılerin kım ol- duğu açıklanmazken, yenı hükümetin finansal açıdan pek zorlanmayacagı tahmin ediliyor. Manchester Havaalanı'nın genişletilmesine karşı önlemler hazır Çevre için tünellereDış Haberier Servisi - în- giltere'de yeni yol yapımla- nna karşı çıkan yol protes- toculan eylemlerinı büyük bir kararlılıkla sürdürüyor. Manchester Havaalanı 'na ikinci pistyapımını engelle- meye çalışan eylemciler. mahkemenin bölgeyi boşalt- ma karan üzerine san alar- ma gectiler. Görevlilenn böl- geyi boşaltmaya geldiği an- da onlarca protestocu y eral- tındakı 12 tünele inecek. Protestoculardan Inver- nessJoha "Sanalarmagcc- tik. Onlann geldiğini göriir görnıezkırnıızı alarmageçe- ceğiz. Her an gelebilirier" diyor. Protestocular, kazdık- lan tünellerin, kahramanla- n Swampy'nin geçen ocak ayında Devon'da kazıp bir hafta içinde kaldığı tünel ka- dar mükemmei oldugunu söylüyorlar. Svvampy Styal bölgesin- de çok daha karmaşık bir tü- nel kazmıştı. ama şu anda mahkeme tarafından inşaat alanlanna yaklaşmaması ko- şuluyla serbest bırakılan Svvampy'nin tüneline girip girmeyeceği bilinmıyor. Ama onu tanıyanlar Svvampy'nin ne yapıp edip tüneline gireceginden emin görünüyorlar. Pist yapım bölgesındeki 20 metre derinligindekı tü- • Ingiltere'de otoyol yapımlanna karşı inşaat alanına kazdığı tünellerle ünlenen Swampy, çevreci arkadaşlanna ömek oldu. nellerin lOkişıyibanndıra- bilecegı söyleniyor. 10 pro- testocu aşagı inip kendileri- ni büyük beton bloklanna kilitleyecekler. Annesinin izniyle inşaat alanında bulunan 16yaşın- daki Atarra. "Eylemciler bu kez daha ha/jrlıklılar. Bu kez onlan dışan çıkartmak çok daha zor olacak" diyor. In- verness John, tünelcilenn onlara altı hafta yetecek yi- yecek ve malzemeleri oldu- gunu anlatıyor. John. güven- lığe çok önem verdiklerini, kuşatma sırasında aşağıda- kilerle ıletişımin kesilme- mesi güvencesi ıstedikleri- nı belirterek ~Bu çoktehli- keli olabilir. Yeraltındaki in- sanlann durumunu bilmek zorundavız'" diyor. Görev lıler bu kez yukan- daki eylemcileri de kovala- makta zorlanacaklar. Böl- gedeki ağaçlara pek çok ku- lübe yapıldı v e çok sayıda ey- lemcinin kendilerinı ağaç dallanna baglamalan bek- leniyor. Bır belkemigi hastalıgına yakalanmışolan Gar>', ken- disıni tekerlekli iskemlesiy- le bırlikte bır agaca zincir- lemeyi düşünüyor. Önceki gün bölgede 100 eylemci ol- dugu v e süreklı yeni eylem- cılerin bölgeye geldigi belir- tilivor.