Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
Cumhuriyet
İmtiyaz Sahibi: Berin Nadi
Genel Yayın Yönetmenı. Orhan Erinç
0 Genel Yayın Koordınatörir Hikmet
Çetinkaya 0 Yazıışlen Müdurlen İbrahim
Yüdız - Dinç Tayanç • Sorumlu Müdür:
Fikret tlkiz • Haber Merkezı Müdürir
Hakan Kara #Göreel Yönetmen: Fikret Eser
Dış Haberler Şinasi Danışoğlu • lsnhbarat Cengjz
Yüdıran # Ekonomı Mehraet Saraç # Kultur
Handan Şenköken • Spor Abdülkadir Yücetman
0 Nlakaleler Sami Karaören # Düzehme- AbduData
Yaao» Focograf Erdoğan Köseo^n •Bıla-Bclgc
Edibe Buğra • Yurt Haberien: Mehmet Faraç
Yaym Kımıhj. Ühan Sdçuk (Başkan),
Oriıan Krinç, Okttv Kurtböke.
Hikmet Çetinka) a, Şfikran Soner,
ErgnnBalcı.Diıif Tayanç, tbrahm
Yıldız, Orhan Bursalı, Mııstıfı
Balbay, Hakan Kara.
Ankara TemsUcısı:MustafaBalbay AtatüıkBulvanNo:
125, Kat4,Bakanhk]ar-Ankara Tel 4195020 (7 hat), Faks:
4195027 • lzmir Temsilcisi: Serdar Kızık, H Ziya
Blv.l352S.2'3Tel:4411220. Faks 4419117»Adana
Temsilcisi:Çetm Yiğenoğhı, tnönüCd 119S.No:l Kat:l,
Tel:363 12 H,Faks:363 12 15
Mûessese Müdüıû. Üstün Akmen O
Koordınatör Ahmet Konılsan •
Mliıasete Büknt V emx#tdare Hûsnin
Gnrer • lşletrae Önder Çtfik • Bılg>
tşlenv Nafl tnal 9 Bılgısayar Sıstem
Mflrüvct Çiler • Sanş: Fazüet Kuza
MEDYA C: • Yönetım Kunılu
Başkanı - Genel Mudür Güibin
Erduran # Koordınatör Reha
Işıtman # Genel Müdür Yardımcısı
Mine Akdağ Tel 514 07 53 -
5139580-51384«Wl,Fak5 5138463
Yayımlayan *e Basan: Yenı Gûn Haber \jansı, Basın ve *t aymcılık A Ş
Tuıkocajı Cad 39 41 Cagdoglu 34334 Ist PK 246 tstanbul Tel 10 212ı 512 05 05 (20 hat) Faks- (0/212) 513 85 95 10EKtM1997 Imsak: 5.37 Güneş: 7.03 Öğle: 12.58 Ikindi: 16.06 Akşam: 18.40 Yatsı: 20.00
Gerici okulfara
SOPU önergesi
• ANKARA (Cumhuriyet
Bürosu) - CHP Ankara
Milletvekılı Yılmaz Ateş,
Başbakan Mesut Yılmaz'a
"Atatürk'e, demokratik ve
laik cumhunyetin temel
değerlerine düşman
vakıflara bağlı özel okullar,
bilınçh olarak mı Tunceli'ye
yerleştirilmek ıstenıyor"
diye sordu. Ateş, Yılmaz'ın
yazılı olarak yanıtlaması
istemiyle TBMM
Başkanlığı'na verdiği
önergesinde, Tunceli'de
SSK. Genel Müdürlüğü'nün
yaptırdığı. ancak
kullanılmayan Sağlık
Meslek Lısesi'nin, kurumlar
arasındaki anlaşmazlık
nedeniyle Milli Eğitim
BakanlığYnca 8 yıllık
kesintisiz temel eğitim için
kullanılamadığını bildirdi.
Boeing'e
farklı tepki
• ANKARA (Cumburiyet
Bürosu) - RP. THY'nın uçak
alımında ABD firması
Boeıng"i tercih etmesiyle
ilgilı olarak bir günde 'U
dönüşü' yaptı. RP Genel
Başkan Yardımcısı
Abdullah Gül, önceki gün
THY'nin tercihıni olumlu
bulduklannı söylerken diğer
Genel Başkan Yardımcısı
Şevket Kazan dûn "Bazı
şüpheler var. Sanyer
gensorusundan sonra THY
ihalesı gensorusu gelebilir"
açıklamasını yaptı.
Menzip tüp
geçitte ısrarlı
• ANKARA (Cumhuriyet
Bürosu) - Ulaştırma Bakanı
Necdet Menzır, tstanbul'un
ulaşım sorununa kalıcı
çözüm yolu olarak
gösterilen tüp geçidin
zorunlu olduğunu
vurgulayarak bu projeyle
Avrupa ile Asya'yı raylı
sistem ile birbirine
bağlayacaklannı söyledi.
Tüp geçidin, alternatifsiz
tek proje olduğunu belirten
Menzır, gündeme gelen
farklı görüşlere karşılık,
"Hayal başka, gerçek başka
bir iştir" dedi. Bayındırlık
ve Iskân Bakanı Yaşar
Topçu ıse projede
eksiklikler bulunduğunu
behrtti.
Yataklı tren
sefenleri
• ANKARA (Cumhuriyet
Bürosu) - Devlet Demir
Yollan, 20 ekim pazartesi
tarihinden itıbaren Uşak-
Istanbul arasında yataklı
tren seferleri başlıyor.
TCDDden yapılan yazılı
açıklamaya göre. Uşak-
Afyon Ali Çetinkaya-Uşak
arasında her gün işletilmek
üzere sefere başlayacak olan
trene bağlı yataklı vagonun
Meram Ekspresi'ne
eklenmesı sonucu
istanbuFla Uşak arasında
doğrudan bağlantı
sağlanacak. Buna göre tren,
Uşak'tansaat 19.00'da
hareket edecek.
Haydarpaşa'ya saat 06.30'da
varacak. Tren,
Haydarpaşa'dan saat
19.30'dahareketleUşak'a
saat 06.47'de varacak.
Korsan
yazılım
• ANKARA (UBA)-
Türkıye'de bilgisayar
kullanıcılannın yüzde
86"sının korsan yazılım
kullandığı ortaya çıktı.
Bilgisayar yazılım satıcılan
korsan yazılımla mücadele
için "Hot Lme" Alo Korsan
hattı kurdular. Türkiye'de
kopya yazılım kullanımının
en büyük nedeninin
bilınçsizlik olduğunu
vurgulayan uzmanlar, 3
bınin üstünde firma ve bin
hükümet kuruluşuna eğitici
kitler gönderildiğinı
belırttıler. Amaçlannın
korsan yazılım kullanan
kullanıcının ağır
yaptırımlarla karşı karşıya
kalacağını göstermek
olduğunu kaydettiler.
Trafo merkezinde
patlama: 1 ölii
• İstanbul Haber Servisi -
TEAŞ Tepeören Trafo
Merkezi'ndeki bir anzanın
onanm çalışmasından sonra
şartelin indirilmesi sırasında
meydana gelen patlamada
Recep Aşçı adlı ışçi
yaşamını yitırirken 3 işçi de
yaralandı.
1990-1996 arasında 1614 böbrek, 58 karaciğer, 11 kalp, 904 kornea ve 175 kemik iliği nakli yapıldı
Umut hayVandan naldflerde
Karaciğer nakli şansını yitirdi
Çakıroğlu'nun durumu ciddi
istanbul HaberServisi-
Hepatit B 'ye bağlı olarak
karaciğer yetmezliği gö-
rülen Kim Dergisi Yazı-
işleri Müdürü NurcanÇa-
taroğhTnun dururnu cid-
diyetini koruyor. Önceki
gün septik şoka giren Ça-
kıroğlu'na karaciğer nak-
li yapılamayacağını be-
lirten İstanbul Tıp Fakül-
tesi Öğretim Üyesi
Prof.Dr. Orhan Anoğul,
"Hasfaya geçen cumarte-
si ya da pazar nakfl yapdmahydr dedi. Yak-
laşık 10 gün önce sanlık teşhısıyle İstan-
bul Tıp Fakültesi'ne kaldınlan Nurcan
Çakıroğlu'nun tedavisi devam ediyor. He-
kimler, birden fazla organın işlevini yitir-
mesi anlamına gelen septik şok yüzünden
karaciğer nakli şansını kaybeden Çakı-
roğlu'nun yaşama şansının yok denecek
kadar az olduğunu vurgu-
luyor. Prof. Anoğul, nak-
lin geçen hafta yapılması
gerektiğini belirtti.
Kım Dergisi Yazı tşle-
n Müdürü Nurcan Çakı-
roğlu için nakil yapılacak
karaciğer bulunmasına
rağmen "uyuduğu içüT
gereklı yazışmalan yap-
mayarak organ naklinı en-
gellemekle suçlanan Ka-
dıköy Nöbetçı Cumhun-
yet Savcısı Nadir Namh,
suçlamalan reddettı. Organ nakliyle il-
gili savcılığı ilgilendirecek hiçbır yasal pro-
sedür bulunmadığını belirten Namlı, ilgi-
li yasal prosedürün bilinmemesi nedeniy-
le kendisınin suçlandığını savundu. Ka-
dıköy Cumhuriyet Başsavcısı Kenan Alt-
nuşdört de, organ nakli için savcılığın
yetkili olmadığını ifade etti.
SAADETUSLU
Temeli 19. yüzyılm başlanna ka-
dar uzanan organ nakilleri operasyon-
lanndabilım. tüm imkânlannı sefer-
ber ederken, bağışlann yetersizliği so-
run yaratıyor. İstanbul Tıp Fakülte-
si Genel Cerrahi Öğretim Uyesi Prof.
Dr. Orhan Anoğul, "Sorumluluk
topluraundur" dedi.
Günümüzde karaciğer nakilleri-
nin başanyla yapılabildiğini vurgu-
layan Anoğul, en büyük problemin
bağış yetersizliği olduğunu ifade et-
tı. Anoğul, Türkiye 'de yılda en azrn-
dan 500 karaciğer naklinin yapılma-
sı gerektiğini belirtirken Sağlık Ba-
kanlığı'nm verilerine göre, 1990-
1996 yıllannda ancak 58 karaciğer
nakli yapılabildi. Karaciğer naklin-
de sadece kan grubunun uymasmın
yeterlı olduğunu belirten Anoğul,
"Böbrek naklinde ise hem kan hem
dokunun u\u m sağlaması gerekiyor.
Ancak karaciğer naklinde diyaiiz gi-
bi hastayı ha\atta tutan aJetlerin ol-
maması dezavantaj" diye konuştu.
• Karaciğer nakillerinin başanyla
yapılabildiğini söyleyen Prof. Dr. Orhan
Anoğul, en büyük sorunun bağış yetersizliği
olduğunu belirtti.
Yurtdışında organ nakillerini başany-
la uygulayan hekimlerin içinde bir-
çok Türk'ün de bulunduğunu söyle-
yen Orhan Anoful, sözlerini şöyle
sürdürdü:
"Ülkemizde yeterince bağışyapü-
mıyor. Burada herkesin sorurnlulu-
ğu var. Sokaktaki insan. medya. tüm
toplum kendine sormalı. Bir \-alani-
na organ gerektiğinde kendisi ne ya-
pacak?"
Yasa iştemıypr
Halen yürürlükte olan 2238 sayı-
lı kanuna göre, yanında yakmı ol-
mayan beyin ölümü gerçekleşmiş ki-
şinin organlannın nza olmaksızın
alınabildiğini vıırgulayan Prof. An-
oğul, "Ancak pratikte duram bö>1e
değü" diyor. Orhan Anoğul, ölen ki-
şının organ bağış kartı olsa bile bir
yakınından nza alındığını, çoğu kez
de kişilerin buna yanaşmadığını be-
lirtiyor.
Hekimler Türkiye'de bağışın ye-
tersizliği ve merkezi düzenlemenin
eksikliği dışında organ naklinin ulus-
lararası düzeyde yapıldığına dikkat
çekerken, organ nakli konusundaki
bazı bilgileT şöyle sıralamyor:
• Sağlık Bakanlığı'nın verileri-
ne göre, 1990-19% yıllannda toplam
1614 böbrek, 58 karaciğer, 11 kalp,
904 kornea ve 175 kemik iliği nakli
yapıldı. - Türkiye'de devlet ve üni-
versite hastaneleri olmak üzere top-
lam 17 merkezde organ nakli yapı-
labiliyor.
• Modern tıbbın ilk böbrek transp-
lantasyonu Macar Cerrah Ulhnan ta-
rafindan 1902 yılında Viyana'da hay-
vanlar üzerinde gerçekleştirdi.
Bregoviçyine
büyüledi
Renauft'nun, bu ay pijasaya
sunduğu Megane modeli için
Çırağan Sarajı'nda
düzenlediği tanıtun gecesinde
özel bir konser veren ünlü
Yugoslav besteci Goran
Bregoviç, bir kez daha
tstanbullu müzikseverieri
büyüledi. Erdal Inönü'nün de
kaüldığı gecede sanat ve iş
dünyasmdan çok sayida ünlü
isim bir araya geldi. Megane
modeli hakkında konuklara
bügi veren Renault Genel
Müdürü Onur Baytok,
Megane'nı, bünyesinde
banndırdığı üstün emniyet,
konfor, dizayn ve performans
unsurlan ile tüketicisine
ahşünıışın daha fazlasuu
venneye hazır. farkn bir
otomobil olarak tanımladı.
(Fotoğraf: UĞUR DEMlR)
Venezuelalı belediye başkanı, 'O benim de Atam' diyor
Atatürk^e bîr oy da Attas'tan
Banıta'nm Betediyç Baş-
kanı Yvonna Attas,
AYKUT KÜÇÜKKAYA
Venezuela'nın başkenti
Karacas'ın dört ilçesinden
biri olan Baruta'nın Beledi-
ye Başkanı Yvonna Attas,
"O benim de Atam" diyecek
kadar Atatürk'ü iyi tanıyor.
Karakas'taki Türk Büyükel-
çiliği'nin bulunduğu cadde-
ye Atatürk'ün admı veren
Attas, ilçesinin en güzel mey-
danına Atatürk'ün büstünü
dikmeye hazırlanıyor.
Kıraç Belediye Başkanı
Sonnur Yalnızoğlu'nun da-
vetlisi olarak Türkiye'ye ge-
len Yvonna Attas ziyareti-
ni tamamlayarak dün iilke-
sinedöndü. Boğaz'daki ve-
da yemeğinde Attas bize.
Atatürk'e hayranlığının ne-
reden geldiğini. onu nasıl ta-
nıdığını şöyle anlattı:
"Atatürk'ün beni etkile-
yen ilk yanı,resmindekima-
vi gözleriyle o keskin bakışı
olmuşru. Onun resmini, bü-
> ükclçiliğinizc bir kahw iç-
meyegitriğimde görmüştüm.
Onun ilkelerine ve Türki-
ye'de yapüğı devrimlerine
hayranhğun ise ünrversite-
nin son yılına denk gelir. Te-
zimin konusu çağın bu bihük
lideri olmuştu. Profesörle-
rim ilk önce bana Osmanlı
Imparatorluğu ile ilgili dü-
şüncelerimi sormuştu. Ben
ise, genç Türkiye Cumhuri-
yeti'ne ve onun kurucusu
Mustafa Kemal'i incetemek
istediğimi söyledim. Kaduıa
seçme ve seçilme hakkını
1934 jihnda \eren bir insa-
nı araşonp tanımak istedim.
Ancak, bir kadmolarak Ata-
türk'ün dünyagörüşünü an-
lamak benim için hic zor oJ-
madL Bdld oydlarda zorola-
bilirdi, ama sizin lideriniz
çok UericiydL"
500 bın nüfusa sahip Ba-
ruta ilçesinin en güzel mey-
danına, 1998 yılının ocak ya
da şubat ayında, Kıraç Bele-
diyesi'nin hediye edeceği
Atatürk'ün büstünü dikece-
ğini belirten Attas, büstün
açılışını da Sonnur Yalnı-
zoğlu'nun yapacağmı söy-
ledi. Ancak Attas, "Yalnız-
ca büst yetmez. Atatürk'ün
o kahraman hayat hikâyesi-
ni de tspanyolca anlatan bir
yazının büstle birttkte dildl-
raesi çok daha güzel olur"
diyor.
Atatürk'ün, Times dergi-
sinin düzenlediği anketten
çağın en büyük lideri olarak
çıkacağına inandığını vur-
gulayan Attas. Yalnızoğlu'na
dönerek yaptığı veda konuş-
masında şunlan söyledi:
"Dünya üzerinde böytebir
yer bulabileceğimi tahmin
ctmcmistim. Benim ilk ata-
lanm Selanik'te yaşamışlar.
Belki de annemin. ailemin
bana gösterdiği cömertliği
beni tanımadan bana gös-
terdiniz. Sizleri hiç unutma-
yacağım.''
Lisansüstü
sınavlan
7 Arahk'ta
yapılacak
Haber Merkezi - Li-
sansüstü eğitimı aralık
dönemi giriş sınavının
(LES), 7 Aralık 1997'de
41 merkezde yapılacağı
bildirildi. Sınava girecek
öğrenciler, 13-24 Ekim
tarihlen arasında üniver-
site rektörlüklerinden a-
labilecekleri sınav form-
lannı, 24 Ekim'e kadar
teslim etmek zorundalar.
Yurtdışına lisansüstü
öğrenim görmek üzere
gönderilecek adaylann
seçme sınavı da (YLS),
12 Ekim'de Ankara'da
gerçekleştirilecek. Aday-
lar, 1997-YLS sınava gi-
riş ve kimlik belgelerini,
ÖSYM'nin "Karyağdı
Sokak No: 28 Aşağı Ay-
rancı-Ankara" adresin-
deki bürosundan. 11
Ekim'e kadar alabilecek-
ler. e-posta : tan @ prizma.net. tr
• tnsanlar üzerindeki modern
çağ 1933 yılında Rusya'dagerçekle-
şirken, ilk başanlı böbrek nakli ıse
1954 yılında yapıldı.
• Türkiye'de ilk başanlı nakil 3
Kasım 1975 yılında anneden çocu-
ğuna takılan bobrekle Hacettepe Üni-
versitesi'nde gerçekleştinldi.
• Türkiye'deki ilk kadavra böb-
rek nakli ise Avrupa Transplantasyon
Birliği Eurotransplant'dan getirilen
bobrekle yine Hacettepe Oniversi-
te'sinde 10 Ekim 1978'de yapıldı.
• 2238 sayılı yasanın çıkmasın-
dan sonra 27 Temmuz 1979'da ilk
yerli kadavra böbrek nakli gerçekleş-
tirildi.
• Köpekler üzerinde yapılan de-
neysel çalışmalar sonucu geliştiri-
len karaciğer nakli, insanlar üzerin-
de ilk kez 1963 yılında Dr. Thomas
E. Starzl tarafindan gerçekleştirildi.
Ancak hasta ameliyattan kısa bir sü-
re sonra öldü.
• tlk başanlı karaciğer nakli Dr.
Starzl tarafindan 1967'de yapıldı.
• Türkiye'de karaciğer nakli ile il-
gili çalışmalar 1970'li yıl-
larda başladı.
Organ bağışı sıkıntısı bi-
lim adamlannın yeni yollar
araştırmasına neden oluyor.
Bu konuda üzerinde en çok
araştırma yapılan konu "xe-
nogreft" transplantasyonu
adı verilen insan dışındaki
canlılardan nakil yapılması.
Bilim adamlan, bu canlılar-
daki genetik yapmın değiş-
tirilerek organreddininön-
lenmesı için çalışmalar ya-
pıyor. Aynca organ reddinin
önlenmesinde kullanılan bas-
kılayıcı ilaçlar üzerine ya-
pılmakta olan çalışmalar yo-
ğun bir biçimde devam edi-
yor.
Son araştırmalann ortaya
çıkardığı bir başka bulgu da
insanlann bazı domuz do-
kulannı reddetmedıği.
Domuzlann organ boyut-
lan uygun olduğu gibı par-
kınson hastalan için beyin
dokulan da domuzlardan alı-
nıyor. Organ bulmanın bir
başka yolu da etkin bir don-
durma metoduyla bir nevi
yedek parça deposu yarat-
mak olarak kabul edıliyor.
Bu metot böbrek, göz gibi or-
ganlarda değil, ayak ve el gi-
bi organlarda mümkün olu-
yor.
SÖYLEŞİ ATTİLÂİLHAN
Adına Yakışır Bir 'Cumhuriyet'...
Hayret, yirmibeş yıl geçmiş, '...yâni bir rûbu
asıri..'
Anadolu Ihtilâli'ni irdelerken, Gâzi'nin 'jako-
benliği' üzerindedurmuştum: darbeciliğin, 'Kema-
lizm' olmadığını anlatmak içindi ('Yaraya Tuz Bas-
makJ). Gazi, 'jakoben'd\r, 'cuntecılık' ise 'bonapar-
tist'. Biliyorsunuz, Jakoben, radikal cumhuriyetçi-
dir, yâni halk hâkimiyetinin 'otoriter' yönetimi; ne
bağımsızlıktan odün verir, ne lâiklikten! Milliyetçili-
ği, 'yurtmı7/ıyetçı7ığ/'olduğundan, Fransız devrim-
cileri, kökeni neolursaolsun, birbirine 'citoven/yurt-
taş' diye hitap ederdi; onları, aynı ideal (mefkûre,
ülkü) içinde eriten, 'devlet'tir: o haJde, nerede adı-
na yakışır bir cumnuriyet varsa, orada kesin bir mil-
let hâkimiyeti, yâni tam bağımsızlık ve lâiklik de
vardır, bunlan unutmak, sizi hem milletten uzaklaş-
tınr, hem devletten!
Şu noktayı tartışmalıyız: ülkemiz, demokrasiye,
cumhuriyet'ten mi geçmiştir acaba? Sanmıyorum!
'Inönü Cumhuriyeti' 'totaliter'ö'v, Atlantik'çi Güç-
ler, ona nezaket olsun diye 'faşist' demediler; ama,
Atlantik Paktı'na (BM'ye) kabul edilmesi için ileri
sürdükleri şart, savaş ertesi öteki iki faşist ülkeye
-Ispanya ve Portekiz- koşulan şartın aynıydı: in-
san haklanna dayalı, çoğulcu bir demokrasi olmak!
Ispanya, ancak General Franco öldükten sonra,
demokrasiye geçebildi; biz, her kafadan başka bir
sesin çıktığı 'çoğulcu' birsoytanlık içindeyiz; arka-
da gizli bir 'totaliteriik' var ki, ipleri o elinde tutuyor.
Oysa cumhuriyet'e, cumhuriyet gibi başlamış-
tık!
Prof. Lewis diye bir tanık
1
...
Bunu ben söylemiyorum, Prof. Dr. Bernard Le-
wis söylüyor. Doğruyu seçmeye gayret eden
bir bilim adamı. 'Resmf ABD görüşü, Mustafa
Kemal'i rafa kaldırmaya niyetli ya, o tam tersine,
Anadolu Ihtilâli'nin liderini, neleri başardığını tes-
pit ederek tarihteki yerine koymaya çalışmış, diyor
ki:
"...Atatürk'ün ilk başansı -ki bu, diğerlerini
mümkün kılmıştır- siyasî ve askerî bir başan-
dır 1918'de, yenilen üç büyük güç arasında,
Türkiye, işgâlci müttefikler tarafindan zorla ka-
bul ettirilmek istenen bir banşı reddederek, öz-
gürce müzakere ve eşit koşullarda temel millî
ilkelerini güvence attına almaya muktedir olan
tek güçtü..."
Yâni anti/emperyalistti, tam bağımsızdı: cumhu-
riyet'in ve cumhuriyetçilik'in ilkşartı bu! Hepsi o ka-
dar mı, değil! O Türkiye, ulusal bir yurt, o yurdun
üstünde -hepsi birbirine eşit- bir yurttaşlar toplu-
luğu, yâni bir ulus (millet) yaratabiliyor. Islâm dün-
yasında tek, bu da lâikliğinin ışareti! Cumhuriyet'in
ve cumhuriyetçilik'in öteki iki şartı bunlar. Dr. Le-
wis onun da altını çizmiş:
"...bütün Islâm dünyasının, Avrupa'run sömür-
geci güçlerinin etkisi altına girdigi bir dönem-
de, Türkiye sadece bağımsızltğını korumakla kal-
mayıp, onu güçlendirebilen nâdir örneklerden
biriydi. Sadece bu iki başan ile yeni cumhuri-
yet rejimi, yenilmiş, ruhunu kaybetmiş insanla-
ra yeni bir güven ve onur, geçmişe yönelik bir
kendine saygı, geteceğe yönelik bir özgüven ver-
meyi sağladı..."
"..Atatürk'ün gerçek büyükJüğü, devam eden
başansı sadece askerî ve siyasî zaferierinde
değil; onlann sonuçlannı hayata geçirebilme-
sindedir şüpheii ezefîdüşmanlarla ve içeriemiş
eski şahsiyetlerle kuşatılmış iken, bir impara-
torluğun kalıntılanndan özgür bir millî devlet
yaratmak kolay değildi!.." (Yeni Yüzyıl, 15 Kasım
1996)
Regis Debray'nin cumhuriyet'te aradığı vasıf-
lann, Gâzi'nin cumhuriyetindeki mevcudiyetini,
Princeton Üniversitesi Yakındoğu Uzmanı Prof.
Dr. Bernard Lewis böylece belirtmiş oluyor; tes-
piti, Rand Corporation'ın 'orta vâdeli tahmin uz-
manı' Mr. Graharn Fuller'den ve 'tavsiyelerinden'
ne kadar farklı!..
Vazgeçmeyi önerdikleri nedir?..
Cumhuriyet'in 'demokrasileşmesi', ne kadar giz-
li bir oligarşinin 'çoğulculuk' gösterisi değil-
se; o kadar, cumhuriyet'i cumhuriyet yapan vasıf-
lardan vazgeçmesi değildir! Özal ve ardılları, 'da-
ha az devlet'le 'küreselleşip özelleştirerek', gele-
ceğin toplumu olacağımızı iddia ettiler ya; gerçek-
te, tam bağımsız, lâik ve sosyal cumhuriyet'ten
vazgeçmemizi öneriyoriardı. Gündemdeki tartış-
ma, temekje budur: demokrasiye, ulusal demok-
ratik devrimin millete kazandırmış olduğu, yü-
cettici vasıflan koruyarak mı geçeceğiz; yoksa,
ulusal ekonomi ve endüstriden -dolayısıyla ulu-
sal savunmadan- yoksun, 'ılımlı Islâm' ve 'ba-
ğımlı' bir Media 'çoğulculuğunu' 'demokrasi' mi
sayacağız?
Regis Debray ne güzel söylemiş! Işin aslına ba-
karsanız, 'daha az devlet, daha çok özgüriük', ya
da 'mütevazı devlet, müteşebbis birey' paravana-
sını kullananlar, düpedüz, daha az cumhuriyet' de-
mek istiyorlar. Gâzi'ye düşmanlıklan bundandır:
onu yıkmak zor, onu yıkmadan da, cumhuriyeti as-
la yıkamazlar! Fransa Cumhuriyeti, kaç türiü bâ-
direden geçti: Robespierre, Danton, Marat, Ba-
beuf yıkılabildi mi?
httpV/ www. prizma.net tr/ A İLHAN
http://www.eda.tr/-bilgiyay/yazar/ailhan.htlm