Katalog

3AYFA Bu Uygarlıklar Ulkesi Kimin? Prof. Dr. IVIETİN SÖZEN ÇEKÜL Çevre \eKühür Değerlennı Koruma ve Tanıtma Vakfı Başkanı 0 nsanlann,-oplumlann yaşammda I sureklı somı sormak onemlı bır gostergedır 0 ınsanın. o toplumun duzle yetııunedığının ılk ışaretıdır Geldığı gıbı gıtmek ısteme>en her \arlik. sorularının nıtelığını gelış- t rdığı oranda yaş dmın boyutlanm buyu- Ur kımlıklı bır onamın oluşmasına kat- kjda bulunur Bu tur bır yaşann bıçimının kaçınılmaz olduğu coğrafyalarda vardır Bu coğraf- valar y aşamı anlanlı kılacak çeşıtlılık \e zengınlıkte ozellıUerle yuklu olduklan ıçın uzennde yaşavan ınsanlan dın dur- rraya, sureklı »oru sormaya >oneltırler Kendını aşmanın. gelı^menın yollannı aralamanın gerekMığıru vurgularlar "Bu u> garüklar ulkesi kimin" sorusuy - Ja boyle bır coğratyadan. tum dunyanın bıldığı bır toprak parçasından. \nado- luMansozetmekıstıyoruz Bıreyın"ken- dtsini tammasına. -kendine soru sorma- sına" "kendini açıklamasına" buyuk ola- nak veren bu topraklan tartışmak. bıran- lamdadunyanıngelişmeevrelennıtartış- makla eşanlamh oJmaktadır Birev kendini tanıyor mu? Burada te- mel bır sorunla kaı>ı karşıyayız Bıreyın kendını tanıması, bu ozel coğraryanın oluşturduğu değerierı boy utlandırması, özgurbırortamın varlığıyla anlam kaza- nır 0>sa >anm >uz>ıldır "demokratik- teşme" adı altında bıre>ın kendını. kım- lığınıaçıklavacağıortamlar sureklı kapa- lı tutularak bağnaz. çağdışı duşuncelenn egemenlığı tartışma ortamımızı doldur- muş bulunmaktadır Bu toz-duman ara- sinda bırey yenı k.avramlara yaşammı surdurduğubuyukluklennbuluştuğutop- rakların geçmışıne >oğukkanlı. doğru ba- kacak zemını bulamadı Kafası kanştın- lan bıre>. sağlıklı. ılerıye donuk bır eğı- tımden çok "kabulk" yetınen kendiMy- le hesaplaşmaktan uzak bır ortamın ıçıne ıtıldı Ustelık bunun adı da "shaset" ol- du Oysa bıreyın kendını tanıması. kendı- nı açıklamasi ıçın "kültürel kimliğe". "kultürelsurekliliğe" bunun aralıksız tar- tışıldığı ortamlara gerek vardı Bağnaz- lıkta. çagdişılıkla sureklılık veyararara- yan siyasal kadrolar hemen hemen tum sıyasal partılerı yonlendırdıler ara do- nemlerde bu ortamı boyutlandırdılar Bu sureçte bırey. "şaşkın", kendını tanıma olanağından uzak bu ortamı "kader" ola- rak gordu Dırenç gosterme yenne "ka- ülmaji". değıştııme yenne "destekleme- >i" kısa donemlı çıkarlarına uygun bul- du Kısacası kendını tanıyamadan yaşa- dı. kendını tanıvamadan vetkısını devret- tı kendını tanıyamadan olenler oldu Kuşkusuz bu değındığımız noktalar tum bıreylerı ıçermıyor Dırenenler. "açıklık" ısteyenler ıse. demokratıkleş- meyı sağlıklı bır eğıtım, sağlıkJı bır top- rak kullanımı. kulturel kalıtı (mırası) da de\ ıngen guç olarak gorduler Bu neden- le aralıksız hep suçlandılar Oluşturulmuş ve oluşturulan bağnaz kadrolan sureklı karşılannda buldular Bu ortam, Turkı- ye'de çıkarlan olan dış guçler tarafından da destek gordu Son yanmyuzyıl bu dumanlı ortam- da Turkıye'dekı bırey lenn kımlığı doğru- larla vetennce beslenemedı Şaşkmlığını gıdencı dıngın ortamlara hıç ka\ uşama- dı Bugun çoğumuza anlamsız gelen soz- cuklerle kulaklan dolarak. beyınlen >o- rularak.yaşamınzorluklannı herkes ken- dınce yenmeye çalıştı Gunumuzdekı "inançsızlık", "saçmalık" gelıp ulkemızın gundemını doldurdu Soralım kendımıze "Yuzde kaçımız vanm yuzyıkla kendini veterince tanıdı. yeterince ülkenin kimli- ğinin oluştuğunu gordu? küreselleşen dümadavann bu bire>lerneieri>leayak- ta duracak. neterij le ktndüerini açüdava- caklar?" Toplumun ayıncı niteliği nasıl oluşa- cak: Bırbınnı ızleyen bu sorularla top- lumsal bır sıkıntının. toplumsal bır bula- nıklığın ıçıne ıtıldığımızı v urgulamak ıs- tıvoruz Gerçekten kendine yeten, ulusu- na ve dunyaya varlıgnı açıklayabılen bı- rey lenn oluşturduğu bır toplum. "soğuk- kanulığuıT "hedefleriıu" yıtırmez Çun- ku onunde sayısız çıkış yolu \ardır Buçıkışyollarına olanak sağlayan top- raklan kullanan bır ulus olarak. "çarpık- ügı". "sıradanlığT ıyı saptamamızgerek- mektedır Eldekı kulturel bınkımın "bu- >uklüğünü" yok saymak, duştuğumuz durumun teme) çıkmazlarından bınsıdır Bu buvukluk. bıreylen besleyecek. dün- va uluslan arasında "avncalıkl)" \er at- mamıza olanak sağlayacak bır nıtelık ta- ^ıyorsa. gundemımızı bu oncelıkle olu^- turmamız gerekır Say dıgımız nedenlerden dolayı doğru- ları egemen kılacak odaklann sınırlı olu- şu. uzun uzun duşunmemızı gerektırmek- tedır "Mdhızlaelimizdenkayannedir?'' "TopJumunıuz bu kayan bu> uk değerie- rin oneminin bilincine kısa suredc uiaşa- bilmeoianağını buiabilecek midir?" Çun- ku elımızden kayan bu ulkenın toprakla- rıdır Altında ve ustunde kımlığımızı olu^turan. oluş.turacak ortak varlıkları- mızdır. kısacası geleceğımızdır "Aynca butun bu oianian kimlergençekleştirmek- tedir." İşte sorun bu soruda duğumlen- mektedır Bu topraklar, kendını yeterin- ce tanımay a olanak verılmeyen halkımız \e odunu >ureklrlığe donuşturen yonetı- cı kadrolanmızın yaklaşımlarıy la zorlan- maktadır Sız, bıreylen sureklı tartışan soru soran. yanıt arayan bır varlık olarak gormezsenız. sivaseti bu topraklann tu- ketilmesi adına surdururseniz, bu kısır donguden çıkamaziinız Onunu v e gele- ceğı goren bır ulke tasarlayamazMnız Herkes dıledığı her şey ı her >erde yapar- sa, bunun adı demokratıkle^me olarak go- rulurse, gıden topraklanmız, kımlığımız. geleceğımız dunya uluslanna dayataca- ğımız u sa\gınhğımız" olacaktır Bır ulke duşunun kı kendı ınbanlan tarafından her koşesı gorunur hızda elden çıkarılıyor Bunun akılla hıçbır ılgısı yoktur, bu "in- tihardır".Boylesı vanlı^langeleneğedo- nuşturen toplum a> ırıcı nıtelıkleny le dun- va uluslan arasında gereklı yen alamaz Ka\gamızbo$una mı? ^anhslann ora- nıveyoğunluğunekadarbuyukolursaol- sun doğrular da bu zemınde yeşerecektır Bır ulkede ınsanlar sureklı değışık yon- lere akı> orlarsa. bu *göçü" buy utecek her yanh) kolayhkla gunluk sıyasette ayakta durmanedenıoluyorsa. bılınçlı her bırey buna uy gun duşunmek v e ev lem gelıştır- mek zorundadır Lzağa gıtmeyelım Her gun duşunce- lennı açıklayan bılım adamlan. uzman- lar, sanatçıiar, bılınçlı her bırey eğer de- nnleştıklen konulann otesıinde ıkıncı bır gorevle kendılennı yukumlu kılıyorlar- sa, boyle bır dırenç odağını yaratıyorlar demektır Çunku herkes her ıstedığını her yerde vapma ozgurlugunu ey leme donuşturur- se. ne doğa. ne arkeolojık alanlar. ne kent- ler ve onu kımlıklı kılan y apıtiar. ne de bu yanlışlara dırenenier kalır Çıınku bızler yıllarca vanlışların kapımıza gelmesını bekledık Butunun ıçınde parça olduğu- muzu unuttuk Bununla ılgılı guç odak- lannı yetennce oluşturamadık Bır yıl oncesını duşunelım Geçen yıl ulkemızde daha çok ağaç vardı Geçen yıl kentler bıraz daha kımlıklıydı Geçen yıl topraklanmız boylesıne altust olma- mıştı Bu gorunur hızın durdurulmasi, yaptığımız ışın ıncelıklenne ulasmamız, kaynağın kurutulmamasından geçmekte- dır Kaynak kurudugu zaman. ulkeyı nı- telıklı kılmak. boyutlannı buyutmek, dunvaya yansımasını sağlamak çok guç- le^ecektır Lmutlanmızın yıtmemesının. gerçek olmasının yolu. herkesın kayTiağın suyu- nun sağlıklı kalmasına yapacagı katkıdan geçmektedır Su bır kez kırlendı mı, ve- receğımız urun de kırlenır Ulkemızın uygarlıklar ulkesi olarak kalması umuduy la 73 Yıllık Laik Cumhuriyet Hayal mi?.. Prof. BAHRİ SAVCI • • nce. Osmanlt Yenıhkçtfen- O ne (muceddıtlenne) bakı- nız Merkezsel krallık oto- rıtelennın salt ıktıdarlanna. onuntıranlıklannadırenme olgusundan yoksundur Soyluluk avncalıklarını kaldırıp. eşıtlık duzenı ısteven. ekonomık ozgurluk ıste- mınde bulunan yenı dınamık bır sosyal katmanı (burjuvası) yoktur Bunun sonu- cu olarak. bu Osmanlı Venılıkçılennın "eşftinsan''(Mulkıyetler uzennde eşıt ko- ruma) îsteklen yoktu Osmanlı ncalı ve yenılıkçılen Amenkan ve Fransız ıhtılal- iennın burjuvay ı da ıçermek uzere. butun yurttaşlar ve ınsanlar ıçın ıstedığı ozgur- İuk-e>ıtlık-mulkıyetbunlannhepsınıkap- sayan auvence ısteme ve onlan sağlama dışe bır sorunları yoktu Doğal olarak merkezsel otonte. bu dort hakkı baskı al- tma alırsa. Osmanlı Yenılıkçılennın, ona dırenmelerı de soz konusu değıldı Onlar boyle bır dırenmeyıdeongoren Amenkan ve Fransız devrımlennı henuz algılama- mışlardı Çunku, bu algıyı e^ınletecek bır sosyal dınamıklen (burjuvalan) yoktu Onun ıçın 1789'u. Istanbul'da ne>e içındekutlayan "cumhuriyetçifrenklere". cumhunvetın. butun merkezsel hukum- darlıklan ıçın gosterdığı tehlıkeden ha- bersız şa^kınlıkla bakıyorlardı Onlann. Osmanlı geleneklenne ve uslubuna sığ- mayan bu "cuşu hunış"lannı. gulumse- meİerlekarşılıyorlardı Ama. Istanbul'da- kı otekı merkezsel mutlakıyet temsılcıle- n de vardı Onlar. Istanbul'dakı Fransız- ların ozgurluk ve eş.ıtlığı sımgeleyen o uzıın ve renklı tuylerle suslu şapkalann- dan rahatsızoluvorlardı \e Osmanlı nca- lıne (devlet adamlarına) yakınıyorlardı Osmanlı ncalı de onlara şu yanıtı \envor- lardı "Buşenlikçilerinbaşlannageçirdik- leri bu serpuşlardan nive rahatsız oluvor- sunuz; onlar. isierlerse, başlanna kazan geçiripşadımanlıklargöstersinler, bundan kime ne?" dıvorlardı Sonra, \lemdar Mustafa Paşa etrafındakı Sened-ı Ittıfak- çılara bakınız Onlann dev ınımı. artık aşı- karlığı bellı olan tanrısal bır ıktıdann yet- mezlığını aşıp. devletın yeryuzu gucunu, \>an'ın kılıcı ıle sağlama zorunluğunun dev ımı olmuştu Bu. Semavüiğe umut bağ- lamaktan vazgeçıp. yeryuzune ınmenın veyaşamı veryuzudeğerlen veguçleny- le duzenlemenın kapısını açmış bulunu- vordu Fakat.temeldekı'iktidarHdevletge- lenekleri'nıaşıp 18 yuzMİınve 1789"un ılkelennın devlet vapısı algılanndan uzaklığı suruvordu Daha sonra. Genç Osmanlılar manve- tığındekıTanzımat'abakınız Bu.bırdev- nmdır "Tannsal kokenle, tannsal nitelik- li vedoiavısi}la mudaksaltlıkdan merkez- sesaltanatsuttası". ınsanlanncan-mal-ırz ve namus değerlenne ve haklanna doku- nulmazlık tanıyordu Bu ne demektı' Pa- dışah gucu. onun ajanlannın eylemlen. halk ınsanının canına. ulu-orta kansmaya- caktı Insancıklann. mallan da canları gı- bı dokunulmaz olacaktı Aynca. msanla- nn ırzı da. padışahın yatak keyfme ajan- lannın zevkıne konu olmayacaktı Sulta- nın Semavı Hukuku. temelde surmekle bırlıkte. msan ve toplum ya>amı. ılkel bo- y utlarda da olsa, çağdaş- \\ rupasal bır du- zenlemeye (Tanzımat'a) bağlan^yordu Derken sahneye. Genç Osmanlılar çık- tı Bunlarla "SemaviHukuk-u Hükümra- nisi" temelde korunmakla bırlıkte. padı- sahın egemenlığıne "halk ortaklığı" (me^rutıyet) geldı Ve kırk yılı aşkın bır suresonra gerçek Batılı aydınlanmaşı ge- tıren bır Mustafa Kemal oİgusu ortay a çık- tı Egemenlık. artık semavatta değıl, yal- nızvevainız yeryuzunde ıdı Yeryuzu- nun en buv uk olausu olan ulusta ıdı Ulu- iun anayasal temsılcısı olan organlarca kullanılırdı Sıvıl toplum dınamıklen de- nen kurumlarına eleştınsını-değerlendır- mesını-katkılarını alırdı Demokratık ve dolayısıyla laık bır ilkeler maazumesi al- tında. geleceğı de karşılama ozu ve yete- negıylesurmeyeteneğı ıçınde bırgelıs.ım çızgısınesahıpcumhunvetyaratılmışolu- yordu Fakat gel gor kı, bu cumhunyet, po- pulızm odunlenyle bır sapma kanalı ıçı- ne deıtılıpdurmuştur Cumhunvet. butun yeryuzu devnmlennın olumlu ozlerıyle beslenmış kendı gerçeğınden. gene eskı eskıllıgıne(arkaıklığıne)dondurulmekıs- tenmektedır' ^0 yıllık laık cumhunyet, geçersız bır du:> kıhnmaya uğra^ılıyor Evet. ulkemızde bugun. bır gerilemeci- lik havasi estınlmektedır Bunun sahıbı Retah'tır. tasıyıcısı da Tansu Hanım ve onun emır kulu durumuna duşmuş olan D\ Pdır Onun ıçın demokrası. kendısmın ımhasınıdahı koruma sistemıdır' Madem kı demokrası var. Semavatçı olarak orgut- lenıp laık cumhunyetı tahvıl. tebdıl tağ- yır hakkımı bu cumhunvet kabul edıp ko- rumalıdır da Hele. v uzde 20"lı bır taşı- macının desteğıv le kendı y uzde 21 'lı var- lığıvla ıktıdar olunca. artık. devlet artık "ben" olurum (L'Etat Cet moı) Butun kadrolanyla* Is.te bugun Turkıye"de. 7 0 yıllık cumhunyetı bır geçmı^ hayal kıl- mayadurmuşbırsemavatçılık hulyası var- dır' Bu durum kar^ısında butun ınsanlan- mız duşunmek zorundadırlar Osmanlı muceddıtlennden ben. sureklı bırgelışım halınde ızlenenyolunvardığılaık cumhu- nyetbırhayaf degıldı ıse. onu. yalnızAna- yasa Mahkemesrnm değıl. sağı-solu ıle. butun çağdaşçılannbırleşıksavunmasına almaktan başka yol voktur ba^ka umar yoktur Tanhımızın butun kahraman akımlanna ıhanet edılmek ıstenmıyorsa. 70 yılı. "dıiştegeçmişbir hayal" kılmamak gerekır TARTIŞMA Hacı Bektaş'ı Niye Seviyorum... H acı Bektaş'ı sevmemın bır değıl. bın bır nedenı var Hangı bırını soyleyeyım1 En lyısı akİıma geldığı gıbı sıralamak Alçakgonullu olduğu. kendını ınsandan başka bır şeye benzetmedığı ıçın. ınsanı. akıl. mantıkdışı yasaklarla sınırlamadığı ıçın kadını çuvala sokmadığı. okumasını ıstedığı. erkekle aralarına kaç-goç kovmadığı. kadınla erkeğı eşıt gorduğu ıçın, ınsanlar arasında dıl, dın. mezhep, ırk. ınanan- ınanmayan aynmı yapmadığı ıçın. Tann'ya korkuy la değıl, sev gıj le ulaşılabıleceğını gosterdığı. Tann'yı ınsanda gorduğu. ınsanı Tanrı bıldığı ıçın, Hac dıye ınsanlan çollere gondermedığı ıçın. Olgun ınsan olmanın yolunun bılgı ve sev gıden geçtıgını gosterdığı ıçın. Tum hayvanlan sevdığı, çağının bır hayvan hakJan koruyucusu olduğu, hele hele domuza sahıp çıktığı ıçın zalımlerle uzlaşmadıgı ıçın. Insanlan oturup tuketmeye mıskınlığe değıl. uretıme. hakça uleşıme yonelttığı ıçın Softalıktan. bağnazlıktan hoşlanmadığı ıçın. Kov'cuları sevmedığı. kovculuğa ızın vermedığı ıçın. Hurafelenn değıl. bılımın yolunu gosterdığı ıçın. ÖlünTu değıl. vaşam'ı yucelttığı ıçın, ıçkıyı haram kılmadığı. guzel sozu sevdığı. sozu guzelleştırdığı ıçın. Yunusa kapısını açtığı. ona 'nefes' onererek şıır od'unu (ateşını) yaktığı ıçın, Amacına ulaşmak ıçın her yolu geçerlı kabul etmedığı. durust olduğu ıçın. Gucu. sılahı, asmayı. kesmeyı değıl. aklın yolunu seçtığı. banşçı olduğu ıçın. bugun savaşımını verdığımızpek çok değenn. 700 yıl once savaşımcısı olduğu ıçın Ataftırkie ay nı hamurdan olduğu kulluğu değıl. ınsana ınsan olmayı oğrettığı ıçın. ınsanlann gozunu boyayıp. saflıklanndan yararlanarak onlan somurmedığı ıçın. butun bılge kışılenn oğutledığı. ınsanın kendısıne yapılmasını ıstemedığını başkalanna yapmaması. kurahnı o da oğutledığı ıçın. yıne butun bılge kışıler gıbı. ınsanı kendını bılmeye yonelttığı. kendını bıldığı ıçın, Bugun kendı adıyla anılan, Anadolu'nun ortasında şıpşınn bır kasaba bıraktığı ıçın, Şe>h Bedrettin'e Pir Sultan'a daha nıce bılge ve ozana esın kaynağı olduğu ıçın. Turk şıınne. yazınına. sanatına "700 vıldır "nefes' verdığııçın. Alevı-Bektaşı olmadığım halde benı kabul ettığı ıçın. Bugun onun gıbı duşunenler kotuluğe uğradığı. oldurulduğu yakıldığı ıçın. felsefenın, gunumuzde, soyguncuların, somuruculerın 'yükselen değerierinden' sayılmadığı ıçın, bunca erdemın yalnızca bırının bıle bır ınsanda bulunmasının onu sevmeye yeteceğını bıze oğrettığı ıçın. ve bencıleyın bır kuçuk Turk şaırının duşlenne gırerek Hacı Bektaş Destanf nı yazdırdığı. adımı adıyla buyuttuğu ıçın onu çok seviyorum Abdıilkadir Paksov GIPUR-VUAL gururla taşıyor yuvalannıza. Şimdi TUM SEÇKIN MEFRÜŞATÇILARDA TAÇ ANA BAYİLERİ: ZORPAŞ İSTANBUL (0-212) S20 67 33 Pbx hks (0-212)512 17 12 ZORLÜ DENİZLİ (0-258) 265 06 34 - 264 93 34-35 Faks (0-258)265 08 33 ZORLU TRABZON (0-462) 322 28 97 - 321 23 73 hki. (0-462) 321 96 34