Katalog

SAYFA CUMHURİYET 22 MAYIS 1996 ÇARŞAMB/ HABERLER TEDAŞ Komisyonu üyeleri • ANKARA (Cumhuriyet Bürosu)-DYPGenel Başkanı Tansu ÇiJler ve eski Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Şinasi Altıner hakkında TEDAŞ ihalelerinde >apılan yolsuzluk iddialanyla ilgili olarak kurulan Meclis soruşturma komisyonlannın üyeleri TBMM Genel Kurulu'nda kura ile belirlendi. 15"er kişiden oluşan ikı ayrı komisyon da yarın Meclis'te toplanarak başkan. sözcü ve kâtip üyeleri belirleyecek. Dinç Bilgin'e suç duyurusu • İstanbul Haber Ser\isi - Gazetelerın vereceğinı duvurduğu promosyonlann rekJamlarda sayılan özelliklere sahip olmaması \atandaşlann şikâyetine yol açıyor. Refik Ceylan adlı bir yurttaş. Yeni Yüzyıl gazetesınin i İ9 kupon karşıiığında vereceğıni duyurduğu "süpercep bilgiyarı'nın vaat edildiği gibi çıkmamasi üzerine gazetinın sahibi Dinç Bilgin hakkında Küçükçekmece Cumhuriyet Savcilığı'na "dolandıncılık" iddiasıyla suç duyurusunda bulundu. Akis'e dağıtım boykotu • Haber Merkezi - Birleşik Basın Dağıtım A.Ş. ile Yay- Sat Yayın Satış Pazarlama \e Dağıtım A.Ş.. yazılı basın kuruluşları tarafından düzenlenen tebliğ uyannca. Akis gazetesinın dağıtımını yapmayacaklannı \e bu promosyon nedeniv le sorumluluk kabul etmeyeceklerini bildirdiler. Dağıtım kuruluşları tarafından yapılan ortak açıklamada. "Akis gazetesi. herokuyucuya kupon karşılığı cip \ereceğinı duy urmuş. promosyon siiresince gazete fıvatlannın hangi oranda arttırılacağı \e okurlara nasıl \erileceğıne ilışkin ınandırıcı birproje dağıtım şirketlerine sunulmadığı gibi tebliğin içerdiği teminatlarda verilmemıştır" denildi. Zeytinyağı açıklaması • ANKARA (Cumhuriyet Bürosu)- Dış Ticaret Müsteşarlığı (DTM). Yunanistan'ın Italya'ya ihraç ettiği zeytinyağlanna Türkiye'den ithal ettiği fındıkyağlarını karıştırdığını açıkladı. DTM Italva'nın soruşturma açmasıyla sonuçlanan bu olayda Türkıye'nin hıçbirsuçunun bulunmadığı \urgulundı. DTM'den dün vapılan açıklamada. bazı uazetelerde. Tiirkiye'nin Italya'ya ihraç ettiği zeytinyağlarına. fındıkyağı karıştınldığı. İtalyan yetkililerinin de Türkiye'ye soruşturma açtığı yönünde haberler olduğu hatırlatıldı. Ağar'i pnotesto için açlık grevi • İZMİR (Cumhuriyet Ege Bürosu)- Buca Cezaevi"nde birgurup siyasi rutukfunun Mehmet Ağar'ı protesto amacıyla açlık gre\ ine başladığı öğrenildi. Ağar'ın Adalet Bakanı olmasından sonra cezae\ lerinde saldınların yoğunlaştığını savlayan TlYAD'lı aileler. Ağarın göre\ ınden istifa etmesinı isterken açlık gre\inin Ağar"ın görevinden ayrılmasına dek süreceaini de açıkladı. TİYAD'lı aileler. yakınlarının açlık gre\ ini desteklemek amacıyla bugün Buca Cezaev i önünde toplanarak açıklama yapacakları bildirildi. Uyuşturucu operasyonu • İstanbul Haber Servisi - İstanbul Emniyet Müdürlüğü'ne bağlı ekiplerin gerçekleştirdikleri 3 ayrı operasyonda toplam 37.5 kilogram eroin ele geçirildı. Olayla ilgili olarak 7 si yabancı uyruklu21 kişi yakalanarak gözaltına alındı. İstanbul Narkotik Şube müdürlüğü'ne bağlı ekiplerin istihbarat çalışmaları sonucu gerçekleştinlen operasyonlarda. yurtdışına göndenlmek üzere özel olarak hazırlanmış mobilvalann içerisinde 30 Sanyer. Fatih \e Beşiktaş'ta 3 ve Küçükçekmece \e çe\ resinde de 4 buçuk kilogram eroin ele geçirildi. DYP liderinin örtülü ödenekteki suskunluğu, DYP'lileri çileden çıkardı 'Çîfler hesapvermelTBaskı artıyor Tansu Çiller'in örtülü ödenek konusu ve koalisyon ortağı ANAP'a karşı suskunluğu, DYP'dekrrahatsızJığı tırmandırdı. İsyan noktasına gelen bazı DYP milieh ekilleri, Çiller'e örtülü ödenek skandalına açıklama yapması için baskıyı arttırırken koalisyonun devam edip etmeyeceği konusunda net bir tavır konulmasını istediler. Gölhan-O da muhalif OS.MAN AVDOCAN ANKARA - Tansu Çil- ler'in. örtülü ödeneğin kul- lanımı konusundaki iddialar karşısında sessiz kalmakta ısrar etmesi. DYP'deki ra- hatsızlığı tırmandırdı. Genel Başkan Yardımcı- Cevheri- Çiller'i terk etti ları Hasan Ekinci \e Hasan Pekerdışındaki parti yönc- ticileri tarafından savunul- mayan Çiller'in. örtülü öde- nek skandalı için Cunıhur- başkanı Süleyman Demirel ve Başbakan \lesut Yılmaz'a açıklama yapmasını isteyen DYP'liler.'TBMMgrubûve Serdaroğlu- DYP suçsuz Genel İdare Kurulu'nu |G)K) acil toplantıya çagır- dılar. Çiller'i gözden çıkarma noktasına gelen GİK üyele- nnden Cavit Çağlar. "Ben bu işten rahatsı/ım. Çiller bu hesabı >eremezse IA P'nin başında inandırıcılığını y iti- Çağlar- Bu işten rahatsızım rir" dedi. Rıfat Serdaroğlu da "DV P'nin hiçbir kabahati yok. Ama olay, DS P'nin üze- rineyapıştı. Çiller'in, D\ P'vi yıpratmayahakkıyok"diyc konuştu. «.oalisyon ortağı ANAP'ın Meclis soruştumıalanna des- tek vermesi. örtülü ödenek iddialarını gündeme getir- mesı ve örtülü ödeneğin kul- lanımı konusunda Tan.su Çil- ler'in suskuıı kalması. DYP'yi isyan noktasınage- tırdi. DYP Genel Başkanı Tansu Çiller'in karşısında oluşan cepheye. en yakınında yer alan Necmettin Cetheri. Mehmet Cölhan ve Yaşar Dedelek aibi ı\ıınler de ka- tıldı. Çiller'in kurmavları. "Di'vletin başındaki cum- hurbaşkanından gizlenen bir de\ let sırn olama/"dı> erek lıderlerınden açıklama yap- ınasını isterken bu hafta açrk- lamavapılmaması durumun- da ımza toplanarak TBMM ürubu ve GİK'in acil top- lantıya çağnlması benim- sendı. DYP Çiller'in, RP de Erbakan'ın malvarlığı konusunda DSP'yi bilgilendirecek Kuşkulu servette ıımut DSPERGl N AKSQ\ ANKARA - DYP Tansu Çiller. RP de Necmettin Er- bakan'ın servetı hakkında karşılıklı olarak verilen so- ruşturma önergelerinin TBMM Genel Kurulu'nda reddedilebilmesini sağlamak için umutlannı DSP've baö- ladı.DYPveRPyöneticıle- rinin. ıki liderin maKarlık- lan ile ilgili soruşturma öner- gesinin TBMM Genel Ku- rulu'nda görüşülmesinden önce. yanlarına çekmek ıs- tedikleriDSP'lilenekbelge- lerle bilüilendireceklerı öğ- renildi. DSP Trabzon Milet- vekili Hikmet Sanıi Türk. bilgilendirmeönerisının RP ve DYP'den geldiğini belır- terek "Taraflann \erecekle- ri bilgileri dikkate alarak. her iki önerge ile ilgili son kararımızt \ereceğiz~ dedi. RP ve DYP. Erbakan ile Çiller'in malvarlığına iliş- kin soruşturma önergelerinin TBMM'de reddedilmesini sağlayabilmek için DSP'yi yanlanna çekmenin yolları- nı anyorlar. RP Grup Başkamekili Şe\ketKazan'ın. İErbakan'ın malvarlığı ile ilgili önerge- niıı görüşülmesinden önce, DSP'lileri bilgilendirecegi öğrenildi. DSP'lilere. lider- leri hakkında verilen soruş- turma önergesınin hukuka aykırı olduğunu kanıtlama- ya çalişacağj bildirilen Ka- zan'ın.önümüzdekı günler- de DSP'lilerle görüşeceği kaydedildi. Bilgilendirme önerisinin RP'den geldiğini belirten DSP Trabzon~Milet\ekili Prof. Dr. Hikmet Sami Türk. RP'lileri dinledikten sonra kararlannı \ereceklerini be- lirterek. şunlan kayderti: "Millenekilleri hakkında zamanaşımı işlemez. Erba- kan'ın millettekili olmadığı bir dönem \ ar. 1980'den son- raki dönenıde milletAekilliği düşmüştür. O dönemde de zamanaşımı işlemiştir. D\ P'nin isnat ettiği iddiala- ra konu olan dönemde, za- manaşımı dolmuşsadolmuş- tur. Bu nedenle. ceza bakı- mından mahkûm edemezsi- niz. Erbakan hakkında veri- len soruşturma önergesinde bir tereddütiimiiz»an Çün- kü soruştuma önergesi ba- DSP karar Verecek Bilgilendirme önerilerinin DYP ve RP'den geldiğini söyleyen DSP Trabzon Milletvekili Hikmet Sami Türk. taraflann verecekleri bilgileri dikkate alarak. her iki önerge ile ilgili son kararlarını vereceklerini belirtti. kanlann \e başbakanların görevleri iie ilgili suçlardan dolayı verilir. Anıa araştırma önergesi her konuda \erile- bilir. Önergede Erbakan'a isnatedileo, 1969\ üında mil- lehekili olduğu zaman \er- diği mal bildirimindeki.3 bin 200 lira milletvekili maaşı- dır. Bunun dışında geliri ol- madığı halde servetini nasıl edindiği gündeme getirili- >or." Türk. Erbakan'ın I^SOön- eesi bakanlık ve başbakan- lık yaptığı dönemin toplam 3 y ılı geçmediğini. ancak bu dönemin soruşturma konu- su y apı labileceûini \ uruula- dı.' Türk. ~Odönemde migö- re> ini kötüye kullanarak bu mallan edindi? Bunun tabii ki açıklığa ka% uşması la/jm. Bu konuda araştırma öner- gesi \erilebilir" dedi. CUMHURBAŞKANI DEMİREL., DENEYİMİNİ KONIŞTIRDL 'Siyaset, kurtlar sofrasıdır'ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel. zor bir iş olduğunu v urguladığı siyaset için "Cennet değildir, kurtlar sofrasıdır \e acıması/dır. Herkes birbirinezeytin dalı u/atmaz" dedi. L'lusal birliğin çimentosunun Atatürk sevgisi olduğunu vurgulayan Demirel. seçim meydanlannda kaptırmamaya büyük özen gösterdigi fötr şapkasını. bir öfirenciye armağan etti. • Cumhurbaşkanı Demirel, e§i ~ Nazmiye Demirel ile birlikte Türk Egitim Derneği (TED) Ankara Koleji'nin ilk kısmını ziyaret etti. TED Radyosu'nun canlı yayınına katılan Demirel'e "geçmiş olsun" dileklerini ileten öğrenciler. laik Türkiye Cumhuriyetrne yönelik saldırıyı kınadıklarını belirttiler. Radyoda öğrencilerin sorularını yanıtlayan Demirel. -Gerçekleştirmek istediklerintzin ne kadarını uygulama fırsatı buldunuz" sorusuna. hizmetlerinin çoğunu Cunıhurba^kanL"Burasıhür\est > rbestbirülkedir. Herşey konuşulur"dedi gerçekleştirdiğıni. içinde bir ukde kalmadıgını kaydetti. Bir öğrencinin Türk halkına aktarmak istediği en önemli me>ajlarını sorması üzerine. Demirel. ilk mesajınııı "biriik beraberlik, dirlik. düzenlik. kardeşlik. herkesin birbirini kueaklaması". dığerınin de "millete, de\lete, demokrashe inanç" oldııöunu sövledi.. Rıfat Serdaroğlu. -Buolay- ların konuşulması lazını. Bu paranın nereye harcandığı konusunda biİgimizyok. \a- sal zorunluluklarını hiliyo- ruz. Ama ortada bir olay var ve bu olay. DS P'nin üzerine yapıştı kaldı. Bu suskunluğu anlamakmümkündeğıTdı- ye konuştu. Siyasi bırsaldı- rıyla karşı karşıya oldukla- rını vekonununaçıkltğaka- v uşmasinı istediklerini bildi- ren Serdaroğlu. tek çıkış yo- lunun Çiller'in Cumhurbaş- kanı Demirel'e bilgi verme- si olduğunu savundu. Çil- ler'in örtülü ödeneğin kulla- nımında göre\ lendirdiğı Özel Kalem Müdürü Akın İstan- bullu'yu da eleştiren Serda- roğlu. şöy le konuştu: "Özel kalem müdürü bi- liyor. Bu da rahatsızlık oluş- turuyor. Bizim siyasi sorum- luluğumuz var milletvekili olarak ama Akın Istanbul- lu'nun hiçbir sorumluluğu yok. Bir menıur. Biz onun bildiklerini de bilmek istemi- yoruz. Başbakan onu u> gun görmüş «öre\lendirmiş. bi- zim derdimiz değil. Ama DYP'nin hiçbir kabahati yok." GİK üyesi Bursa Millefve- kili Ca\it Çağlar da örtülü ödenek konusunda DYP'nın kendisini sıkıntıy a soktuğu- nu belirterek "Ovsa, olay Tansu Hanım'ın, D\ P'nin degir dedi. Çiller'in. örtülü ödenek için cumhurbaşkanı ya da başbakana bilgi \ermesı ge- rektiğini ifade eden Çağlar. "Açıklaması lazını ki biz de bu işi savunabilecek durum- da olabilelim. Ben savuna- mıvorum" dive konuştu. Baykal, parlamento çoğunluğuna sahip yeni hükümete ihtiyaç duyulduğunu söyledi Baykal'dan Çjfler'in önerisine destek (Cumhuriyet Bürosu)- DYP Genel Başkanı Tansu Çiller'in. "yeni hükümet" arayışına CHP Genel Başkanı Deniz Baykal'dan destek geldi. Baykal. Çiller'in. "Azınlık hükümeti. reformları yapamıyorsa çoğunluk hükümeti kuranz'" sözlerine. "Türkiye'nin pariamentoda istikrarlı bir çoğunluğa sahip yeni bir hükümete ihtiyacı \ar" diyerek destek verdi. Azınlık hükümeti formülünü. DSP Genel Başkanı Bülent Ece\it'in desteklediğini belirten Baykal. "Bu formülü ortaya atanlann Türkiye'ye borcu >ar. O borcu ödemeliler" diy e konuştu. Baykal'ın. partisinin Meclis grup toplantısında yaptığı konuşmada. erkeıı seçim yerine "yeni hükümet" formülünü se.sleııdirmesi. CHP'nin de koalisyona göz kırptığı yorumlanna neden olurken Baykal. amaçlarının koalisvonda yeralmak olmadığı görüşünü dile getirdi. Anayasa Mahkemesi'nin. gü\enoylamasını iptal etmesi nedeniyle hükümetin "askıda" olduğunu savunan Baykal. bu nedenle veni bir hükümete gereksinim duyulduğunu vurguladı. Baykal. CHP'nin yeni hükümette yer almasi için bu önenyi getirdikleri iddialannın gerçekle ilgisi olmadığını belirterek sözlerini şöyle sürdürdü: "Bizim böyle bir hesabımız yok. Bizim önerilerimiz, CHP'nin yararları açısından vapılmamaktadır. Bi/im için önem taşıyan. Türkiye'nin yarandır. Türkiye'nin yaran, pariamentoda istikrarlı çoğunluğa dayalı bir hükümettir. Bu, seçime girerken ANASOL kuracağız. Yılmaz'ı başbakan yapaeağız' dhenlerin hükümeti kurmasnla gerçekleşir. Seçimden önee. 'Ben ANAP'la hükümet olacağım" diyeceksin, seçimden sonra "Ben yokunı' diyeceksin. Böyleşey olabilir mi? Şimdi, hükümetmiş gibi dav ranan insanların oluşturduğu bir heyete değiL gerçek bir hükümete ihtiyaç var." Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'i hedef alan suikast girişimini de değerlendiren CHP Genel Başkam Deniz Bav kal. her toplumda ruhsal zaafiyet içinde bulunan insanlar olduğunu. ancak bu girişimin bu noktaya ındirgenmesinin yanliş olduğunu söviedi. GöRÜŞ G L O B A L POLİTİKÜLTLR ERGİN YILDIZOĞLU İç İçe Üçgenler Soğuk savaş sonrası dönemde ABD'nin Uzakdo- ğu'da zorlandığı görülüyor. ABD, geçen yıllarda, Ja- ponya ile bir ticaret savaşının eşiğinden son anda dön- müştü. Şimdi Çin ile bir başka ticaret savaşının eşi- ğine geldi. ABD'nin gerek Japonya gerekse de Çin ile yaşadığı çelişk'üerin ilk anda görüldüğünden çok daha karmaşık olduğu anlaşılıyor. Avrupa'yı da kap- sayan ve birbiri ıçine geçmiş üç ilişkiler üçgenınden bahsetmek mümkün. En altta ise ABD'nin göreli eko- nomik üstünlüğünün zayıflamasıyla, istikrarsızlık ka- zanan küresel hegemonya ilişkileri var. Geçen hafta. ABD, bilgisayarprogramları. müzik ve eglence ürünlerine ilişkin telif haklarını korumadığı ve ABD ürünlerinin kopya edilmesine göz yumduğu için Çin'e 2 milyar dolar tutannda bir ticaret ambargosu uygulayacağını açıkladı. Çin yetkilileri hemen sert bir cevapla, misilleme olarak ABD ürünlerine ambargo uygulayacaklarını açıkladılar. Çin, 1.5 milyar nüfuslu ve iki haneli rakamlara ulaşan bir hızla büyüyen bir iç pazara sahip. Çin yetkilileri, bu pazarı ABD şirketle- rine kapatabileceklerinı ifade ettiler. Böylece iki ülke bir ticaret savaşının eşiğine geldi. Çin'in toplam ihracatınınyüzde40'ını ABD'yeyap- masına karşılık, ABD ihracatının içinde Çin'in payı yüzde 2'den az. Öyleyse. bu çatışmadan Çin'in da- ha zararlı çıkacağı sonucuna ulaşılarak, ambargo- nun uygulanmaya konacağı 17 haziran tarihine ka- dar bir uzlaşmaya varılabileceği düşünülebilir. Bir ola- sılıkla da böyle olacaktır. Ancak uzun dönemli eğilim- ler açısından manzaralarbirazfarklı. Burada ABD'nin Çin pazannı kaybetmesinin sadece ekonomik değil, bir seri politık sonuca da yol açabileceği ve ABD'nin uluslararası hegemonyas/ndaki zayıflamayı hızlandı- racağı, böylece de uluslararası politik dengeleri bu- güne göre çok hassas ve istikrarsız bir konuma ite- ceği söylenebilir. ABD hegemonyası zayıflarken, henüz ortada yeri- ne beiirgin bir aday yok. Ancak aday adayı olan ül- keler var. Gerçekleşmesi tehlikeye girdikçe. aday adaylığı zayıflayan Avrupa Birliği'ne karşılık. kısa dö- nemde Japonyanın, ama uzun dönemde Çin'in öne çıkmaya başlayarak ABD-Avrupa-Japonya üçgenini kesen yeni bir ılişkıler/hegemonik rekabet üçgeni oluşturmaya başladığı görülüyor. ABD ve Japonya ara- sındaki ticarı anlaşmazlıklar sırasında görüldüğü gi- bi. Avrupa üçgenin diğer ucu olarak devreye giriyor, ABD ile uyumsuzluk içinde olan ekonomiye/devlete yanaşarak avantajlar elde etmeye başl/yordu. Şimdi, Çin-ABD ilişkilerinde, Çin'in kamyon ve havacılık en- düstrisinde bazı kontratlarda. Avrupa şirketlerini ABD şirketlerine tercih etmış olması ile yeni bir üçgen oluş- tu. İç içe geçmiş üçgenler bu ikisiyle de sınırlı değil. ABD'nin Uzakdoğu'da varlığını etkin bir şekilde sür- dürmeye devam edebilmesi için, Japonya ile olan ilişkilerinin, Japonya'nın Çin'le olan ilişkilerden daha uyumlu ve sıcak olması gerekiyor. Kısacası Çin'in nükleer ve askeri tehdidi ve bölgede etkisini yaygın- laştırma olasılıklarının yarattığı tehlikeler yüzünden Japonya'nın ABD'nin askeri gücüne gereksinim duy- ması gerekiyor. Ancak Japonya'nın ABD'nin artık doymaya başlamış ve rekabet gücü yüksek şirket- lerce kontrol edilen pazarına karşılık. yeni gelışen Çin pazarına önem vermeye başlaması, Çin'in teknolo- jik gereksinımlerinı karşılayabilecek durumda olma- sı, bu uçgende de ABD'nin konumunu zorlaştınyor. Diğer taraftan Wall Street Journal'ın aktardığına gö- re Japonya'da devlet mekanizması içinde önemli bir nüfuz kaynaması yaşanıyor. Savunma Bakanlığı, II. Dünya Savaşfndan bu yana ilk defa Maliye Bakan- lığı'nın vesayetinden kurtularak ABD'nin deteşviki ile rüştünü ispat etmeye ve uluslararası planda sorum- luluk üstlenmeye hazırlanıyor. Japonya ekonomik durgunluktan çıkmaya başladığı bu sene, büyüme hı- zının ABD'yi geçmesi beklendiğı, diğer bir deyişle dünya ekonomisinde tekrar etkiye sahip olmaya baş- layacağı bir dönemde, askeri olarak da etkisini art- tırmaya hazırlanıyor. Bunlara karşılık ABD yönetiminin dış ekonomik po- litikası ciddi bir iç çelişkiyle karşı karşıya. ABD eko- nomisinin geleneksel gücünü oluşturan otomotiv ve havacılık sanayii, Avrupa ve Japon şirketleri karşısın- da yaşam savaşı veriyor. Bu yüzden hızla genişleyen ve derinleşen Çin pazarına gereksinımi var. Buna kar- şılık ABD'nin gelecek dönemde lider endüstrisi olma- ya aday ve belki de hegemonyasını yeniden kurma- sına yardımcı olabilecek bılgisayar yazılımları ve eğ- lence endüstrisi, gelecekteki piyasalarını korumak için telif haklannın savunulmas/nı ve hırsızlığın engel- lenmesini, böylece bilgi tekelini elindetutmayı garan- tilemeyı istiyor. Bu iki endüstrinin dış politika gerek- sinimleri ister istemez farklılaşıyor. Havacılık ve oto- motiv. Çin pazarının açık kalması için uzlaşma ister- ken. bılgisayar yazılımları ve eğlence endüstrisi, te- kel ayrıcalıklannı korumak için sertlik yanlısı. Bu fark- lılaşma ABD dış politikasının bütünlüğünü bozuyor. Özetle. iç içe geçen uluslararası çelişkiler içinde kü- resel ekonomik ve politik dengeler gittikçe hassas- laşıyor ve zayıflıyor. / DR. ÜMİT KARDAŞ (Emekli YargıçAlbay) Hukuk devletinde. devleti yönetenlerin hiçbir işlem ve eylemi yargı denetimi dışın- da bırakılamaz. Bu ilke, bugün hukuk dev- leti anlayışmın idare hukuku alanına yansı- masının bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Öncelikle başbakana örtülü ödenek kullan- ma yetkisi verilmesi sonucu, bu ödeneğin kullanılmasının idare hukuku bakımından ne çeşit bir idari tasarruf olduğunu tartışmak gerekmektedir. 1) Genel olarak; idarenın hukuka bağlılığı kuralı, hukuk devletının birsonucudur. Ancak idare birta- kım zorluklan aşabilmek için kendisine hu- kuk kuralları içinde bir eylem serbestliği ve- rilmesinı, başka bir deyişle kendisine serbest bir eylem alanı ayrılmasını ister. Aslında böy- le bir serbestliğe de gerek vardır. Çünkü ida- renin işlevınde. kamu yararı düşüncesi ege- mendir. Bundan dolayı idare, hukuk kural- ları içinde devınmekle beraber, işlevi salt hukuk kurallarını uygulamak olmacîığından. kamunun çıkarları açısından birtakım işlem ve eylemleri yapacaktır. Yani idarenin göre- vi hukuk kuralları içinde genel çıkarları ya- şama alanında gerçekleştirmektir. Bu ne- denle de hukuka bağlılık kuralı bir dış sınır oluşturur. Bunun sonucu olarak idarenin ça- lışmalarını dıştan sınırlayan yasa, amacı da belirterek idarenin varmak istediğiyönü gös- termelidir. (Sıddık Sami Onar - "İdare Hu- kukunun Umumi EsasJan" c. 1 sh. 430) Eğer yasada bu amaç belirtilmiş ise bu amaca bağ- lı kalmak. amaç belirtilmemış ise genel ola- rak kamu yararı amacından ayrılmamak ko- şulu ile idare serbestçe devinebilecektir. iş- te bu idarenin takdir gücüdür. Ancak idare- Hukuk devletinde örtülü ödenek ye tanınan bu takdir gücu. idarenin hukuka bağlılığına bir istisna oluşturmamakta ve idareye hukuk dışı olağanüstü bir güç ve yetkı tanıması anlamına gelmemektedir. Ya- ni idarenin takdir gücü ile takdirı tasarrufla- n arasında önemli birayırım vardır. Takdir gü- cü hukuk devletinde hukuk kurallarına bağ- lı olarak kullanılabılir. Takdiri tasarruflar ise hikmeti-hükümet ve polis-devlet anlayışla- rının bir sonucu olup, hukuk kuralları ile bağ- lı hiçbir öğesi yokfur. (Onar - age, sh. 433) ve bugün takdiri tasarruf anlayışı ve katego- risi tamamen kalkmıştır. 2) İdarenin takdir gücü ve yetkisinin sı- nırlan idare hukuk kuralfannm kendisine yapıl- masını buyurduğu (emrettiği) ya'da yapma- mayı zorunlu tuttuğu hususlarda, takdir güç ve yetkisinin bulunduğundan söz edemez. Takdir güç ve yetkisi kullanılırken gere- ken incelemenin yapılması ve bundan olu- şacak ciddi bir kanıya dayanılarak bu yet- kinin kullanılması zorunludur. Bunların dışında en önemlisi, idare takdir güç ve yetkisini amaca uygun olarak kullan- mak zorundadır. Eğer bu güç ve yetki, s.öz konusu amaca uygun kullanılmamış ise bu hakkın kötüye kullanılması sonucunu do- ğurur. idarenin takdir gücü kamu çıkanna bağ- lıdır. Bu nedenle de amaç önemli bir öğe ola- rak ortaya çıkmaktadır. Çünkü takdir yetki- si keyfilik anlamına gelmemektedir. idarenin ızlediğı amacın kişısel, siyasal ya da hatta duygusal olduğunu gösterir olayiarın orta- ya çıkarılıp kamtlanması, amaç öğesinin sa- katlığını ve yetkin'ın saptınldığını gösterebı- lir. Demek ki bu yetkinın kullanılması belirt- tiğimiz yönlerden yargısal denetime tabidir. Danıştay içtihatlan da bu yöndedir. 3) Başbakanın, örtülü ödenek ile ilgili ta- sarruflannın hukuksal niteliği: Başbakan, örtülü ödenek kullanma yetki- sini konuya ilişkin Muhasebe-i Umumiye Kanunu'nun 77. maddesinden almaktadır. Bu maddede belirtilen amaçlar için devlet hazinesinden bir miktar parayı (Başbakan- lık pütçesi içinde bulunan) kullanabilecek- tir. işte burada başbakan takdir güç ve yet- kisini kullanırken söz konusu amaçlar için ıs- tenen paranın, isteyen kurumun gerçek ge- reksinmesi olup olmadığını araştıracak ve eğer bu para verilmiş ise yerinde kullanılıp kulla- nılmadığını da denetleyecektir. Yani başba- kan kanunda belirtilen amaçlar için kendi- sine bir gereksinme belirtildiği zaman veri- leri de göz önüne alarak söz konusu para- nın bu alanlarda serbestçe kullanılmasını sağlayacaktır. Ancak bu ödeneğin amaçla- rı dışında siyasal ya da kışisel nedenlerle kullanıldığı iddiası varsa bu söz konusu tak- dir güç ve yetkisinin kamu yararı amacı dı- şında kullanılması, yani bir hakkın kötüye kul- lanılması anlamına geleceği açıktır. Ve bu du- rum bu tasarrufun yargısal denetime tabi olduğunu gösterir. Bu ödeneği amacı dışın- da kullandığı iddia olunan başbakan. eğer bu iddia ispatlanır ise cezai ve hukuki yön- den sorumlu olur. Hata başbakanın söz ko- nusu örtülü ödenekten yararlanan kurumla- rın verilen parayı yerinde harcayıp harca- madıklarını denetleme yukümlüluğu vardır. Çünkü böyle bir ödeneği kullanmak müthiş bir sorumluluktur. Ve bunun devlet sırn spe- külasyonu ile örtülmesi olanaklı değildir. Mali denetim açısından idarenin hiçbir harcaması mali denetim dışında bırakılamaz. 1982 Anayasasfnın 160. maddesinde Sayıştay'ın genel ve kat- ma bütçeli dairelerın tüm gelır ve giderleri ile mallannı TBMM adına denetleyeceği ve so- rumluların hesap ve işlemlerini kesin hükme bağlayacağı ve kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hükme bağlama işlerinı yapa- cağı belirtilmiş, son fıkrada bunun tek istis- nası olarak Silahlı Kuvvetler elinde bulunan malların denetlenme usullerinin Milli Savun- ma hizmetlerinin gerektirdiği gizlilik esas- larına uygun olarak kanunla düzenleneceğı öngörülmüştür. Yani mali denetim dışında kalmayıp gizli- lik esaslarına göre denetlenecek olan tek istisna. anayasaca ongörülen Silahlı Kuvvet- ler elindeki devlet mallarıdır. Başkaca bir ıs- tısna da yoktur. Yani Başbakan'ın kullandı- ğı örtülü ödeneğin Sayıştay'ın mali deneti- mi dışında kalması hukuken olanaklı değil- dir. Çünkü anayasa böyle bir istisnayı ongör- memiştir. Bu çelişki nereden kaynaklanmak- tadır. Muhasebe-i Umumiye Kanunu'nun 77. maddesi 19.2.1963 tarihınde değiştiril- miştir. Oysa Anayasa 1982 tarihlıdir. Söz ko- nusu kanunun 77. maddesi 1982 Anayasa- sı'nın 16. maddesi karşısında anayasaya aykırı olarak yerinde kalmıştır. Bu madde açıkça anayasaya aykındır. Önerimiz: Kanımızca. başbakanın böyle bir örtülü ödenek kullanmasına gerek yok- tur. Bu yetki derhal kaldırılmalıdır. Bu öde- neğin kullanılabileceği alanlarveyararlana- bilecek kurumlarbellidir. Genelkurmay Baş- kanlığı'nın, MİT'in. emniyet örgütünün, Dı- şışleri Bakanlığı'nın, Kültür Bakalığı'nın ken- di bütçeleri vardır. Yeterlı değilse. yeterli durumagetirilir. Ay- rıca Başbakanlığın bütçesi vardır. Hukuk devletinde hiçbir harcama mali ve hukuki de- netim dışında bırakılamaz. Halkın verdiği vergilerden oluşan bir bütçenin halka açık- lanamayacak nedenlerle harcanabileceğini ileri sürmek, krallık rejimlerinde bile kabul edilmemiştir. Devlet halk için vardır. Kamu yararı için etkinlik gösterir. Devletin değil, halkın yüksek çıkarlan ve güvenliği vardır Hat- kın parasını halkın güvenliği için kullandığı iddiasında bulunan devlet, devlet sım diye bıryanıltmacanınarkasınasığınarakhukuk- suzluğa ve ılkesızliğe davetıye çıkaramaz. Evet, bu örtülü ödenek derhal kaldırılmalı- dır. Kişısel çıkarlar için kullanılması bir yana, bu ödeneğin birtakım hukuk dışı uy- gulamaların karşılanmasında kullanılıp kul- lanılmadığı nasıl denetlenecektir?