Katalog

8 NİSAN 1996 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ Maliye Bakanı Lütfullah Kayalar, rantiyeyi incitmek istemiyor 6 Bonoların vergflendirflmesi söz konusu değiP Lütfullah ka\alar • Hazıne bonolanndan elde edılen gelınn yüzde 25 oranında vergılendırılmesı. DYP-SHP koalısyonu donemınde gundeme getırılmış ve projenın l Ocak 1997 tanhı ıtıbanyla hayata geçınlmesıne karar venlmıştı maddelennın ele alındığı \ uksek Planlama Kurulu toplantısından sonra Cumhurıyet ın sorularını yanıtlayan Kayalar Hazınebono- lannın vergılendırılmesı projesin- den 'haberdar" olmadiğını soy- leyerek. "Hazine bonolanndan \ergi alınması diye bir şey soz ko- nusu değil. Bo\le bir proje zaten yoktu. Siz bu projej ı kımden du>- du> sanız ona sonın" şekl ınde ko- B\RIŞ KARC1OĞLL ANAYOL koalisyonu rant ge- lırlennedokunmaya nıyetlı değıi Malıye Bakanı Lütfullah Kaya- lar. Hazıne bonolanndan elde edı- len gelınn vergılendırılmeyece- jını ıfade ederken boyle bir fık- nn hıçbır zaman gundeme gelme- dığını sav undu Ekonomının başlıca gundem nuijtu Bılındığı gıbı Hazıne bono- lanndan elde edılen gelınn yuz- de 25 oranında \ ergılendırılmesı DYP-SHP koalısyonu donemınde gundeme getırılmış \e projenın 1 Ocak 1997 tanhı ıtıbanyla haya- ta geçınlmesıne karar verılmistı Oncekı gun Ankara'da bir araya ge- len \ uksek Planlama kurulu nun da oncelıkh maddelennden bırı- nı Hazıne bonolannın vergılen- dınlmesi maddesının olusturduğu bılınıyordu Buna karsın, Malıye Bakanı Kayalar. \ergılendırme konusu- nun ANAYOL hukumetının gun- demınde olmadığı gıbı hıçbır za- man da gundeme getırılmedıgını ılensurerek "Buyüzdenertelen- mesi gibi bir şeyden soz etmek mumkun degjldir" şeklınde konuş,- tu Lütfullah Kayalar Cumhurı- yet'ın. her turlu kazancın vergılen- dmlmesı doğrultusunda rantaraç- lannın vergılendırılmesınin du- sunulupdusunulmedığı yolunda- kı sorusunu ıse. "Bi/şu andabut- çe ile uğraşnoruz. Butçe ile ilgili olan çalışmalar ıçınde bu konular henu/gundemde değil. Onunıçın şu anda bir şey demerıı mumkun değu"* seklınde yanıtladı Malıye Bakanı kayalar.onumuzdekı gun- lerde \ergı uygulamalannda değı- siklıkler olabıleceğını \ urgulay a- rak \ ergı me\ zuatını y enıden goz- dengeçıreeeklerınısoyledı Mev- zuatın hangı bolumunun değısme olasılığının bulunduğu hakkında da bılgı \ ermekten kaçınan Kay a- lar sozlennı sov le surdurdu "Ta- rayalım bakalım goreceği/. \ uk- sek Planlama Kurulu'nda genel bir değerlcndırme yapıldı. Biz şu anda bir tek butçe ıle uğraşıyoruz. Onu bıtırelını, ondan sonra obur konulara geleceğû" dedı ÇIFTÇININ DOSTU SADULLAH USUMÎ Hayvancılık Feda mı Ediliyor? ANKARA - 3 Uluslararası Yem Kongresı'nde daha çok bılımsel tartışmalar ağır bastı Yerlı ve yabancı uzmanlar delegelere yenı gelışmeler hakkında bılgı verdıler Kursunun dışında da çalışmalar surdu Ege, Akdenız, Karadenız, Marmara, Orta Anadolu Guney- doğu. Doğu bolgelerınden gelen sanayıcıler araların- da "hayvan yemı "nın geleceğını ve ıçınde bulunduğu bunalımı tartıştılar Genelde buyuk çoğunluk, 1980 yılından sonra ge- len hukumetlerın hayvancılığa ve tarıma gereken ılgı- yı gostermedığını, bu nedenle de yem sanayıının bu- nalıma suruklendığını ılerı surdu' Bazı delegeler "Nasıl gubresız tanm olmazsa, yem- sız de hayvancılık olmaz " goruşunu savundular ikı gun suren toplantı gerçekten de son derece yarariı ol- du Aynı zamanda buyuk bir katılım ve heyecan var- dı Bazı gozlemcılere gore, şımdıye kadar yem ko- nusunda yapılan toplantıların en başanlısıydı Bırıncı oturumu yoneten Tanm Bakanlığı musteşar yardımcısı Şenol Erdoğan kısa fakat onemlı açıkla- malar yaptı "Arazı kullanımı ıle ılgılı bir planlama yok Çayır ve meraları belırleyecek bir yasa yok Bu konuda hazır- lanan bir yasa onerısı 1988 yılında Meclıs 'e gonderıl- mıştı Ancak, uzennden 8 yıl ve 2 donem geçtığı hal- de, yasalaşamadı Aynı yasa onerısını bu yıl gene Meclıs e sunacağız Yasanın çıkması ıçın de çalışa- cağız' " Yem sanayıının geleceğı tanmın ve hayvancılığın durumuna bağlıdır Eğer, tanm ve hayvancılık lyı gıdı- yorsa, yem sanayıının de ışı tıkınnda demektır Ancak bugun olduğu gıbı lyı gıtmıyorsa, yem sanayıının de sorunları vardır ve geleceğı de parlak değıldır 1 Tarımı ayaktatutan hayvancılıktır Hayvancılığı da ya- şatan yemdır Eğer yemde bir sıkıntı varsa hem ta- rım hem de hayvancılık krıze gırer Hepsı ıç ıçedır Hayvanın gerek sut, gerekse et açısından venmlı ola- bılmesı ıçın çayır ve meralara ıhtıyaç vardır Yıllarca ça- yır ve mera sorunlannı çozemeyen bir ulkede hayvan- cılık gelışemez Hele bu sorunlan çozecek bir yasa onerısının, tam 8 yıl Meclıs'ten geçememesı oldukça duşundurucudur Uzucudur* Çayır ve meralar verimli değil ~ Kongrenın ıkıncı gununde Tanm Kredı Kooperatrf- lerı Genel Mudur Yardımcısı Hilmi Alp'ın çayır ve me- ralarımız hakkında verdığı bılgıler, hayvancılığımızın ve yem sanayıımızın ıçınde bulunduğu ağır koşulları bu- tun çıplaklıgı ıle ortaya koyuyor "Turkıye 'dekı çayır ve meralanmızın toplamı 22 mıl- yon hektar Tum topraklanmızın yuzde 27'sı An- cak, bu alanlann sadece 700 bın hektarı venmlı ve kalıtelı ot bıçmeye elverışlı Gerı kalan 21 mılyon hektardan fazlası ıse kalıtesız ve ıslaha muhtaç Ge- reklı yasal duzenlemeler yapılamazsa, bu verımsız çayır ve meralardan yararlanmak mumkun olamaz Erozyon da kaçınılmaz hale gelır " Hılmı Alp'ın yaptığı açıklamalar dehşet verıcı Tur- kıye topraklanndakı 22 mılyon hektar çayır ve mera- dan 21 mılyon 300 bın hektarı demek kı ışe yaramı- yor ilgılı yasa çıkmadığı ıçın de ıslah edılemıyor Elı- mızde hayvancılık yapmak ıçın sadece 700 bın hek- tar çayır ve mera kalmış Eğer, yasa çıkmazsa bu ka- darcık çayır ve meralarımız da korunamayacağı ıçın yok olup gıdecek Her tarafımız erozyona teslım ola- cak1 Hayvancılığın sorunları bu kadarla da bıtmı- yor Tarımı ve sanayıı gelışmış ulkelerde, yem bıtkı- lennın tanmın ıçındekı payı yuzde 25 ıle 30 arasında değışıyor Turkıye'de ıse bu rakam yuzde 2 ıle 3 ara- sında Aradakı fark tam bir uçurum Korkunç bir tablo1 Çayır ve meralar ışe yaramadığı ıçın hayvancılık an- cak, sanayı yemı ıle yapılabıhyor Sanayı yemının de, katkı maddelennın buyuk bir kısmı ıthalata dayalı ol- duğu ıçın fiyatları sureklı artıyor Hayvancılık da ya- pılamaz hale gelıyor1 Turkıye'de resmı rakamlara gore, yıllık yem uretımı 4 mılyon 483 bın ton Bunun 1 mılyon 700 bın tonu kanatlı yemı, 2 mılyon 783 bın tonu da buyukbaş hay- van yemı Kanatlıların yemının katkısı yuzde 90 ıtha- lata dayalı Buyukbaş hayvan yemının de yuzde 25 ı ıthalatla karşılanıyor 200 milyon dolan saçıyoruz ~ Mısır, arpa ve kuspe gıbı yem katkı maddelerını Tur- kıye'de bol bol yetıştırmek ve hatta ıhraç etmek mum- kun Ancak, hukumetlerın uyguladığı tanm polıtıka- ları yuzunden çıftçı bu urunlen ekmekten kaçınıyor Bu yuzden uretım duşuyor ve dışa muhtaç hale gelı- yoruz Ne yazık kı, ılerı bir tanm ulkesı oldugumuz hal- de, her yıl 609 bın 817 ton mısır, 204 bın 888 ton so- ya, 24 bın 511 ton balık unu, 79 bın ton ayçıçeğı ıthal edıyoruz ve bunun karşılığında yabancı ulkelere 200 mılyon dolar para oduyoruz Boylece, kendı uretıcılerımızden esırgedığımız pa- ranın en az 10 katını yabancı ulkelenn çıfçılerıne saçı- yoruz Ayrıca, yuksek bedelle ıthalat yapmak zorun- da kaldığımız ıçın hayvan yemının malıyetını yukseltı- yoruz Bu yuzden de halkımız kuçuk ve buyukbaş hay- vanların etını yuksek fıyatla yemek zorunda kalıyor 1 Amerıka'da 130 dolar olan yemın Turkıye'dekı fıya- tı 215 dolar Amerıkalı hayvan uretıcısı yemını Turk uretıcısınden yan yarıya daha ucuza sağlıyor 1 Ame- rıka kapıtalıst bir ulke olarak un yaptığı halde, devlet, uretıcısını koruyor ve zengın edıyor Turkıye sozde sos- yal devlet ama uretıcısı ozel sektore peşkeş çekıldı- ğı ıçın fakırlıkten ve borçtan kırılıyor Amenka zengın bir ulke ama, bir tek kuruş vergı ka- çırtmıyor Turkıye ıse butçesının dortte bın açık ol- duğu halde vergı kaçıran kaçırana Yemın hammad- desınde KDV yuzde 1 Yemde ıse yuzde 8 Boyle farklı bir uygulama bir taraftan malıyetın ytıkselmesı- ne, dığer yandan da vergı kaçırılmasına yol açıyor KDV'yı yuksek bulan bazı açıkgoz sanayıcılenn ve ure- tıcılerın faturasız alışverış yaptıklan ılen suruluyor Bazı yem sanayıcılerının ıddıasına gore, devletın açıkladığı yıllık 4 mılyon 500 bın ton yem uretımı doğ- ru değil Gerçek uretım 7 mılyon tona yakın 2 mıl- yon 500 bın tona yakın yem faturasız satılıyor Boyle- ce, hem haksız rekabete hem de buyuk çapta vergı kaybına yol açılmış oluyor Bazı sanayıcılerın yaptık- ları hesaba gore, bu nedenle devletın yıllık vergı kay- bı 10 tnlyon lıranın ustunde Yem sanayıcılerının hukumetten bazı beklentılerı var 1) Tanm ve hayvancılığın gelıştırılmesı ıçın gereklı on- lemlerın acılen alınması 2) Çayır ve meraların ıslahı ıçın gereklı olan yasanın bu yıl ıçınde mutlaka çıkarılması 3) Yuzde 8 olan KDV'nın, yuzde 1 'e ındınlmesı 4) Vergı kaçağının onlenmesı ıçın denetımlenn yoğun- laştınlması Petrol-Iş'e göre 1 Ocak'ta başlayan süreç işçinin ve dar gelirlinin yükünü arttıracak. trumruk bırJigı de abahya vııracak EkonomıSenisi- Uç a\ını dolduran gum- ruk bırlıgının (GB) faturasinın ı^çıye \e dar gelırlıyeçıkanlacağı kavdedıldı Gumrukbır- lığını sermavenın. ı>çı sınıfı veyoksullaruze- nndekı somuru anlayıişinın sınırtanımadığı- nı gosteren kureselle^me surecının bir parça- sı olarak değerlendıren Petrol-İ!) sendıkası bırlığın sonuçları ^endıkanın talepler \e he deflenyle bırlıkte ı^çılerın çalı^ma vırtlan açısından AMupa Bırlığı ıle Turkıve nın kı- yaslandığı bir araijtırma yayımladı Gumruk bırlıgının ışçı sınıtının sorunlannı ve muca- dele alamnı daha da genı^leteceğı ka\ dedılen araştırmanııı gıri!;inde "Bi/sendikalannyu- kumluluğu. naklandıgı \orumunu \apan Peirol-lş "\slın- da Turkiye AB'ye değil, onlarTurkjy e'ye da- ha bir yerleştiler. (, ıınkıı GB tek \anlı AB'nın kapısını açar \e o da \B yaranna olan bellı mallarda dolaşımdır. Kurallan \alnız \B ko- yar, Turkıye'ye \alnızca u\gulamak duşer. Çunku GB iç hukukun ustundedir" dıvor Âra^tırmada sermavenın çozumıı olan gum- ruk bırlığı ıle agırlasacak olan sorunlara kar- sı ınsan. surttas seçmen. tuketıcı \e uretıcı olmayı guç dayanaklan olarak gosteren Pet- rol-Iş şu anda bu bes gueun \etennce kulla- nılmadıgını omeğııı ÂB ulkelerıııde tuketı- cı bo\kotlannın\a\gınbu,ımdekuHanıldığı- nı ınsan haklan Türkiye ve AB'de ülkelerinde sanayide ortalama aylık ücretler (Brüt, 1993) hangı ekono- mik gelişme olursaolsun.so~ muruye karşı çıkmakhr. Bu 9- kemız kapıtalıs- min kureselleş- me adı verilen donemınde dc> asla deği^me/. \ksi halde sen- dika olma ozel- liği)itırilir"de- nı\or Ozelleştırme ve gumruk bır- lığınmışçılerve voksullar açı- sindan değil sermaye açısın- dan kunulu^ol- dugunun çok ı\ ı bılındığı \urgu- lanan araştırma- da. avnca Tur- kıye'nın kurtıı- lui>unun ozel sektorunelınde olduğu. bu ne- denle ne pahasına olursa olsun desteklenme- si gerektığının ıfade edılmesınde de sakınca gorulmedığı belırtılıyor \vnta Turkıye'de bazı serma\e kesimlen ıçın de macera olan gumruk bırlıgının yukunun yıne isçıler ve yoksul halk taratından çekıleceğı ıfade edilı- vor "GB'ye giriş kapitalist sistemin gereği ola- rak sermaye sınıfının bir stratejisıdir'" denı- len arastırmada sermavenın GB kararlannda da kendı çıkarlarını koruy ucu ozel hukumle- ıever\erdırmeyı ıhnıal etmedığı belırtılerek otomobıl orneğı verılıyor Ornekte uçuncu ulkeler ıçın gumruklenn *> vılayayılarak \B nomilanna getınlnıesı ıkıncı el otomobılle- nnıthalınınzorlastınlmaMveyurtdışındaça- lışan isçılenn otomobıl getırme haklannın kı- sitlanmasının yerlı sana\ ıve avantaj sağlama- ya yonelık olduğuna dıkkat çekılıyor \B nın Turkıye yıvalnızcaGB yealışının ulkevı kontrol altına alma amacından ka\- Almanya Luksemburg Danımarka Belçıka Hollanda Fransa Ingıltere Avusturya Isveç ' Irlanda Fınlandıya Ispanya İtalya Yunanıstan Portekız AB Ortalaması Türkiye ECU 3.662 3 127 2 542 2 391 2 373 2 203 2 156 2 087 2.062 2 029 1 728 1 608 1.563 1 004 713 2 083 359 (Kaynak. Eurostat 1995-12, DİE ABDS 4 288 3 662 2 977 2 800 2 779 2 580 2 525 2 444 2 415 2 376 2 023 1 883 1 830 1 176 835 2 439 420 malat Sanayıı 1 Fınans kuruluşlannda çalışanlar ıçındır Talcasbcmk İ.M.K.B. Takas ve Saklama Bankası A.Ş.'den Sayın Ortaklarına Temettü ve Yeni Pay Alma Haklarına llişkin Duyurudur 22 Mart I996 tarihinde yapılan Bankamızın I. Olağan Genel Kurulu'nda; 1. Bankamız sermayesımn 300 mılyar TL artınlarak 750 mılyar TL'den I tnlyon 50 mılyar TL'ye artınlması kararlaftınlmıştır Artınlan 300 mılyar TL sermayenın, a) 15 889 060 579 -TL'hk kısmının Olağanustu Yedek Akf elerden b) 24 I 10 939 421 -TL'lık kısmının Yenıden Değerieme Değer Artış Fonu'ndan karşılanmasına, c) 260 000 000 000-TL'lık kısmının da paylan oranında ortaklanmızdan nakten tahsıl edılmesı kararlaştınlmıştır 2. Bankamızın 1995 /ılı kanndan ortakianna 260 mılyar TL temettu dagıtılması kararlaştınlmışlır Temettu odemelen 07 05 1996 tanhınden ıtıbaren başlayacak olup ruhçan haklan 15 04 1996 / 08 05 1996 tanhlerı arasında kullandınlacaktır Isteyen ortaklanmızın 1995 yılına art temettulen 08 05 1996 tanhınde yenı pay alma bedellenne mahsup edılecektır Kullanılmayan ruçhan haklan ıse İMKB tarafından nomınal bedel uzennden kullanılacak ve keyfıyet ortaklanmıza bıldınlecektır Bojvı/ru ytn Bankamız Muhasebe Mudurluğu'dur. TAKASBANK İ.M.K.B. Takas ve Saklama Bankası A.Ş. Abıde ı Hjmyet C Mecıdıyeko, Yclu 5 No 286 Şışlı B0260 ISTANBUL Tel (0 212)293 '3 39 Fate (0212123ı 0741 23185 16 RAPOR, BAŞBAKANLIĞA İLETİLDİ TÎKA'da 11 yolsuzluk iddiası \NkARA (Cumhuriyet Burosu) - Basba- kanlık Yuksek Denetleme Kurulu Dışışlen Bakanlığı'na bağlı olarak çahijan Turk lsbır- lığı \e Kalkınma \|ansı (TİK.'M hakkında 11 ayn konuda soruşturma açılmasını ıstedı De- netleme Kurulu nun hazırladığı raporun. bir kıtapcık halıne getırılerek Basbakan Vlesut Yümaz'a gonderıldığı bıldırıldı Kurul rapo- runda. TİKA taalıyetlerının buyuk bolumunu mevzuataaykın ve usulsuz yapmak ve ıçenn- den veya disandan bınakım çevrelere haksız yere kazanç saglama suçlamaları y er aldı Ra- porda TİK^ hakkında soruşturma açılması ıstenen bazı olaylar sovle sıralandı - Kamu kurum \e kunıluşlannın vurtdışı teşkilatını düzenleyen 189 sayılı kanun huk- münde kararname ile Tİk Vnın kuruluşunu ongören 480 sav ılı kanun hükmundeki karar- namelere ay kın olarak kurulan ve personel ıs- tihdamı vonunden Başbakanhk tarafından oluşturulan me\zuata uvnıavan TİK.A Proje ve Program Koordınasvon Otislen' ile ilgili tum işlemler. - Başkanlığın orgutlenmesını duzenleven 480 sayılı kanun hükmundeki karamamenın 26 maddesıne aykın olarak gerçeklestırılen peısonel ıstıhdamı ıle ılgılı tum işlemler - Kırgizistan'da yaptınlan kuçuk sanayi ın- şaatı ihalesi ile burada faaliyet gosterecek Turk ginşımcılerinın makineveekipmanlarının Bis- kek'e ulaştinlması ihalesi \e naklıveci fırmaya odenen ceza ile ilgili işlemler. - Gurcıstan'a hıbe edılen 900 adet sobanın satın alınması ıle ılgılı ıı>lemler - kazakistan Maliye Bakanlığı'na hibeedil- mek uzere doğrudan bir fırmadan satın alınan 60 adet bilgisayar ve yan elemanlar ile ilgili iş- lemler. - Basbakanlık taratından yayımlanan tasar- ruf tedbırlen genelgeleıme avkırı olarak ku- rumuzararauğratacaksekılde gerçeklestırılen basın v jyın vetanıtım islerı ıle ılgılı işlemler INGtLTERE'DEN TARTIŞ>L4LI GİRİŞİM Deli inekler denize dökülecek ıçınaçılan kam- panvalara da v uksek oranda katılımın oldu- gıınıı vurgulu- \or Turkıve ve •\B ulkelerıvle ılgılı pekı,ok bıl- gı dıle getınlır- ken ısı»ı haklan- nın lııç gundeme getırılmedığıne de dıkkat ı,ekı- len ara^tırnıada. \B ülkelerinde taııman ımkan- lann Turkıve de de saglanması ıs- tenıvor Ek bo- lumunde ıse Tur- kıve ıle Avrupa Bırlığı ulkelenn- dekı ı:>çıler uc- retler. çalısma saatlerı sosval guvenlık haklan. ucret kesıntılerı vesendıkalaşma oranlan açısından kaı>ılaştınlarak şu sapta- malar vapılıvor - \B kay naklanna gore sanay i ışçilerinin uc- reüeri 1993 yüı itibanyla ortalama 2 bin 439 dularken Tiırkiye'de 420 dolardır. Sanayide- kı ortalama saat ucreti ise AB'de 16.19, Tur- kıye'de 23 mark \B kav naklanna gore gerçek ücretler \B ortalaması olarak 1994'te vuzde 0 ' \W5'te yuzde 0 "" oranında artarken Turkı- ye'de 1994'te vuzde 29 2 199> te ıse \uzde 34 2 genleniüjtır - \ B ülkelerinde 1993 ıtıbaro la y ıllık orta- lama normal çalışma sureleri y ılda bın 764 sa- at olurken Turkiye'de 2 bin 124 saattır. Tür- kiye'nin haftalık çaİLsma saatleri fazlası ise 10 saattır. - AB ülkelerinde ışverenlenn sosval gu- venlığe katkıları gayrı safı vurtıçı hasılanın vuzde 7 l'ı. hukumetın katkisi \uzde 37 4 olurken Turkıve de bu oranlar sirasıvla yuz- de 2 ve 1992 ıtıbanvla vuz- de 0 6 şeklınde gerçekleştı Çalısanlannkatkılan ısege- lırlerıne gore AB ortalama- sı yuzde 11 9, Turkıye'de yuzde 117 "dır - Evlı \e iki çocuklu. orta- lama ucretli bir ışçinın top- lam ucretindenyapılan kesin- ti oranına bakıldığında ıse 1993'te \B ortalamasının yüzde 16^,Turkiye'dekıora- nın yuzde 33.6 olduğu göru- lüyor. -Sendıkalasmaoranı 1993 Mİında ^B'de vuzde 41 9 Turkıye de vuzde 11 6'dır - Kİşi başına dıişen ulusal gelir 1993 itibarıvla \B'de ortalama 18 bin 598 dolar. Turkıye'de 2 bin 120 dolar- dır. - Turkıve deentlasvon AB ortalamasından 33 kat daha vuksektır 1994 te AB or- talaması yuzde 3 1 olarak gorulurken Turkıye de y uz- de 106 3 olmuştur ANKARA PAZARI YAKUP KEPENEK "Tupbo" Kapitalizme Kapşı Turbo Talan Turkıye kendı ıç sorunlarıyla boğuşadursun, dun- ya kapıtalızmı ozellıkle son on yıldır, olağanustu bir nıtelıksel değışım geçırıyor Gerçek ıtıcı gucu tekno- lojık gelışme olan bu değışım dış pazarların ser- bestleşmesı sonucu artan dış tıcaretın ve devletın ka- rışmasının en aza ındırıldığı ıç pazarın hızlı gelışme- sıyle bıçımlenıyor Son gunlerde kullanılmaya baş- lanan "turbo kapıtalızm" deyımı buradan kaynakla- nıyor Kapitalizme canlılığını veren onemlı oğelerden bı- rı "yanlışlıklann ustununortulmemesı" açıklık, say- damlıkve"e/eşf/r/"olanağınınvarlığıdır Herhangıbır kapıtalıst ulke, bızde olduğu gıbı "yolsuzluk ve ruş- vet", "polıs baskısı ve ışkence" ve "sıyasal amaçlı adam oldurme" olaylarıyla karşılaşabılır Ancak bız- de hıç mı hıç olmayan bir durum geçerlıdır "oralar- da" oldurme ışkence ve yolsuzluk olayları. Anado- lu ınsanının deyışıyle "yapan/nyan/na"kesınlıklekal- maz ortbas edılemez, gıderek bunları yapanlar se- çım ya da atama ıle odullendırılemez Duzenın ışle- yışı "katıl, hırsız ve ışkencecılerın" baştacı edılme- sını onler Turkıye'yı demokratık olmaktan çok, ka- Itn bir duvarla uzaklaştıran ana neden ulkeyı yone- tenlerde egemen "ben yaptım o/du"anlayışının bir turlu kırılamamasıdır • • • Ingıltere'de çıkan "de// ınek" olayı, gelışmış ulke- lerde "teknolopyı denetım ve değerlendırme" sonu- cu nu verdı Once tanm alanında "doğayı zorlayarak", son çeyrek yuzyılda elde edılen sonuçlar orneğın tavuk- ların yılın yansında değil de neredeyse her gun yu- murta verır duruma getırılmesı, ıneklenn sut verımı- nın yuzde 60 dolayında arttırılması ve bırçok yapay gıda uretılmesını sağlayan teknolojık gelışmenın 'Vaz- geç//mez"olduğu bılınıyor verı alınıyor Ancak ılerı tek- nolo|inın yarattığı ana sorunlartartışmaya açılıyor. "ne- rede yanlış yapıldığı" açıkça sorgulanıyor Yanlışın kaynağının "bulunması" devlet elıyte da- ha çok araştırma-gelıştırme harcaması yapılmasını gerektınyorsa bundan kaçınılmıyor Var olan "ulusal teknoloji sıstemlerının "eksıklerının gıdenlmesı ya da daha da guçlendırılmesı gerektığı uzerınde durulu- yor "Halksağlığının korunması" ışlevı savsaklanmı- yor Çok daha onemlı olarak bir yenı "kamusal duzen- /eme"gereğı su yuzune çıkıyor Henuztum boyutla- rıbılınmesede deliinek"hastalığı, ılerıteknolojıden kaynaklanan kımı hastalıklann "sonuçlarının 20-30 yıl sonra ortaya çıktığını" kanıtlıyor Bu sure en az bır-bır buçuk nesıl demektır Ozel sermayeye sağla- dığı kâr oranı ne olursa olsun bu yenı olgu, tekno- lojının toplumsal, yanı kamusal denetımıne yenı bir boyut getırıyor Devlet, teknolojık gelışmenın dene- tımını, bugune dek yaptığının çok daha otesınde bir derınlık ve yaygınlıkta ustlenmek zorundadır Teknolojının yarattıklannın ulusal denetımı kesın ge- reklı olmakla bırlıkte, son olaym kanıtladığı gıbı hıç de yeterlı değıldır, sorunun uluslararası duzlemde ço- zumu gerekıyor Uluslararası denetımın, gerek kural ve ılkelerıyle anlaşmalara bağlanması. gerekse ku- rumlarının oluşması, kaçınılmaz bir zorunluluk ola- rak açıklık kazanmış bulunmaktadır • • • Kuşkusuz teknolojının yarattıklannın Turkıye gıbı ulkelerde "denetımı", gereklı nıtelıklı ınsangucu ve araç-gereç yetersızlıklerı ve ozellıkle de "kurumlaş- ma eksıklığı" nedenıyle çok guçtur Bırakalım on yıl sonra da etkılerı dunyaca tartışı- lan Çernobıl nukleer kazasının Karadenız yoresıne yaptıklarını araştırmayı, ulkemızde kolaycayapılabı- lecek, bınncı el sağlık denetımlennın yapıldığı da hıç- bır bıçımde one surulemez Her gun, bınbır guçluk- le soframıza getırılen gıda urunlerının sağlık yonun- den denetımınde tam bir kargaşa yaşanıyor Ulke, cumhurıyetın çok onemlı sağlık kurumlarından bın olan Refık Saydam Hıfzıssıhha Enstıtusu nu gelıştı- recek yerde, daha yıllar oncesınden çokertmenın, yer- lı uretılenler gıbı dışarıdan satın alınan ılaç ve gıda urunlerını denetımsız olarak pıyasaya surmenın "yo- netıcı sorumsuzluğunu" yaşıyor Ulkemızde "devletın" yurttaşlanna karşı temel, bı- rıncıl "gorevlerı" tumuyle unutulmuştur Daha da olumsuz olan bu durumun duzelmesı bir yana tam tersıne daha da kotuye gıttığıdır "Turbo kapıtalızm "ın bir sonucu olan "kureselleşme, teknolojı, eğıtım, sağlık ve pazarın ışlerlığı"g\b\ konulardakı "kapıta- lıst devletın" yerı ve sorumlulukları da "bızde" çok yanlış algılanıyor bir butunluk ıçınde gorulmuyor, her gun "fılın organlannı tutan korun" durumuna benzer sonuçlar çıkanhyor "Ağzını açan sıyasetçı dev- letı kuçultmenın buyuk yararları "ndan dem vuruyor, "kayıtsız, koşulsuz ozelleştırme tutkusu" ıleyanıptu- tuşuyor Ancak son yılların "devletsızlığının" artısı ve eksısıyle bir değerlendırılmesı yapılmıyor, çok acı Teletaş deneyımıne karşın, ozelleştırmenın PTT'nın T'sıne ya dafekel'ın tumune uzanmasının sağlık bo- yutu ele alınmıyor Orneğın "ozel rakı uretımının" sağlık denetımının nasıl olacağı tartışılmıyor Devle- tın talan edılmesı ıse bir turlu sona erdırılemıyor iyı de turbo kapıtalızm karşısında turbo talan ve yağma duzenıyle ayakta kalınamaz DUNYA EKONOMİSINE BAKIŞ ERGİN Y1LDIZOĞLU Yazarımız yıllık ızınde olduğundan yazılannı onumuz- dekı haftadan ıtıbaren yayımlayacağız Haber Merkezi - Ingılız yetkılılennın dun- ya çapında uygulanan ıhraç yasağı nedenıyle satılmayan mılvonlarca hastalıklı ıneklerı de- nıze atmav ı planladığı bıldırıldı Çev recı kuru- luşlar ve sağlık orgutlerı ıse denız urunlennjn de etkıleneceğı gerekçesıy le bu çozunıe siddet- le karsı çıkıyorlar Londra muhabınmız Zafer 4rapkirü"nın ha- berıne gore 'deliinek' hastalığı olarak bılınen olumcul hastalığa vakalanan ıneklerden mıl- vonlarcasını yok etmek ıçın denize atma çare- sinın gundeme gelmesi haftada 50 bın ıneğı vokedecek kadar tesısbulunnıamasından kav- naklanıyor Oldurulen hayvanların gomulme- sıyadavakılmasına bdkanlar çevıekırlenme- sıne yol açacağı gerekçesıvle karsı çıkıvorlaı Ama 'FriendsoftheEarth' adlı çev recı grubun sozculennden \lan VNatson. ıneklenn denize atılmasına da karşı çıktığını açıkladı VVatson. hastalığa \ol açan vırusun suda da vadığını surdurecek kadar guçlu olduğtınu belırterek **Vlrus bu kezdedenizuruıüeriaracılığıy la sof- ramıza gelebilir. Hukumet halkın sığır etine ol- duğu gibû balıklara olan gu>eninide mı kay bet- mesini istiyor?" dıve konuijtu Turkıye nın Ingıltereden et ıthal ettığının ortava çıkmasindan sonra AN AP-D> P koalıs- vonunun ızledığı polıttkalar, eles.tırılere neden oldu Turkıve Zııaatçılar Derneğı Genel Baş- kanı İbrahim Netkin dun Turkıve Zıraatçılar Derneğı'nde vaptığı basin açıklamasında McDonalds ıçın ozel ıthalat ıznı verılmesinı parça et ıthalatının serbest bırakılmasını eleş- tırerek canlı havvan ve havvansal uıun ıt- halatının durdurulmasinı ıstedı Kuşadasi muhabıı ımız LatifSansur'unbıldırdıgıne gore Saglık Bakanı ^ ıklırım \ktuna nın 19<js vılın- da Ingıltere'den ıthal edılen v ıklasik 40 ton etın turıstık bolgelere gonderıldığı yunundekı açıklamasına da turızmtılertepkı gosterdı SÜMERBANKK u ş a k t a n k u ş a ğ a