Katalog

15 ARALIK 1996 PAZAR CUMHURİYET SAYFA KULTUR 15 KUS BAKIŞI MEMET BAYDUR 'Umııdını kalacağıııa, enıeğin kalsın'Atasözlenne gereğinden fazla güve- nen bırtoplum olmanın bedelini sürekli ödüyoruz sanki yüzlerce yıldır. Böyle dilşüniiyorum. ama öte yandan bu söz- lerin \e deyışlenn içinde akıl incileri ve düşünce kuyulan olduğu da bir başka gerçektir. Bır toprağın kültüriinden şöy- le bır deyiş çıkmışsa, bize laf düşmez: Dıl yüreğın kepçesidir. Atasözlen ve deyimlerle ilişkim oldu bitti yoğun ve ganptir. Güldürür beni ço- gu atasözü. Bir kesinliği bildiren ya da bir kesinliğin altını çizen parlak sözler- den çok, büyük ve çok sorulu bir bilme- cenin anahtarlan gibi düşünüp duyum- sanm onlan. Hanı yüzü eskı bir harita gibi güzel buruşmuş birköylünün yerdeki kırık bır taş parçasına bakıp. "Evet, iki saat önce buradan geçmişler, iki at, bir katır. Ma- taralannda biraz su \ar. Birinin kolu kı- nlmış. Ulardan biri bevaz, öbürii siyah. Kadın ağlıvor. YoUaraıa bir yılan çıkmış. LJsukrageçip gitmişler vanından. Ekmek- leri, pejnirleri var iki günlük. Kolu kınk olan şarkı söylüyor. Tabancasında dört kurşun var~"fllan gibi bır şeyler söylemesine benzer biraz atasözleri ve deyimler. Hepsi dogrudur bir bakjma. "Dokuz Arabuı aklı bir incir çekirde- ğini doldurmaz" dernı^ atalanmız. Aynı atalar, "Densiz, deveye bintniş de ben Al- lah'ı gördüm demiş"gıbı bir atasözünü de söylemışler. Nediyelim,dertbirolsay- dı ağjamak kolaydı. Atasözlerimizin kımilerini yakın siya- si tarihimize bağlamak son derece koiay- dır. Göndermeleri ve çagnşımlany la ına- nılmazgüzellikte, ironikbırbildiri sunar gibidirbazı atasözleri. İki örnek verelim hemen "Bozuk saatin varsa köylüyc onart." "Büyüğün yoksa şapkana danıs." Bu iki atasözündeki kimi sözcüklen nereye çekip yerleştirebiIiriz bir düşü- nün? Dil yüreğin kepçesidir gerçekten! Çoban olmadan sürü olmaz, demişler. Çok beslenen eşekler, atlarla tepişir, demiş atalanmız. Atasözlerimize gereğinden fazla gü- venen bir toplum olduğumuzu söyleye- rek başladım bu yazıya. Dogru mudur bu? Şimdi bundan da kuşkuluyum doğ- rusu. Bir atasözü, "Öğleni kıl, akşamı biT divor. ": Marianne Greenwood). T~ohn Berger'ın son kitabı / 'Fotokopiler'de yirmi dokuz kısa %J hikâye ya da Berger'in deyimiyle 'fotokopi' var. Tümü olağanüstü güzellikte, duru, usta işi, insanın sırtını ürperten bir sesle yazılmış sayfalar. 'Bir Dost Konuşuyor' hikâyesini Güzin'e ithaf etmiş John Berger. Buradaki Güzin. Sayın Güzin Dino'dur ve bu hikâye Abidin Dino üstüne, onun hakkmda yazılmış en güzel işlerden biridir. John Berger'ın bu yapıtının da tez elden dilimize çevrilip yayımJanmasını diliyorum. Akşamı bilmek? Sabahın aydınlığına hazırlıklı olmayı gerektirir bu bilgi. Ak- şam bilgisi, sabahın kaçınılmazaydınlı- ğını da içermelidir. yoksa bir işe yara- maz. (Az kalsın "bir boka yaramaz"di- yecektim. Diyemedim.) Ne diyorduk? Aydınlık düşüncesini ya da kavrammı içerme>cn bir karanlık bilgisi hıçbır ışe yaramaz. çünkü yanm bılgidır. Aynı şey, karanlı- ğı bilmeyen aydınlık bilgiçlen için de geçerlidır belki. Bıınlan düşünürken, atalanmızdan bir bomba daha: "Sonra- dan geien keiler, yurdun iyisini beUer." Atalanmızın. hiç değilse bu sözleri. bu atasözlerini söyleyen atalanmızın muhalıfvealaycıinsanlarolduklannıdü- şünüyorum. Bu yurdun güzellığı de bu- radan kaynaklanıyor biraz belki. Ama bir şey. içimdebirşey. hemen ivımserol- ma dryor. "Zenginle şaka olmazmış." Öte vandan, "Lmudun kalacağına, emeğJn kaJsın" dıyen ataya da inanarak yazmaya devam edıyorum. Bu pazar yazılarında daha çok yazın- dan, şiirden, ti>atrodan, resımden, mü- zikten söz açmak isti>orum: sonra bir bakıyorum, güncel polıtikadan, haktan hukuktan, msan ve hayvan haklanndan. polisdevletinden, işkenceden. canımızı sıkan. yüreğimizi daraltan sorunlardan yazmışım yine. Oysa her seferinde sıkı tembih ediyo- rum kendime: Okuduğun kitapları, din- lediğin müzikleri, anımsadığın şiirleri, gördüğün ve gözünün önünden gıtmeyen resimleri, fılmleri, oyunlan yaz. Görev bölümü diyc bir kavram vardır. Her şe- yemaydano/olma, haddıni*bil, bırakdi- ğer konulan. aklı bu işlere senden çok daha fazla eren insanlann kalemıne 1 Dört kitap okudum bu aralık ayında. Birincisi benım çok sevip önemsediğim değcrli bir yazar. değerli bir insan olan John Berger'ın son kitabı. Fotokopiler. Yirmi dokuz kısa hikâye ya da Berger'in deyimiyle 'fotokopi' var kitapta. Tümü olağanüstü güzellikte, duru, usta işi, in- sanın sırtını ürperten bir sesle yazılmış sayfalar: Bir Kayanın Altında İki Köpek. Sokak Tiyatrosu. Lakost Kazaklı Adam. Met- ro'da Dilenen Adam. Bir Dost Konuşu- yor. (Bu hikâyesini Güzin'e ithaf etmiş John Berger). Buradaki Güzin, Sayın Güzin Di- no'dur ve bu hı kâye Abidin Dino üstüne, onun hakkmda yazılmış en güzel işler- den biridir. John Berger'ın bu yapıtının da tez elden dilimize çevrilip yayımlan- masını diliyorum. Onu beklerken, son romanını, o güze- lim "Düğüne" adlı romanı Cevat Ça- pan'ın yazannı ve okurunu bilen Türk- çesinden alıp okuyabilirsiniz. Ince, bil- >e. sancısını sızısını tanıyan birbaşeser- Jır o roman. İkinci kitap Sayın Cahit Kayra'nın Hoşçakal Bodrum adlı hikâye/anı kita- bı. Daha birinci hikâyeden (Bodrum Bir Senfonidır) başlayarak kapılıyorsunuz kitaba. Müthiş bir gözlemci Sayın Kay- ra, bir ironi ve kara alay ustası aynı za- manda. Baştan sona düşündürücü, gül- dürücü, üzücü ve gerçek olanlan, bir ta- til kasabasına dönüşmüş bu eski-kentin içinden, kendi külyutmaz eleklerinden geçirerek anlatıyor. Türkiye'nin bir boyutunu eşsiz güzel- likte bir mizahla anlatan bir kitap Hoş- çakal Bodrum. Üçüncü kitap Robert Withers'ın Büyük Efendi'nin Sarayı ad- lı kitabı. On yedincı yüzyılın başında yazılmış, odönemin Istanbul'unda Ingiltere Büyü- kelçılıgı'nde görev yapan NVithers'in bır çevirisi aslında bu yapıt. Özgün metnin yazan, o zamanlar Venedik Büyükelçisi olan Ottaviano Bon. 1653 yılında Ox- ford Üniversitesı yayımlamış, kitabı. Şimdi de bızim memlekette yayımlanı- yor işte! Cahit Kayra'nın güzel Türkçe- siyle. O yıllan. padişahın ve saray men- suplannın yaşama bıçimlerini, yönetim örgütü, saray protokolü, dinsel. inançlar ve hukuksal konular üstüne bilgileredin- mek istiyorsanız ve bütün bunlann gü- nümüze nasıl yansıdığını görmek is- tiyorsanız bu kitabı da okumak gerekiy- orsevgiliokur. Dördüncü kitaba gelince... Kaıııa Sutrafilıııisansüre takddı 'Kama Sutra'nın yönetmcni Mira Nair. Kültür Servisi - Dünyanın en ünlü seks kitabının ülkesi. henüz kitabın sinema uyarlamasını görmeye hazır değil. Hindistan songünlerde 'Kama Sutra' adlı filmin sansüre takılıp takılmayacağını merak ediyor. Sansür kuruluysa çıplak ve aynntılı sevişme sahnelerinin filmden çıkanlması konusunda kararlı. Benzeri daha önce çekilmemiş olan film, eğer kesıntisiz gösterilırse. Hindistan fılm endüstrisinin kalbı Bolly/wood'u temellerinden sarsacak. Filmin yönetmeni, "Mississippi Masala' \c 'Salaam Bomba>' füınlennden tanıdığımız Mira Nair. 'Kama Sutra"yı bir özel göstenmde izleyeme şansını yakalajanlar ikiye aynlmış durumdalar: bazıları filmı baştan sona pornografik bulurken. aralannda sinema eleştirmenı Sunii Sethi'nın de bulunduğu birgrup: "Cinsei a> nntılar ön planda, ancak Kama Sutra söz konusu olunca farklı bir şc> bcklcmek aptalca olur. Film zevksiz ve kaba olmamasına karşın, yine de divaloglar pek çekilir gibi değil ve öykü>e de pek yer verilmemiş" diyorlar Filmin yönetmeni Nair ise sansür karannın alınmasına kısa bır süre kala, filmıni Hindistan dışında gösterime sokmaya hazırlanıyor. Filmin sansürlü halınin kendi ülkesinde gösterime girmc umudu yüksek. Hindistan'ın sert sansür anlayışına örnek olarak "Bandit Queen" adlı film gösterilebilir. Vurtdışı gösterimlerinde büyük övgü toplayan film. Hindistan'da gösterimden kaldınlmış ve yönetmeni de sonunda filmi inkâr etmişti. Ancak **BanditQueen" bile Hindistan film sektörünü, "Kama Sutra" kadar sarsmamıştı. Yönetmen Nair filmin aynntılı sevişme sahneleriyle dolu olduğunu kabul ediyor, ancak pornografik olmadığı konusunda iddialı. Bu iddiasını Japon sinemasının aynı tür filmlerinden örnekler vererek desteklemeye çalışıyor. Eleştirmen Sethi de Nair'in yanında; "Ben fllmde hiçbir sakıncalı sahne görmedim. Birkaç çıplak gögüs ve birkaç çıplak kadın göriintüsü var o kadar. Sevişme bütünüyle grafîk ve estetik yönüyle eJe alınmış" dıyor. YENİ TEŞVİK YASASI'NDAN HANGİ SEKTÖR NASIL YARARLANACAK? Sinema sanatçılanndan Çin'eprotesto Masrullah magdurları ofkelı Avustralya ıle . ticaret simdi daha kolay Bankalar sanatın pe$ine dü$tü Hacizli malı ucuza almanın yolları Paramza yön veren dergi • — '• E K O N O M İ K TRENDHER PAZAR BAYİNİZDEN ALMAYI UNUTMAVINIZ NEWYORK(AA)-Cın'i dünya film endüstrisıne sansür uygulamakla suçlayan sinema sanatçılan. bu ülkenin ABD Büyükelçisi Li Daoyu'ya protesto mektubu gönderdiler. Aralannda Paul Newman \e Bernardo Bertolucci'nın de bulunduğu 41 sanatçının imzasını taşıyan mektupta, Pekin yönetıminin, sürgünde yaşayan Tıbetli muhalif dini lider Dalai Lama hakkmda film yapmak ısteyen Walt Disnej şirketini uyararak, Dalai Lama hakkmda film yapması halınde, Çin'de gerçekleştirmek istediği iş planlannın tehlikeye girebileceğıni bıldirmişti Mektupta, -Disneyşirketidedahil olmak üzere film endüstrisinde yer alan tüm vapımcı, yönetmen \e o> unculan hükümetinizin sansürcü tavnna açıkça karşıkovmava çağınyonız" denildi. Pekın hükümetinin sansürcü tutumundan ünlü yönetmenler Jean-Jacques Annaud ve Martin Seorcese de zarar görmüşlerdi. İlginç bir raslantı sonucu aynı yazgıyı paylaşan yönetmenler, Tibet'te çekim vapmalanna izin verilmeyince devasa tapınaklardan oluşan setlerini özgün ortamlanndan binlerce kılometre uzakta inşa ettirerek filmferinin çekımıne başladılar. Annaud. Brad Pitt'in rol aldığı ve savaş sırasında Tibet'e süriilen Avusturyalı birdağcının öyküsünü anlatan filmi 'Tibet'te Yedi Yıl'ın çekimlerı içın, Arjantin'de bır Budist Tapınağı inşa ettirirken, Martin Scorcese ise ekim ayından beri büyük birgızlilikle yüriittüğü ve Dalai Lama"nın yaşamını konu alan 'Kundun' adlı filmı için hiç tanımamışoyuncu kadrosuyla birlıkte Cezayir'in Ouarzazate köyüne taşınmıştı. Susan Sarandon, Nora Ephron, Spike Lee, Tim Robbins, Barbara Streisand ve Richard Gere gibi sanatçılann da imzası bulunan mektupta, "Riz, hükümetinizle ve Çinli meslestaşlanmızla iyı iiişkiler kurmak istivoruz, ancak bu ilişkilerin temelinde ifade özgürlüğüne saygı yatmalıdır r 'görüşû belirrildi. Sanatçılannyer protestosu Fransa'nın Marsiha kentindetivatrooyununıı seyret- tikten sonra dışan çıkan izle> ieiler, yerde yatan tiyat- ro çaiışanlannı görünce şaşkınlık gecirdiler. Part-time çalışan sanatçılar, hükümerin sosval giiveniik hakla- nndan yararianmak istevenlerin minumum çalışma saatinr > ükseitmesine tepkilerini yere yatarak göster- diler. (Fotoğraf: REUTER) Y A 'îkiyüzlü'jüriden Peter Stein'a ödül Peter Stein başannın Allen'la Ameri- kalı izleyici arasındaki so- ğuk savaşı sona erdireceği umuluyor. • St. Petersburg Mü- zesi 50 yıldan bu yana ko- runan ve daha önce hiç ser- gilenmeyen 59 yapıtı 31 mart tarihine kadar sergile- mekaranaldı. 19501i yıllar- da Dogu Al- manya 'dan getırtilen ya- pıtlar arasın- da, Honore Daumier, Van Gogh, Laut- rec, Cezanne gibi ressamla- nn çalışmalan bulunuyor. • Isabelle Adjani 7-18 mayıs tarihle- ri arasında gerçekleşecek olan 50. Cannes Film Fes- tivali'nde jüri temsilcisi olarak görev yapacak. • Bruce Wills ın Luc Besson'un yeni filmi 'Le cinquiemeelement'da baş- rol oynaması bekleniyor. Fılm, Cannes Film Festiva- lı'nin yarışma dışı bölü- münde gösterilecek •AntoniaLogue ad- lı 23 ya^ındakı Irlandalı kı- zın henüz yazılmamış ilk romanı için 8 yayınevi bir- biriyleyanşagirdi. Yazann gönderdiği 6 sayfalık öze- tı çok beğenen yayınevle- ri. 'Shadovv Box' adlı roma- nın yayın hakkını almak içın uğrasıyorlar. Söz ko- nusu romanda gerçek ya- şamdan üç kişi yer alıyor, ABD'nın ilk ağır siklet boks şampiyonu Jack • Peter Stein. Alman- ya'nm 10 yıldır verilmek- te olan ve adını Yahudi yö- netmen ve oyuncu Fritz Kortner'den alan tiyatro ödülünün bu yılki sahibi oldu. Ülkenin tanınmış ti- yatro dergi sı Theater He- ute tarafından 198 7 'denbu yana verilen ödülü kaza- nan Stein, jü- riyi ikiyüzlü- lükle suçladı. Stein, sahneye koyduğu ve en başanlı ya- pıtı olarak ka- bul edilen Çe- hov'un 'Üç Kızkardeş'i dahil olmak üzere bütün çalışmalannın dergi tarafın- dan yerden yere vuruldu- ğunu anımsatarak şöyle konuştu: "Ya 13 yıldır ya- lan yazdınız ya da ödül ge- rekçesi gerçek dışı. Adını kullandığınız ustayla çalış- mtş olan ve halen aktif ola- rak yönefmenlik yapan tek kişi benim. 10 yıldır nere- lerdeydiniz ?" " • Abel Ferrara, 'Snake Eyes' ve 'Cenaze'den son- ra bir kez daha sinemanın karanlık yanını keşfediyor. 'Blackout' adlı filmde al- kol ve uyuşturucu batağına saplanmış eski oyuncu ro- lünde Matthew Modine. eski kansı rolünde Beatri- ce Dale, metresi rolünde sanşın afet Claudia Schif- fer ve uçuk yapımcısı ro- lünde efsanevi yıldız Den- nis Hopper rol alıyorlar. • Sophie Marceau nun son filmi 'Maıtjuise'de. XVII. yüzyıl Fransası'nda yaşamış ünlü yazarlar Moli- ere'le Raci- ne'in kalpleri- nı aynı anda çalan ünlü bir kadın dansçı- nın yaşamı an- latılıyor. Fil- min yönetme- ni, 'Farinel- li'den de tanı- dığımız Vera . , , . , . . , Belmont Sophie Mareeu nun son filmı 'Manjuıse . • Tommy Lee Jo- Johnson, Oscar Wilde'ın kuzenı Arthur Craven ve eşi Mina Loy. Genellikle senaryo ve tiyatro piyesi çalışmalannda alışılagel- mış bir şev olan sinopsisin romanda da böylesine etki- li olması, daha önce görül- memiş bir olay. Romanın bitince neye benzeyeceğiy- se avn bir merak konusu. • Nicole Kidman ve Tom Cruise çifti Stanlcy Kubrick yeni filmi 'Eyes Wide Shut'da birlikte rol alıyorlar. Birkıskançlık ve tutku öyküsünü isjeyen filmde rol alacak diğer ün- lü isimler arasında Jenni- fer Jason Leigh, Besson'un 'Le Cinquieme element' adlı filminde de rol alan Luke Perry ve Harvey Ke- itel bulunuyor. • JanİS Joplin'in yaşa- mı bir kez daha sinemaya aktarılıyor. 4 Ekim 1970 tarihinde. 27 . yaşındayken aşın dozda uyuşturucu- dan yaşamı- nı yitiren Joplin, sine- ma dünyası için iyi bir esin kayna- ğı. Bundan önce Mark Rydeü'in The Rose' adlı filmin- de Bette Midler'ın canlandırdı- ğı Joplin'in yaşamını bu kez de şarkı- lan play-back seslendire- cek olan Lili Taylor üstle- niyor. Ünlü şarkıcıyla ilgili bir başka film projesindeyse Texas'lı şarkıcı Melissa Et- heridge'in rol alacağı söy- leniyor. • Mel Gibson Cehen- nem Silahı ve Maverick'te- ki rol arkadaşı Richard Donner ve yapımcısı Joel Silver'la yeniden bir arada. 'Conspiracy Theory' adlı filmde paranoyak bir taksi şoförünü canlandıran Gib- son'ı bu kez FBI ajanları kovalıyor. Bırmilyondola- ra filmde oynamayı kabul edcn Julia Roberts sevimli avukat rolüyle bu kovala- macada Gibson'ı yalnız bı- rakmıvor. 'Kurtuluş Günü'nde dünyamızı cesurca savu- nan Will Smith'le birlikte yeni bir Marslı öyküsünde rol alıyor. 'Men in the Black' adlı filmin yönet- meni 'Get Shorty' ve 'Adams Ailesi' adlı filmle- rin yönetm^ni Barry Son- nenfeid. 1997 yazında ta- mamlanması beklenen çe- kimlere, Steven Spielberg danışmanlık yapıyor. • Henry James. Ame- rika'nın en ünlü yazarla- nndan biri olarak gösteri- lir. Özel yaşamını sır gibi saklamayı beceren sanatçı- nın, aktif bir homoseksüel olduğu öne sürüldü. Ame- rikalı akademisyen Shel- don Novick tarafından ya- zılan kitapta yer alan iddia. James'e yöneltilen cn cid- di savlardan binni ortaya koydu. Kitapta, James'in genç erkekJere gönderdiği aşk mektupla- nna yer veril- di. Henry Ja- mes, Hollyvvo- od'un son günlerde en çok başvurdu- ğu yazarlardan biri aynı za- manda. Ja- mes'in 'Bir Kadının Pört- resi' adlı yapı- tı JaneCampi- on tarafından sinemaya uyarlandı. Fil- min başrolünü Nicole Kid- man oynuyor. • Rembrandt'ın yapıt- lannı sergileyen Mad- rid'deki PradoMüzesi'nde geçen günlerde ilginç bir olay yaşandı. Ünlü ressa- mın yapıtlannm sergilen- diği bölüme giren genç bir ressam, geçen yıl yaptıgı bir tabloyu, sergilenen ya- pıtlann arasına koydu. Mü- zedeki yetkililerin dunjmu fark etmemeleri sonucu tablo, Rembrandt'ın yapıt- lanyla birlikte sergilendi. • VVoody Allen'ın bir müzikal komedi niteliğin- deki son filmi 'Everyone Saysl LoveYou'adlı filmi, geçen cuma New York'ta gerçekleşen galasında bü- yük alkış topladı. Basında filmin ayakta alkış alma- sından çokça söz edildi. Bu Ferrara'mn filmi 'Blackout