Katalog

SAYFA CUMHURİYET 9 ARALIK 1995 CUMARTESİ 10 DIŞ HABERLER Resmi bir ziyaret için Azerbaycan'da bulunan Demirel Kafkasya'da iyi niyet görevi üstlendi Karabağ için somut öneri çağrısıLALE SARIÎBRAHİMOĞLU BAKÜ - Cumhurbaşkanı Süley- man Demirel, 12 kasımda ilk de- mokratık seçimlerini gerçekleşti- ren Azerbaycan'a, demokratik ku- rumlarını yerleştırmesinde "60 miryonluk Türkiye'nin'" desteğini venrken Azen-Ermenı ihtilafının çözümü yolunda da ıv i niyet göre- vi üstlendi. Demırel. Azerbaycan'a ait an- cak çoğunlugu Ermeniler'den olu- şan Yukan Karabağ sorununun çö- zümü için Azerbaycan'ı inisiyati- fı eline almaya ve bu bölgeye Ba- kü'nün vaat ettiği Özerkliğin statü- sünü somuta indırgemeye çağırdı. Demirel, önceki gün. Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Alivev ıle iki saati aşkın baş başa görüşme- sinde Azen liderine "Yiıkan Ka- rabağ Ermenileri'ne geniş bir özerklikstatüsii vereceğinizi söylü- yorsunuz, ancak bunun nasıl bir özerklik olduğunu tanımlayın ve Yukan Karabağ Ermenileri'nin güvenlik konusunu açıklığa kavuş- turun, arkanızdayız" dedi. Türki- ye, Azerbaycan'ın yüzde 20'sini işgal altında tutan Ermenistan'ın bu topraklanndan geri çekilmesi ve Yukarı Karabağ sorununun çö- zümünde Karabağ Ermenileri uze- rinde nüfuz sağlaması halinde Eri- van yönetimi ıle ilişkileri düzelrme vaadınde bulunuyor. Demirel, Azerbaycan Millet Meclısı'ndedünyaptığı konuşma- da, Azerbaycan'ın çoğulcu de- mokrasi yolunda inançla ve ira- deyle yürüyerek ayakta kalacağını belinti. Demirel. "Kafkas>a"daki uyuşmazhklar Türkiye için ciddi bir kavgı kaynağıdır. Yukan Kara- bağ'da vaşanan uvuşmazlıklann çözümünü taraflann haricinde belki de en çokarzu eden üike Tiır- kive'dir. Türkive. 'Nukan Karabağ sorununun çözümü için azami ça- ba harcıyor. Ernıeni Uderlerine de sağduyunun egemen olmasını tel- kin ediyorum. Ermeni ku\>etleri- nin işgal altında ttırulan Ermeni topraklanndan çekilmeleri halin- de, Türkive Ue Ermenistan arasın- da iyi komşuluk ve işbirligi ortamı- yaratılacakür" dedi Cumhurbaşkanı Demirel ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı AIi- ye\. Baküde düzenledikleri ortak basın toplantısında. ikili görüşme- lerve uluslararası sorunlarailişkin görüşlennı açıkladılar. Demirel. bırsoru üzerine. Avrupa Parlamen- tosu'ndaki sıyasi partilerin çoğu- nun. Türkiye'nin gümrük birlıği konusunda grup karan aldıklannı belırterek. şunlansöyledı: "Tür- kive. gümrük birliğine dahil ola- caktır. 13 Aralık'ta ovlamaya- pılacak ve sonuç müspet olacak- tır" dedi. Süleyman Demirel. "Dünya- nın dikkatini Azerbaycan ile Er- menistan arasındaki soruna çe- kiyoruz. I milvon 300 bin insa- nın evinden uzak, fevkalade zor koşullarda yaşaması insanlık ayıbıdır ve en kısa sürcde bu in- sanlar yerlerine dönmelidir" dedi Bu arada, Demirel. Bakü'de ziyaret ettiği yetimhane ve kampa 50 bın dolarbağışta bulundu. BEYAZ RUSYA BAĞIMSIZ DEVLETLERTOPLULUĞU'NDA Amaç, 'Hitler modeli' demokrasiBir devlet başkanı dü- şünün ki ülkesindeki parlamento seçimlerini boykot çağrısıyapsın... Olmaz demeyin. işte Beyaz Rusya lideri Aleksandr Lukaşenko. Mutlaka başkanlık rejimi kurmak ıstediğinı söyle- yen Lukaşenko'nun en büyük keyfi, seçmenle- rinın 'apolrtikliği.' Geçen mayıs ayında yapılan seçimlere halkın fazla ilgi göstermemesi nedeniyle 260 üyeli par- lamentoya ancak 139 milletvekili seçilebilmişti. Pariamentonun yasal ağırlığı olabilmesi için hiç ol- mazsa 174 koltuğun dolması gerekiyor. 29 kasımda Lukaşenko'nun 'boykot' çağnlan- na karşın yapılan seçımlerde 20 milletvekili daha seçildi. Geriye kalanlar için yann bir kez daha se- çim düzenleniyor. 29 kasım seçimlerine birkaç gün kala hemen herkes, Beyaz Rusya halkının bir kez daha san- dıklara ılgısiz kalacağını ve çoğunluk oy kullanma- yacağından, sonuçların geçersiz sayılacağını dü- şünüyordu. Lukaşenko, "Artık beş yıl seçim yüzü göre- mezsiniz, ülkeyi tek başıma yöneteceğim" şeklinde açıklamalarla durumdan hoşnut oldu- ğunu dile getıriyordu. Ama son anda bir sürpriz oldu ve seçmenlerin yaklaşık üçte ikisi oyunu kul- landı. Bu ani politizasyonun nedeni neydi?.. Seçimler arifesinde Lukaşenko, bir Alman ga- zetesine verdiği mulakatta öyle bir şey söyledi ki... ikinci Dünya Savaşı'nın en acılı ülkesi olan Be- yaz Rusya'nın (nüfusunun dörtte biri savaşta yok edilmişti) yeni lideri Lukaşenko, Adolf Hitler'e "hayran" olduğunu belirtiyordu. Hitler'in devlet otoritesine büyük sempati duy- duğunu, bunun Alman devletinin organıze gücü- r Hakan Aksay nün doruk noktası olduğunu ve Nazi Almanya- sı'nın yalnızca olumsuz notla değerlendirileme- mesi gerektiğini söylüyordu. Kendi amacı olan başkanlık sistemı için esın kaynağını Hıtler'de bulan Beyaz Rusya Başkanı, yalnız muhalefetten değil, halktan da büyük tep- ki gördü. Seçmen, Lukaşenko'ya ders vermek için sandık başına gitti ve parlamentonun yazgı- sı "şimdilik" kurtanldı. Ama bundan sonra ne olacağı bilinmiyor. Bili- nen tek şey, Lukaşenko'nun, İkinci Dünya Sava- şı'nda ve Nümberg Mahkemesi'nden sonra Hit- ler'den övgüyle söz eden ilk Avrupalı devlet baş- kanı olması. KARABAĞ | Moskova-AGIK rekabeti kızışıyor Dağlık Karabağ yeniden gündem- de. Savaşa verilen aranın 18 aydır sürdüğü, ancak kesin barışa ulaşıl- mayan Karabağ, şu sıralarda Kaf- kasya'ya ilgı duyan herkesin günde- mınde ön sıralara doğru tırmanıyor. ABD Başkanı Bill Clinton, Karabağ özel temsilcisi seçerek sorunun 'yıl sonuna kadar' çözülme olasılığından söz ediyor. Rusya lideri Boris Yeltsin, yardım- cılarına "Rusya'nın Karabağ'a ağırlığını koyması" direktıfi veriyor. Bir de Avrupa'nın AGİK bünyesinde yürüttüğü çabalar var... Ama Karabağ'ın temel sorunları (statüsü, göçmenlersorunu. Şuşa ve Laçin'in yazgısı, Ermenistan'la Ka- rabağ arasında "in- sani yardım korudo- ru", bölge halkının güvenliğinin sağlan- ması) şu anda çö- zümden uzak görü- nüyor. Azeri petrollerinin geçeceği hatlarla ilgi- li alman kararlar, ilgilı tüm ülkeleri, bir an önce kendi yararlan- na çözümlere ulaşıl- ması için çabalarını hızlandırmaya zorlu- yor. Bakü yönetimi Batı' isterken Moskova'nın keri baskılanyla kar- şılaşıyor. Uzun süredır güç- lenen Moskova-Eri- van dostluğu ve son zamanlarda giderek düzelen Moskova- Tiflis ilişkileri. Ba- kü 'yü daha da zor durumda bırakıyor. Şimdilik Rusya'nın askeri üs talebıne karşı direnen Ba- kü'nün gücünün sını- rı merak ediliyor. Karabağ konusunda inisiyatifi ya yaklaşmak AGİK'ten almak isteyen Rusya, böl- siyasal ve as- geye kendi askeri birliklerini (tek ba- şına, ya da Bağımsız Devletler Top- luluğu biriıkleri biçiminde) yerieştir- meye çalışıyor. Son haftalarda kulis- lerde dolaşan söylentiler, Kara- bağ'da 18 aylık suskunluğu boza- cak olası bir provokasyonun nesnel olarak Moskova'nın işine gelebile- ceğini fısıldıyor. İddiaya göre petrol konusunun gündeme geldiği bir sırada yeniden patlayacak olan savaşın hemen bas- tırılması için Moskova'ya ödün veril- mesi, Batı için "ehvenişer çözüm" olabilır. Buna neden olarak da en önemli- sinin ekonomik çıkarların (petrol hattının) güvence altına alınması ol- duğu vurgulanıyor. Londra'da Bosna Konferansı LONDR.A (AA) - "Bosna-Hersek'de Ba- nşın Uygulanması'" konulu konferans dün Londra'da başladı. Konferansta Türkiye'yi Başbakan Yardımcısı ve Dışışleri Bakanı Deniz Baykal başkanlığında. Balkan ülke- lerıyle ilışkıler Genel Müdür Yardımcısı Büyükelçı Alev Kılıç ve eskı Yugoslav- ya'nın iman konusundakı ilgıli bırimlerin yetkilılennden oluşan bir heyet temsil edı- yor. Aralannda ABD. tngtltere, Fransa. Al- manya. Rusya gibı Balkan sorununda ve çözümünde önemli rol oynayan ülkelerin de yer aldıgı 42 ülkenin dışişlerı bakanı, Londra'da bir araya geldi. Dışişleri bakan- larının yanı sıra NATO. IMF, Dünya Ban- kası. BM, İKÖ gıbi uluslararası kuruluşla- nn başkanlan da Londra'da Bosna sorunu- na askeri. politik, ekonomik ve idari boyut- larda çözüm için yeni arayışlan gündeme getırdiler. Toplantıya Ingiltere Dışişleri Bakanı Malcolm Rifkind başkanlık ederken. Yük- sek Tesilcılık görev ini deeksı lsveç Başba- kanı ve Avrupa Topluluğu'nun eski Yugos- lavya'daki arabulucusu Carl Bildt üstlendi. Bildt Bosna'daki sivil ışlemleri koordıne edecek. Toplantının açalış konuşmasını Ingiltere Başbakanı John Vlajor yaptı. Major Bos- na-Hersek"te silahlan "temelli sustur- mak" için çalışacaklarını belirtırken Lond- ra Konferansf nda 4 ana konu üzerinde du- rulacağını belirtti. Major bu 4 ana konuyu şöyle sıraladı. NATO Uygulama Gücü (IFOR) görev leri açıklanacak. Asken ve si- vıl çalışmalarkoordineedilecek. Insani yar- dımlann nasıl düzenleneceği konusu göz- den geçirilecek. Bosna'da seçimlerinyapıl- ması saglanacak. Bosna'nın yeniden yapı- lanması görüşülecek. AVRUPADAN EDİP EMİL Ö1TV1EN IRA, Yine Bölünecek Irlanda Cumhuriyetci Ordusu (IRA), Amerıkalıların baskısına rağmen silah bırakmayacağını açıkladı. 1994'de ilan ettiği ateşkesten sonrakı ilk adım olarak, Kuzey Irlanda'dan Ingilız askerlerınin çekilmesini ıstiyor. IRA'ya gore Kuzey Irlanda, Irianda'nın bir parçası. Ve bu- rada Ingiliz askerlerinin bulunmaya haklan yok. Ingılte- re'ye göre Kuzey Irianda, Ingıltere'nınbıreyaletı. Bune- denlelngilız askerlerinin burada bulunmaya haklan var. Kuzey Irlanda sorununa görüşmeler yoluyla çözum bulmak amacıyla dddi adımlar atıldı. Bunun son gös- tergesı: Başkan Clinton, büyük bir tantana ile Kuzey Ir- landa'yı ziyaret etti. Amerikan şirketlen, burada yatınm yapmak için terör ve şıddet olaylannın kesin bıtmesin- den yana. Kuzey Irlanda. Amerikan kamuoyunda duy- gusal ve hassas bir konu. 1996 Amenkan Başkanlık Se- çimi kampanyasındaki maddelerden bın olacak yıne. Ingiltere. IRA'nın siyasi partısi Sınn Fein ile görüşme masasına oturmayı çoktan kabul etti. Irianda da ingil- tere ıle kol kola. Amerikalılar, Sınn Fein'in gözünun içi- ne bakıyortar kı IRA banşa bir he desin. olsun bitsın şu iş artık diye. Ama hayır!.. Katı görüş, dediğim dedikcı tavizsiz tu- tuma bir ömek daha vermek zorunda IRA. Ateşkesten bir adım daha ilerı atmaya niyeti yok. Oysa masa başı görüşmelerinin başlaması için IRA'nın artık terör ve şıd- det eylemlerinden vazgeçtiğıni, sılah bırakacağını açık- laması da gerek. Bunu yapmayacak. Pekiyi ne olacak? Sinn Fein lideri Gerry Adams güç durumda kalacak. Çünkü o, IRA'nın strateji ve taktiğin- den çok da fazla sapamaz. Ne de olsa partısi, IRA'nın görüşlerini yansıtmak zorunda. IRA yönetimi perde ar- kasında, Sinn Fein perde önünde. Oysa Gerry Adams, artık sorunun lyice piştigını, terör ve şiddetle değıl, ze- ka ve kurnazlıkla, diplomasiyle Amerikan yonetımıni de arkasına alarak masa başında çözülmesi gerektiğini dü- şünuyor. 1969'da da IRA içinde böyle açmaz yaşanmıştı. IRA'nın, soruna görüşmeler yoluyla çözüm arayan ta- kımı ile "tek yol şiddet" dıyen takımı bozuşmuştu. Gö- ruşmeci takım kenara çekildi. Şıddetçı takım ışı ele al- dı. Ve içlerinden Gerry Adams sivrilerek 1978'de parti lideriiğine seçildi. O tarıhten bu yana da IRA, Kuzey Ir- landa sorununun ancak Ingiliz hukümetini terörle sindi- rip yıldırarak çözülebileceğıni ispata çalıştı. İngıltere, bir eyaletı olan Kuzey Irianda'da hiçbir eko- nomik ve stratejık çıkan olmadığını 1993'de ilan etti. Bu karannda terörün değil, nüfus yapısınm etkısı vardı. Şim- di azınlıkta olan Katoliklerin nüfusu arttıkça Protestan- lann göçü yuzünden sayıları azaldıkça, zaten en fazla 20 yıl içinde Kuzey Irianda'da Katolikler çoğunluk, Pro- testanlar azınlık olacaktı. Ingiftere. bu bölgede bir sta- tü değışikliğinın, orada yaşayan halkın rızası ile gerçek- leşmesi gerektiği görüşünde. Ama IRA sabırsız. Ingiltere, hemen yann buradan çe- kip gıtsin istiyor. Bu yüzden de "halk ıradesi gerekli" di- yenlngiltere'yı de irianda'yı da karşısına alıyor. "Teror dönemi artık kapanmıştır" diyen iyimser Clinton'ı da... Yeni Dünya Duzeni'nde, Amerika'yı karşısına alanın şansı var mı? Yoksa Amenka'nın desteğini sağlayanın mı şansı var? IRA ve partisi Sınn Fein şımdi külahlarını önlerine koyup bu sorunun yanıtını bulmalılar. Son on yıldır IRA'ya destek çıkan Libya ve Iran'a Amenka'nın yaptıklan şöyle bir düşünulerse. IRA'da şiddet yanlıla- rına geçit olamayacağı açık. Eğer yeniden şiddet ey- lemlerine başlarlarsa bu kez karşılannda Amerikan yö- netımini bulacakları gibı, sıyasi çozüm yanlısı arkadaş- larını da bulacaklar. IRA, 27 yıl aradan sonra yine bölunme aşamasın- da. Bir yanda sıyasi görüşmeciler, bir yandg bombacılar. Gizli OLMAZ koalisyonlarına rağmen Demokratikleşme Özelleştirme Ekonomik önlemler Petrol boru hatları Gümrük Birliği HAYIR... ••HAYIR... ••HAYIR • HAYIR • HAYIR evet...ama hayır) evet...ama hayır) evet...ama hayır) evet...ama hayır) evet...ama hayır) [Onlar Gecmiş]