Katalog

16 ARALIK 1995 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA EKONOMI ABD'de pazarlık sonuç&uz kaldı VVASHİNGTON (Cumhuriyet) - ABD Başkanı Bill Cünton ile cumhuriyetçilerin denetiminde olan ABD Kongresi arasında bütçe tasansı üzerindeki görüşmeler bir kez daha anlaşmazlıkla sonuçlandı. Kongre'nin bazı fonlara bağlı ödenekleri serbest bırakmaması durumunda yaklaşık 300 bin federal hükümet çalışanının '"zorunlu izne" çıkarılacağı bildirildi. ABD'de federal hükümetin kapısına geçen ay kilit vurulmuş. Beyaz Saray'la KongTe'nin cumhunyetçi kanadı arasında geçicı anlaşma sağlanması üzerine yeniden açılmıştı. Anlaşmayla zorunlu izne çıkanlan 800 binçalışanda işbaşı yapmıştı. İhracat kaydı 20 milyar dolar • ANKARA (ANKA)- lhracatçı birliklerinin bu yılın ilk 11 ayında kayda aldıklan ihracat tutan. 20.5 milyar dolan buldu. Kasım ayında değışik sektörlerdeki ihracatçı birlikleri. toplam 2 milyar 179.7 milyon dolarltk ıhracatı kayda aldılar. Geçen yılın kasım ayında bu rakam l milyar 786.4 milyon dolar olarak gerçekleşmişti. Kasım ayındakilerle birlikte yılın ilk 11 ayında ihracatçı birliklerinin kayda aldığı toplam ihracat tutan, 20 milyar 464 milyon dolar olarak belirlendi. Kayda alınan ihracat tutarı kasım ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 22 artarken ocak-kasım dönemleri itibarıyla da yüzde 23"lük bir büyüme oldu. 49 ülkeye kota uygulanacak • ANKARA (ANKA)- Türkiye"nin. gümrük bırliğinin yürürlüge gıreceği l ocaktan itibaren 49 ülkeye tekstilde otomatik olarak kota uygulamasına geçeceği bildirildi. AB yetkilıleri. bırliğin kota uyguladığı ülkeîereTürkiye'nın de I ocakta kota getirmesinın gerektiğinı belırterek •'Gümrük birliği demek. ortak tarifeler uygulanması demektir" dediler. Gümrük birliğinin bir yükümlülüğü olarak kota uygulanacak ülkeler ıle bir süreden beri sürdürülen kota anlaşması görüşmeleri. henüz tamamlanmadı. Bir dış ticaret şirketi daha • ANKARA (ANKA)- Türkiye'nin en çok ihracatı gerçekleştirdiği tekstil alanındakı şirketler dış satım için ortak kuruluş oluşturuyor Istanbul'da faaliyet gösteren yirmi tekstil kuruluşu bir araya gelerek bir dış ticaret şirketi daha kurdu. Ataks Tekstil Dış Ticaret AŞ adı verilen şirketın sermayesi 20 milyar lira düzeyinde bulunuyor. Şirkette rüm ortaklar 500'er milyon lıralık pay edindi. AB firmaları 1.500'eyaklaşü • ANKARA (ANKA) - Türkiye'de faaliyet gösteren Avrupa Birliği lAB? firmalannın sayısı gümrük birliği öncesinde 1.500'e yaklaştı. Türkıye'deki AB sermayesi de 30 trilyon lirayı aştı. Kasım sonu itibanyla 3 bin 118'e ulaşan yabancı sermayeli firmalann 1.461'i, AB ülkelerınin sermayesini taşıyor. Ülkelere göre firma dağılımında 567 adetle Almanlar başı çekhor. Alman firmalannı 213 Ingiliz. 1"1 Fransız. 155 Hollanda. 116 İtalyan firması izlıyor. Tersane işçisinden kınama • ANKARA (Cumhuriyet Biirosu)- Dokgemi-tş Sendıkası'na üye işçiler. tersanelerin özelleştirilmesini imza toplayarak kınadı. Bin 600'ü aşkın işçinin imzası. dün Türk-İş Genel Başkanı BayTam Meraj'e verildi. Meral'i, Tük-İş Genel Merkezi'nde ziyaret eden işçilerin. imzaya açtıkları metinde. sendika yönetiminin şirket kurması kınandı. 290875 No'lu ehlıyetimı kaybettim. Hükümsüzdür. SAVAŞCOŞAK GB'nin Avrupa'dan ithalatta yol açacağı patlamayı engellemek için öne sürülen önlem geçerli değil OTY> ithalatı engellemezÖZGUR ULLSOY Gümrük birliği çerçevesınde. Avrupa'dan ithal edilecek mallardaki gümrük oranlannın sıfırlanmasına karşılık konması planlanan Özel Tüketim Vergisi. yerlı mallar için de ge- çerli olacagından, Türkiye"dekı genel fiyat seviyesi daha da yükselecek. Bu durumda. ÖTV yürürlüge girdikten sonra ıddıa edildi- ği gibi ıthalat fıyatlarını yükselterek yerli sa- nayinin korunması yönünde bir fayda sağla- mayacak. Fiyat avantajını ortadan kaldınp. ithalattakı tırmanışı önlemek için vergi dü- zenlemeleri sonuç vermeyeceğınden, hükü- metin dış ticaret açığındaki büyümeyi engel- lemek için dövız kurlarını yükselmekten baş- ka çaresı kalmayacak. OTVnın uygulama>a girmesi için Mec- lis'in çalışmaya başlaması gerektiğine dikkat • Gümrük birliğinden sonra. yürürlüge girecek olan Özel Tüketim Vergisi hem ithal hem yerli mallar için geçerli olacagından, ithalatın fiyat avantajını ortadan kaldınp, piyasadaki fiyat dengesini korumak için döviz kurlarını yükseltmekten başka çare kalmıyor. çeken uzmanlar, bu üç dört ay ıçerİMnde. it- hal mallarda göreceli olarak bir ucuzluk ya- şanacağını belirtiyor. AB üyelerinden ithal edilen ürünlerdekı gümrükîerin kalkmasından sonra doğacak vergı kaybını önlemek ıçin \ürii-!"'ğe konu- lacağı öne sürülen ÖTV. kozmetık ürünleri, kürk, içkiler, beyaz eşya. oiomobıl gibi "lüks" tüketim maddelennı kapsıyor. "Lüks" kapsamında olan üriinlerin bir kıs- mının gerçekte ihtiyaç maddeleri olması da. ÖTVnin bir isim değışıkliği olarak algılan- ması gerektiği iddialarını güçlendirıyor. Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşa- virler ve Yeminli Mali Müşavırler Odaları Birliği Genel BaşkanneCHP İstanbul 1. Böl- ge millervekili adaşı Mustafa Özyürek. ÖTV uygulamasının \ergi ismındeki birde- ğışıklıkten fazla bir anlam taşımayacağını be- lırterek. "ÖTV gümrük birliği çerçevesin- de hem ithal ürünlerden hem yerli üretim- den alınıvor. Bi/im yerli üretimde de bir- çok parça dışarıdan ithal edildiğinden so- nuç pek değişmiyor" dıve konuştu. Yerli üretimde fiyatların bugüne kadar it- hal mallardaki koruma oranlanna göre belır- lendiğını sö> leyen Özy ürek, "Koruma oran- ları kalkınca vergi konacak, ama vergi verli ürünk'r için de geçerli. Övle>se, yer- li sanayiv i korumak için > ine kuru > üksel- tecekler"dedi. Tofaş yetkılileri de. kurlann enflasyonun 25 puan altında seyrettığıne dikkat çekerek. "tthalatçılar da bunu fiyatlara yansıttı, biz zaten gümrük birliğine girdik** dediler. ÖTV'nın yerlı \e ithal mallarda hangı oran- larda uygulanacağına daır bakanlıktan haber bekledikîerıni ıfade eden yetkıliler. ocaktan sonra kur artışı bekledıklerinı kaydettıler ve "Yüzde 19.7 olan gümrük oranı sıfirlanı- yor, bunun anahtar teslimine etkisi yüzde 15. taşıt alım vergisi ile vüzde 10'a iniyor. Bir de kur artışı olursa, o zanıan otoma- tik olarak koruma oranları gelecek" dedi- ler. Dış Ticaret Müsteşan Nejat Eren, gümrük birliğinin ilk etkilerini değerlendirdi: Ithalat paüayacak, fiyatlar düşmeyecekANKARA (Cumhuriyet Bü- rosu) - Dış Ticaret Müsteşan Ne- jat Eren, gümrük birliğinin bek- lendiği gibi fiyatlarda büyük bır düşüş yaratma\acağını \ urgulaya- rak. "Belki ilk aşamada fivatlar- da nisbi bir düşüş olabilir. Ancak Özel Tüketim Vergisi \e kuriar- daki artışla birlikte fivatlar ye- niden yükselir" dedi. İlk aşama- da tüketim mallan ıthalatında pat- laına beklediklerini belirten Eren, "Ancak önemli olan hammadde ithalatının artmasıdır" diedı. Eren. dün düzenlediği basın top- lantısında. gümrük birliğine geçış- le birlikte. ithalat ve ihracat reji- minde meydana gelecek değıklik- ler ıle Ortaklık Konseyı Kararlan çerçevesınde dış ticaretdeki son uy- gulamalan anlattı. Eren. 1 ocaktan itibaren Avrupa Birliği "nden (AB) ithal edilecek sa- nayi mallarından gümrük vergisi alınmayacağını. topluluk dışındaki üçüncü ülkelerden yapılacak itha- latta da mallara AB'nin uyguladı- ğı oranda gümrük vergisi konula- cağı bildırdi. Bu çerçevede. bugü- ne kadar üretimi desteklemek ama- cıyla üçüncü ülkelerden gelen ve gümrük vergisinden muaf tutulan hammaddelere artık vergi konula- • Nejat Eren, düzenlediği basın toplantısında. 1 ocakta başlayacak yeni dönemi değerlendirirken, "Belki ilk aşamada fiyatlarda nispi bir düşüş olabilir. Ancak Özel Tüketim Vergisi ve kurlardaki artışla birlikte fiyatlar yeniden yükselir" dedi. cağını anlatan Eren. "Sanayicinin buna dikkat etmesi gerekiyor. Gümrük vergisinden muaf ola- rak getirilen mallarla üretilen ürünler AB'ye ihraç edilirken Ortak Gümrük Tarifesi oranın- da vergi alınacak" dedi. Sanayicinin AB'ye ihracat yap- mak için hammadesini üçüncü ül- keler yerine vergiden muaf tutulan AB'denalabileceğini anlatan Eren. "Ancak burada da maliyet > ük- sek olacak. Avnı ürün Pakis- tan'dan daha ucuza gelirken. AB'den daha yüksek fiyatla ge- lecek" di\e konuştu. Aralarında otomobil de bulunan birçok ürün için 5 yıllık geçiş sü- resi olduğunu anlatan Eren, aynca belli işlenmıştanm ürünleri için de 3-5 yıl arasında korumanın devam edeceğini kaydetti. Eren. ilk aşa- mada özellikle tüketim mallan it- halatında bır patlama beklendiğini söyledi. İthalatta. özellikle son 6 aydır gerçekleşen artışın. 1 ocaktan itibaren duvarlann kaldınlmJMyla daha da büyüyeceğıni \urgulayan Eren. "Ancak önemli olan uzun vadede ihracatın da aynı şekilde yükselmesi \e ithalatın ihracata yönelik üretim için hammadde- ye dönüşmesi" dedi. İthalatın durdurulabilmesi ıçin özellikle kurartışlan ile enflasyon arasındaki farkın kapatılması ge- rektiğini anlatan Eren. Türkiyenin AB'ye karşı en büyük dezavantajı- nın ekonomik istikrarsız olduğunu söyledi. Dış ticaret dengesi açısın- dan, makro ekonomik politikalann büyük önem kazanacağını anlatan Eren. "En küçük yanlış karar, büyük sorunlar oluşturacaktır" uyansında bulundu. Kamuoyunda. gümrük birliğiyle birlikte fiyatlarda düşme olacağı yönünde bir beklentinin oluştuğu- nu vurgulayan Eren. "Bu tabii ki gerçekleşmeyecek. Belki fıyatlar ilk aşamada nispi olarak düşebi- Mr, ancak kurlardaki artış ve Özel Tüketim Vergisi'yle birlik- te yeniden yükselecektir" dedi. Türkiye'nin. gümrük vergileri ve ithalattan alınan Toplu Konut Fo- nu'nun kaldınlmasıyla 3 milyar dolarlık birkaybı olacağını anlatan Eren. bunun giderilmesı için ek ge- lir bulmanın zorunlu olduğunu söyledi. Özel tüketim vergisinin bu kaybı gidermek için getirileceğini belirten Eren. "Ancak bu vergi yalnız ithal edilen ürünlüre de- ğil. yerli ürünlere de aynı oran- da konulacak. Bu KDV oranla- nnın artırılmasıyla ya da yeni vergilerle olabilir. Ancak bu tüm fiyatlara >ansıyacak" dedi. Eren. küçük ve orta boy işletme- lerın desteklenmesı için geniş bir paket hazırlandığını da belirttı. Seçim sonrası benzine gelecek yüksek oranlı fiyat artışına hazırlık için zam yaptılar Taksiyle dolmıış zammı takside bagLandıEkonomi Serv isi - Fınncılardan sonra özel ulaşım sektörü de "se- çim fırsatını" kaçırmadı. tstan- bul'da taksi ve dolmuş ücretlerine yapılan yılın ikinci zammı. ortala- ma akaryakıt fiyat artışlannın 4-5 katına ulaştı. Yıllık enflasyonun ise iki katını buldu. Hükümet. seçim nedeniyle akaryakıt ürünlerine yapması gereken yüklü zamlan se- çim sonrasına ertelediği halde. tak- si ve dolmuşlarda gerçekleştirilen şok artış. "Seçimden sonra petrol ürünlerine gelecek büyük zam- mın bir bölümünü şimdiden yan- sıtıp. tüketiciyi alıştırıyorlar" bi- çiminde yorumlandı. Bu >ıl toplam 5 kez ortalama yüzde 4 ile yüzde 7 arasında ger- çekleştirilen akaryakıt zamlannın yıllık ortalaması yüzde 25.4'e u- İaştı. Yıllık enflasyonun ise tüketi- ci fiy atlannda yüzde 75 gerçekleş- mesi bekleniyor. Oysa Istanbul'da taksi \e dolmuşa yıl içinde sadece iki kez zam geldi, ancak bu zamlar çok yüksek oranlarda gerçekleşti. En kısa mesafe dolmuş ücreti 1 şu- batta 10 bin liradan 16 bin 500 li- raya yükselirken. önceki günkü son Dolmuş zamlan (en kısa mesafe) Zam oranı t%) 1£ Eski 10.000 16.500 Yeni 1R500 25.000 65 51 Taksi ücret zamları \ zamla indi-bindi olarak ifade edi- len en kısa mesafe 25 bin lira oldu. Dolmuş ücretlerindeki toplam ar- tış yüzde 150'ye ulaştı. Taksi ücretlerine de aynı tarihler- de gelen zamlarla taksimetre açılı- şı. önce 12 bin 500 liradan 15 bin liraya, son olarak da 20 bin liraya yükseldi. 12 bin lira olan kilomet- re ücreti ise önce 18 bin, sonra 25 bin lira oldu. Böylece 1 şubattan önce 5 kilometrelik mesafe için açılış dahil 72 bin 500 lira yazan taksimetreler. artık 145 bin lira ya- zacak. Dolmuş ve taksi ücretlerindeki yüksek zamlardan en çok taksici esnafının rahatsızlık duyduğunu Yılın Ak zamlan ISOcak 19Şubat 26Nnan "OHaziran "Kaam aryakrt (%) 7 4 4 4 4.2 IŞubat Açıhş 12^00-15.000 KM'de! 12.000-taOOO Zam oram(%) 20 50 14Arahk 15.000 - 20.000 18.000- 25.000 Zam oran<(%) Yın* 20 60 50 108 söyleyen Tüketicileri Koruma Derneği Başkanı Ay- şe Akman , zam sonrası müşteri- lerin tepkisel olarak diğer ulaşım araçlarına yöneldiğini belirterek. "Zamların müşterilcrden çok kendilerine zarar \ereceğine inanıyorum. Şimdiye dek kısa süreli olan ve tepkije dayanan il- gisizlik böyle de\am ederse da- ha uzun süreli olabilir'" dedi. Buna karşılık birçok üründe akaryakıt fiyâtlarındaki zam ge- rekçe gösterilerek yapılan zammın ulaşım ücretleri için geçerli olma- dığı vurgulandı. Naklı- ye araçlan arasında yap- tıklan bir araştırmada. toplam masraflar içerı- sinde akaryakıt masraf- larının yüzde 20'lik bır paya sahip olduğunu saptadıklannt söyleyen Akaryakıt Bay ıleri \e Gaz lş\ eren- leri Sendikası Başkanı Kaya Ba- ban ise şöyle konuştu: "l'laşım araçlarında yapılan zammı tek başına akaryakıt ma- liyetine bağlamamak lazını. Araç masrafları ve vergilerin de hesaba katılarak birkaç para- metreyi bir arada düşünmek ge- rekir. Ayrıca seçimlerden sonra doların nerede duracağı ve poli- tik tablonun nasıl şekilleneceği belli değil. Yılbaşından sonra ye- ni bir zam da beklenebilir." tstanbul Otomobilciler Esnaf Odası Başkanı İsmail Sucu da akaryakıta gelen zamların dışında aynca 9 aydan bu yana lastik ve ta- mır masraflarının 3-4 kat. araba fi- yatlarının ise 5 kat arttığını ileri sü- rerek. zamlan düşük tuttuklannı ve eğer büyük zamlar gelirse 1996 başlarında da yeni zammın kaçı- nılmaz olduğunu \ urguladı. Bu y ıl en son şubatta fiyat arttır- dıklannı belinen şehirlerarası oto- büs işletmecileri de, yılbaşından önce yeni bir zammın gündeme ge- lebıleceâinı kavdettiler. GB, ne siyah ne de beyaz Bu yılki AUTO SHOW güzeldi H ilton'daki Motor-Show'un, bayilerin fuarına dönüşmeye başlamasından sonra Türkiye'nin en önemli otomobil fuarı durumuna gelen AUTO-SHOVV. Yeşilköy'deki çağdaş fuar alanında genel olarak bütün katılımcılartn katkılarıyla bu yıl daha güzel ve profesyonelce düzenlendi. Otomobil standlarında geçmiş yıllara kadar daha çok dekoratif amaçla bulunan hostes kızların bu yıl derslerini iyi çalışmış olduklan görüldü. Stand tasarımı olarak da bu yıl büyük gelişmeler vardı. Meslektaşlanmızla birlikte Peuget'nun standını çok beğendik. Buna modellerinin çekiciliği de eklendiğinde bir haftada 100 otomobil satmaları şaşırtıcı değil. Ayrıcı Lotus standı da lotus çiçeğini simgeleyen egzotik bir dekora sahipti. Fuarda en çok ilgiyi Ferrari modelleri gördü. Ayrıca yarış meraklıları da Ferrari ve Jordan- Peugeot'nun Formula 1 otomobillerini yakından görme fırsatı buldu. • D eğerlı Avrupalı "dostlarımızın" bızı gümrük birliğine kabul etmesi pek çok insanda karmaşık duygular yarattı. GB'nin Türkiye'dekı sektörlere etkisi de hem olumlu hem de olumsuz. Şu anda uzmanlar bile ne olacağını tam olarak kestiremiyor... Ünlü bir adam, "Günümüzde bazı ınsanların büyüklüğü ona inananlann aptallığıyla doğru orantılıdır" demiş. Bu konuda da az bilenler GB'yı yere göge sığdıramazken ya da tamamen kara olarak gösterırken, çok bilenler daha ölçülü ifadelerle yetindiler. Otomobil konusunda çalışan hiç kimse, yılbaşından itibaren bu alanda neler olacağını bilmiyor; ancak tahmin yürütebiliyor. Gümrükler sıfırlanacak ve ÖTV yürürlüge girecek. ÖTVnin hangi oranda alınacağı sorulduğunda herkes ellerini iki yana açıp "Birbilsem" diyor. Pek de yabancı olmadığımız şekilde yine yaşayıp da göreceğiz anlaşılan. Otomobil ithalatçıları, GB ile birlikte yerli üreticilerin kollanması için bazı önlemler alınacağı endişesıni taşıyor. Örneğin. ıthalatçıların mallarını gümrükte bekletme sürelerinin kısaltılacağı söylentisi var. Bunun gerçekleşmesı durumunda bu şirketlere büyük bır finansman yükü gelecek. Yerlilerin gümrükte bekleme sorunu olmadığj için haksız rekabet olacak. Ayrıca OTV'nin nasıl hesaplanacağı da merak konusu. Bu konuda da ithalatçılar yerlilerin korunmasından korkuyor. Hükümet, bazı sektörlerde yerli üreticiye zorluk çıkanp ithalatı kolaylaştırırken bazı sektörlerde de ithalatçıya zorluk çıkanp yerlilerı koruyor. Soru: Otornobil sektöründe yerli üreticileriniz serbest rekabet koşullannda tutunabilecek modeller üretmiyorsa ne yaparsınız? Cevabı kolay. rekabet koşullarını sevgili yerli üreticilerinize göre düzenlersiniz. Burada yerli mali karşıtlığı yaptığımız ya da yabancı ülke mallan karşısında komplekse sahip olduğumuz düşünülmesin. Ülkemizde de çeşitli alanlarda dünya kalitesinde mallar üretilebiliyor. istersek yapabiliyoruz. Ama bunu yapmak yerine, hükümetin sağladığı koruma duvarlarına sığınmak en başta Türk halkına karşı haksızlık. Yerli otomobiller, pazardaki otomobıllere göre iyi birer seçim olduklan için satılsın, mecburi seçim olduklan için değil. GB ile otomobil fiyatlarında önemli bir değişiklik olmayacağını artık herkes biliyor. Doğru bir şekilde kullanılsaydı GB otomobile rekabet ve ucuzluk getırebilirdi. Bu gıdışle böyle bir şey mümkün görünmüyor. Otomotiv yan sanayii, şu anda ana sanayiden daha çok ihracat yapıyor ve durumu o kadar da kötü sayılmaz. Yan sanayide evrensel ölçütlere göre kaliteli ve verımli üretim yapabilenler ayakta kalacak, diğerleri ise elenecek. Yan sanayinin kalitesiz mal üretmesinde ana sanayi firmalannın, yan sanayi firmalannı, parçaları, degerinden düşük fiyata üretmeye zorlamasının da payı var. Sonradan yerli otomobillerin kalitesini eleştirdiğimizde de "Ne yapalım, yan sanayi kaliteli üretmiyor" cevabını alıyoruz. Ana sanayinin ne olacağına hükümet karar verecek; ya çeşitli yollardan korunmaya devam edilecek ya da verimli üretim yapmayı öğrenmeye zorlanacak. Bu ülkenin yatandaşları olarak bizim çıkarımız ikincisini gerektıriyor. Son olarak. GB'ye girmemizle oluşan durum, çalışmak ıstediğı şırkete sonunda giren, ama bu şirkette hiç de beğenmediği bir işi yapmakla yetınmek zorunda kalan bir insanın durumuna benziyor. • KISA KISA • OPEL Türkiye, daha önce iki kez dünya şampiyonu olan ve bu yıl da Türkiye'de adeta bütün kupaları toplayan yerli Opel Astra GSİ modelini Türkiye'de satışa sundu. 5 kapılı spor otomobil 1.5 milyara satılacak. • MERCEDES-BENZ Türk AŞ, Alman Denetim ve Belgelendirme Kuruluşu RW TÜV tarafından denetlenerek ISO 9001 sertifikasını almaya hak kazandı. Mercedes- Benz Türk AŞ, bu en geniş kapsamlı ISO belgesini alan ilk Türk otomotiv ana sanayii kuruluşu oldu. • HONDA ClVICin yeni modeli Japonya'da 'yılın otomobili' seçildi. • OTOMOTİV ana sanayii ihracatı ocak- ekim döneminde geçen yıla göre yüzde 110 artışla 345.4 milyon dolar oldu. Böylece otomotiv ihracatı ise 592.2 milyon dolara ulaştı. Otomotiv ihracatı, toplamda 937.6 milyon dolar olarak gerçekleşti. *• YILIN ilk 11 ayında otomotiv üretimi geçen yıla göre yüzde 20 artarak 287.612 adede çıktı. • OTOYOL, uykulu araç kullanmaya karşı 'Uyanık Olun' kampanyası başlattı. IŞÇİNIN EVRENİNDEN ŞUKRANSONER Yabancılaşma Televizyonlarda, gazetelerde gündemin birinci maddesinin seçımler olmasına ne bakıyorsunuz? Li- derlerin özel televizyon kanallarında ekran karşısın- da dizilmeleriyle, kanalların reatınginin yükseldiği ha- berleriyle galiba kendi kendimizi aldatıyoruz. Seçimlere şunun şurasında kaç gün kaldı? Üste- lik partilerin, liderlerin meydanlaraçıkamadığı. daha- sı çıkmaktan korktukları, doğru dürüst seçim prog- ramlarının bile hazırlanmadığı bir seçim süreci yaşı- yoruz. Televizyon kutusuna esir olmuş, başka eğlencesi olmayan, seçimlere yönelik liderler ve partilerin diye- ceklerini dinlememiş seçmenlerin. liderleri büyük rek- lamlarla ilk bir araya getiren televizyon oturumlarını izlemelerinden dogal ne olabilir ki. Kararlı seçmen li- derinin ne diyeceğinı, rakip liderlerin açıklarını. çiz- gisini merak ediyor. Kararsız seçmen. karar verebil- mek için ipucu arıyor. Gelin görün ki televizyon açık oturumlarının ardın- dan. seçim sonuçlarına ilişkin yeni tezler üretildi. Li- derlerin açık oturumlardaki başanları ıle bağlantılı, yeni seçim sonucu hesaplan yapıldı. Özellikle karar- sız seçmenlerin oylarının bu oturumlara bağlantılı olarak yönlendıği sonucuna varıldı. Olacak iş mi? Seçmen oy vereceğı partiyi, yeni oluşacak iktidan. parlamentoyu, partilerin oy dağılım- lannı, bir- iki özel televizyonda, birkaç saat yapılmış açıkoturumlardaki lider konuşmalarına göre belirle- yecek. Düşünün ki bu açıkoturumlarda, küçük partilere yer verilmemışti. Büyük partilerin liderleri de özellik- le Mesut Yılmaz - Tansu Çiller, uzman psikiyatrist- lere göre "uyumsuz kan-koca kapışması psıkolojisin- de" kısır bir gündemin içinde kitlenip kaldılar. Yeni dö- neme ilişkin parti öncelikleri, hele de parti ilke ve ide- olojileri tamamen arka planda kaldı. Partilerin programlarının, geleceğe ilişkin öncelik- lerinin, ideolojilerm böylesine gündem, tartışma dışı kaldığı, önemli olmadığı bir başka seçimi siz anımsı- yor musunuz? Ne liderler. partiler kendilerinı anlat- ma, ne de biz anlama çabasındayız? Geçen seçimlerde yaşadıklarımız, parlamento ve siyasi partilerin uygulamalan, bizleri, parti program- ları, söylenenler ve ideolojilerinin fazlaca bir önemi ve anlamı olmadığı noktasına getirmiş. Siyasi partilere, Iiderlere, verilen sözlere güvenimizi yitirırken kendi değer ve beklentilerimizi de yitirmişiz. Bu seçimlerde çok pratik, belki gerçekçi yeni alış- kanlıklar, bakış açısı geliştirmişiz. Dün gazetede "Oyum sana, ama ruhum asla" sloganı ile dolaşan ar- kadaşlarımız vardı. Şeriat, ırkçıhk, militarizm korku ve kaygısı ile benimsenmeden bir partiye verilecek oy- ları simgeliyordu. Yıllardır politize olmuş siyasi düşün- ce ve inançlan çok guçlü. siyaset içinde yaşamış, şid- detle savunduğu siyasi partisi, ideolojisi olmuş. in- sanlann bile bu seçimlerde sadece kimi kaygılarla şu ya da bu partiye oy verecekleri anlaşılıyor. Soldaki seçmeni kucaklayan, ideolojisini ve kımli- ğini koruyabilmiş siyasi parti yok. CHP ve DSP par- lamentoya gırebilır. demokrasi ve ınsan hakları için sınırlı güvence olabilir. ancak sosyal devlet, sosyal demokrasi ideolojisi ve ilkelerini savunmada. hele de ekonomiye ilişkin programlarmda, inandırıcılık kaza- namamış konumda. tşçi Partisi söylemde daha tu- tarlı kalsa da örgütlülükte, parlamentoya girmede u- mut vermiyor. HADEP, Kürtlere sıcak bakmanın öte- sinde, sol bir ufuk çizmekten uzakta. Sağ seçmen açısından durum farklı mı? Sağın yük- selen şeriat ve ırkçıhk, tarikatçılık. beslenen militarizm ile toplam oy olarak önlenemeyen yükselişi sağ seç- menin partisini bulduğu anlamına hiç gelmiyor. Hak- sız kazanç ranta. vurguna prim veren bir düzenin içinde, kitlelerin yaşadığı büyük yoksullaşma. umut- suz kitleleri ırkçıhk, şeirat ve tarikatlarla birlikte, her tür değer ve kavram kargaşasının da kucağına atmış bulunuyor. Kimileri kendilerine de bir pay düşmesi hayali ile her tür ahlaksızlığı hoş görüyor. Kimileri futbol takı- mı tutar gibi bir lider ya da grubun peşinden gitme-. yi seçiyor. Sonuçta kararlar, tarikat liderleri, siyasi gruplar arasında, aşiretlerle yapılan ittifaklara göre veriliyor. Türk-lş Genel Kurulu'nda da bır çırkin kopyası ya- şanan olayda görüldüğü üzere, işçinin çıkarlarını, sendikal ilkeleri ayaklar altına almış, kişisel ahlak sı- navından geçememiş, sendikacılığa yabancılaşmış kimilerinin de seçilmesi gibi ağırtablo ortaya çıkıyor. Sağda ANAP ve DYP, seçim ıttifakları, çizdıkleri çizgi. parlamenter adayları ile çağdaş. liberal, de- mokrat, kitle partileri kimliğinden çok uzaktalar. Re- fah için MHP ve kimi küçük sağ partiler için bu an- lamda zaten söylenecek söz yok. YDH'nın söylemi farklı gelse de uygulaması güven vermiyor. Parlamentonun büyük çoğunluğuna sahip olaca- ğına kesin gözü ile bakılan sağ partiler, bütünü ile çağdaş liberalizmden çok uzakta bir çizgi çiziyor. Gümrük birliğine girişin, neden çağdaşlaşma, Batılı- laşma ölçüsü gibi ve bir bayram havasında kutlanıl- maya çalışıldığı bile anlaşılamıyor. Kendine. kimliğine, çıkarlarına yabancılaştırılmış kitleler, kimi parti liderlerinin birkaç saatlik televizyon konuşmalarına bakarakgünlerce bu konuşmaları tar- tışarak fazla bir umut. bir inanç bağı olmadan oy ve- recekleri partiyi arıyor. Yaşamının önündeki beş yılı- nın bu oylara göre biçimleneceğini bile algılamıyor. TİSKBaşkanının 19.genel kurulmesaji: îşçi ile ilişkilerin en iyi dönemindeyiz ANKARA (Cumhuriyet Bürosu)-fürki- ye Işveren Sen- dikaları Konfe- derasyonu'nun (TİSK) 19. Ola- ğan Genel Kuru- lu. bugün 231 delegenin katılı- mıyla Ankaracia yapılacak. Genel kurulun bugünkü bölü- münde konuklann konuş- maları. yarın da yönetım kurulu üyelikleri için se- çim yapılacak. TİSK Genel Başkanı Refik Baydur. 19 sendi- kadan 2 bin işverenin kon- federasyona üye olduğunu belirterek, yurtiçi \e yurt- dışı olmak üzere iki temel hedefleri bulunduğunu bil- dirdi. Baydur, genel kıırul- la ilgili yaptığı değerlendir- mede. hedeflerinden biri- nin. çalışan. çalıştıran \e de\let arasında "mutlaka bir konsensüsün sağlan- ması" olduğunu belirte- rek. "İşçi sendikaları ile ilişkilerin en iyi olduğu dönemdeyiz. İki tarafın bir- birine büyük saygınlığı var. Eskiden oldu- ğu gibi birbiri- mizi suçlamak yerine. destek- lemek ve bera- ber olmak gibi bir uygar dü- zeydeyiz" dedi. Diğer hedeflerinin de. iş- çi. işveren ve devletin katı- lımıyla oluşacak olan "Ekonomik ve Sosyal Konsey""ın işlemesı oldu- ğunu ifade eden Baydur, verımlilıği arttıracak bir eğitim seferberliğinin oluş- turulması gerektiğini söy- ledi. Baydur, dünyada tek tip toplusözleşme ve seyyanen zam uygulamalannın kalk- tığını da ifade ederek, "Bundan sonra sözleş- melerde işçi sendikaları ile yapacağımız iş. idari hükümlerin beraberliği- ni sağlayıp, verimliliğe göre işyeri düzeyinde üc- reti tespit etmektir" dedi.