Katalog

CUMHURIYET iyys 12 DIZIYAZI 1- Anayasava uyum vasa- lannın çıkanlmanuşolmasın- dan ileri gelen, genel nitelik- tekı anavasava a\ kırılık: GİRİŞ Bılındığı gıbı sıyasal katı- lımın genış.letılmesı amacıy la 26" l<W5tarıhlı\asaıleana- vasa degışıklıklen yapılmış. bu kapsamda ana\ asanın "Baş- langıç-ının vanısıra 33 . >3 , 67 68.69.75 S4.85.93. 12'. 13" 149 v e P l mad- delen değıştınlmıv 52 mad- desı kaldınlmişveboylelıkle ozellıkle sıvasal partıler ıle bunlann dernck sendıka ka- mukurumunıtelığındekımes- lek kuruluşlan v akıflar. koope- ratıfler ıle ılı^kılen alanında yenı duzenlemeler getmlmis- tır Bu asamadan sonra yapı- landeğiviklıkler Anay asal gu- \encevealinan haklann kulla- nılabılmesııçınılgılı 19(ondo- kuzı vasada degışıklık y apma zorunluluğu doğnıuştur Bu yasalar şunlardır 1- Dernekler Kanunu. 2- VakıflarKanunu VSendıka- lar kanunu 4- De\ let Memur- lan Kanunu 5- Seçımlenn Te- nıel Hukumlerı ve Seçmen Kutuklerı Hakkında Kanun 6- Mıllet\ekılı Seçımı Kanu- nu. 7- Sıyası Partıler Kanunu 8-Mahaİh İdareler ıle Mahal- le Muhtarlıkları \e İhtıyar He- yetlen Set,ımı Hakkında Ka- nun. 9- •"> uksekoğretım Ka- nunu 1(>-Kooperatıfler Kanu- nu 11- \etenner Hekımlığı Mesleğının lcrasına. Turk \e- terıner Hekımlen Bıriığı ıle Odalarının Teşekkul Tarzina \e Goreceğı Işlere Daır Ka- nun. 12- Avukatlık Kanunu 13- Turk Muhendıs ve Mı- mar Odaları Bıriığı Kanunu, 1 5- Zıraal Odalan \e Zıraat Odalan Bırlıgı Kanunu. 16- Turk Dn Hekımlen Bıriığı Kanunu 17- Turk Eczacılar Bıriığı Kanunu 18- Tıcaret \eSana\ı Odalan tıcaret Oda- lan Sanayı Odalan Denız Tıcaret Odaları Tıcaret Bor- saları \e Tuıkıye Tıcaret Sa- nayı Denız Tıcaret Odalan \e Tıcaret Borsalan Bıriığı Kanu- nu 19- EsnarveKuçııkSanat- kârlar Kanunu Başka bırıfade ılebuyasa- lardadeğışıklıkyapılması ar- tık bır anayasa emrı halıne gelmıştır Bu zorunluluk ye- rıne getırılmeden genel se- vımlere gıdılmesı. olsa olsa a) Anayasanın 7 7 madde- sı gereğı. beş y ıllık sure sonun- da genel seçımlerın yapılma- sı. b) Anayasanın 116 mad- desı gereğı. 45 gunun otesın- de hukumetsızlığın onlenme- sı nedenıyle Cumhurbaşka- nınca seçımlenn vemlenme- sıne karar venlmesı gıbı ıkı ıs- tısnaı halde sundeme eelebı- hr Ama ıkıncı durumda bıle Cumhurbaşkanının sıyasal katılım \ e seçım ortamını ana- yasaya uygun hale getırecek uyum yasaîannın çıkanlması- nı TBMM'den ıstemesının gc- rektığı ılerı surulebılır \n- cak genel seçımlenn yasalta- rıhınden erkene alınarak ya- pılmasi. vukarıda aktanlan ıkı durumdakı zorunluluklardan değıl. dupeduz sıvasal neden- lerden kavnakıanmıştır Do- la\ısiyla yenı anay asa değışık- lıklerının gereklı kıldığıuyum yasaları çıkanlmadan genel seçımlere gıdılme>ını ongo- ren 412> sayılı \asa a^ağıda açıklanan dığer a\kırılık ne- denlerı yanında bu bakımdan anayasa- nın33,52 53 67 68 69 75 84' 85 93. I2"1 135 149 \e 1"1 maddelerı- ne. "yasalann ana>asa>a ay kın olamaya- cağını" belırten 11 maddesıne. "demok- ratikhukuk devtetTnı duzenleyen 2 mad- desıne. "egemenlığı ulusadına kullanma- ya yetkılı kılınan hıçbır kuruluşun hurri- yetçi demokrasinin icaplanvla ay acağı"nı belırten Başlangıç bolumunun 3 parag- rafnıa a\ kırıdır * Başka turlıı olabıleceğını duşunmek her durumda siyasal vaşamla \e seçım- lerle doğrudan ılı^kılı takat anaya^a ge-. reklerıne uy gun duruma getınlmemış y a- salarla rastgelebırtanlıtegenel seçımle- re gıdılebıleceğı anlamına gelır kı, de- mokratık bır hukuk devlctınde bu duşu- nulemez Orneğın. 68 maddede yapılan anaya- sa değıştklıklerı partılerın kadın genç- lık \e benzen yan kollar kunna. yurtdı- şında orgutlenme \e faalıvette bulunma yasağını kaldırmış, ancak bu konudakı yasalduzenlemeleryapılmamıştır Bune- denle. orneğın y urt dışındakı vatandaşla- ra tanınan oy hakkının kullanılmasina ılışkın yasal duzenleme vapılmış olsaydı bıle. \urt dışındakı partı orgutlenmesme \e faalıvetlenne ılışkın duzenlemeler ya- pılmadıkça bu hakkın kullanılması da fazla bır anlam taşımavacaktı Anayasa değışıklıklen ıle gu\en<.eve alınan haklann kullanımını duzenleyen mevcut ya^alarda gereklı değı^ıklıkler vapılmadığı surece bu haklann anavaNa ıle tanınınış olmasının bır anlamı kalma- yacaktır Çunku kullanılmav an hak hak olarak değerlendmlemez \apılan ana- yasa değişiklıklen çerçe\esınde. unı\er- sıte oğrcncılerı sı\ aset y apabıhr. ama bu hakkı kullanmaM \asaya gore suçtur •\nayasaya gore partı ler gençlık \e kadın kolu kurabılır ama yasaya gore vasak- tır Dernekler. sendıkalar meslek orgut- len anavasava gore sıvaset yapabılırler ama onumuzdekı seçımler ıçın bır par- tıy e desteğını açıklay an sendıkalar, 2S21 sayılı Vasa nın 58 maddesıne gore kapa- tılma tehlıkesı ıle karşı karşıyadırlar Orneklerçogaltılabılır Anayasa değı- şıklıklen çerçe\esindedeğı>ıklık yaptlma- sı gereken yasalar. zatendaha oncebelır- tılmı^tır Sonuç olarak anayasanın ge- rektırdığı vasal duzenlemeler yapılma- dan alınmış bır seçım tanhınden hareket- Anayasa Mahkemesi ne yapılan iptal başvurusunun tam metni SEÇİM YASASIANAYASAYA NEDEN AYKIRI? 27 10.1995 gımu TBMM'de kabul edılen 4125 scnılı "Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun ile siyasi Partıler Kanunu ve milletvekili Seçimi Kamınunda Değişiklik Yapümastna îlişkin Kanun ", 28.10.1995gün ve 22447 mükerrer sayılı Resmi Gazete 'de \ ayımlanarak \ ürurhiğe gıımıştu Seçım sıstemım du:enle\ıcı mtelıktekı ııç temel \asüda değışıklıkleryapan 4125 savılı Yasa. hem 26 7 1995 gun \e 4121 smılı Yasa ıle \apılan anavasa değışıkhklerınde getıı ılmış \ enı ana\ asa duzetun gerektırdığı haklann kullanımını sağlayacak duzenlemelen ıçermedığı ve bazı anayasal haklann kullanımını engelle\ erek bir seçim yapılmasım ongorduğu, hem de ana\ asanın çeşıtlı maddelerınde duzenlenen ılkelere ters duştıığü ıçın anayasaya a\ kırıdır Dılekçemız "siyasal" tercıh ve tartışmalara hıç gırmeden tummle "hukuksal"gerekçelere davandırılmıştır, ama, hukuksal kanırlann bazen snasal sonuçlar doğurması doğaldır Zaten ana\asa \argısının temel amacı da. snasal sıııecm anayasa\a ıngun çerçevede cerevanını salamaktır 4125 sa\ılı Ycısa 'nın anayasaya aykırı maddelen ve ana\asa\a avkınlık nedenleri aşağıda a\nntüarıvla sunulmuştur duzenlemelenn demokrası ıl- kelenne" uygun olması ku- ralına aykındır Kuşkusuz, demokrası. *sü- n* ıle sınırlı bır duzen değil- dır Seçıme, hem de anay asal zorunluluk taşımayan bır se- çıme çok kısa sure kalmış ol- ması. kımseye partı ıçı de- mokrasıyı askıya alma hakkı \ermez Helebuhak. yasama organı tarafından hıç sınırla- namaz Çunkü yasama orga- nı. anayasanın belırledığı hak ve ozgurluklenn kullanılma- sı duzenıne uymakla v e bunun gerçekleştınlmesı ıçın gerek- lı koşulları hazırlamakla bı- rıncı derecede gorevlı organ- dır Oysa, ıptalı ıstenen duzen- leme ıle yasama organı. bu yukumluluğunun tam tersıne sıyasal partı lere. anayasaya aykın bır yetkının kullanımı ıçın yetkı. hatta yetkının de otesınde gore\ vermektedır \nayasanın69 maddesın- de "ilkelerin uygulanması" konusunun yasa ıle duzenle- neceğının belırlenmesı. yasa ıle her yetkının venlebılece- ğı anlamını taştmaz Çunku, yasalar, ancak anayasal sınır- lamalar ıçınde duzenleme ya- pabılırler Bu nedenle, "ülke seçim çevresi milk^tkili aday lan"nm belırlenmeMnde, partılenn yet- kılı organlannı yetkılendıren hukum, anayasanın 69 mad- desıne aykındır d) anayasanın 67. \e 2. mad- desıne avkınlık: Once uyum yasaları le. seçım yapılmasının anayasaya uyar >, onu voktur Çunkıı seçım oy lann sandı- ğa atılıp sonra sayılmasından ıbaret me- kanık bır ışlem değıldır Demokratık an- lamda bır "seçim"den sozedılebılmesı ıçın. butun duzenlemelerıyle gerçek bır seçım "platforrrTunun olu>mu^ olması ge- rekır Anayasa'ya uvgunluk duzenleme- len yapılmadığı ıçın bu platform henuz yokturÇunkuhukukde\letı. "isteklerve hesaplar"değıl ~hak)ar" düzenıdır De- mokratık hukuk de\letı. bu haklan yal- nız anayasasında guvenceye aimakla \e- ya saymakla \etınmeyen. bu haklann her vurttaş ve kurum tarafından kullanılma- sı ıçın gereklı yasal duzenlemelen yapan \e haklann kullanılma koijullarını yara- tan de\let demektır Sonuç olarak. 4125 sayılı Yasa"nıngeçıcı 7 maddesı. anaya- sanın gerektırdığı geçerlı yasal duzenle- melen vapmadan \e boylelıkle anayasa guvencesındekı haklann kullanımını en- gelleyerek veya erteleyerek. ana\ asal zo- runluluklann hıçbırının olmadığı bır do- nemde seçım tanhı belırledığı ıçın ana- yasanın. "egemenliği ulusadına kuDanma- \a vetkili kılınan hıçbir kuruluşun hıirri- \etçi demokrasinin icaplarıvla belirien- miş hukuk duzeni dışına çıkamajacağTnı belırten Ba^langıç bolumunun 3 parag- rafına. "dcmokratik hukuk de\leti'"nı du- zenleyen 2 maddesıne ">asalann ana- yasa y a aykınolamayacağınr belırten 11 maddesıne aykındır 2- "İlke seçim çe\resi milletvekilliği" konusundaki duzenlemenin anayasaya aykırılığı: 4125 sayılı Yasa'nın 8. maddesıyle *ül- ke seçim çevresi milletvekilliği" adıy la ye- nıbırmıllenekıllığı "kategori"sı getınl- mıijtır Yasa nın 8 9,11.13 17 ve ge- çıcı 4 maddesınde duzenlenen w ulke se- çim çevresi milletvekilliğrnın anayasa de- ğüjiklıklerı sırasında da gundeme geldı- ğı, ancak ılkturgoru^melerde TBMM'de yeterlı çoğunluğu sağlayanıadığı ıçın red- dedıldığı ve daha sonra Anayasa Komıs- y onu tarafından degışıklık metnınden çı- kanldıgı bılınmektedır I) "İ'lke seçim çe\ resi milletvekilliği'' nin anayasal konumu: "Ulke seçim çevresi milletvekilliği" 4125 sayılı Vasa nın& maddesıyle2839 sayılı"Vasa'nın3 maddesıneeklenmıştır Madde şoy ledır "MiHetvekiHsavısıŞSOdir. Bunun 100'ü ulke seçım çevresi milletvekili olarak se- çilir. Clke seçim çevresinden seçılen mil- lervckilleri her parti bakımından her ıl ıçın birden fa/la olmamak kay dıv la. partının > etkili kurullan karanv la belirli iller ile iliş- kilendirilır.** Buna gore milletvekili genel seçımle- rınde, ıllerın nufuslanna gore belırlenen toplam 450 mılletvekılının vanı sıra 100 mılletvekılı de "ulke seçim çevresi millet- vekili" olarak seçılecek, bunların hangı ıl- len temsıl edeceğı. seçım sonrasında par- tılerın yetkılı kurullan tarafından karar- laştınlacak ve her ıle bır milletvekili ve- rılmek suretıyledağıtılacaktır 4124 sayılı Yasa ıle getırılen "ülke se- çim çevresi milletvekilliği*' ıle ılgılı obur hukumlerçeşıtlı maddelerde duzenlenmış- tır Bu mıllenek'llerı, bırle^ık oy pusula- lanndayeralmayacak (Madde 13 b),do- lay ısıy la seçmen bunlar ıçın doğrudan oy vam seçme hakkını kullanamayacak par- tılere dağılımı y uzde onluk ulke baraıını geçenler ıçın "d"Hondf* sıstemıne gore vapılacak (Madde 17 1) boşalma duru- munda ıse, mılletvekılı "ara seçimi*" sı- rasında verlenne değı^ık bır yontemle ye- nılerıseçılecek(Madde 17 son)vebuse- çım donemınde adaylar sıyası partılerın "vetkili organlarTnca belırlenecektır(Ge- çıcı Madde 4) a) anayasanın 80. maddesıne ay kırılık: Bılındığı gıbı anayasanın 80 madde- sı. TBMM uyelennın seçıldıklen bolge- yı veyakendılennı seçenlen değıl butun mılletı temsıl edeceklennı emreder Bu- nun anlamı. mıllervekıllerının "birerböl- geden" seçıleceklendır Buıada "bolge" kavramı "seçim bölgesi"anlamına geldı- ğıne o da >u ankı seçım sisteını açısın- dan "il" olduğuna gore mılletvekıllen "bireriPden seçılecektır "L lke seçim çevresi milletvekili*' olarak adlandırıianmılletvekıllerı ısebırerılden değıl de partılerın aldıklanoy oranına go- re Turkıve genelınden seçıleceklerdır "Llkeseçim çevresi milletvekilleri"nın "iller ile ilişkilendirilmesi*', y asa teklıfın- de bulunmayan. daha sonra Anayasa Alt • Yeni anayasa değişikliklerinin gerekli kıldığı uyum yasaları çıkarılmadan genel seçimlere gidilmesini öngören 4125 sayılı Yasa, anayasanın; "yasaların ^ anayasaya aykırı olamayacağını" belirten 11. maddesine, "demokratik hukuk devleti"ni duzenleyen 2. maddesine, "egemenliği ulus adına kullanmaya yetkili kılınan hiçbir kuruluşun hürriyetçi demokrasinin icaplarıyla belirlenmiş hukuk düzeni dışına çıkamayacağı"nı belirten Başlangıç bölümünün 3. paragrafına aykırıdır. Komısyonu tarafından getırılen bır hu- kumdur Nedenı de, anayasa ya aykırılı- ğınbırolçudegıdenlmesidır Bu volla.ana- vasanın 80 maddesı gereğı "birer böl- ge"den seçılmesı gereken ama teklıfte- kı duzenleme ıle bunun dışında Türkıye genelınde alınmış oylar ıle seçılmesı ıs- tenen "ulke seçim çevresi miUetvekiTle- n "bir ille ilişkilendirilerek" 80 madde kapsamına sokulmak istenmıştır Ancak. anayasava aykınlık "ülke se- çim çevresi milletvekiriennın. "bir ille ilişkilendirilmesiy le" gıdenlemeyecek ka- dar buvuktuı Ilk olarak yapılan duzenleme ıle mıl- lenekıllığı tıılenıkıkategonveavnlmak- tavemılletvekıIlerı ıçınde bır tur"statiı" farkı varatılmaktadır Bu statu farkının varlığı Vasa"nın 7 ayrı maddesınde kul- lanılan "ülke seçim çevresi milletvekilliği*' deyımındenbellıdır Bunun bır bakımaon- lenmesı amacıvla gerınldığı anlaşılan "bir il ile ilişkilendirilme"nın de, "böige mil- letvekilleri" arasındakı tarkı gıdermesı beklenemez Çunku. mılletvekıllerı ıle seçmen ılışkılen aMİ seçım donemınde ve seçım çalışmalannda kurulan bır ılış- kıdır "llkeseçimçevresimiHetvekiUeri*1 seçım donemı çalı>malarında doğal ola- rak olamayacaklardır Seçım sonrası ku- rulacak ılışkı ıse her mılletvekılının ya- sama gorev ı ıçınde yaptığı bağlantılar ıle sınırlı kalacaktır b) anavasanın 67. maddesina ay kınlık: Bunun \anı sira "ulke seçim çevresi milletvekili adaylarAıın bırleşik ov pusu- lalannda veralması engellendığı ve oy san- dıklannda bu aday lann lıstelennı bulun ; durma zorunluluğuna ılışkın herhangı bır duzenleme vasav la getınlmedığı ıçın. seç- men hangı mılletvekılı adayına oy attığı- nı bılemeyecektır Çunku. seçmenın aday- lan oğrenınesı n,m gereklı ko^ulların ya- ratılmaması bır yana. bılerek engellen- mıştır Bu da anayasanın 67 maddesın- dekı "seÇmehakkı"nınve~serbesto>''hak- kının kullanılmasını kısıtlav an bır duzen- lemedırve anay asal bır hakkın kullanımı- nı sinırlanıak anlamına gelır c) anayasanın 69. maddesine ay kınlık: " L Ike seçim çev resi milletvekili aday la- n"nın belırlenmesı yetkısı, partının yet- kılı organlarına bırakılmıştır Bu anaya- sanın 69 maddesivlegetırılen "partiiçi" "Ülke seçim çevresi müiet- vekiBeri*% nde "boşalma" olma- sı durumunda getırılen sıstem ıse, hem "ilişkilendirme'* ka- rany la, hem de "ülke seçim çevresi" kavramınm kendısıy- le çelışkılı bır durum yarat- maktadır Yasa'nın 17 maddesının son fıkrası "ülkeseçim çevre- si milletvekilliği r> nın boşalan uyelıklerını, daha once cetı- nlen "biriIUeuişkilendirme" hukmunun aksıne, ara seçım yapılan başka çevrelerın de seçımlerı sırasında doldur- maktadır Yasa'nın 17 maddesının son fıkrası "ülke seçim çevre- si milletvekilliğrnın boşalan uyelıklerını daha once getın- len "bir il üe ilişkilendirme" hukmunun aksıne, ara seçım yapılan başka çevrelenn de seçımlerı sırasında doldur- maktadır Fıkra "Milletvekilliği ara seçim- lerinde boşalan üyelikk'r sıra- sında ulke seçim çev resi mil- lctv ekilliklerinin de bulunma- sı halinde. ara seçim yapılan se- çim çevrelerinde siyasi parti- lenn çıkaracağı ulkeseçım çev- resi milletvekıllerinin sayısı, bu seçim çev relerindeki geçer- li oyların toplamı uzerinden bu madde hukümlenne göre hesaplanır. Ay nca seçim ya- pılmaz" demektedır Bu hukmegöre. TBMM'ye gırmeye hak kazanan herhan- gı bır "ülke seçim çevresi mil- letvekili", partısı tarafından orneğın Ankara ıle "itişkUen- dirilecek*', ancak herhangı bır nedenle üyelığının düşmesı durumunda. ulke seçım çev- resi kavramına da ters düşen bır bıçımde Turkıye seçmen- lerınce değıl, ılışkılendırme- nın gereğı olarak yalnız An- kara çapındakı seçmenlerce de değıl, sınırlı sayıdakı ıl seçmenlenn- ce seçılecektır Mılletvekılı genel seçımınde partısı- nın yuzde onluk ulke barajını aşmasıyla seçılenveboylece 1991 Mıllenekılı Ge- nel Seçımı sonuçlanna göre yüzde onluk ulke barajı nedenıyle partısı en az 2 441 666 oy alması gereken bır "ülke seçim çevresi mflletvekili". "araseçim" ya- pılan ıllerın nufuslanyla sınırlı olarak. ustelık yuzde onluk ulke barajı uygulan- madan ve çok daha az say ıda oy ıle "ül- ke seçim çevresi miüetvekili*1 seçılebıle- cektir kı, bu hem "eşit w " ılkesıne, hem de Anayasa Mahkemesı'nın daha oncekı kararlan gereğınce bu ılkelen kapsayan "demokratik hukukdevleti" ılkesıne ay- kındır Yasada, "ülke seçim çevresi milletveki- li" olarak tanımlanan mıllervekıllığı as- lında oluşum bıçımı bakımından "nispi temsil"ı en ıyı yansıtan sıstemlerden bı- rı olarak görûlebılır ve bu açıdan da ana- yasanın 67 maddesının son fıkrasındakı "temsildeadakt" ılkesını gerçekleştııme bakımından olumlu bır adım olarak de- gerlendınlebılırdı \daylann oy pusula- lannda yer alması. adayiann iller ıle ılış- kılendınlmesının seçımden once yapılma- sı ve boylece seçmenlenn kıme oy attık- larını bılmesı. adayların sırasının on se- çım ıle belırlenmesı gıbı y ontemlenn uy- gulanması, soruna "temsili \e hukuki" bır boyut katılmasını sağlayabılırdı Ancak. sıstem anayasaya uygun ola- rak duzenlenmemistır Anayasa Alt Ko- mısyonu ve Anayasa komısyonu'nda ya- pılan goruşmelerde dıle getırılen sakın- calar gıdenlmemış ve sonuçta "Bder par- tisi" modelıne uygun olarak, aday belır- leme yetkısı partı yetkılı organlanna bı- rakıldığı ıçın anayasanın 69 maddesın- dekı "parti içidemokrasi ilkesi"ne. aday- lar ıllere onceden dağıtılmadığı ıçın ana- yasanın 80 maddesıne, seçmen aday lar konusunda bılgılendınlmedığı ıçın ana- yasanın 67 maddesındekı "serttestoy" ıl- kesıne ve "seçme hakkı"na heleboşalan "ülke seçim çevTesi milletvekili iği"nın ara seçımde yenılenmesı tumuyle bır hukuk ucubesı olduğu ıçın anav asanın konuyla ılgılı neredeyse tum maddelenne aykın bır duzenleme ortaya çıkmıştır SURECEK ANKARA NOTLARI MUSTAFA EKıMEKÇİ Destan Adam Tonguç! Emın Özdemır, ismaıl Hakkı Tonguç u anlatmaya baş- larken Mehmet Başaran'ın Tonguç Baba" şıırını oku- du once Şıır şoyle "Otlar bocekler gtbıydık bozkırda/Acılarda gokyuzu kadardık/Bızden geçerdı zamanın karanlıgı/Yorgun okuz- lerkara sabaniarta/ Unutulmuş unutulmuş unutulmuş koy- lerdık Sonra sen geldın nısanlar geldı/Durdu o ıçımıze akıt- tığımız kan/Yenılendı gucumuz bembeyaz/Koylerbaba- sı halk babası/Bıze çalışmaya başladı tarialar Komadı karanlığın agalanl Halk uyansın ulke çıçeğe dursun/Komadı aydıniıktan korkanlar/Teriedın dayattın bızım ıçın/Hey Cılavuzlar Kepırler Hasanoglanlar Adın bır destan şafagı ışte/ Umudu sevıncı buyütuyor okullar/Halk babası koylerbabası/Ha desen horona kal- kar mılyonlar/Sen Anadolusun halksın koylersın " Turk Eğrtım Derneğı Başkanı ıle Bılım Kurulu Başka- nı'nın açış konuşmalarından sonra kendısıne ılk soz ve- rılen Emin Özdemir, konuşmasının bır yerınde şoyle de- dı - önce bır burukluğumu dıle getırmek ıstıyorunr Ben ısterdım kı bu salonu dolduranlar gençler olsun Eğıtım fakultelennde okuyan gençler Isterdım kı şu on sıralar- da Mıllı Egıtım Bakanlıgı 'nın yetkılı temsılcılen bulunsun. Ama bakıyorum, onlann hıçbırı yok Sadece Tonguç ışı- ğında aydınlanmış ya da Tonguç'un anısına eğılımıne gonul vermış bıravuç dost Olsun Gerçek yurtseveıier, gerçek aydınlar daıma yalnızlardır, ama onlann yalnızlı- gı kendılennı buyutur Emın Özdemır, toplantıyı ızleyenler arasında gençle- nn olmayışından yakındı ya, alt katta toplantıya katılan- lann yansı çokluğunda polısler vardı1 Tonguç adı geçın- ce demek hâlâ usa polıs gelmekteydı Yoksa ne arasın- dı aşağıda polısler, yukarı çıkar dınlerlerdı! Turkıye'de bır polıs devleti olmadığını kıme yutturabılırsınız'' Emın Özdemır, konuşmasını şoyle surdurdu "Koy Enstıtulen'nın yetıştırdığı, Turkıyemızın yûzakı olan ozanımız Mehmet Başaran 'ın şıınnde vurgulandığı gıbı yaşamını halkına adamış, halkının mutluluğa kavuş- ması yolunda savaşmış bır destan kışısıdır İsmaıl Hakkı Tonguç Adanmış, bır ulkuye bağlanmış, ulkusunu ey- leme donuştumnuş bır kışıdır İsmaıl Hakkı Tonguç He- men belırteyım kı adanmış bır ulkuye bağlanmış, yaşa- mını bağlandığı ulkuyu gerçekleştırme yolunda tuketmış kışılerın yaşamoykusunu soze donuştürme guç bır ıştır Çunku, hıçbır soz, hıçbır varsayım ya da açıklama, adan-* mışlıgı, bır ulkuye bağlanmışlıgı, bu yolda venlen sava- şımı tam olarak yansıtamaz Soylenenler, yaşanılanların, yapılanlannyennı butun boyutlanyla kuşatamaz Bu bağ- lamda benım soyleyeceklenm de İsmaıl Hakkı Tonguç 'un yaşamı ve eylemı karşısında yetersız kalacak, gerçekler- le bıre bır ortuşmeyecektır öncelıkle belırtmek ıstenm bunu " Emın Özdemır, ismaıl Tonguç'un yaşamoykusunu an- lattı llkokulu, ortaokulu koyunde, Sılıstre'de okuduktan sonra Ruştıye'den sonra istanbul'a gıdıp okumayı sur- durmek ıster Babası, gıdıp okumasına karşı çıkar An- cak anası, okumasından yanadır Sonunda İstanbul'a gelır İsmaıl Hakkı Tonguç, babasından, amcasından adı- nı duyduğu lyıhksever bır paşadan yardım ıstemeye ka- rar venr Onaokumaıstegınıaçıklar Paşa, şu karşılıgı ve- nr - Istanbul'da okumak kolay mû Parası olan okur, pa- rası olmayan okuyamaz Buralarda boşuna dolaşma Koyune donmeye bak> İsmaıl Hakkı Tonguç, Paşa'nın konağından aynlırken sarsılmıştır Şoyle duşunur - Senın gıbı budalalaryuzunden babalanmız cahıl kal- mışlar, yoksul duşmuşler Okumak ıçın her şeyı goze alacağım Needıpedıpokumanınyolunubulacağım Be- nım gıbı zahmet çeken çocuklann zahmetsızce okuma- ları ıçın omrumun sonuna değın çalışacagım Koca Pa- şa, senınle yırmı yıl sonra karşılaşmak ıstenm Emın Özdemır, şunları ekledı "Denılebılır kı İsmaıl Hakkı Tonguç 'un yaşamını halkı- na adamasında, her turlu okuma olanağından yoksun bın- lerce koylu çocuğunu okutmayı, koyu ve koyluyu koie- lıklenn her turiusunden kurtarmayı ulku edınmesınde bu olayın buyuk payı vardır " İsmaıl Hakkı Tonguç, son bır umutla Maarvf Nazın (Mıl- lı Eğıtım Bakanı) Şükru Bey e başvurur Onun - Neden okumak ıstıyorsun sorusuna, - Yurduma hızmet etmek ıstıyorum yanıtını venr Onun yardımıyla, parasız yatılı oğrencı olarak Kasta- monu Oğretmen Okulu'na yerieştınlır İkı yıl bu okulda oku- duktan sonra 20 Mart 1916 da naklen istanbul Oğretmen Okulu'na gelır Oğretmenlennın dıkkatını çekecek olçu- de başanlı bır oğrencılık yaşamı vardır 10 Eylul 1918'de okulu bıtırır, oğretmen olur Ardından oğretmenlık bılgı ve becensını arttırmak ıçın yırmı arkadaşıyla bırlıkte Al- manya'ya gondenlır Burada Eylul 1918'den Nfsan 1919'a değın oğretmen semınenne katılır Bır Koy Enstıtulu olan Emın Özdemır. Tonguç'un Köy Enstıtulen seruvenını anlatırken çok heyecanlıdır Şoyle dedı "İsmaıl Hakkı Tonguç'un ulkeyı dıpten ve derınden^ aydınlatan ışığı, kımı çevrelerde tedırgınlıklere yol açmış- tı Koy Enstıtulen'nde kulluktan yurttaşlığa geçmenın savaşımı verılıyordu Enstıtu çıkışlı oğretmenler gıttıkle- nyeıierde de bu kulluktanyurttaşlığa geçış savaşını baş- latıyorlardı Bu savaşı korkuyla ızleyenlerden bırı de CHP'lı Reşat Şemsettin Sirer'd* Koy Enstıtulen'nı de- netlemek ıçın yapılan bırgezıde şoyle demıştı Tonguç 'a - Sen bu halk çocuklarını boyle yetıştınyorsun pekı ne olacak sonra? Nasıl yonetırız bu mılletı? Bındığım eşe- ğın akıllı olmasını ıstemem ben 1 " Bugun ulkeyı yonetenler, halkı sankı eşek yerıne koy- muyoriar n\Û Değışen ne^ Emın Özdemır, konuşmasının sonunda şöyle dedı ' Bugun ımam okullan pıtrak gıbı çogaldıysa ulkede, yoksul halk çocuklan o okullara gırmek ıçın can atıyor- sa Tonguç 'un yaktığı ışık sondurûlduğu ıçındır " BILM\C\ S£P4T 1-4^414> 1 2 3 I I 4 5 6 7 8 U I I FUrm I 9 SOLD\iNSAG\: 1/ Çınsel soğuk- luk 2/ Kaburga kemığıvepınnçle yapılan 4ntalva yoresıne ozgu bır yemek Mevkı makam 3/Bılgıç- lık taslayan kım- se Gosterış, ca- ka 4/Klav^.elıçal- gıları çalma bıçı- mı Bıryuzeyol- çusü bırımı 5/ Mobılyayapımın- da kullanılan bır turkamış 6/Rus- çada "evet' Cerahat 7/ Eskı dılde salya Oldurme, yok etme 8/ Sansabır bıtkı- sinden elde edılerek ozellık- le parfüm sanayısınde kulla- nılanozut Trlanda Cumhu- rıyetı'nın resmı adı 9/ \T- valdi'nın, yavlılar ıçın dort konçertoluk dızısı VXK.ARIDAN AŞAĞIYA: 1/Foıoğrarçılıkta "bulanık" anlamında kullanılan soz- cuk Ermenıstan'ınparabınmı 2/Uzerınevazıyazılanta- baklanmış cevlan derısı Eskıden trajedıve verılen ad 3/ Barındırma Yerıpçekıştırme 4/Şentbıçımındelevhalar- dan oluşmuş, bır tur pencere kapanıa duzeni Notada du- rakışaretı 5/Ondalık 6/Bırnota Tıpdılmdederınınkan- lanmasına venlen ad 7/ "Irlandi Cumhurıyet Ordıısu" Sumerlerde veryuzu tanrısı 8/ Kotuluğe sapmış ın^anlan yok etmek ı<,ın Tanrı tarafından gonderıldığıne ınanılan buyük yağmur Ödunç alınan ya da venlen >ey 9/ Bır tur vabanmersını Gozdekı canlılık