Katalog

SAYFA CUMHURİYET 24EKİM1995SALI HABERLER Pazarhk bitti Anlaşma metni imza bekliyor ANKARA (Cumhuriyet Bürosu)-DYPıleCHP arasında sürdürülen koalisyon görüşmelennde uzlaşma sağlandığı açıklanmasına karşın. liderler henüz bir anlaşma metnine ımza koymadılar. Dışişlen Bakanı Coşkun Kırca'nın seçım yasası önensınde yaptığı "son dakika rötuş"laruıa ıtıraz eden CHP grup başkanvekılleri önenyi imzalamayınca. DYP gen adım attı. DYP'nın gönderdiğı önen metnınde uzlaşmay a aykın olarak oy pusulalanna hderlerin fotoğraflannm da yerleştınlmesı ve gümrüklerde kullanılan oylann tüm ıllere dağıtılmayarak Türkıye seçim çev resine verilmesıne CHP ıtiraz etti. Saatler süren pazarhklar sonunda, CHP'nin itıraz ettigi düzenlemeler çıkanlarak 23 maddelik önen TBMM Başkanlığı'na sunuldu. DYP grup başkanvekıllen, hazırlanan öneri metninı ımzalanması ıçın CHP grup başkanvekillenne gönderdıler. DYP-CHP Karma Komısyonu'nda kendi partilennden hıç grupbaşkanvekılı olmamasına tepkı gösteren CHP Grup Başkanvekıli Mehmet Kerimoglu. "Komisyonda olanlar imzalasın. Kiminle uzlaştılarsa onlar imzalasuı"dıyerek önenyi imzalamadı. Kerımoğlu. daha sonra "hasta olduğunu, canıyla uğraştığınr belırterek TBMM'den ayrıldı. Güvenoyu haftaya TBMM Danışma^ Kurulu'nun bugün toplanarak yeni seçım yasası önerısının 48 saat beklemeden Anayasa Komisyonu'nda görüşülmesı ıçın karar alması beklenıyor. Danışma Kurulu kararının TBMM Genel Kurulu'nda oylanmasının ardından saat 16.30 "da Anayasa Komisyonu toplanarak seçım tarıhi ıle ılgilı önergeler ve yenı seçım yasa önensını ele alacak. Seçım yasası önerisının. yarın da TBMM Genel Kurulu'nda görüşülmeye başlanması tasarlandı. Seçim yasası önerisi DYP ıle CHPnin TBMM'yesunduğu23 maddeden oluşan seçim yasa önerisinde seçim tarihine de yer venldi ve ilk seçimlenn 24 aralıkta yapılması öngörûldü. Önende yer alan temel düzenlemeler şöyle: # Mıllervekili sayısı 550 olacak. Bunun 100'üülke seçim çevresi milletvekili olarak aynlacak. # lllerin çıkaracağı milletvekili sayısının belırlenmesinde. toplam millervekili sayısından 100 millervekili çıkanldıktan sonra kalan 100 millervekili sayısından her ite önce bir millenekili verilecek. Son genel nüfus sayımıyla belli olan Türkiye nüfusu. geri kalan millervekili sayısına bölünerek bir sayı elde edilecek. il nüfusunun bu sayıya bölünmesiyle de her ilın aymca çıkaracağı millervekili sayısı belırlenecek. 0 Çıkaracağı milletvekili sayısı 18"e kadarolan ıller bir seçim çevresi olacak, çıkaracağı milletvekili sayısı 19-35 arasında olan iller 2. 36 ve daha yukan olan iller de 3 seçim çevresine bölünecek. # Oy pusulalannda siyasi partıîenn amblemleri ile partı genel başkanlannın adı ve soyadı yer alacak. # Bir seçim çevresınde kullanılan geçerli oylann toplamının, o çevreden çıkacak milletvekili sayısına bölünmesiyle elde edilecek sayıdan az oy alan siyasi partı lere ve bağımsız adaylara milletvekilliğı tahsis edilmeyecek. Ancak, 2 ve 3 millervekili çıkaran seçım çevrelennde bu oran yüzde 25 olarak uygulanacak ve bu seçim çevrelennde kullanılan geçerli oylann belirtılen oranlardan azını alan siyasi partılere ve bağımsız adaylara miUetvekilliliği venlmeyecek. O Kontenjan adaylıgı kaldınlacak. # Tercih sistemı kaldınlacak. # Yurtdışındakı yurttaşlar. bu seçime özgü olmak üzere gümrük kapılannda oy kullanacak. Sinop Milletvekili Yaşar Topçu, DYP'den istifa ederken ağır eleştiriler yöneltti 'Gözü (löıuııiisKUv düzebneyecek'ANK4RA(Cumhum« Bürosu)- DYP de yaşanan istifa ve ihraç olaylannın ardın- dan, muhaliflerden Sinop Millervekili Ya- şar Topçu da istifa etti. Topçu'nun. TBMM Başkanı Ismet Sezgin tarafından açıklan- mayan istifası. TBMM Başkanvekili ANAP'lı Mustafa Kalenılitarafından yüriir- lüSe kondu. istifa dilekçesinde. DYP'yi "içeriden ve dışandan teşekkül eden politbüro"nun yö- nettiğinı öne süren Topçu. "DYP ve onun grubu, bakanlık vaatleri ile ayakta tutulma- ya çalışılmıştır. Bu çirkinlik ve kabul edile- mez gidişin içinde daha fazla kahnak yan- hşör~ dedı. Başbakan Tansu Çiller"e yönelik eleştı- rileriyle tanınan ve Cumhurbaşkanı SüJey- man Demirel'e yakınlığıyla bilinen Yaşar Topçu, istifa dilekçesini dün TBMM Baş- kanhğı'na sundu. TBMM Başkanı Ismet Sezgin'in incelemek için zaman bulamadı- ğı öne sürülen dilekçe. ANAP'lı Başkanve- kili Kalemli tarafından yürürlüğe kondu. İstifa dilekçesinde. DYP'nin 13 Haziran 1993 tarihinde yapılan kongresinin "milat" haline geldiğini belirterek "DYP'yi yöneten- ler, yönlendirenler, kısaca parti içinden, dı- Yaşar Topçu. DYP \önetimine çattı. şından teşekkül eden politbüro, 13 Haziran 1993*ü, partiyi izalei şüyu ile devir aldıkla- rı giin olarak görmekte. bu taşınmazı inşaa edenleri anndırarak kendi yakınlannı yer- leştirmeye çahşmaktaduiar*' dedi. DYP'nin, Demirelın Cumhurbaşkanı ol- masından sonra inançlannı. ıdeallerirri yı- tirmiş, heyecanı yok olmuş birtopluluk ha- line dönüştürüldüğünü belirten Topçu, "DYP • Çiller'e yönelik eleştirileriyle tanınan ve Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'e yakınhğıyla bilinen Yaşar Topçu. istifa dilekçesini dün TBMM Başkanlığf na sundu. • Topçu, istifa dilekçesinde DYP'yi "içeriden ve dışandan teşekkül eden politbüro"nun yönettiğini öne sürerek "DYP ve onun grubu, bakanlık vaatleri ile ayakta tutulmaya çalışılmıştır. Bu çirkinlik ve kabul edilemez gidişin içinde daha fazla kalmak yanlıştır" dedi. \e onun grubu, milattan bugüne kadar ba- kanlık vaatleri ile ayakta tutulmaya çalışıl- maktadır" görüşünü dile getirdi. Çıller'in. 24 aralıkta erken seçime gidil- mesı konusundaki ısrannın ikı nedeni bu- lundugunu belirten Topçu. bunlan şöy le sı- raladı: "Bunlardan birincisi, DYP grubuna 'Sa- kın kıpırdamayın yakanm' tehdkiidir. İkin- cisi, kapıy a dayanmakta olan ekonomik kriz patlak vermeden, yeni tedbirlerin yarataca- ğı biivük tepkilerte karşılaşmadan, seçimi o(- dubittiye getirmektir. Partivc hâkim olan zihniyet ve bu zihniyetin uygulavıcılan, av- lardır sinsice sürdürdükleri tasfiye progra- mı ile vannı yoğunu feda ederek gençliğinin en güzel günlerini memleketine ve partisine feda ederek bu partiyi iktidara taşıvanları. bir şckilde uzaklaştıracaklar ve bu binayı ye- ni yandaşlan için boşaltacakiardır." Yaptıklan uyanlann bu gidişi değiştir- mediğini kaydeden Topçu. "Ben olayın gö- zü dönmüşlüğünü düzeltmek mümkiin de- ğildir. O halde bu çirkin ve kabul edilemez gidişin içinde daha fazla kalmak yankştır. Var- dığım bu karan uygulayabilmek. bu çirkin- ligin içinden çıkmak amacıyla hayatımı ver- diğim partimden istifa ile üzülerek avnhyo- nım" dedi. Yaşar Topçu'nun istifası ile DYP'nin TBMM'deki sandalye sayısı 163'edüştü. Si- yasi partiler ile TBMM'deki sandalye sayı- İan şöyle: DYP: 163. ANAP: 96. CHP: 59, RP: 38. MHP: 17. DSP: 10. BBP 7. YP: 2. MP: 2. YDH: 2, Bagımsızlar: 32. Boş: 22 DYP ve CHP'nin anlaştıklannı açıkladıklan önerinin anayasaya aykın olduğu ileri sürüldü Seçim yasasma iptal gölgesi düştii • Baykal. öneride yer alan'bölge barajfnın anayasaya uygunluğu konusunda kaygıîı olduğunu söyledi. Mümtaz Soysal, 4 aralıkta ara seçim yapılmasına ilişkın yasanın iptal edildiğini anımsatarak "Yine iptal edilır" dedi. • Ecevit de seçim tartışmalan sürecinde sürekli olarak anayasaya uyum yasalan çıkanlmadan yapılacak bir seçimin Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edileceğini söyledi. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - DYP ıle CHP'nin üzerınde uzla- şıldığını açıkladığı yeni seçım ya- sası önerisınin. 18 yaşındakılerile yurtdışında >aşayan yurttaşların oy kullanma haklan açısından ana- yasaya aykın olduğu. aynen yasa- laşması durumunda iptal edilebi- leceği bildirildi. ANAP. yasada anayasaya aykırılık belırlenmesi durumunda iptal gırişimınde bulu- nacagını açıkladı. CHP Genel Baş- kanı DenizBa>kaL"kafamda böl- ge barajıyla ilgili soru işarederi var. hukukçu arkadaşlarla konuşaca- ğım 1 " derken eski TBMM Başka- nı. Eskışehir Milletvekili Hiisa- mettin Cindoruk, **Hazırlanan va- sa, Anayasa Mahkemesi'nce ip^tal edilmek üzere haarlandı" görüşü- nü dile getirdi. Cindoruk. önenyi CHP'ye yakıştıramadığını, 5 mıl- yon kişinin devre dışı bırakıldığı- nı kaydederek "46 seçimi gibi a\ıp- lı bir seçim, CHP'nin vakasına ya- pışır" dedi. C H P Ankara M i11en e- kıli ve TBMM Anayasa Komis- yonu üyesi Prof. Dr. Mümtaz Soy- saida 4 aralıkta ara seçım yapıl- masına ilişkin yasanın iptal edil- diğini anımsatarak "Yineiptaledi- lir. Zaten bana blöf gibi geliyor, ni- sandan önce seçim olma/"" dedi. DYP ile CHP'nin 24 aralıkta ül- keyi seçime götürmek ıçin hazır- ladığı yeni seçım yasası önerisi. anayasaya aykırılık tartışmasına neden oldu. Eski TBMM Başka- nı, Eskişehir Milletvekili Cindoruk. "Uzerinde anlaştıkları seçim > asa- su Anayasa Mahkemesi'nce iptal edilmek üzere hazırlandı. Çı I ler' in buna aklı ermez. Ancak, CHP li- deri Deniz Baykal bunu dikkate alabilir. 2 milyona yakın 18 vasın- daki seçmen iîeyurtdışındaki Türk vatandaşlannın bir bölümüne o> olanağı vermeven yasa, Anayasa Vlahkemesi'ndendöner" dedı. Cin- doruk. Anayasa Mahkemesi'ne ya- pılacak iptal başvurusuna kendisi- nin de imza atacağını belırtırken Cumhuriyet'e. şu açıklamayı yap- tı: "Vletoduyanhş-Hükümetprog- ramının bir maddesi olarak seçim yasası belirlenivor. Bu. demokratik udaşmavı geciktirir. 1987 >e 199Pde yapılan vanlışların tekrandır. Tür- kiye'yi4-5 > ıl > önetecek olan hir dö- nem. büyük bir seçmen kitlesinin katılımından mahrum edilemez. Benim vaptırdığım hesapiamalara göre, 5 mirvon seçmen dev re dışı bı- rakıfayor. Gene anayasa,siyastt yap- ma alanını genişletmişti. Bir seçim öncesi demokratik bir I ürkive'de. baskı gruplannın ağırlıklannı ko>- ması gerekiyor. Bunlan sağlama- dan yapacağınız bir seçim, 91 seçi- mi gibi olur. Bunu Türkive demok- rasisi için bir talihsizlik sa> ıyorum. CHP için bir talihsizlik sa> ıvorunı. Avıp sayıyorum. Bu seçim vasası- nın sonuçları tartışılacak, seçmen egilimleri Meclis'etam vansımava- cak \e Meclis'in meşruluğu tarn- şriacak. Sonra Türkiye,tarbşdan bir Meclis'k > önetilecek. Bu seçim va- sası, sadece ve sadece RP've yarar. CHP tarihine, bir 1946 seçimi da- ha eklenir. O seçim gibi avıplı bir seçim. CHP'nin vakasına yapışır. İ stelik o zaman bir mazeret var- dL Tek parti döneminden çok par- tili demokrasi dönemine gecivor- duk. Şimdi CHP, çok partili yaşa- mı düzenlemeve. geliştirme fırsatı- nıkaçırmışolur. Bunukimseyean- latamazT Baykal: Soru işarederi var CHP lıden Baykal, yeni seçım yasası önerisınin anayasaya aykı- rılığına ilişkın tartışmalar konu- sunda Cumhuriyet'ın sorularını yanıtlarken "Benim kafamda da ba- zı soru işaretleri var. Hukukçular- la konuşacağım. Bölge barajından kavnaklmıan ka>gılar var" dedı. CHP Ankara Millervekili, ana- yasa profesörü Mümtaz Soysal da 24 aralıkta seçime gidilmesi ve ye- ni seçim yasası önerisiyle ilgili olarak şu degerlendırmeyi yaptr "İptal edilir. Blöf gibi geliyor ba- na. Ben de komisvonda bu tarihi sa- T i l t i l Irii / ANKARA (AA) - Tutuklu ve hükümlü J-UlUfvLU yakınlan Yüksel Caddesi'ndeprotesto eyleminde bulundu. Dün ögle saatlerinde Kızılay'da toplanan bir grup tutuklu ve hükümlü yakını, YükselCaddesinegeçerekalk.şl. protesto eylemi yaptı. Bir de basın bıldirisi okuyan tutuklu ve hükümlü yakınlan. 23 cezaev ınde 1200 tutuklu ve hükümlünün başlattığı süresiz açlık grevinin 30. gününü doldurduğunu bıldirdiler. Basın bildinsınde. taleplerinin tümü gerçekleşene kadar açlık grevinin sürdürülecegi belirtildi. vunmaya'-ağım. Nisandan önce se- çim olmaz. Yurtdışındaki vurttaş- ların o> kullanması konusu var. Sonra 4 aralık seçimleri, seçmen kü- tüklerinde güncelleştirme ounadı dive iptal edilmedi mi? 1990 nüfus sayımı esas alınacakmış, şimdi Di- yarbakır'ın nüfusu 1990'daki nü- fus mu?" ANAP'tan iptal uyansı ANAP Genel Başkan Yardımcı- sı ve Parti Sözcüsü İmren Aykut da bugune kadar anayasaya aykı- nlıklar konusunda çok duyarlı da\ - randıklannı belirterek "Eğerana- yasaya ay kın bir durum tespit eder- sek Anayasa Mahkemesi'ne başvu- nıruz. Çünkü, seçim için miharlar- ca lira harcama v apılacak. Lstelik sonucu, gelecek 5 >ılı etkileyecek böy le bir sorumluluğu üstleneme- yiz" dedi DSP lıden Bülent Ece\it de se- çım tartışmalan sürecınde sürek- li olarak anayasaya uyum yasala- rı çıkanlmadan yapılacak bir seçi- min Anayasa Mahkemesi tarafın- dan iptal edileceğini söyledi. DYP ve CHP'nin üzerınde ge- nel olarak uzlaştıklannı açıkladık- lan yasa önensme MHP, BBP. YDH \e MP de karşı çıkıyor. Anayasanın 150. maddesi- ne göre Anayasa Mahkeme- si'ne iptal için Cumhurbaş- kanı, iktidar ve ana muhale- fet partisi Meclis gruplan. TBMM'de üye tamsayısının beşte biri tutanndaki üyeler (90 millervekili) başvurabi- liyor. Uygulamadan etkile- nen bir yurttaşın da\ a açma- sı halinde de ilgili mahke- menin. ~itirazyolu r 'ile iptal istemiyle Anayasa Mahke- mesi'nebaşvurabileceği bil- dirilıyor. ANAP'ın, iptal girişimin- de bulunması durumunda. 24 aralıkta erken genel seçi- min tehlikeye gireceğıne ke- sin gözüyle bakılıyor. Ancak ANAP'ın bu konuda adım atmaması halinde, diğer mu- halefet partilerinin, iptal da- vası için 90 imzayı bulmak- ta zorlanabileceklerine dik- kat çekiliyor. Dün akşamki CHP. MYK toplantısında yeni seçim ya- sası önerisiyle ilgili değer- lendirme yapıidı ve PM'nin 30 ekimde toplanması karar- laştınldı. Alınan bilgiye gö- re CHP Genel Başkanı Deniz Baykal. "Mümtaz Soysal'ın seçim yasasma ret vereceği v« Anayasa Mahkemesi'ne baş- vuracağı duvumlan aklım" dedi. AliTopuz'unda bunun üzerine "Bağlayıcı bir grup karan alınması gerektiği"ni söyledığı öğrenıldi. Konu bu- gün y apılacak grup toplantı- sında da görüşülecek. GUNDUZ GOZUYLE MELİH CEVDET ANDAY Futbol ve Referandum Doğa bilimleri. doğada olup biten her şeyin bir ne- deni olduğu kanısını yerleştımniştir. Bellı nedenler bel- li sonuçları doğurur, rastlantıya yer yoktur evrende. Ruhbilimsel olaylar ise, doğasal olaylann süremin- den başka bir şey değildir, orada da rastlantıya yer yoktur. Yarışma ve şans deneme ise moderndır, doğa dı- şına çıkmak anlamına gelir. Başka bir deyişle, kumar ve spor karşılaşmaları doğaya aykırıdır. Burada ne- denini bilmediğimiz, sonucunu da kestiremeyeceğı- miz bir olay karşısındayızdır. • : Tersi bir örnek üzerınde duralım. Yeni Gine'de yaşayan Gahuku - Gamalar futbol oynamayı öğrenmışler, ama birkaç gün üst üste, iki tarafın kazandığı oyunlarla yenildıği oyunlann denk- leşmesi için kaç parti gerekiyorsa o kadar oynariar- mış. Elbette maçın tadı kaçıyor ama dahasını da anla- tayım: Bu ilkeller, kimi maçların sonucunu baştan saptar-*, larmış. Öyle ki, kimin yeneceğini kımin yenileceğini herkes bilirmiş. • llkel oymaklardaki rastlantıya yer vermeyen futbol maçı olayını bir arkadaşıma anlartım. - Saddam'/n referandumu gibi, dedi. Kahkahayaboğuldum.arnaortadagülecekbirşey yoktu. Irak'taki referandumda "ei'ef"diyenlerin sayı- sı yüzde 99.9'da durdu. lyi kı durdu. Saddam insafa gelmeseydi 'evef'lerın sayısı Irak nüfusunu aşacak- tı. • Gahuku - Gamalar. ölüler için yaptıklan töremsel (*) futbol maçlannda kesinkes ölüleri temsil eden takı- mı kazandınrlarmış. Ölü korkusundan kaynaklanan bir davranış. ölüyü kazandıralım da bizden öç almaya kalkma-^ sın, kendini yaşıyor sansın! > • Belki bütün diktatörler, senyörler, beyler, ağalarölü- dür; referandumlar, seçimler de onları kandırmak, oyalamak için yapılmaktadır. Gogol'ün ünlü romanındakı ölü canlar, ölmüş olan toprak köleleridir ya, geçen yüzyılın büyük Rus dü- şünürü ve eleştirmeni Belinski bunun tersini söyler: "Gerçek ölü canlar toprak ağalandır" der. Dil Köşesı: "Irak" sözcüğünü devlet ve sıyaset adamlarımız "lran"a benzeterek söylüyorlar. Oysa "Irak" adının başında vokal yoktur ve ilk hece uzun değildir, ikinci hece uzundur. C) Törem: Rıt, rituel. Seçim / Yurtdışındaki yurttaşlar Vural: En az 4 ay gerekir;ANKARA (Cumhuriyet dirdi. Vural. 1 mılyonu aş- Bürosu)-Türkıye'nın Bonn Büyükelçısı Volkan \ural. Almanya'da sayıları 1 mıl- yon 300 binı bulan Türk seç- menlennın oy kullanma ışle- mi ıçin. hemen karar alınma- sı durumunda 4 ay gerektı- ğıni söyledi. Vural. bu ülke- de faalıyet gösteren 14 baş- konsolosluğun oy kullanma işlemi için gerekli olan 5 bi- ne yakın sandığı fizıki ola- rak bınalara yerleştırmesınin mümkün olmadığını ve gü- \ enlik endişelen de göz önü- ne alınarak tek bir merkez- den posta yoluyla o> kullan- dırmanın gerekebıİeceğını. bütün süreç için en az 4 aya gereksinim duyulduğunu An- kara'yabıldırdı. 24 aralıkta sandığa gıdıl- mesını ıçeren seçım yasası önerisinın. özellıkle vıırtdı- şındaki seçmenlenn oy kul- lanmalanna ilişkin haklannı tanımadığı gerekçesiyle ana- yasaya aykırı olduğu tartış- maları sürerken Türkıye dı- şında en çok yurttaşın yaşa- dığı ülke olan Almanya'dan uyangeldı 2mılyon200bin Türk yurttaşının yaşadığı Al- manya'da. 18 yaşındakılerle birlıkte yaklaşık 1 milyon 300 bin, Ingıltere ve Fran- sa'da da toplam 45 bın dola- yında seçmen bulunduğu bil- dirildi. Türkiye'nin Bonn Bü- yükelçiliğı. yaptığı çalışma- İar sonunda. kendısine. se- çimler ıçin hazırlıklara baş- lanması yolunda kısa süre içinde bir talimat gelmesın- den itibaren, seçmen kütük- lerinin oluşturulması dahjl. ovr kullanma sürecı ıçin4av sü- re gerektiğini Ankara'ya bil- kın seçmenın çeşitli sandık- larda oy kullanmasının AI-> man kamu güvenliğı açısın- dan sorun yaratacağını be- lirterek tek bir seçım merke- zı oluşturulup posta yoluyla oy kullanılmasını Ankara "dan talep ettiğıni söyledi. Asıl yaşadıklan sorunun teknık olduğuna dikkat çeken Vural. 1 mılyonu aşkın seç- men için 5 bine yakın sandık gerekirken. toplam 14 baş- konsolosluğun. ancak 115 sandık aiabılecek kapasite- deolduğunu belirtti. Konso- losiukla ışlerı olanlar dışın- da Almanya'da yaşayan Türk. yurttaşlannın ad ve adresle- rinın de eksiksız bir lıste ha- linde büyükelçilik ve baş- konsolosluklarda bulunmadH ğına dikkat çekildı. Alman hükümetı. Kışisel Haklann Korunması Yasast çerçevesinde. bu ülkede ya- şayan yurttaşlann ad ve ad- reslerini Türkıye'ye vermı- yor. Bu nedenle valnızca seç- men lıstesinın oluşturulma- sının bir ayı bulabıleceğıni arumsatan Vural, seçmen kü- tüklennın oluşturulması. kü- tüklere yapılacak itırazlarve posta ıle oy kullanma işlemi gıbı hazırlıklar için en az 4 aya ihtiyaçlan bulunduğunui söyledi. Vural. "Bize şimdi hazırlıklan vapmanıı/ içirt talimat gelirse. ancak 4 av da 0) kullanma için gerekli ha- arlıkları vapahiliriz" dedı. Almanya'dakı Türk yurt- taşlan arasında en fazla seç- men kıtlesıne RP'nin sahip olduğu, PKK yandaşlarının- da ıkınci sırada yer aldığk savlandı. İnsan Haklan Raporu: 1994'te çatışma, yargısız infaz ve işkencede 4 bin 41 kişi öldü 'însan haklan değil ihlal edenler korunuyor'ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Türkıye İnsan Haklan Vakfı (TİHV). 1994'te ınsan hak- lan açısından "karabirbilanço"nunonayaçık- tığını ve yıl içinde yaşanan çatışma, yargısız in- faz. işkence, silahlı saldın ve faili meçhul cına- yet gıbı olaylar sonucu toplam 4 bin 41 kişinin yaşamını yitirdiğini bildırdi. TlHV 1994 yılın- da insan haklannı ihlal edenlenn korundugunu savunurken, hükümet de 1996 yılı mali bütçe- si yasa tasarısında istıhbarata ayırdığı payı yük- seltip insan haklanna aynlan payı düşürdü. Hükümet gerek y urtıçinde gerekse yurtdışın- da insan hakları konusunda verdiği sözleri tu- tamazken TBMM'ye sunulan 1996 malı yılı bütçe yasa tasarısında istıhbarata 10 trilyon 500 milyar lira ayırdı. Bu paranın 4 trilyon 700 mil- yar lırası Millı Istıhbarat Teşkilatı'nca kullanı- lacak. Bütçenin 119 milyar 875 lirası'MUIiGü- venHk Hizmetieri' için ajnlırken ınsan haklan için ayrılan pay düşürüldü. 1995 yılı bütçesin- de 77 milyar 240 milyon lira aynlan insan hak- lanna hizmetieri için I996bütçesine49milyar lira ödenek kondu. • Türkiye tnsan Haklan Vakfı tarafından hazırlanan raporda, 1994 yılının insan haklan açısından kara bir yıl olduğu belirtildi. Raporda, PKK'nin savunmasız sivillere yönelik eylemlerinin arttığı \airgulanirken gazeteci ve yazarlara 448.5 yıl hapis cezası verildiği dile getirildi. TlHV'ın. "1994 Türkiye İnsan Haklan Ra- poru" yayımlandı. TlHV Başkanı YavuzOnen'ın sunuş yazıyla başlayan 367 sayfalık raporda şöyle dendi: "Türkiye, 1994 yılıni, geride insan haklan açısından kara bir bilanço bırakarak ta- mamladı. Yıl boyunca. başta yaşama hakkı ol- mak üzere, insan hak ve özgüıiükleri sürekli ih- lal edildi. Yargısız infazlar. faili meçhul cinayet- ler yogun biçimde sürdü. Karakullarda ve özel- likle de siyasi polis merkezlerinde işkencesistem- li olarak uygulanmaya devam etti. Kürt sorunu çözüme kav uşturulmadığı gibi, daha da içinden çıkılmaz hale geldi." Olağanüstü Hal Bölgesı'ndeçatışmaların şıd- detlendiğı belirtilen raporda. PKK'nin savun- masız. silahsız sivillere. toplu taşıma araçlan- na ve turistık tesislere karşı düzenlediği silahlı ve bombalı saldınlann arttığı vurgulandı. Raporda, düşünce özgürlüğüne yönelik bas- kılann sürdüğü. kitap. dergi, gazete toplanma- ya devam edildiği, konuşan ve yazanlann sus- turulduğu bildirildi. Calışma yaşamı ile ilgili de- mokratik düzenlemelerinyapılmadığına dikkat çekilen raporda. Türkiye'nin ıhlallernedeniy- le Helsinki Watch. Uluslararası Af Örgütü baş- ta olmak üzere çok sayıda uluslararası kuruluş tarafından kınandığı kaydedildı. Kürt sorunu çözülemedi TlHV raporunda, Türkıve'de 1994 yılındaki insan haklanyla ilgili gelişmeler. şu başhklaral- tında özetlendı: Kürt sorunu: Türkiye'de yaşanan insan hak- lan ihlalerınin önemlı bölümünün temel nede- nı olan Kürt sorunu. yaşanan olumsuz olaylar ve ortaya çıkan gelişmelerle bir önceki yılı ara- tacak ölçüde daha içinden çıkılmaz hale geldı. Siyasal iktidar. soruna demokratik ve banşçıl çö- züm bulmak yerine, yıllardır kullanılan askeri yöntemleri tercih etti. PKK'nin sivillere, sa- vunmasız gruplara ve yabancı turistlere yöne- lik saldınları arttı. Butürsaldınlar tstanbul. tz- mir, Adana gibi büyük kentlerde yoğunlaştı. Kürt sorunu Türk ekonomisi üzerinde de ağır tahribat yarattı. Türkiye. yaşadığı şiddetin bir sonucu olarak tnlyonlarca lira mali yük aitına gırdi. Olağanüstü Hal Bölgesi'nde baskın ve çatışmalar sırasında. asker, sivil ve köy koru- cusu toplam 1077 kişi ıle 1598'i PKK'lı olmak üzere. 1737 sağ ve sol örgüt militanı öldürüldü. Bölgede okullar kapandı, öğretmen sayısı bü- yük ölçüde azaldı. 1994 yılı içinde 33 öğretmen öldürüldü, en az 10 öğretmen yaralandı. Faili meçhul cinayetJer: 1994 yıI ında her mes- lekten 423 kişi, kimliklerı belırsiz kişi ya da ki- şilenn silahlı. bombalı, satırlı saldınları sonu- cunda yaşamını yitırdi. Yargısız infazlar: Tüm hızıyla sürdü. Güven- lik görevlılerinin, yargısız infaz olarak değer- lendirilenev veişyeri baskınlan. dur ıhtanna uy-. mayanlara ateş açma. çevreye rastgele ateş et-* me. sağ yakalayıp kurşuna dizme. uçak ya da^ helikopterle bombalama uygulamaları sonu-- cunda bir yılda 129 kişi yaşamını yitirdı. İşkence: Yıllardır sıstematik bir sorgulama yön- temi olarak kullanılan işkence. 1994 yılında da yaygınlaşarak sürdü. Yetkilılerin işkence olay- lanna y aklaşımı, ışkenceyi önlemekten çok teş- vik edicı biçimde oldu. Bir yılda toplam 3 bın 430 kişi işkence gördü. 49 kışı ortadan kaybol- du. Düşünce ve basın özgürlüğü:Düşünce özgür- lüğüne yönelik baskılar sürdü. Gazeteci \e ya- zarlara toplam 448 yıl 6 ay 25 gün hapis ve 71 milyar 614 milyon 935 bın lira para cezası ve- rildi. 45 kişi cezası kesınleştıği ıçin cezaevıne girdi: 102 gazeteci. yazar. 8 millervekili, 17 par- ti yöneticisi rutuklandı. Parti ve dernek kapat- tnalar sürdü. Kitleörgütlerinin yöneticilerine bas- kılar devam etti.