Katalog

3 OCAK 1995 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMI Özel kömüp üretiminde rekor • ZONGLLDAK(\A)- Turkıye Taşkomuru Kurumu (TTK) tarafından ozel sektore ıhale yoluyla devredılen komur ocaklannda üretım rekoru kınldığı bıldınldı Ozel sektore venlen toplatn 10 ayn komur sahasındakı ocaklarda, 1994 yılında yaklaşık 70 bın ton uretım gerçekleştınldı TTK, bu ocaklardan 15 mılyar lıra gelir elde ettı TİSK: Enflasyon fakirleşme işareti • ANKARA (ANKA) - TİSK Genel Sekreten Kubılay Atasayar, toptan eşya fıyatlannda yuzde 150'ye varan enflasyonun "Daha da fakırleşmenın ışaretı" olduğunu belırttı Atasayar, •'Ekonomının çıvısı x;ıktı, inşallah demokrasının çıkmaz" dedı Atasayar, yuzde 150 enflasyonun ılk kez yaşandığını bıldırdı Enflasyonun hükumef tahmınlennı 40 puan aştığıni ıfade eden Atasayar "Bu oranın doğal sonucunun daha da fakirleşme" olacağına dıkkat çektı Iflaslar art arda açılıyor • 4NKARA(ANKA)-5 Nısan Kararlan nın ardından ıflas ıstemlen hızını kaybetmıyor 6 fırmaya ıflas açılırken, bır fırma ve bır kooperatıf ıçın de aynı yola başvuruldu lstanbul Aslıye 4'uncuTıc Mahkemesı, lmplast Plastik Sanayı ve Tıc A Ş , Elektrometa Teknık Malzeme Tıcaret ve Sanayı A Ş Aslıye 5'ıncı Tıcaret Mahkemesı, Gızem Tekstıl Sanayı ve Tıcaret A Ş . Aslıye 7'ncı Tıcaret Mahkemesı Dımsan Değırmen Imalat Makınelen Sanayı ve Tıcaret A Ş , Aslıye 2"ncı Tıcaret Mahkemesı de Modul Tekstıl ve Konfeksıyon Sanayı A $ ıflas davalannı sonuçlandırdı Emlakbank'tan Kml Ordu'ya veto HEkonomi Servisi -Emlak Bankası. 69'uncu kurultjş • yıldonumunu kutlama * etkınlıklen çerçevesmde gerçekleştıreceğı Kızıl Ordu K.oro ve Dans Topluluğu'nun göstensını Rusya Federasyonu'nun Çeçenıstan'a mudahale etmesı nedenıyle ıptal ettı *8-9 Ocak tanhlen arasında Hılton Conventıon Center'da yapılacak olan kuruluş .yıldonumu kutlamalanna aynı yer ve tanhte devam edıleceğı bıldınldı Temiz tophım, memıır sendikasından sonra Öğütcan, "Demokratıkleşmeye endekslendık. Kamu sendikalan yasası mutlaka geçecek" derken, kara para, naylon fatura ve rüşvetle savaşın altyapısını oluşturacak yasalann, komisyonda bekleyeceğının ışaretını venyor. ÖZGÜR ULIISOV 1994, butun dunyada "kırlı" bır yıl oldu 'Ciyangate''lenn 'Özalgate'lenn, 'Özergate'lenn tartışıldığı Turkıye de, bu çüru- meden kendıne duşen payı aldı Dunvadakı orneklerden etkıle- nerek. kamuoyunda gıderek ar- tan bır beklentıye yol açan "te- miz eller operasyonu" ıçın hazır- lanan yasa tasanları, halen TBMM komısyonlannda beklı- yor Çunku, Turkı- ye'nın yanıt bekle- yen dığer sosyo- ekonomık sorunlan, temız toplum kam- panyası ıçın gereklı yasal duzenlemele- nn gecıkmesıne yol açıyor TBMM Adalet Komısyonu Başka- nı Ali Yalçın Öğut- can,yolsuzlukla sa- ^ Y a i ç , n Öğutcan vaşı kolavlaştıracak yasalann Adalet Komısyonu'na sayıl geldığınden habersız Çunku, oncelıklı olarak Anayasa Komıs- yonu nun 8 ay beklettığı, kamu çalışanlanna sendıkalaşma hak- kı tanıyan "memur sendikalan yasasının" çıkmasına çalışı>or Oğutcan, Meclıs açıldıktan sonra, gundeme gelecek ılk ko- nular arasında yeralacağını soy- ledığı tasan ıçın "\na>asa>aa>- kın degildir ve Adalet komisyo- nu'ndan geçecektir" dedı Hukumetın de yasa tasansı ıle yakından ılgılendığını kaydeden Oğutcan, "Bugunkrde, kafamız demokratikleşmeve oyle endeks- lenmiş dunımda ki obur tasan- tan ele alıp bakamıyoruz; kamu sendıkaları çıksın, sırada terorie mucadele vasa tasansı var' dedı Oğutcan. komısyonun, Ana- yasanın51 maddesıneavkırıol- duğu gerekçesı ıle Addlet Ko- mısyonu'na gen gonderdığı tasa- nnın, Anayasaya aykın olmadı- ğını belırtıyor Anayasanın 51 maddesının memur- ların sendıkalaşma- sıyla ılgılı 'suskun kaldtğını' ılen suren Oğutcan. Anayasa- nın suskun kaldığı bır maddenın. ya- sakçı bır tarzda yo- rumlanmasımn hata olduğuna ışaret edı- yor 20 4 1994tanhın- de Adalet Komısyo- gelen 1 688 Yolsuzluklarla dolu bir yıl Çeviri Servisi - Fransızlar ıçın, gende bıraktığımız sıyasal yılı en lyı tanımlayan olay, seçımlere vasadışi maddı destek sağlayan eskı ıletışım bakanının kelepçe ıle gotürülmesı oldu ispanyollar ıse bır tak.sı şoförunun oğlu olan Luıs RoMan İbanez'ın hıçbır nıtelığe sahıp olmaksızın Sosyalıst Partı uvelığınden Sıvıl Savunma Başkanlığı'na yukselmesıne bır turlü akıl erdıremıyorlardı Temmuz ayı ıçınde eskı Basbakan Bettino Craxi ruşvet suçundan sekız buçuk yıla mahkûm edılıyordu Kıtle ıletışım dunyasının kanzmatık kışılığı Siivio Berlıısconi'nın sıyaset yaşamına gınşı bır umut ışıgı bayıldı Ancak yenı kurulan Forza Italia adlı partının başkanlığından sonra basbakanlığa yukselen Berlusconı, yan-tannlaştınlan yargıç Antonıo dı Pıetro'nun *temiz eller' operasyonuna takıldı Komisyonlara takılan yasalar nu na Kamu Gore\ lılerı \e Sen- dikalan Toplusozleşme ve Grev kanun tasansı, goruş alınmak uzere4 5 1994 tanhınde Anaya- sa Komısyonu'na gonderılmış. Anayasa Komısyonu da 9 11 1994 tanhınde Adalet komısyo- nu"na tasanyı gondenrken. ana- yasanın 51 maddesıne a> kın ol- duğunu ılen surmuştu Yasa ta- sansı adalet Komısvonu ndan sonra Sağlık ve Sosyal lşler Ko- mısyonu'na ve Plan ve Butçe Komısvonu'na geçecek Kara parayla mucadele 1 776 sayılı "Uyuşturucu ve Psikotrop Maddeterin Kacakçıhğı ile Kara Paranın Aklanmasının Onlenmesıne İlişkin Kanun Teklifî" uvuşturucu kaçakçılığıvla savaşta, her turlu organıze suçtan elde edılen gelıre devletçe el konmasını ongoruyor Tasan ıle bu yasa tasansının dayandığı Bırleşmış Mılletler Sozleşmesı. 19 10 I994tanhınde Adalet Komısyonu'na ıletıldı Naylon fatura 2 1177 savılı "TCK'nın 345. Maddesinde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun TeklifTde DYP Sakarya Mılletvekılı Ahmet Neıdım tarafmdan onenldı Naylon fatura duzenleyenlere, her fatura ıçın bır yıldan uç yıla kadar, ış yaşamında bu belgelen bılerek kullananlar ıçın de 2 yıldan 5 yıla kadar hapıs cezası ongoren tasan. 10 10 1994 tanhınde Adalet Komısyonu'na sunuldu Vergi takibi 2 1195 savılı "Vfergi L'sul Kanunu'nun İki Maddesinde Vapıiacak Değişikliklere İlişkin Kanun Teklıfi" DYP Sakarya Mılletvekılı Ahmet Neidim tarafından teklıf edıldı Yasadışı yollardan elde edılen kazançtan vergı alınmasının vanı sıra eylemın suç sayılmasını ve uç yıla kadar hapıs cezası ıle bır sure meslek ıcrasından yoksun bırakılmayı ongoruyor Teklıf, 12 10 1994 tarıhınde gıttığı Plan ve Butçe Komısyonu"nda beklıyor Rüşvet yasası 2/855 sayılı "Rüşvetve Yolsuzluklarla Mucadele Kurulu Kurulmasına İlişkin Kanun TeklifTCHP Mılletvekılı Ali Dinçer ve uç mılletvekılının ımzasıyla, 17 11 1993 tanhınde Adalet Komısyonu'na venldı Küçük ve orta sanayiciye, Çiller'in politikalan kadar ithal hammadde de vurdu Imalatçıııın beli dışarıdan da büküldü ÖZLEM YTJZAK Geçen yıl boyunca ımalat sanayıcılen dolar artışı ve fınansman guçluklerının yanı sıra, hammadde sorunu ıle de boğuştular 1994 yılı suresınce plastık hammaddelı ürunlenn dolardan daha hızlı fıyat artışı gosterdıklen belırlendı Dolara ve yurtdışındakı menşeı fıyatlar- dakı artışa bağlı olarak hem plastık ham- maddelı hem de demır çelık hammaddelı ürunler bır yıl suresınce 3 kat artış gös- terdîler, 1994'iın îlk" ayında 24 bın Iırâ olan bır plastık urunun fıyatı yıl sonunda 90 bın lıraya ulaştı Yıne geçen ocak ayında 66 bın lıra olan bır unıte plastık poşet bugun 290 bın lıra Fıyat artışlarından dolayı her ne kadar Turkıye'nın tek plastık hammadde uretı- cısı olan PETKıM ıle demır-çelık uretı- cısı ERDEMtR, zan altında kalsa da uz- manlar sorunun yurtdışından kay- naklandığı ılen suruyorlar 1994 yılında ABD'nın dev tesıslennden bırı olan Unıon Carbıde ınfılak ettı Yıne Italya'da Artık kasetler de zamlı Dünyada plastık hammaddesınde onlenemeyen fıyat yuksehşı kaset fıyatlannı da etkıhyor Dunya pıyasalannda kaset fıyat artışının yuzde 10 dolaylannda gerçekleşmesı beklenıyor Dunyadakı bu gelışmeler Turk kaset pazannı da etkıleyecek Raks fırması yetkılılen, Turkıye'dekı kaset fıyatlannın bugune kadar korsan satışlan engellemek amacıyla dünya fıyatlannın altında kaldığını belırterek hammaddedekı artışın Turk kaset fıyatlanna özellıkle de vıdeo kasetiere yansıyaca|ını. ancak yıne de zammın yuzde 10'un altında kalacağını kaydetrıler buyuk bır plastık hammedde uretım fab- rıkasında yangın çıktı Son olarak ıse Japonya'da kuraklık nedenıyle plastık hammadde uretımlerı buyuk oranda duşuruldu Tum gelışmeler ıse dunyada plastık hammedde uretımınde buyuk bır du$uş yaşanmasına yol açtı Bundan yararlanan yurtdışı spekulatorlen dar- boğazı arttırarak fıyatların son derece yukselmesıne yol açtılar Konu ıle ılgılı goruşlerını aldığımız Plastık Sanayıcı- len Vakfı Başkanı GıingörOzadam. plas- tık hammaddesınde son 4-5 avdır hem fıyat hem de mıktardarboğazı olduğunu kaydederek sorunun yurtdışındakı ure- tımın kısılmasından kaynaklandığını be- lırttı Uretımdekı duşuşun darboğaz yarattığını kaydeden Ozadam. dunya fıy- atlannın son 4-5 avda yuzde 100"un u- zennde arttığını soyledı Plastık Sanayı- cılen Vakfı Başkanı. yurtdışındakı bu gelışmelenn Turkıye'ye de benzer şe- kılde yansıdığını belırterek Petkım'ın bu aşamada surdurduğu duşuk fıyat polı- tıkasını eleştırdı ve şunlan soyledı "Turkhe plastık hammadde ihtivaeının ancak yuzde 60'ını karsılavan Petkim'in fiyatlanv la dunva fivatlan arasında hazi- ran avına kadar paralellik vardı. Ancak hazırandan sonra vurtdışı piyasada mal bulmak zorlaştı ve Petkim de surdurduğu politika nedenMe fivatları duşuk tuttu. Boylece Petkim'e vakın çevrelerde kay- mağı veme kav gası başladı. Hatta bazj fır- malar Petkım'den hammaddevı alıp ure- tnne sokmadan ihraç ederek buyuk vur- gunlar vurdular." Plastığın yanı sıra demır- çelıkte özel- lıkle de hurdada yurtdışına bağımlılık hammadde fıyatlannda yukselışe neden oldu 7 mılyon ton ıthalat potansıyelı ıle dunya hurda tıcaretı sıralamasında 1 sırada olan Turkıye'nın bu durumunu kartel konumundakı ABD ve AB'lı hur- da uretıcılennın ıy ı değerlendırerek ham- madde fıyatlannı sureklı arttırdıklan ve Turk demır çelık uretıcılennın bu haksız rekabet karşısında sessız kaldıklan ılen suruluyor YORUM OZTİN AKGUÇ Ekonomik Bunalım Riski Turkıye'de ıç tasarruflann reel olarak buyuk boyutlarda artması, sabıt sermaye yatınmlarının Gayrı Safı Mıllı Hası- la'ya oranının yukselmesı, sabıt sermaye yatınmlannın sek- torel dağılımının değışerek kaynakların uretken alanlara yonelmesı, ekonomının duzenlı kendını besleyen bır kal- kınma surecıne gırmesı, gelır dağılımının hem kışıler hem de coğrafı olarak duzelmesı gıbı temel sorunların kısa su- rede hele de bu tur becen ve lyı nıyetten yoksun yonetım- ler altında çozulmesı beklenmemelıdır Temel sorunların çozulmesı beklenmedığıne gore, ıste- nen ekonomının sık sık bunalımlara gırmemesıdır Ekono- mıyt bunalıma sokacak ıkı tehlıke, Hazıne nın nakıt den- gesının sağlanamamış olması ve 1995 yılında vadesı ge- lecek dış borç anapara odemelerıdır Kabaran, buyuk bır olasılıkla gunumuzde 600 0 tnlyon TL'ye yukselmış ıç borç stoku, Hazıne'nın kısa aralıklarta buyuk odemeleryapmazorunluluğu, butçe gelırlennın ola- ğan butçe gıderlerını karşılamada yetersız kalışı, Turkıye'yı bunalıma surukleyecek bır tehlıke oluşturmaktadır Hazı- ne'nın vadesı gelen ıç borçlarının TC Merkez Banka- sı'ndan alınacak avanslarla kapatılması olasılığı ıç borç- lann bır anlamda TC Merkez Bankası yukumluğu şeklıne donuşturulmesı cıddı bunalım nedenıdır Banknot basıla- rak ıç borçlann odenmesı kolay, ılk bakışta çekıcı gozu- ken bır onen olmasına karşın tehlıkelı sonuçlar doğuracak bır yaklaşımdır Sorun, Hazıne'nın nakrt dengesının sağ- lanması, nakıt açığının azaltılması ya da Hazıne'ye verıle- cek avansın TC Merkez Bankası'nın dolanıma banknot çı- karması dışında dığer kaynaklarla fınanse edılmesı yolu ıle çozulmelıdır Kısasurede Hazıne'ye sağlıklı para gınşı sağlayacak yol vergı gelırlennı, özellıkle vergı toplamayı (tahsılatı) hızlan- dırmaktır Vergı toplamayı hızlandırma yolu ıse bır tahsılat yontemı olarak, kaynakta vergı kesıntısını daha etkın bır şekılde uygulamak, faız gehrlerı uzerındekı kesıntı oranla- rını yukseltmektır Ulusal gelınn onemlı bır bolumunu faız gelırlerı oluşturduğuna gore, bu tur gehrlerı vergılendırme- mek veya duşuk oranlarda vergılendırmek, vergılendırme- nın doğurabıleceğı olumsuz gelışmelere kıyasla daha bu- yuk tehlıkeler doğurmaktadır Para polttıkası araçlan da özellıkle kısa surede ekono- mının lıkıdıtesını arttırmadan, kamu kesımıne fınansman sağlayacak şekılde kullanılmalıdır Sadece açık pıyasa ış- lemlerı yapmak, bankacılık sektorune doğrudan veya ge- rı satın alma tahhudu ıle başka bır deyışle repo ışlemı ıle devlet ıç borçlanma senetlerı (DİBS) satmak yeterlı ve kok- lu bır yol değıldır Para polıtıkasının dığer araçları, mevdu- at munzam karşılığı ve dısponıbılıte oranı uygulaması et- kılı bır şekılde devreye sokulmalıdır 5 Nısan Kararları'nın para polıtıkasına ılışkın yonlennden bın de bankalann 31 Mart 1994 tarıhı ıtıbarıyla sabıt kabul edılen mevduat toplamı ıçın mevduat munzam karşılığı ıle dısponıbılıte oranının da (bankalann lıkıt değerten ıle yu- kumluluklen arasındakı oranı) sabıtleştırılmesı ve ızleyen ta- nhten ıtıbaren mevduat munzam karşılığının, artan TL mev- duatı ıçın yuzde 8 0, yabancı para mevduatı ıçın de Turk ürası olarak tesıs edılen kısımda sıfır olarak belırlenmesı ıdı Ayrıca TL mevduatı ıçın dısponıbıl değerler (özellıkle devlet ıç borçlanma senetlerı-DlBS) bulundurulması zorun- luluğunun kaldırılması ıle de mevduat uzerındekı yukum- luluklenn buyuk olçude hafıfletılmesı amaçlanıyordu Mevduat uzerındekı yukumluluklerın hafifletılmesı,. ban- kalann o gunlerde ıçınde bulunduğu koşullarda yerınde gö- rulebılırdı Ancak enflasyonun kontrol altına alınamadığı, bankalann genelde lıkıt oldukları bır donemde, mevduat munzam karşılığının ve dısponıbılıte oranının 31 Mart 1994 sonrası artan mevduat ıçın yenıden ele alınması gerekır Bankalara yenı yukler getırebılecek kaynak malıyetlerı- nı arttıracak, bu gıbı para polıtıkası onlemlerıne bankala- nn karşı çıkmalan, kısa vadelı bır yaklaşım olur Bankala- rın, uzun surelı çıkarları da Turkıye ekonomısınde bunalım olasılığının azaltılması ortadan kaldırılmasıdır Dış borçlann getırebıleceğı bunalım nskını de ayrı bır ya- zımızda ırdelemeye çalışacağız Hükümet, yıllık vergi iadesini kârlı hale getirdi, ancak bundan yararlanmayı güçleştirdi Vergi iadesi Kaf Dağı'nın ardında Enflasyonda başarı!.. H ukumet polıtıkalannın, ekonomik ve sıyası yaşama olan yansımaları, "Tarıh tekernırden ıbarettır" sozunu daıma doğruluyor Takvım yaprakları değışıyor, ancak yaşanan sıkıntılar ve sergılenen tavırlar neredeyse hıç değışmıyor Yıl sonunda tutturulamayan hedefler, artan guvensızlık, devaluasyon ve zam beklentılerı, dovızde artış, ortaya konan samımıyetsız gerekçeler Bu da yetmıyormuş gıbı gelecek yıla donuk kargalan bıle gulduren hedefler, ıddıalı vaadler. 1994 yılı başına gore değışen ne var? Tepkıler bıle aynı "Hukumet ıstıfa etmelı'" "Devlet bunalıma gırmış bulunuyor, sıstem tıkandı' "Batı reçetelerı ıflas ettı Çare adıl duzende " "Parlamento kendı ıçınden, genış tabanlı yenı bır hukumet çıkarmalı" Koalısyon hukumetı, 1994 yılında yuzde 149 6 ıle cumhurıyet tanhının enflasyon rekorunu kırdı Ancak, 5 Nısan kararlannı açıkladıktan sonra yılın ıkıncı altı ayı ıçın yuzde 20'lık enflasyon hedefı ortaya koyan Basbakan Tansu Çilier, bunu başarı olarak nıteledı Basbakan şoyle konuştu "Ilk 6 aylık enflasyon yuzde 100'u aşmışken, ıkıncı 6 ay ıçın yuzde 20'ler gıbı ıddıalı bır hedef koyduk Oran duşuk yuzde 30'larda çıktı Iç hedeflerde şaştık Ne kadar şaştık? Özelleştırme gelın kadar şaştık Bu kendı ıçınde bır başandır" Ortada bır başarı varsa, bu yuvarlak rakamlarla gerçeklerı saptırıp, durumu olduğu kadar kotu gostermemekten oteye geçmıyor. Bır kere Başbakan'ın sozunu ettığı yıl, eğer geçtığımız 1994 yılı ıse, 6 aylık enflasyon yuzde 100'u aşmamıştı Ocak ayından ıtıbaren dovızde, sonrakı aylarda da fıyatlardakı patlamaya rağmen, 1994'un ılk 6 aylık enflasyonu tuketıcı fıyatlannda yuzde 61 1, toptan eşya fiyatlannda ıse yuzde 85.4 oldu Basbakan, ıkıncı altı ay ıçın "yuzde 20'lık' enflasyon hedefınden soz ederken, bunu yıllık enflasyonu yılın ıkıncı yarısında daha aşağıya çekmenın bır ıfadesı olarak ortaya koyuyordu Oysa tam tersı oldu Hukumetın ıkıncı altı aydakı enflasyonla mucadelesı, yıllık enflasyonun daha da artmasına engel olamadı 1994'un hazıran sonu ıtıbarıyle toptanda yuzde 137 6, tuketıcıde de yuzde 115 3 olan yıllık enflasyon, yılın sonunda toptanda 149 6, tuketıcıde ıse yuzde 125 5'a fıriadı Başbakan'ın "Oran duşuk, yuzde 30'larda çıktı" dıye geçıştırdığı ıkıncı 6 ayın enflasyonu ıse toptan eşyada yuzde 34 6, tuketıcı fıyatlannda yuzde 40 oldu Boylece yuzde 20'lık hedef, yuzde 70 ıle yuzde 100 arasında sapma gostermış oldu Ve Basbakan bu sonucu "başanlı" buldu Aynı başanyı yuzde 20 enflasyon hedefledıklerı 1995 yılında da gostereceklerı kesın Enflasyona uydurulan kılıf da son derece "başanlı " "Ozelleştırmeyı ıstedığımız mıktarda yapamadık da onun ıçın ." En az Devlet Bakanı Aykon Doğan'ın, geçtığımız aylarda "Sebze, meyve ve dığer gıda urunlerı fıyatlan çok hızlı arttı da onun ıçın " gerekçesı kadar, cıddı bır enflasyon mazeretı Özelleştırme idaresı'nden aldığımız venlere gore, 1994 yılı özelleştırme gelırı genel toplamı 440 7 mılyon dolar. Enflasyon özelleştırme gelırı ıle ters orantılı olsaydı, bır başka deyışle özelleştırme gelırı arttıkçe enflasyon gerıleseydı, ANAP ıktıdarının son yılı olan ve 408 mılyon dolarlık özelleştırme gelırı elde edılen 1991 yılında, toptan eşya fıyat artışı yuzde 59 2, tuketıcı fıyat artışı da yuzde 71 1 'de kalmazdı • AHMET ÇELIK Yıllık vergı iadesini ucretlıler ıçın oncekı sısteme gore daha kârlı hale getıren hukumet bu- nun acısını vergı ıadesıne konu olacak harcamaları kısarak çı- kardı Hukumet, 1 Ocak 1995'te vururlüğe gıren yasayla ıadeye konu olacak harcama kalemlerı- nı "yivecek. eğitim, sağlık, kira, gi\1m" ıle sınırlayarak vergı ıa- desıne konu olacak harcama ka- lemlennı adeta kuşa çevırdı Eskı u>gulama ıle 10 mılyon lıra net maaş alan bır çalışana ayda 517 bın 600 lıradan yılda 6 mılyon 211 bın lıra veren huku- met, yenı uygulamaya gore avnı maas.1 alan bır çalışana 10 mıl- >on 100 bın lıra yıllık vergı la- desı vermeyı taahhutedıyor On- cekı u> gulamaya gore aydan aya odenen vergı ıadelen 1994 yılı- nın avlık enflasyonlan da hesa- ba katıldığında, vıl sonunda re- el olarak ancak 8 mılvon 669 bın lıraya ulaşacaktı Bır başka de- yışle vergı ladelennı aylık ode- melerden yıllık odemeye donuş- turen hukumetın, enflasyon tah- nbatını onlemek ıçın, >enı uv- gulamada odeyeceğınden 2 mıl- yon 30 bın lıra daha az odeme yapması yetecektı Hukumet 10 mılyon net maaş alan bır ucretlı ıçın yıllık uvgu- lamada vergı iadesini aylık ode- melı sısteme gore reel olarak yuzde 20 cıvannda arttırmış go- zukse de bu paranın çalışanın elıne geçmesı oldukça guç Özellıkle temel gıderler arasın- da yer alan bırtakım harcamala- n vergı iadesi kapsamı dışınaçı- karan uygulamada çalışana getı- nlen en buyuk kulfet, mal ve hız- metın konusunun sınıflandml- ması Soz konusu uygulama, ıs- tatıksel bılgılenn çalışanın sırtı- na yuklenmesı olarak eleştınlı- yor Harcamalara getınlen sınırla- malar ıse. "Elde edilecek vergi iadesi geliıierini onemli olçude duşurecek" şeklınde değerlen- Yapılacak işlemler 1. 8 aylık vergı matrahı toplanarak yıllık gelır vergısı matrahı bulunacak 2. Bulunan yıllık gelır vergısı matrahı >uzde 23 ıle çarpılacak Bulunan meblağ "yıllık vergı matrahından ındmlecek tutan oluşturacak 3. Bu ındmmın yapılabılmesı ıçın ındmlecek tutann 3 katı kadar belge toplamak gerekıyor 4. Aylık olarak kesılen gelır vergılennın 8 aylık toplamı alınarak, bu tutar yıllık kesılen gelır vergısı toplamını oluşturacak 5. Yıllık gelır vergısı matrahından. yıllık vergı matrahından ındmlecek mıktar duşulecek Bu meblağ, yenı vergı matrahı olacak 6.Yenı vergı matrahı dılıme gıren vergı oranı ıle çarpılacak ve bu da yenı vergıvı oluşturacak 7.Yıllık kesılen gelır vergısı toplamından hesaplanan venı vergı çıkanldıgında ıade edilecek vergı iadesi bulunacak Aranacak şartlar •Harcamalann mutlaka Turkıye'de yapılması, •Harcamalann gelır ve kurumlar vergısıne tabı olan mukelleflerden alınaa belgelerle teşv ıkı. •Yapılan harcamanın ucretlının kendısı Medenı Kanun hukumlenne gore aralannda evlılık bağı kurulmuşeşı ve mukellefle beraber oturan veya mukellef tarafından bakılan 18 yaşını doldurmamış çocukları tarafından yapılması ve satın alınan mal ve hızmetlerın bunlar tarafından tuketılmesı gerekıvor Indirime konu harcamalar EĞİTİM:Eğıtım ve öğretım kurumlan ıle anaokulu, kreş ve dershanelere eğıtım amacıyla yapılan ödemeler ıle kurs ücretlerı. kıtap ve kırtasıye harcamalan, SAĞLIK: Ücretlılenn yaptığı ılaç masrafı, sağlık malzemesı ve hastane gıderlen ıle muayene, tahlıl, fızık tedavı ve dış protez ucretlen, gozluk ve lens alımlan gıbı sağlık harcamalan Harcamalann bır kısmının ışverence karşı lanması halınde. ucretlının kcndısının karşıladığı harcama tutan, GIDA: Her türlu yıyecek ve ıcecek ıçın yapılan harcamalar Ancak ıçecek gıderlennden sıgara, alkollü ıçkıler ve bıra bu kapsamda değerlendınlmryor Yıne e\ lerde beslenen hayvanlar ıçın alınan yem. mama ıçın yapılan harcamalar ındınme dahıl değıl, GtYİM: Kuma^, hazır elbıse ayakkabı. şapka, ıç çamaşın. çorap ve kemer gıbı her tûrlü malın satın alınması ve bunlara ılışkın tamır. dıkım \e onanm gıbı harcamalann anlaşılması gerekıyor KİRA: tkamet edılen konut ıçın yapılan kıra ödemelennın anlaşılması gerekıyor Bu uygulamada kıranın bırkaç aylık veya aylık dönemlerle ödenmesının önemı yok Kimler yararlanacak? •TBMM ıl genel meclısı ve beledıve meclısı uyelerı ıle ozel kanunlanna veya ıdan kararlara gore kurulan daımı veya geçıcı butun komısyonlann uyelen. •Yonetım ve denetım kurumlan başkanı ve uyelenyle tasfîye memurlan •Bılırkışıler, resmı arabulucular eksperler spor hakemlen ve sporcular •tndınmden sadece ucretlıler yararlanacak ve harcamalara hesaplanacak tutar matrahtan ındmlecek • Harcama Turkıye'de yapılmış olacak ve vergıye tabı gelır ve kurumlar vergısı mükelleflennden alınan belgelerle teşvık edilecek Sisteıııiıı özellikleri •Indınme sadece eğıtım. sağlık, gıda, gıyım ve kıranın tamamı konu edilecek •lndınm tutan yasada belırtılen harcamalar tutannın 1/3 olarak hesaplanacak • lndınm tutan, harcamanın yapıldığı yıla ait ücretın yıllık vergı matrahından yûzde 35'ını geçmeyecek dınlıyor Gıderlerde en onemlı kısmı oluşturan ulaşım. temızlık mal- zemelen, yakacak ve tupgaz gı- bı ıhtıyaçlar ıçın yapılan harca- malar vergı iadesi kapsamı dışı- na alınırken, herhangı bır fatura- da kapsam dışı harcama kalem- len yeraldığında ıse sadece kap- sam dahılınde olanlann toplamı- nın alınması gerekıyor Harcama karşılığında alınacak fışın vergı ıadesıne konu olacak kısmı ıse fış uzennde en fazla değerı tuta- cak kalemden oluşacak Orne- ğın. 500 bın lıralık kırtasıye, I mılyon lıralık gıyım ve 300 bın lıralık gıda harcamasından olu- şan 1 mılyon 800 bın lıralık fa- turanın toplam tutan değıl, sade- ce en fazla harcama kalemını oluşturan I mılyon lıralık gıyım kısmı vergı ıadesıne konu ola- cak Konu ıle ılgılı olarak yaptığı değerlendırmede genelde sıste- mı olumlu bulduklannı belırten lstanbul Serbest Muhasebecı Malı Muşavırler Odası Başkanı Yahya Arıkan. "L'cretlinin eski sisteme gore vergı iadesinde bir kav ıp >ok. ancak iadeye konu ola- cak harcamalann kapsamı da- raldığından mevdana gelecek bir kajıp olabilir" dedı 1995 yılı ıçın kapsamın genışletılmesı ge- rektığını belırten Ankan, "Kap- sam genışlerse amacına ulaşır. Sadece ucretlileıie sabıt kaünma- malı. Tuccar, esnaf ve serbest meslek mensuplanna da her tur- lu giderlerini vergi matrahından indirme imkânı getirilmeli'" şek- lınde konuştu Uvgulamanın. herkese bır vergı numarası venl- mesıne dayanan sısteme başlan- gıç teşkıl ettığını de belırten An- kan. boylelıkle hem ucretlı ve hem de defter tutma zorunlulu- ğu bulunan mukelleflerın takıbı ıle vergı kaçakçılıgının önune geçılebıleceğını kaydettı