Katalog

SAYFA CUMHURİYET 19 OCAK 1995 PERŞEMBE 12 DIZIYAZI Direnen yıldızın y yeni • Hue kentinde dikkatimizi çeken ilk şey afişler oluyor. Her yer afiş dolu. Rehberımiz afişlerdeki sloganı açıklıyor: "Daha fazla köprü için çalışmaya devam." Önce biraz garip geliyor ama, çok sayıda nehrin kentleri böldüğü Vietnam'da köprülerin yaşamsal önemi var. • Hoian'daki çeşitli kültürlerin senteziyle inşa edilmiş ve dünyada bir örneği daha olmayan tapınaklar ve evler, 1980'lerin başında UNESCO ve Polonya hükümeti restorasyon ve koruma programı çerçevesinde restore edilmiş. SALTANAT KAYIĞINDA KRALİYET MÜZİĞI - Hue'de kiraladığımız sandalda, eskiden saraylarda kral ve kra- liçe ıçın söytenen şarkılan dinliyoruz. Şarkılar Hue'nin bahçelerini, nehirierini, ilkbaharını anlatıyor. Koyu mak- yajlı parlak giysili solistin, kimi zaman fıncanları zil gibi kullanarak tempo tuttuğu konser, geleneksel enst- rümanların tınısına pek uymayan The Godfather filminin müziğiyle bitiyor. Iki, üç.. dahaçok köprüVietnam'da sahıl şendınden kuzeye doğru yolcuiuğumuz su- ruyor Sahılden 3 km uzaklıkta- kı Thu Bon Nehrfnın ıkı yanın- da kurulu Hoıan'a sabah saatle- nnde ulaşıyoruz 16 yuzyılbaş- lannda Batrdan ılk kez Portekız- lılenn geldığt kente, Japon \e Çınlılenn ardından aralannda Cızvıt mısvoner Alexandre de Rhodes'ın de bulunduğu altın ve baharat peşındekı Fransız, Hol- landalı. İngıiız mısyonerlerakın ettı Hınstıyanlığı yayma goruntu- su altında somürgecılıgın emnn- dekı mısvonerlere Konfıçyüsçu Vıetnam hanedanlan hıçbır za- man sıcak bakmadilar Alexand- re de Rhodes 1645'te canıni zor kurtararak Vıetnam"dan aynldı Bazı mısyonerler olduruldu. Mısvonerlenn öldurûlmelen Avrupa'da buyuk yankı uyandı- np Vıetnam'a sefer duzenlen- mesı ıçın bahaneler >aratıldı 0 artık turistik eşya satıyor Hoıan ın çe^ıtlı kulturlenn senteziyle ınşa edılmış ve dun yada bır ornegı daha olmayan ta pınaklan ve evlen, 1980'lerır başında UNESCO ve Polonva hukumetı restorasvon \e koru- mdprogramı çerçevesınde resto- re edilmiş Quang, Polonyalı bır vazann ustune mılvonlar verse- ler luks bır otelde kalmak yen- ne Hoıan ın eskı evlennde kal- mayı tercıh ettığını > azdıgını ak- tanyor Sekız kuşaktan ben Phung Hung aılesıne aıt Çm Japon ve Vıetnam btılının bır aradakulla- nıldığı evı gezı>ornz Abartılı bır ıncehkle evı hak- kında bılgıler veren arıstokrat bayan, burada runstık eşyalar satıyor Bır sel felaketı sırasında 160 kışının sığınıp hayatım kurtar- dığı evın ıkmcı katı şımdı bıblo- lar takılar ıpek elbıseler ışle- melı masa ortulenvle dolu Muşten bekleyen kayıkçı kadın- lar, balıkçı teknelenv le dolu Thu Bon Nehn'nın kenannda bır sü- re dınlenıp yolumuza de\am edıyoruz Bombalarla yıkılan kent Hue Nguyen hanedamnın başkentı Son imparator Bao Daı'nın. 30 Ağustos 1945 te " Yaşasın bağınısız \ ietnam, Va- şasın demokratik cumhuröeti- miz" dıyerek Vıetmınh guçlen- ne tacını ve kılıcını teslım ettığı Budıst rahıplenn kendılennı va- karak dıktator Dıem ın sonunu hazırladıklan kent Vıetnam takvımının yılbaşı olan ve Vıetnamlılann aymler v e eglencelerle kutladıklan Tet gu- nu, Hue'de 1968 yılında kan ve acıya bulandı Amenkan guçlenne karşı tüm ülkedc saldınya geçen Vıetnam Halk Ordusu Hue'yı ele geçırdıkten sonra ıkı bın tutuklu>u serbest bıraktı Ame- nkan Ordusu'nun yanıtı ıse 10 bın Hu- elının vaşamını kaybettığı bombardı- manlar oldu Vıetnam'ın en onemlı tanhı kalıntı- larından "ımparotorluk kenti" tama- men vıkıldı LNESCO'nun, 1980 sonrasında \ ı- etnam hükumetıyle ışbırlığı >aparak bazı yapılannı aslına uygun olarak res- tore ettırdığı "imparatorluk kenti'' Hue'yı ıkıye ayıran Parflım Nehn'nın kenanna kurulmuş Nguyen hanedanı krallan, herturlu saldınya karşı korun- mak ıçın Çın'dekı **>asak kenfe ben- zerbıçımde yaptırdıklan çevresı uç sı- ra surla çevrılı "imparatoriukkentTne İMPARATORLUK KENTİNDE BOMBAİZLERİ - Vıetnam Halk Ordusu'nun Tet saidırısı- na Amerikalıların yanıtı 10 bin Huelinin yaşamını yitirdiği bombardımanlar olmuş. Vıet- nam'ın en önemlı tarihi kalıntılarından biri olan "imparotorluk kenti"nde bu bombala- rın izi hâlâ duruyor (en üstte). Nehirlerın kentleri böldüğü Vietnam'da her yere sandal- larla ulaşılıyor (üstte). Tarihsel dokusu savaştan zarar görse de hâlâ özelliğini koruyan Hoian sokaklân ekonomik açıdan da oldukça canlı (yanda). kapanmışlar ımparatorluk kentıne gınlen "Hue Kaksi''nın önunde Vietnam'da hıçbır kentte gormedığımız kadar çok dılencı var Dılencılenn bır kısmı bağış karşılı- gında makbuz kesıyor lçınde kralm ve mandannlenn gunluk çalışmalannı yu- ruttuklen saraylar, gezındıklen bahçe- lerbulunan "imparatorkenti''ndekı ge- zıntımızı ancak uç saatte, ustelık bazı bolumlen atlayarak tamamlayabılıyo- nız Hue'de her yer kocaman afişlerle do- lu Rehbenmızden \azılan çevırmesı- nı ıstıvoruz "Daha fazla kopnı için ça- hşmaja devam." Qoang ulkedeulaşımı zorlaştıran çok sayıdakı nehıruzennde kopru vapımının onemını anlatıvor "Size bu akşam kendinizi kraliçe- ler gibi hissedeceğıniz bir gezi hazır- ladım" dıven rehbenmızle nehnn kıyı- smdan uzun bır tekneye bınıyoruz Hue'ın ışıklannı seyrederek nehırde dolaşıyoruz Gurültu olmasın dıye mo- torçalıştınlmıvor Tek kurekle çekılen sandalımız once bır sahıl restoranma vanaşıyor Resto- randakı programlannı tamamlayan "kralijet müzik gnıbu", bıze özel bır konser vermek uzere enstrumanlanyla bırlıkte sandala bmıyor Sanatçılar o kadar savgılı bır şekılde bızı selamlıyorlar kı bız de ayağa kal- kıponlargıbı eğılerek selam venyoruz Hayatımızda hıç muzık grubu kırala- madığımızdan bıraz utanç ıçındeyız Grubun solıstı genç kadın, şıır okur gı- bı kralıyet muzığı hakkında bılgı \ en- yor Esİcıden saraylarda kral ve kralıçe ıçın soylenen şarkılar şımdı yalnızca turıstler ıçın soylenıyormuş Şarkılar Hue'nin bahçelennı, nehırlennı, ılkba- hannı anlatıyor Bır şarkı, bır gencın sevgılısıne soyledığı serenat Dığer şar- kılarda dılekler guzellık, guzel konuş- ma, ıyı bır eş bulma gıbı dılekler ıfade edılı>or Konsere baba' finali Sağanak bır yağmur başlıyor, sandal- cı tentelen kapatıyor kon;>er kesıntısız suruyor Koyu makvajlı parlak kumaş- tan yapılmış başlıklı solıst kadın kımı zaman fıncanlan zıl gıbı kullanarak tempo tutuyor Konser, yıne "turistler için" gelenek- sel enstrumanlann tınısına pek uyma- yan The Godfather fılmının muzığıyle bıtıyor Konser sonundakı sohbetımız- de konservatuvarda eğıtım gorduklen- nı anlatıyorlar Yanımızda teyp getır- medığımıze uzulduğumuzu sovleme- mız uzenne hemen çantalanndan ka- setlennı çıkan>orlar Kasetlen beş do- lara satın alıyoruz Parfîım Nehn'nde kendımızı kralıçeler gıbı hıssetrığımız gezıntı ıçın de 40 dolar odevınce salta- nat kayıklanndan tekrar gunumuze do- nuyonız Sabah başkent Hanoı'ye uçmak uze- re Hue Havaalanf ndayız Yolculann çoğunluğunu, ellennde pırınçlenn ku- rutulduğu kocaman bambu tepsıler se- petler, şapkalar bulunan tunstler oluş- turuyor Vıetnamlı yok denecek kadar az Alanın çevresındekı koylu çocuklar, juzlennı cama yapıştınp yabancılan seyredıyor Havaalanı gorevlılen kova- ladıkça kaçıp başka bır cama yapışıyor- lar Yarın: Hanoi'nin acıları ANKARA NOTLARI MUSTAFA EKMEKÇt Nâzım Hikmet ile Adonis... Denızlı'den bır okurum telefon ettı, uzuntusunden ağlamak- lıydı, Denızh'de Çamlık'ta Çaputkayası varmış o yorede gun- lerdır, avcılar surek avına çıkmışlar durbunlu tufeklerle domuz avlıyorlarmış Domuzlar, yavrulu da olsalar, av yasağına gır- mezler Kurt, çakal gıbı onlan her zaman avlama olanağı ta- nınmıştır Gerıcı ıktıdarlann koyduklan kuraldır bu Okuruma sordum - Ne kadar öldurdüler? - En az yırmı domuz öldurup ne mı yapıyorlar7 Dağda bırakıyorlar oldurdukle- nnı Kuyruğunu kesıp, getırıp yenı domdom kurşunları alıyor- lar Tarım Bakanı'nı uyarmak ıstıyorum Buna el koymasını beklıyorum Çevre Bakanı'nı da goreve çağırıyorum Doğa- nın, ormanlann bır numaralı koruyucusu bu hayvanların boy- le canavarca oldupjlmelerını onlesınler Bu cınayetı surdurur- lerse, elım yakalannda olacak Bır hukumet duşunun, bıryan- dan Avrupa Bırtığı'ne, Gumruk Bıtiığı'ne gırmek ıçın kırk tak- laatmayateşnedırde mılyarlarca ınsanın yedığı domuzu su- rek avlarıyla yok etmek ıçın ışlenen cınayetlen gormezden gelır Tansu Çiller, eşı Ozer Uçuran Çıller Amenka'da Coca Co- laparası bulamadıklannı soyledıklerı gunlerde, kızarmıştavuk mu yedıler"? Orada en ucuzu domuz soasınden yapılmış sand- vıçler olmalı1 Bunlan açıklamak pek polıslık sayılmaz mı ne? Toplumda oyle dıncı bır baskı yaratılmıştır kı, bunu kırmak ıçın belkı yuzyıllar gerekecek Nâzım Hıkmiet'ın kızkardeşı Sa- mrye Yaltınm la Salıhlı de bır "Nazım Hikmet Gunu "nde ko- nuşuyorduk Kızı Ayşe, Müzehher Vâ-Nû, Kıymet Coşkun, Şükran Kurdakul, daha bır dolu dost o gunlerdeydık Ben, Nâzım'ın ozellıklennı oğrenmeye çalışıyorum Bırara sordum - Nâzım domuz etı yer mıydı9 - Yerdı, ama yazma! dedı Sevgılı Samıye Hanım ağabeyıne kanat germek tatıyor gı- bıydı Öysa, Nâzım gıbı bınne yapılanlar bır surek avıydı, baş- ka bır şey degtl özyaşamoykusu (Otobıyografi) şıınnde Na- zım, bır yerde şoyie der " Içtım ama akşamcı olmadım/hep alnımın tenyle çıkar- dım ekmekparamı, ne mutlu bana/başkasınm hesabına utan- dım yalan söyledım/yalan söyiedım/başkasını uzmemek ıçın/ama durup dururken de yalan soyledımtbındım trene uçağa otomobıle/çoğunluk bınemıyor/operaya gıttım/çoğun- lukgıdemtyor, adını bıle duymamtş operanın/çoğunluğun gtt- tığı kımı yeriere de ben gıtmedım 21 'den ben/camıye kılıse- ye tapınağa havraya buyücuye/ama kahve falına bakîırdığım oldu/yazılanm otuz kırk dılde basılır/Turkıye'mde Türkçe'mde yasak/kansere yakalanmadım dahalyakalanmam da şart de- ğıl/başbakan fılan olacağım da yok/meraklısı da değılım bu ışın " "Nâzım Hikmet Şıır Ödu/ü"nun ılkı, Parıs'te yaşayan Arap ozanı Adonis'e venldı Asıl adı AN Ahmad Saıd Esber'dı. Adonis adını şıırlennde kullanmaktaydı Adonis adının Hıns- tıyanlarda yaygın olduğunu soyleyen Hataylı Yahya Kanbo- lat - Arap/ar, Htnstıyan Araplan Müsluman Türklere yeğ tutar- lar, Müsluman Türklerı sevmezler dedı Hatay yoresınde Hınstıyan Araplar (Ortodoks) çok Beyrut yoresınde de Hınstıyan Araplar egemen Sunnı Muslumanlar orada yok gıbı Yahya Kanbolat'ın sozlerı uzerıne, Kıymet Coşkun aracılığı ıle sordurdum Adonis Muslumanmış Benım ıçın ayrımı yoktu, farketmezdı Ha Müsluman, ha Hırıstıyan, o kendının bıleceğı bır şey Kımsenın ınancına kanşmam Yal- nız yobaz olmasın, laıklık duşmanı kesılmesın Adonis, mıstısızme yakın bır ozanmış Cumhunyette pazar- tesı gunu Pelın Ozer'e, bu konuda şunları soyluyor - Arap kultürunu çokyakından tanıyorum Ancak bu kultü- re ulaşmak ıçın genye donmuyorum Tam tersıne bu kültürü genışletmeye, yenı ufuklar açmaya çalışıyorum Böylece da- ha evrensel ve daha ınsanı bırkulture ulaşacağımızı duşunu- yorum Mıstısızmı de dınsel bır mercekte gormüyorum Dın- sel bakış açısı tamamıyla farklı Turkıye'de ozanlar şımdı, Nâzım Hikmet Ödulu'nu alan Ado- nıs'ıduşunuyorlar şıınnı tartışıyorlar Bunlar onumuzdekı gun- lerde daha açıkça yapılabılır Dun akşam Ankara da, Kultur Bakanı Tîmurçin Savaş'm bır kokteylı vardı "Turk Kımlığı" adlı araştırması nedenıyle Cumhurbaşkanlığı danışmanlanndan Bozkurt Güvenç e Ba- kanlık bır plaket venyordu Guvenç ın plaketını Süleyman Beyverdı "/IM>yefç/Dem/re/"eyakışırbırkonuşmayaptı Sa- lona gırerken el sıktı, bana da - Nasılsın Ekmekçı' dedı Oysa, "Neleryazıyorsun? Insaftn kurusun 1 " dıyecek dıye beklemıyor da değıldım Hıç oralı de- ğıl gıbıydı Pışkın mıydı ne^ Kokteylde, konuşmalan ızlerken Prof llhan Tekeli'ye - Bu Turk kımlığı' fılan derken, Kurtlen kızdırmasınlar, dı- yecek oldum, Tekelı - Yok canım, dedı nıye kızsınlar? Eve gelınce Doğu Perinçek'ın "Ilk Anayasal Belgelerde Kurtler" ıle "Kûrt Sorununa Acıl Kardeşlık Çozumü" çalışma- sını, bır de Şukru Günbulut un 'Ataturk'e Sansur" adlı yazı- sını buldum Günbulut, Ataturk'un kendı el yazısı ıle yazdığı dın ıle ılgılı kımı bolumlenn, kımı ışguzarlarca -sozde Ataturk'u korumak amacıyla- makaslandığını soyluyor Doğu Pennçek de Kurtuluş Savaşı belgelerınden yola çıkarak, çozum onen- lerını getınyor Pennçek, bunlan Süleyman Bey'e de anlatmış O da sıcak bakıyormuş Ama, guvenılebılır mı9 Doğu Penn- çek, bır yerde şoyle dıyor "Türkıye, bu koşullarda Kurt sorununu acılen çozmek, Turk ve Kurthalkını emperyalıst müdahalelere karşı sımsıkı bırleş- tırmek durumundadır Yoksa bır sure sonra, emperyalızmın taleplen on plana geçecektır O koşullarda sonınu halkın ta- leplerıne yanıt vererek çozmek ıçın çok geç kalınmış olunur Bılınmelıdırkı, emperyalıst paylaşım kavgalannın ve mıllı bo- ğazlaşmalannyarattığı kaos ortamından gen donüş yollan bır- kaç on yılda bulunamayabıhyor " Kokteylın benım ıçın bır surpnzı de vardı Opera sanatçıla- rından Erol Uras ıle Nurten Tezmen Kolçak da oradaydılar Erol Uras "Ortadırek" turkusunu soyledı Onu dınlerken, Ru- hı Su'yu andım ıçımden Merak bu ya, karşılaşınca soracaktım kendısıne, Adonis domuz etı yıyor mu yemıyor mu dıye yıyormuş 1 BULMACA 1 2 3 4 5 6 SOLDAN SAGA: 1/ Sınavlarda, sorulann hazırlanmasından, not- ların verılmesıne dek tum değerlendırme ça- lışmalanna katılan go- revlı 2/ Çıft, eş, ıkız 106 taşla oynanan bır oyun 3/ Hamam 4/ Başlangıçta yer alan Ünlu bestecı Cemal Re- şifın soyadı 5/ Şaşma belırten bır un lem "- - - rutmuş soylemez ol- muş ' Ağızda dıllerı gordum' (Yunus Em- re) Tav lada bır sa> ı 6/ Yumurta- lık Dunya 7/ Donuk renklı Memelılerde ana ıle dolüt arasm- da kan alıp verme ışını sağlayan organ 8/ Daha çok koyun ve sığır- larda görûlen, ınsana da bulaşabı- len tehhkelı bır hastalık 9/ Taka- dan buyuk bır çeşıt Karadenız ka- yığı Tanntanımaz YUKARIDAN AŞAĞIYA: 1/ Klasık mantık \e matematıkte kanıtlamaya gerek duymaksızın doğru olduğu kabul edılen onerme 2/ "Hayır' anlamında kullanılan soz Yassı gumuş kulçesı 3/Bektaşı dervışı Aşama 4/ Habeş soylusu Brezıl- ya'nın plaka ışaretı Eskı Mısır'da guneş tannsı 5/ Karakter Eskı dılde bulut 6/ îcranın ılımlı bır tempoda olması gerektığı- nı belırten muzık tenmı II Eskiden Istanbul'da Galata Kopru- su'>le Adalar arasında denız taşımacılığını ustlenen ışletme lsa'nın havanlenvle bırlıkte vedığı son akşam yemeğı 8/ Hava- dakı su buhan Aşağılık, alçak 9/ Sıcak yenılen bır çeşıt tel- kadavıfı