Katalog

Cumhuriyet tmtivaz Sahibi: Berin Nadi Genel Yayın Yönetmeni: Orhan Erinç • Genel Yayın Koordinatörü: Hikmet Çetinkaya 0 Yazıışleri Müdürleri: IbrahimYıldız (Sorumlu), Dinç Tavanç • Haber Merkezı Müdürü: Hakan Kara • Görsel Yönetmen: Fikret Eser • Dış Haberler Ergun Balcı 0 lstıhbarat: Yalçın Çakır • Ekonomr Bülent Kızanlık # Radyo-TV Lygar F.remektar 9 Kultur- Handan Şenköken 0 Spor Abdülkadir Yücelman • Yurt Haberler: Mehmet Saraç 0 Makaleler. Sami Karaören 0 Çevın: Seyfettin Turhan 0 Düzeltme: Abdullah Yazıcı 0 Yayın Kurulu: ilhan Selçuk (Başkan), Orhan Erinç, Oktay Kurtböke. Özgen Acar, Hikmet Çetinkaya, Şükran Soner, Ergun Balcı, Dinç Tavanç, Ibrahim Yıldız, Orhan Bursalı, Mustafa Balbay. Ankara Temsılcısr Mustafa Balbay 0 Haber Müdürü. Doğan Akın Atatürk Bulvan No- 125. Kat'4, Bakanlıklar-Ankara Tel: 4195020 (7 hat), Teleks. 42344. Faks- 4195027 0 Izmır Temsılcısı: SerdarKınk,H.ZıyaBlv. 1352 S.2 3Tel:4411220Teleks-52359, Faks. 4419117 0 Adana Temsılcrsı Çetin Yiğenoğlu, Inönü Cd. 119 S. No: 1 Kat: 1, Tel: 3522550, Teleks' 62155. Faks" 35225 70 0 Müessese Müdürü. Erol Erkut 0 Koordınatör Ahmet Korulsan 0 Muhasebe Bülent Yener 0 Idare Hüseyin Gürer 0 Işletme Önder Çelik 0 Bilgi- lşlem: Nail lnal 0 Bılgısayar Sıstem: Mürüvet Çiler 0 Reklam: Reha Işıtman Yayunlıvu ve Buan: Yenı G û n Haber Ajansı, Basın ve Yayincılık A Ş Türkocajı cad 39 41 Cagaloglu 34334 lst PK 246 lstanbu) Tc! (0 212) 512 05 05 (20 hal) Teleks 22246, Faks (0 212)513 85 95 12EYLÜL1994 Imsak: 5.06 Güneş: 6.34 Oğle: 13.05 İkindi: 16.39 Akşam: 19.27 Yatsı: 20.49 Feyman'dan spikerlik dersi • İstanbul Haber Servisi • Yasemin Kumral Sanat Merkezi'nde başlatılan 'spikerlik ve güzel konuşma kursu'ilk mezunlannı vermeye haarlanıyor. Özel televizyon ve radyolara eleman yetiştirmek amaeındaki merkez bünyesinde. Yasemin Kumral'ın yaru sıra, ünlü haber spiken Gülgün Feyman'dan ders alan spiker adaylan, haftarun iki günü haber spikerliği ve mikrofonik seslendirme dersleri görüyor. Feyman ve Koşal derslerini bazı gürüer yatta veriyorlar. Jessica Tandy öldü • NEWYQRK(AA)- Amerika'nın ünlü sinema ve tiyatro oyuncusu Jessica Tandy, dün Connecticut eyaletindeki evinde öldü. Sanat yaşamına tiyatroyla başlayan Tandy, ilk olarak 1947 yıhnda ünlü "İntihar Tramvayı" oyununda canlandırdığı "Blanche de Bois" rolüyle dikkatleri üzerineçekti. Dahasonra sinemaya geçen Tandy. ikinci plandarolleraldı.80 yaşındayken oynadığı "Driving Miss Daisy " (Bayan Daisy ve Şöförü) filmiyle Oscar ödülüne layık görüldü. Astım, çocukları seviyop • İSTANBUL (AA)- Toraks Derneği Hastalıklan Grubu Başkanı Prof.Dr. Elif Dağh.Türkiye'dekiher 10 çocuktan birinde astım hastalığı görüldüğünü açıkladı. Prof.Dr. Dağlı dün, Dedeman Oteli'nde başlayan," 1. Pediatrik Astım Kursu"nun açılışında yaptığı konuşmada, ülkemizdeki astım hastabklannın arttığını, ancak tıp eğitımi sırasında öğrencilere astım konusunda yeterli bilgi verilmediğini dile getirdi. Prof.Dr. Dağlı, astımın artışında, aşın kalabahk yerier, sıcak ve nemli ortamlar, kirli hava ve ev tozlannda bulunan 'akarak' adb böceğin etkih' olduğunusöyledi. Yeni bin kuypukluyıldız • LONDRA(AA)-İngilız uzay gözlemevi uzmanlan, yeni keşfedilen bir kuyrukluyıldızın parçalanrun ileride dünyaya çarpma olasıbğının bulunduğunu bildirdiler. îngjbz Sunday Telegraph gazetesirun haberine göre geçen ay ABD'b bir uzaybilimci tarafından keşfedilen Machholz-2 ismindekı kuyrukluyıldız beş parçaya aynlmış durumda ve güneşe doğru ilerliyor. Gözlemciler, kuyrukluyıldızın temmuz ayında Jüpiter'in etki alanına girebileceğini belirtiyorlar. Sosyal turizm ppojesi • tZMİR (Cumhuriyet Ege Bürosu) - Turizm Bakanı Habl Çulhaoğlu, herkese tatil yapma olanağı sağlayacak "sosyal turizm" projesine ağırhk vererek, Türkiye'nin 4 milyar dolar olan döviz girdisini 5-6 milyar dolara çıkaracaklannı söyledı. Menderes ve Özdere ilçelerinde incelemelerde bulunan Çulhaoğlu, "Bu konudaki en önemli projemiz sosyal turizmdir. Tatil yapma olanağını çok geniş kitlelere yaymak, ınsanlann ülkelerini daha iyi tanımalanna yardımcı olacaktır. Sosyal turizmi kurumlaşürmak istiyorum" diyekonuştu. Toplumda sosyal yaralar açıyor, insan haklannazararveriyor, ama rejimler dimdik ayakta kalıyor Âmbargo, BMruhunuzedeledi CUMHUR CANBAZOĞLU Habur'u açma karannın Irak'a uygulanan ambargoyu nasıl etkileyeceğinin tartışıldığı bir dönemde, yine ambargonun göçe zorladığı Kübablann drarnı dünyanın gözünü Güvenlik Konseyi'nin yaptınmlanna çevirdi. 2. Dünya Savaşı sonrası kunılan Birleşmiş Milletler'in amaa gelecek kuşaklan savaştan korumak ve dünya çapında insan haklannı geçerb' kılmaktı. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi de anlaşmazbklann çözülmesi, tehditlere son verilmesi ve saldınlara karşı güç kullanması amaayla kurulmuştu... Güvenlik Konseyi sorunlan çözerken çoğu kez silahh müdahalenin yerine ambargo gibi değişik yaptınmlan kullanmaya başladı. Birleşmiş Milletler'in 41. maddesi ambargo konusunda şunlan bebrtiyor: "Süahlı müdahale uygulanmadığı durumlarda hedef ûlkeyle ekonomik ve diplomatik Oişkiler dondurulabilir, demin olu, havayolu, posta, telgraf, radyo ve benzer iletişün kesüebilir." Birleşmiş Milletler'in uyguladıklan dışında devletlerin kendi başlanna aldıklan "özel ambargo" kararlan da var. özel ambargolar kuşkusuz uluslararası hukuka aykın. ama uygulayan ülkenin gücüne göre yasallığı tarüşılabibyor. ABD'nin, Kübalı lOmilyon insana vurduğu darbe de özel ambargolardan biri. CIA'in Nikaragua'ya uyguladığı "gizü ambargo" da bteratüre geçen diğer türler arasında yer abyor. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, 1989'dan önce yalruz Güney Rodezya'ya ambargo uygulamıştı. 1966'da başlayan, 1968"de genişletilen ambargo on yıldan fazla sürdü. Ambargo 1979'da Rodezyab ırkçılann direnişini kırabildi ve Zimbabvve Cumhuriyeti doğdu... Yine 1977de 418 sayıh kararla Güney Afrika'ya konulan ambargo, bu ülkeye beklenen yaptınmı sağlayamadı. Iraksorunu Güvenlik Konseyi'nin, Kuveyt'i işgabnden sonra 6 Ağustos 1990'da (661 sayıb karar) Irak'a koyduğu ambargoya o dönemde fazla itirazeden olmamıştı. Ambargo, Irak'ı caydırmaya yönelikti. Savaşı engelleyip uluslararası İcrizi bastıracaktı, banşı getirecekti. Ancak kısa sürede gerçek anlaşıldı. ambargo savaşı engellemek yerine daha işin başında düşmanı zayıflatmak, sonra da kolaylıkla yenebilmek için planlanmıştı. Savaş başladı ve bitti. ama ambargo sürüyor. Savaşta büyük acılarçeken Irak halkını cezalandırmaya doymuyor Birleşmiş Milletler. Eski Yugoslavya BM, eski Yugoslavya'ya 25 Eylül 1991 'de 713 sayıb kararla silah satışını yasakladı. 15 Mayıs' 1992"de 752 sayıh kararla bu kez Sırbistan ve Karadağ Federal Cumhuriyeti'ne ticari, fınans ve uçuş ambargosukonuldu. Kağıtüzerindeherşey hesaplandığı gibi işliyordu. Ama Bosnalı Sırplann askeri operasyonlannda hiçbir aksama olmadı, katliamlarartarak sürdü. Ordu yakıp yıkarken Sırp halkı yoklukla yüz yüze kaldı, Batı'ya düşman oldu ve Miloseviç rejiminin yanındayeraldı. Ambargo ve insan haklan Ambargolardan ortaya çıkan sonuç şu: Irak ve Sırbistan'a uygulanan uzun süreli ambargolar. bir yandan sosyal yaralar açarken diğer yandan insan haklannı zedebyor, ama rejimler dimdik ayakta kalıyor. Uluslararası politika çevreleri bugünlerde ambargolann etkilerini. uluslararası adaleti sağlarken rnilyonlarca insanı ezmenin Birleşmiş Milletler ruhunu nasıl zedelediğini tartışıyor. Halklarfakirleşiyor,intiharlararüyorIRAK Tüccarlarzengin ortadirekyok oldu Ambargo tipi: Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin aldığı 687 sayıb (Ağustos 1990) karara göre Irak'a ihracat ve ithalat yasağı sürüyor. Ambargo ilaç ve gıdayı içermiyor, ama bu gereksinimleri karşılamak üzere Irak'ta yeterli vabancı para bulunmuyor. Ambargonun koyuluş nedeni önceleri Irak'ın Kuveyt'i işgaliyken sonra silahlanmasını kontrol amacına dönüştü. Kağıt üzerinde tüm ülkeler, Irak'a uygulanan ambargoyu delmemeye özen gösteriyorlar. Ancak kontrolden kurtulan mallar, dükkan vitrinlerini süslüyor. Ambargo yılda beş milyon ton gıdarun Irak'a girmesini önlüyor. Sosyal etkisi: Fiyat artışlan bine katlandı. Tüccarlar zenginleşirken ortadirek yok oldu. Okul yaşındaki çocuklann yüzde 20'si para kazanmak için öğrenim yerine . çahşmayı seçti. Ülkedeki kültür yaşamı da büyük yaraaldı. Sağlık sorunlan: Yetersız beslenme, temiz su azbğı ve ilaç bulunamaması sonucu LTNICEF rakamlanyla üç yüz bin insan yaşamını yitirdi. Beş yaş altı çocuklann yüzde 12'si tehbke smınru aşan düzeyde hasta. Ocak 1994'teölençocuk sayısı 5400. Hükünıete etıdsi: Saddam Hüseyin. vabancı düşmanhğını kullanarak güçleniyor. Ambargonun etkisi: Fransa, Rusya, Çin Halk Cumhuriyeti ve Müslüman ülkeler ambargonun hafıflemesinden ya da kalkmasından yanalar. Ancak ABD ve İngiltere yaptınmın sürmesini istiyor. SIRBİSTAN VE KARADAĞ Hükümetyokluğa karşın güçleniyor Ambargo tipi: Birleşmiş Millet- ler Güvenlik Konseyi'nin 757 sayıh (30 Mayıs 1992) ve 820 sayıb (17 Nisan 1993) kararlan çerçevesinde Sırplara çok yönlü ihracat ve ithalat yasağı uygu- lanıyor. Ambargo, ilaç ve gıdayı kapsamamasına karşın ülke, döviz sıkıntısı çektiğinden yokluk sürüyor. Sırplann Yu- goslavya eski topraklanndaki politikası nedeniyle konulan ambargoya tüm ülkeler kağıt üzerinde uysa da gizü ticaret sü- rüyor. Ekonomik etkisi: Enflasyon dört sıfırb rakamlara ulaşırken işgücünün yansı kullanılamı- yor. Abm gücü de çok zayıfla- mış durumda. Sosyal etkisi: Yaşam standardı yüz kez küçüldü. Halkın yüzde 80'i fakirb'k sınınnda. 1993 yıbnda intiharlar yüzde 29.8, ci- nayetler yüzde 50 arttı. Sağlık sorunlan: İlaç ve temiz su yokluğundan çocuk ölümle- ri yüzde 40 artış gösterdi. Her iki çocuktan birinde kansızbk görülüyor. Hastanelerde yeterli tedavi uygulanarruyor. Hfikümete etkisi: Dünyayı karşısına alan hükümet, yoklu- ğa karşın gün geçtikçe güçleni- yor. Ambargonun geleceği: Bebrsiz. KUBA Daçsıkıntisı giderekbüyüyorAmbargo tipi: Otuz üç yıl önce ABD'nin koyduğu ambargo, insan ve mal dolaşımını yasakbor. 1992'de "Tomceui' Yasası'yla sertleşürilen ambargoylaABD teknolojisinin kullanıldığı mallann Küba'ya ve Küba'ya gıriş yapmış gemilerin ABD'ye girmesi engelleniypr. Ekonomik etkisi: Önceleri HAITI Varşova Pakü'nın yardımlanyla ambargonun etkilerini pek hissetmeyen Küba. 1989'dan sonra krizı ağır şekilde yaşamaya başladı. Sağlık sorunlan: ABD ambargosu, birçok ilacın ülkeye girişini engelbyor. Acil ilaç sıkıntısı gıderek büyüyor. Ambargonun geleceği: Belirsiz; ABD'nın pobtikalan ambargoyu şekillendirecek. Ekonomik kaybı 300milyondolar Ambargo tipi: ihracat ve ithalatı yasaklayan BM Güven- lik Konseyi'nin 21 mayıs tarihli karanna, 25 haziranda insan- lann seyahat özgürlüklerini kısıtlama maddesi de eklendi. İlaç ve gıda, ambargo dışında bırakıldı. Ambargo demokratik yoldan seçilen Devlet Başkanı Jean Bertrand Aristide'i ülkeye sokmayan askeri diktaya karşı yüriitülüyor. Ekonomik etkisi: Ülkenin şu ana kadar ekonomik kaybı 300 milyon dolar. Hükümete etkisi: Değerlendir- mek için henüz çok erken. Ambargonun geleceği: Bölge- nin uzmanlan, askeri idarenin ambargoya 4-6 ay dayanabile- ceğini bebrtiyor. LIBYA HALK CUMHURİYETİ 8525 ağırhasta tedavigöremedi Önceleri ABD meyve pazarını korumak amacıyla koyulan yasa, daha sonra insan haklannı ko- rumak için sürdürülen bir yaptınma dönüştü. Ambargo tipi: Ambargonun koyuluş nedeni olarak Libya"- nın 'Lockerbie Faciası'na neden olmakla suçlanan iki vatanda- şını İngiltere'ye yargılanmak üzere vermemesi gösteriliyor. Ekonomik etkisi: İthalattaki engeller nedeniyle tanm yüzde 40 azaldı. Havayolu kuruluşu büyük zarar yaşarken ekono- mik. kültürel ve teknik yetersiz- likgiderek arttı. Sağlık sorunlan: 8525 ağır has- ta, yeterli tedavi göremedi. Ziyarete kapatılan antik tiyatro ile bazı bölümlerin turizme açılması için kampanya başlatıldı Efes antikkeııtiııeturiztneibaskısı ASUMAN ABAOOĞLü tZMİR - Dünyanın en önemb antik kentlerinden biri olan Efes'te, turizmden daha çok kazanmak isteyen çevreler, korumacı önlemleri artüran Kültür Bakanlığı ve Avusturya kazı ekibine yönelik eleştirileri- ni yoğunlaştırdılar. Yoğun turizm baskısı altında büyük bir tahribatla karşı kar- şıya kalan Efes antik kentinde- ki korumaa önlemler, bu yıl tu- rizmin de icinde bulunduğu kriz nedeniyle gebri azalan çev- re esnafının, turizmcilerin ve ye- rel yönetimin tepkisine yol açtı. Bir süredir Avusturya kazı eki- bi ve Kültür Bakanbğı'na yöne- bk baskılannı arttıran Selçuk Belediye Başkanı Kamil Subaşı, muhtarlar, esnaf ve bazı tu- rizmciler, Atatürkçü Düşünce Derneği Selçuk Şubesi'ni de yanlanna alarak başlattıklan kampanya ile konser ve ziyare- te kapatılan antik tiyatro başta olmak üzere antik kentin bazı bölümlerinin onanmınm hızla tamamlanarak Efes'in bir önce 'olabildiğince' turizme açılması- nı istediler. Antik bmandan de- nize kanal açılması projesinin durdurulmasını da, Avusturya • Turizmcilerin hedefı durumuna gelen Avusturya kazı ekibi başkanı Doç. Dr. Stefan Kanviese Efes'i bilimsel kazılarla ortaya çıkarmanın yanmda, 'onu korumakla da yükümlü' olduklannı 'kısa süreli gelir uğruna' tüm insanlığm ortak kültür mirası olan Efes'in tahrip edilmemesi gerektiğini söyledi. kazı ekibinin olumsuz görüş bildirmesine bağlayan bu çev- reler, Efes kentinin sınırlan icinde yeni turistik tesisler ku- rulmasını, doğal dengenin bo- zubnasına ve kentin daha fazla tahribatına yol açmasına rağ- men bu projenin yaşama geci- nlnıesi ile 'daha fazla gelir' sağ- lanabileceğini savundular. Bu suçlamalar, tüm kazı eki- binin yanı sıra 60 kişilik kazı ekibinde yer alan 20 Türk ar- keolog ve öğrencileri ile Efes'te yürütülen projelerin Türk so- •rumlulan tarafından tepkiyle karşılandı. Kazı ekibindeki Türk görevüler, Cumhurbaş- kanı, Başbakan, Kültür, Dışiş- leri ve İçişleri bakanlıklan ile Atatürkçü Düşünce Derneği Genel Merkezi'ne ayn ayn im- zalayarak gönderdikleri yazı- larda, son zamanlarda Efes kazılanna ve kazı ekibine karşı başlatılan kampanyada, gerçek düşünce ve ilkeleri ile bağdaş- mayan bir harekete girişen Ata- türkçü Düşünce Derneği Sel- Efes 'teki korumacı önlemler. kriz nedeniyle geliri azalan çevre esnafının, turizmcilerin ve yerel yönetimin tepkisine yol açtı. çuk Şubesi'nin bazı çevreler ta- rafından 'adınm kullanıldığı' iz- lenimi aldıklannı belirterek şu görüşlere yer verdiler: "Efes'teki çahşmalar sadece Avusturyalılara tanınmış olan bir ayncalık değildir. Türkiye Cumhuriyeti kanunları çerçeve- sinde pek çok ülke ile yapılan bi- limsel amaçlı uluslararası işbirli- ğinin bir parçasıdır. Çünkü kül- tür varuklan valmzca belli ulus- lann malı değil, bütün insanlığm ortak mirasKİır. korunması ve araştınunası da bu çercevede dü- şünülüp değerlendirilmelidir. Bi- limsel kazılar, Efes tarihinin bi- linmeverüerini açığa çıkarmak amacıyla > apılmaktadır. " Avusturya kazı ekibi başkanı Doç. Dr. Stefan Kanviese ıse Efes'i bih'msel kazılarla ortaya çıkarmanın yanında. 'omı koru- makla da yükümlü' olduklannı bebrterek 'kısa süreli gelir uğru- na' tüm insanbğın ortak kültür mirası olan Efes'in tahribedil- memesi ve gelecek kuşaklara olduğu gibi aktanbnası gerekti- ğini söyledi. Efes kazılannın turistik ama- ca hizmet vermekten çok. bi- ümsel, kültürel ve her türlü tah- ribatı önlemeye yönelik ko- ruma amaçlı çahşmalar oldu- ğunu vurgulayan Türk görevii- ler, "1994 Efes çahşmaları için Avusturya Arkeoloji Ensritüsü'- nce 20 milyar liralık bir bütçe aynunıştır. Yalnızca bu bütçeyle bile genelde beş ay süreli kazüa- nn, Selçuk ve ülke ekonomisine katkısı ortadadır. Bazı projele- rin engellenmesi konusunda ise Efes kazı ekibinin karar verme yetkisi yoktur" görüşünü sa- vundular. BodrumGüllük'te iskeletarüşması OLCAYAKDENİZ MİLAS - Güllük İskelesi'nin yetersizbği. ülke ekonomisini yılda yaklaşık 1 milyon dolar zarara uğratıyor. Milas ve çev- resinde feldispat üreten firma- lar. iskelenin yetersızliği >üzün- den yılda 250 bin ton daha az dışsatım yapabildiklerini belir- terek bir an önce yeni bir yükle- me iskelesi yapılması gereİcbbği- ni savunuyor. Yöre halkı ise is- kelenin maden ihracatında de- ğil. turizm amaçb kullanılmasını istiyor. Bölgede, "beyaz toprak" ola- rak adlandınlan. başta cam ve seramik olmak üzere gübre, ilaç. boya, plastik, kauçuk ve kaynak elektrodu sanayisinde kullanı- lan feldispat, gerek Türkiye için- deki kuruluşlara gerekse yurtdışına Güllük İskelesi'nden ihraç ediliyor. Bölgede, 1991 yılında bin ton olarak gerçekleş- tirilen feldispat ihracatırun, bu yıl 450 bin ton olması bekleni- yor. Ancak Güllük İskelesi'nde- kı ilkel >ükleme yöntemleriyle yılhk kapasitesinin 250 bin ton olduğuna dikkat çeken üretici fırmalar. bir an önce yeni bir yükleme iskelesinin yapılmasını istiyorlar. Güllük İskelesi'nden Eti- bank'ın da boksit ve zımpara taşı ihraç ettiğini. böylelikle ih- raç kapasitesinin büyük bölü- münün Etibank'ça kul- lanıldığmı belirten fırmalar, be- lediyenin, turizm sezonu boyun- ca gece >üklemesine de izin ver- mediğini vurguluyorlar. Yükleme yapmak için Gül- lük'e gelen gemilerin, yetersizh'k >üzünden açıkta beklemek zo- runda kaldığıru belirten yetkili- ler. "Bu gemilere günde 3-5 bin dolar arasında ceza ödemek zo- runda kalınıvor. İskelenin yeter- sizliği nedeniyle Türkiye'nûı yıllık kaybı 1 milyon dolar olu- yor" dediler. Güllük"e bir sanayi beldesi görünümü kazandıran iskeledeki ^kleme işlemlerinin turizme büyük ölçüde zarar ver- diğine dikkat çeken yöre halkı da iskelenin başka bir yere taşı- nmasını istiyor. Yöre halkı, şim- diki iskelenin turizm amaçb kul- lanılması gerektiğini belirtirken, Güllük Belediye Başkanı tsmail Yiğit de şunlan söylüyor: "Iskeleden yapıîan maden ih- racati ve >üklenıe-boşaltma isje- ri, bu sırada ortaya çıkan görsel kirlilik, toz ve gürûltü, GüDük'e gelecek turistleri ürkütüyor. Bu işin bir önce çözümlenmesi gere- kiyor. Milas Havaalaru'nın da gelecek yıl hizmete girmesiyle, yörede artacak turizrn potansiye- hnden biz de Güllük olarak ya- rarlanmak Lstiyoruz."