Katalog

SAYFA CUMHURIYET HABERLER Evren'e suikast söy.entileri • MARMARİS (AA) - 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren, suikast girişimi iddialanyla ilgiü olarak "Şahsıma karşı düzenlenmiş herhangi bir suikast girişimi yoktt«;"dedi. 7. Cumhnrbaşkanı Kenan Evren şu açıklamayı yaptı: "Şahsıma veya sayın Denktaş'a böyle bir suikast düzenleneceğine hiç ihtimal vermıyorum. Benim şahsi fikrim, turizm mevsiminin başlaması ile birlikte turizmin sabote edilmek istenmesidir. Turistleri kaçırmaya yönelik bu olayla ilgili olarak da hiçbir duyum almış değilim. Aynı gün İstanbuJ"da da üç ayn yerde bomba patlamışür. Basın olayı kendi istediği bıçimde yorumladığı için 'Evrene suikast" olarak vermışür. Durum bundan ibaretür." Demirel- Perinçek göpüşmesi • ANKARA(AA)- Cumhurbaşkanı Şüleyman Demirel. İşçi Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek'i Çankaya Köşkü'nde kabul etti. Demirel. kabulü ile geçen hafta başlayan siyasi parti lıderleriyleyapüğı görüşmeier dizisinin tamamlandığmı söyledi. İP Genel Başkanı Doğu Perinçek. görüşmeden sonra yaptığı açıklamada, Cumhurbaşkanı'na partisinin, ülkenin içinde bulunduğu süreç konusundaki görüş ve analizlerini aktardığını bildirdi. Ecevife biPleşme baskısı • BURSA (Cıımhuriyet)- KKTC Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş ve DSP genel Başkanı Bülent Ecevit, Uludağ Üniversıtesi'nin "Bölgesel Krizler ve Türk Dış Politikası" konulu panelinde, Türkiye"deki iç siyasi gelişmeJer ve şeriat yanlısı akımlar konusunda gençleri uyardılar. Bülent Ecevit'in "Kıbns ve Türk dış politikası" konulu konuşması uzun süre alkışlandı. Ecevit, solda birlik isteyen gençlere. "Türkiye'de milliyetçilik ve solculuğu bağdaştıramayanlar var. Bunlarla birleşirsem nasıl oy isterim?"dedi. Kösk'ten3 Cumhurbaşkanlığı 'nca hazırlanan raporda, Türkiye'nin dış üişkilerindegiderek büyüyen bir insan hakları sorunuyiayüzyüze olduğunadikkat çekildi. insanhaklarıuyarısı. Hazırlanan raporda, şu görüşlere yer verildi: • Türkiye, dış dünyada yalnız kalabilir • Ekonomi ve güvenlik alanlannda güçlükler çıkabilir • Dış borç ve yatınm olanaklan kapanabilir • Turizm gelirleri ve ihracat azalabilir" ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - Cumhur- başkanlığVnca hazırlanan bir raporda. Türki- ye'nin. "d«ş ilişkilerinde, giderek büyüyen bir insan hakları sorunu karşısında bulunduğu"na dikkat çekildi. Raporda. ülkenin; ekonomi- den güvenlik gereksinimlerinin karşılanması- na, dış borç ve yatınm olanaklannın kapan- masından. dış dünyada yalnız kalmaya kadar bir dizı güçlükle karşı karşıya kalabileceğjne işaretedildi. Cumhurbaşkanı Şüleyman Demirel'ın, basın mensuplannı kabulü sırasında dağHtığı dokümanlar arasında yer alan "tnsan Hak- lan .Alanında İ Ikemizin Karşılaştığı Güoeei Sorunlar" başlıkh belgede. Türkıye'nin. ulus- lararası ilışkılerde. insan haklan ihlalleri ne- deniyle önemli güçlüklerle karşılaşacağı uyansında bulunuldu. Raporda şu saptama- lara dikkat çekildi: "Türkiye. dış ilişkilerinde, giderek büyüyen bir insan haklan sorunu karşısındadır. Sonı- nun, bu şekilde büyümeye devam etmesi dunı- munda, Türkive'ninikili veçok taraflıdtşiliş- kileri açısından önemli güclüklere maruz kal- ması ve bu güclüklerin ekonomi ve güvenlik alanJanna da yansıması beklenmelidir. Tür- kiyc'nin dtş dünyada yalnızlaşması, dış borç ve yatınm imkanlannın kapanması. turizm gelir- İerinin ve ihracatın azalması, ekonomide yeni darboğazlann meydana gelmesi. bunun yanı- nda silahlı kuvvetİerimizin ihti> açlannın saf- lanmasında güçlüklerfe karşılaşüması gibi so- nuçlar ortaya çıkabilir.'''' Cumhurbaskanlığrmn raporundan Türkiye 'ye yönelik iddialarRaporda, "güncel planda Türkiye'ye yönelik insan hakları iddialarrnın. şu noktalarda yoğunlaştığına ışaret edildi: I" İşkence ve kötü muamele iddialan. AvTupa Konseyi İşkenceyiÖnlemeKomitesi, ülkemize yaptığı 5 ziyaretten sonra, ülkemizde "yaygın işkence" olduğunu ileri süren bir açjkiama yapmıştır. Keza Birleşmiş MiUetler tşkencenin Önienmest Komitesi. ülkernizi ziyaretten sonra hazırladığj ve BM belgesi olarak yayımlanan raporunda, ülkemizde "sisfemafik işkence" olduğu ifadelerine yer vermiştir. Z" İşkence ve kötü muameie yapan guveniik görevlilerinin Memurin Muhakernatı Kanunu ve Terdrle Mücadete Yasası çerçevesinde korunduğu vecezalandınlmadığı iddia oiunmaktadır. Aynca, işkenceyi önleyici biryasa olarak vasıflandınlan Ceza Muhakemderi L'sulü Yasası'nınOlağanüstü Hal Bölgesi'nde uygulanmaması eleştirilmektedir. 3 " Düşünce ve basm özgürlüğünün kısıtlandığı iddialan. a- DEPmiUetvekillerinin düşünce veifade özgürlüklerininengellendiği iddia oiunmaktadır. b-Terörle Mücadele Yasası'nın 8. maddesinin basın özgürlüğünü kısıtladığı ileri sürülmektedir. c- Gazetecilerin öldürüidüğü, kayboldugu. çahşmalannm engellendiği ve ağır hapis ve para cezalanna mahkum edildiği ileri sürülmektedir. Bu konuda ABD İnsan Haklan Rapom ile Hefsinki VVatch, Aranesty Intemational. International PEN gibi başlıca ulusiararasj hükümet dışı kumluşiann rapoıian mevcuttur. 4 " Yargısız infaz, kaybolmalar ve faiH meçhul cinayetler konulannda uluslararası insan hakJan kuruluşlanndan sürekli bilgi talebi alınmaktadır. 5 " Avrupa İnsan Haklan Komisyonu'na Güneydoğu bölgesinde kişisel başvurular. Bugüne kadar Güneydoğu bölgesmden 100 kadar başvuru yapılmıştır. 39'u bize tebüğ edilmiştir. Komisyonun önünde aynca, TBK P'nin ve Sosyalist Parü'nin kapatılmaJanna, DEPmiUetvekillerinin 4 günüaşan süregözaltında tutulmuşolmalanna ilişkin başvurular vardır. Aynca. Anayasa Mahkemesi'nin, dokunuhnazlıkiann kaldınhnası karanrun iptalinin reddineilişkin karanna karşı eski Fransız Dışişleri Bakaru Roland Damas'nın komisyona başvurmak için hazırhklannı sürdürdüğü bilinmektedir. Güneydoğu bölgesinden başvurular, güvenlik kuvvetiennin "süahlı mubakfet kımetlerine" destek sağlayan veya sempatı duyan Kürt kökenli vatandaşlan yıldırmak amaayla, yaşam hakkını hiçe sayaraic planlı olarak adam öldürdüğü, yargısız infaz yaptığı. işkence cttiği, bazı hallerde işkenceyle adam öldürdüğü, kitleler halinde köylerinden sürdüğü, evierini bombaladığı, mallanııı tahrip ettiği, yargı organlanrun işlemediği ve sistemli olarak hak arama yollannın tıkandığj iddialan nı icermektedir. Güneydoğu bölgesinde insan haklan (ihlallerinin) bir 'idari uygulama" haline geldiği, başvurularda geniş bir bıçimde işlenmektedir. Almanya Dışişleri Bakanı Klaus Kinkel, AGİK'e üye 53 ülkeye çağnda bulundu AJıııaııya Güneydoğu'yagözlemciistedi Mahkeme DEP'i kapatırsa Türkiyetazminatödeyebilir ANKARA (ANKA) - DEP'in kapatıbnası halinde, Türkiye yüklü bir tazminat ödeme yükümlülüğüyle karşı karşıya gelebilecek. DEP avukatı Hasip Kaplan, partilerinin kapatılması halinde tüm yönetıci ve üyelerin Avrupa İnsan Haklan Komisyonu (AİHK) nezdinde kişisel dava açacakJannj büdirdi. Da va diJekçe örnekierinı hazırladıklannı belirten avukat Kaplan, DEP'in, yaklaşık 30 bin üyesinden 20 bini adına dava açılroasıru beklediklerini, komisyonun benzer davalarda kişi başına en az 120bin frank tazminat ödenmesini kararlaştırdığına dikkat çekti. Kaplan'm, bu hesabma göreaçüacak 20 bin davanın kabul edilmesi halinde Türkiye, düşünce ve örgütlenme özgürlüğünü kısıtladığı gerekçesiyle. DEP'likre 14 trilyon ürayı aşkın tazminat ödeyecek. Kaplan partilerinin kapatılmasının muhtemcl iki sonucunu "nıilktvekiUiklerinin sona ermesinin ardından ara seçimin gündeme geimesi ve yeni parti kuruiması" olarak açıkladı Kaplan, ".\ma bir üçüncü olasüık vardır, kimse buau hesap etmedi'' diyerek şöyle konuştu: " DEP'in şu anda 30 bin üyesi var. Bu durumda en az 20 bin davarun açıJacağıru rahatlıkİa söyJeyebıliriz." l: IŞİer kÖtÛye gİdİyOPAlmanva Dışişleri Bakanı Kinkei, Frankfurter Rundschau gazetesine yaptığı açıklamada, Türkiye'de insan haklan konusunda bir ilerlemenin kaydedilmediğini. işlerin daha da kötüye gittiğini ileri sürdü. Dış Haberler Scrvisi - AIma n \ a Dışişlen Bakanı Klaus Kinkel. A\ rupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı'na (AGİK) üye 53 ülkeye, Türkiye'ye gözlemci gönderilmesi çağnsında bulundu. Almanya Dışişleri Bakanı Kinkel. Türkıye'de hükümet birlıklen ile PKK arasında süren çaıışmalar sırasında insan haklannın ıhlal edildiği ne dair iddialann yerinde incelenmesi için AGİK'e üye ülkelerden Türkiye'ye gözlemci gönderilmesini istedi. Bonn hükümeti. geçen aylarda Almanya'da düzenlenen gösterilerde şiddet cylemlerine baş\ urduklan gerekçesiyle bazı Kürtgöstericilerin sınırdışı edileceğini açıklaması üzerine ağır eleştirilere maruz kalmıştı. İnsan haklan gruplan. Kürtlerin sınırdışı \e Türkiye'ye teslimedilmeleri durumunda işkence ve ınfaz ile karşı karşıya kalabileceklerini belirtiyorlar. Bonn hükümeti. PKK ile hükümet güçleri arasında süren çatışmalarda Alman silahlannın kullanıldığı iddialannın ortaya atılması üzerine Ankara'ya silah ambargosu uygulanması karan almış. ancak daha sonra yapılan incelemelerde bu iddialann doğrulanmadığını belirterek buambargoyu kaldırmıştı. Almanya Dışişleri Bakanı Kinkel. güniük Frankfurter Rundschau gazetesine yaptığı açıklamada, "Türkiye'dene yazık ki insan haklan konusunda bir ilerleme kavdedilmedi, işler daha kötüye gidiyor"dedı. Klaus Kinkel. AGİK'ten bölgeye sadecegözlemci gönderilmesini deği). aynı zamanda Kürt sorunu konusunda da bir konferans düzcnlenmesi için üye ülkelere çağnda bulunulmasını istedi. Alman Dışişleri Bakanı Kinkel aynca Türkiye'yi. ülkenin güneydoğusunda y aşay an Kürt nüfusadaha fazla kültürel özerklik vermeyeçağırdı. ÜNIVERSITEYE HAZIRUK SINAVADOĞRU HATEHATİK . 21 AıVî"« A/' ÎNTT ÖZEL TANIMLI FOMKSİYONLAR ^A/ lonkılyonu gltldlr? A)2 8)2ı-2 C]2»-4 D)-2».2 E)-2».4 2) |2x - »| < b |i A)12 Bl18 3) han- K 5) ^ . P ? j - 11) fonktlyonunun lanımsız olduğu pO2ltl( K lamsayıları kaç tan*dır? A)2 B)3 C>4 D)6 E)8 12) [y - ı| < I bagınlısının grafigl •»•• gtdakılafdan hangtsıdır? m • n kaçtır? Vukarıdakl frtlf J4f«, BA . BE •kalar çarpımı kaçtır? A)24 B»2S C)34 D)36 E)42 ) | E|2 2 1 ) • » kaçnr? D)36 E)48 •yilliginl gerç»kl*y«n ı lam- tayılannın loplamı kaçtır? A] 6 3)9 C) 12 0114 Ej 15 danklamlnln çözOm kOmasi kaf •tamanltdır? A)1 B)2 C)3 D)4 ES6 f («) lonksıyonunun gnlıfiı şeMOtk) gtx- dr Buna g«ra, g !.) = 2 |1 («)| - I (>) tonktiyonunun gnüjl aşagıdakl- HHdan hangiıldir? tf«nkf«mfnf g«rç«kl»y»n i t ı n - Myılarının loplamı luçtır? A) 5 B)B C)9 D)1O E) 12 fenkalyonu aaatı^akllaraan han- glıldlf? A) 5 BJ2JI-1 Cl-ı*3 D)-2x*5 E)x-1 bagıntııının grafigl ol«n DAIganin loplam alanı k»ç br 2 dır? A)4 8)6 C)8 0)10 E)12 Tukarıdakl grafigl >arll«n lonkıl yon aaag'dakllardan hanglaldlr? A|y=|»-3|.|x«1| B)y=|j.1|-tx-31 VEKTÖRIER 16) 12 A 3 B Şekıldekj vemere gbn Co« a kaçtır? v*ktörl«rinin açıortayı Qz«rind* bir »Jdlr? B ) f C , ' 13) t (x) = ı 2 - 4* . c o»Tak üıen [0 5] aıalı- ğnda f = p (x) | fonksiyonunun gö- rOntO kûmasi kaç elanıanlıdır? A) 5 B) 6 C) 8 D| 9 El 10 1 4 ) f y - x | = 0 bağımısımn graftjl asağıdakilardan hangiıidir? A81AC KAİ(ABC) ,AB| = 6 br |ACI = 8 br IKA| = 12 br CK- —t duğuna göre. |KEj kaf UriıMirt A) 13 B) 14 0 1 5 O) 16 El 18 blrlm »ekiâr asagıdakilerden han- gısidir? A)[2V? - 1^5 -V5 5 ' 5 g (x) s Sgr l(|x|) (onktıyonun grafigl afagıdakılardan hangisıdır? imötı hangisıdır? \ / «fi-.] C = m A + n B oa, m * n kaçtır? A)1 B) 2 C) 3 0)4 E) 0 19)A(3. - 2 ) B(5. 2),C(1 5). D(4. m) olmak ûıen, AB" CO se. m kaçtırf A) 7 B)8 C)9 D)10 E) 11 20) A 2 2 ) A 1 B oUuğuu göre. IABI ka( b.rimdır? A)Vi3 B)Vi7 C)İX D)lf29 E)V34 23) B'= 2 A'. |C'| = 3 |A'| A 1 (B . C ) oMuguna göre Cot (A- , C*) kcçtır? J=|°| vekiörunun y = 2 ı - 4 dogruıu Qzarlnd*kl dik izdûsûmûnûn uzunlugu kaç bırim- dlr? B)3 E)4 25) |Afl = 3. 80 = 5, AB (AS. Bq = 0 se |A8 • BCI k*( birimdır? C)6 |B I kaç b.rkndlr? A) 3 B)2fT C)4 OHTİD E)5 29) |u| = 4br |V| = 6 br |ıT , 7j = 8 br <* duğuna aöre |u - v | kaç bMMir? A(5 BJ2 0)2*15 E)9 C)7 3 0 ) [KA O merkezk çembere A notdasında legetlır —• —» • |KA| - 6 bmm olduguna gfire KA . KO tkmMı çarpımı kaflır? A) 12 B)18 C)27 D)36 E)48 A)V2Î ) DjViîi" E) 2 6 ) A B ABCD parak>kHiar. |DE| > |EC|. / \Iİ 1 KSI1I i 1 tt l/IKI Ikvlkt l IKt t ,tw>.! \,tl,ı, LVtufalKfHlİ, tv.lh U, S... UNtVEPSlTEYE HAZlflLIK SINAVA 1- A 2- E 3- B 4- O 5- C 6- O 7- C 8- A »- C 1»- A DOGRU YANITLAR 1 1 - 12- 13- 14- 1S- 16- 17- 18- 19- 20- E B E A O A B B E C M - 22- 23- 24- 25- 26- 27- 28- 2»- M - D C B O E A C E B O GÜINDIJZ GÖZÜYLE MELİH CEVPET AJVDAY Çağımrzın Olumlu Mayı Güney Afrika'da kara lıder Mandela'nın seçim kazan- ması dünyada neden bunca büyük yankı uyandırdı? Ka- raların da devlet yönetebileceklerine bir türlü inanıla- madığı için mi? Olamaz. Çünkü kara Afrika'da başka bağımsızdevlet- ler de var. Yoksa Mandela'nın 27 yıl hapis yattıktan sonra cum- hurbaşkanı olması mı şaşırtıcıiığından ötürü ilginç bu- lundu? Bence iki olasılığın da payı var, demek bunların ikisi birarada ele alınmalı, oiayı gereğince değerJendirmek için. Kara ırkın küçük görülmesini sonuçlayan yanlış ama birtakım kafalara sağlamca yerleşmiş olan anlayış, or- tadan kalkmış değildir, kolay ko>ay da kalkacağa benze- miyor. Bugün Amerika'daki karaların durumunu gözö- nüne alırsanız bu konuda iyimserlikle düşünebilmek için daha epey beklememiz gerektiğini onaylarsınız sa- nırım, kapitalist-emperyalist beyazların ortaya attığı ka- ra ırka yönelik aşağılama zihınlerden bir anda siline- mez. Bugün Birleşik Amerika'daki anarnalcı sınıfın gözün- dezenci, en azından 'çocukgibi'dır. Oradaki beyazlar, hizmetçileri olan kara insanların yanında çekinmeden söylerler. Nedemektir "çocukgibi"? Gelişmemiş ve gelişemez demektir. O zaman siz de onları kullanırken, bir insana nasıl davranılması gerektiğini bir yana bırakabilirsiniz. Kara insan sizinle eşit olamaz, sizin gittiğiniz oku!a, kahveye, lokantaya o giremez. Kara bir adam beyaz bir kadına yaklaşmaya kalkarsa en ağır biçimde cezalandırılır. Bilimlerin ve sanatların çeşitli dallarında başarılarını kanıtlamış zenciler bulunmasına karşın dar kafalı be- yaz, davranışını değiştirmez. işte bu kafada olanlar, bugün, Mandela'nın Güney Af- rika Cumhurbaşkanı olmasını. inanılmaz ve şaşırtıcı bu- lacaklardır. Güney Afrika devletı, beyazların kurduğu bir devlet değil mıydı? Nasıl olur? Bunun gibi, 27 yıl mahpusluktan sonra cumhurbaşka- nı olmak şaşırtıcı ve inanılmaz değil midir? Mandela, Güney Afrika devletinin yasalarına göre, elbet suç işle- mişti ki hapse girdi. Mandela'nın suçluluğu kara insanı aşağı gören beyaz adamın kafasma göre belirlenmişti. Böyle düşunmeğe kendimizi alıştıralım. Güney Afrika seçimlerınde Mandela'nın kazandığı ut- ku tarihin tanık olduğu en önemli olaylardan ve çağımı- zın başarılarından biri olarak bilınecektir. Karamsarlık yaratan bunca olumsuz olay içinde ne mutluluk verici bir görünüm! Görünüm . Evet. seçim kazanmakla iş bitmiyor. Gü- ney Afrika'daki yeni kara yönetimın işi zor. İlhan Selçuk'un pazar günü köşesinde yazdığı gibi, Mandela'nın cehaleti yenmesi gerekecek. Demirel talîmat vermistl Koruculann kaçırdığıçocuk ölü bulundu VTRDAGÜL ERKOCA Sabaherken saatieçalan le- lefondaki ses ağlamaklı: - Yurdagül Hamm. ben Sü- leyman A>şar. Daha "Günaydın" demeye fırsat kalmadan sürdürüyor' - Cumartesi günü oğlanın ce- sedini gösterdiler; işkencede öi- müş. Artık ağlıyor.. Çaresizlığe. uykudan u\a- nıklığa böyle bir haberle geç- menin şaşicınlığı da eklenince söz iyice tükenıyor. Belli ki suskunluğu yanlış yorumlu- yor. Biraz kırgın sürdürüyor - Kusura bakmayın rahatsız etrim. İlgilen- mişriniz. Haberiniz ol- sun istedim. l2nısangünüDiyar- hakır'daki işyennden beşi köy korucusu. yedı kişi larafından alınjp götürülcn Mehmet Se- >id Avşar'ın cesedi Di- yarbakır Morgu'nda ailesine teşhis ettirilı- yor. Mehmet Avşar"ın işkencede öldüğü. aiınıp götürüldükten 27 gün sonra doktor ra- pöruyla kayıtlara geci- y or. Otopsiyi yapan doktor. nıpori'nda Av- şar'ın 15 gün kadar öncc öldüğiinü belirtı- yor. Yani. adı saru. yen y urdu belli köy korucu- lan laratindan götürül- dükten 12 gün sonra öl- dürüidüğü anlaşılıyor. Cumhurbaşkanı De- mırel'in. Içişleri Ba- kanı'na "Bulunsun" diye talimat verdiğı. İçişleri Bakanlığı'nın da Emniyet Ge- nel Müdürlüğü'nü aynı işle görevlendirdiği günden 12 gün sonra işkencede öldürü- lüyor Süley man A\ şar"ın oğlu Mehmet Âvşar. Emniyet Ge- nel Müdür Yardımcısı'nın Avşarlann e\ine "TelaşJan- mayın, oğlunuzu bulacağız" diye telefon açmasından 12 gün sonra... Başta baba Şüleyman Av- şar olmak üzcre. tüm Avşar aılesi 27 gün boy unca "Oğlu- muzu gözaltına alaniarın adı budur, alıp görüren araçların plakası da şudur; alındıktan sonra görürijldüğıi yer de Di- y arbakır İl Jandarma Merkez Komutanlığı'dır" diye kapı kapı dolaştığı halde. adlan sanlan belli köy koruculan, ancak birkaç gün önce "gö- /altma" alınabiliyor \e Av- şar'ı işkenceyle öldürdükleri anlaşılıyor. Ceset ise güvenlik güçlerinın açıklamalanna göre. Diyarbakır köylerinin birinin yolunda tarlaya atılmış olarak bulunuyor. Köy koruculannın Avşar'ı alıp. götürme \e işkencede öl- dürme gerekçeleri ise henüz bilınmiyor. Köy korucu- lannın hangi cesaretle. devle- tin en tepesinden gelen tali- Baba Avşar-L mutları sondü 12nisangünü Diyarbakır'daki işyennden, beşi köy korucusu. yedi kişi tarafından aiınıp götürülen Mehmet Seyid Avşar'ın işkencede öldüğü. doktor raporuyla kayıtlara geçti. matlara rağmen işkencede adam öldürdükleri henüz açı- klanmıyor. Mehmet Avşar. Diyarbakır şehnnde. son altı ay içinde gö- zaltında, şu ya da bu biçimde kaybolan yirmi birinci kişi. Bu olayın diğerlerinden en önemli farkı belki de birileri- nin Cumhurbaşkanı'na "ba- kanlar'a, milletvekillerine rağmen. kamuoyunun gözü- nün ıçine baka baka bu in- sanlık suçunu işlemesi... Baba Şüleyman Avşar. telefonda ağlayarak. "Cumhurbaşkanı talimat verir vermez bu koru- culan gözaltına alsalardı, oğ- lum ölmezdi" divor.