Katalog

8 EKİM 1994 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA KULTUR 13 UYGARUKLARIN İZÛUDE... OKTAYEKİNCİ 'Kalanlarm kurtanlması' için tarihe duyarlı kollar sıvanmaya başlandı / stanbul'a yakın yerleşmeler arasında "Yoğurduyla un sa- ian kıvı kasabası hangisidir'' dıye sorulduğunda hıç du- şunmeden 'Silıvri' dıyeceklenn oranı elbette kı yıne yüksek ola- caktır 'Yîne' dıyorum, çunkü yakın yıliara dek ve özellıkle 1980'lenn başlanna gelındığınde,M Sflivri'ııin yoğurdıT gerçekten dıllere destan- dı O kadar kı orneğın ünlu "SiHf- ke'nin Yoğurdu" türkusunu bıle çoğu kımse Sılıvn'ye yakıştırarak soylerdı Ne var kı ılerleyen yıllarda, ya- nı şu son on yıl ıçınde, salt Istan- bul'un çevresmdekılennı degıl, Türkıye'nın hemen tum kıyı yer- leşmelennı hızla ışgal eden 'yazhk sfteJer' salgını, Sılıvn'nın de he- men tum geleneksel değerlennı hızla tahnp ettı Yüzlerce yıldır 'mera' olarak kullanılan arazıler bıle betonlaşın- ca, hele bunlar arasında tuzla me- rasT denen ve burada otlayan kı- vırcık koyunlann etını ve sutunu •erişilmez' kılan doğal zengınlık de tarihe kanşınca, Sılıvn'nın o unlu yoğurdunun'kaynağı' da ku- rumayayuztuttu Bırzamanlaryo- gurt bakraçlannı 'Boyacı Bayın' denılen yerden aşağıya yuvarla- dıklarında ıçındekı 'yoğurtian do- külmedığı ıçın' yanşmayı kazanan Sınvnlı ustalann oykulen ıse ya- kın tanhın yayınlannda salt tatlı anılar olarak kaldı Evet Her şeyekarşın bugun ço- ğu kımse Sıhvn'yı hala yogurduy- la tanıyordur, ama acaba yıne Is- tanbul'avakın yerleşmeler arasın- da " lstanbul'dan da eski olanı han- gisidir" dıye sorulsa, buna kaç kı- şı 'SifivrT dıye yanıt verebılır0 Kuşkusuz bu tur bır soruyu ya- Fatih MahaJJesi'nın eskı evlen, bir dönenun kultürunü kente hala armağan ederken. unlu camınıo yolunu da "kendı olanaklanyla" yabancılara göstenneyi surdüriiyorlar... SilrvrTnin görünüşüne aldanmayınnıtlayabılmek ıçın elbette kı 'tarih bügisi' gerekır. ama aslında tanh- sel yerleşmelenn geçmışıne aıt bır fıkır edınebılmek ıçın her şeyden once o geçmışe 'tanıkhkeden' ya- pıtlan, dokuyu, ızlen kısaca ye- rel kımlığı yansıtan 'kultfir mira- sını' gormek, algılamak, çoğu kez veterlı degıl mıdır 9 Nıtekım, bugun dünyadakı bır- çok eskı yerleşme, henüz uzaktan görulur görulmez ve hele ıçıne gı- nlıp, bırde tanhsel dokusuyla kar- şılaşıldığında, hakkında hıç kıtap okumayan yabancı kışılere bıle üç aşağı beş yukan 'hangi uygartık- lan yaşayarak' gunumuze dek gel- dıgını gosterme 'şansına' sahıptır Ulkemızde bıle bunca yagmaya ve tanhe karşı hıçbır saygısı olma- yan 'duyarsız imar düzeni'ne kar- şın yıne de hıç degılse ayakta ka- lan bazı anıtsal yapılanyla ve bel- kı restore edılmış bırkaç eskı ko- nağıyla geçmışe aıt değerlennı 'apartmanlararaânda' saklamaya çalışan yerleşmelenrruz var Sılıvn ıse boyle bır şansını bıle yıne şu önu alınamayan kat karşı- lıgı 'rant yapılaşmasT yuzunden, yoğurduyla bırlıkte ve tumüyle yı- tırmek uzere Bugun kente 'şöyle bir' bakıldı- ğında, 'lstanbul'dan eski' bır yer- leşme olduğu bır yana, salt'eski' bır uygarhk merkezı oldugunu kım tahmın edebılır 7 Çok degıl, yıne yaklaşık 10 yıl oncesme dek bu beldeye gelenlenn, salt denız, gu- neş, kum ya da benzer guzellıkler- le degıl, aynı anda 'zengin bir ta- rih' ve 'görketnli bir kultur nura- sıyla' da tanışabıldıklenne. bugün hangı 'yabaiKi' hemen ınanabı- lır 9 Oysa Sılıvn, 'adını' bıle LO. 1400'lu yıllara dek uzanan denn bır geçmışten alan, tıpkı Istanbul gıbı Roma,Bizansve ardından Os- manlı donemlennı 'doyasıya' ya- şamış, yıne Bizans ve Osmanlı çağlarında Jstanbul'u 'Balkan- lar'dan gelen tehlikelere karşı' sü- reklı olarak korumuş, bu kımlıgıy - le de aslında fstanbul 'un 'vefa duy- gulamia' sahıp çıkması, koruma- sı gereken bır tanh hazmesı Ama gelın gorün kı ne koca Is tanbul kentı bu 'vefalı dostunun' yokedılışıne karşı duyarlı ne de yı- ne Istanbul'un 'kendi tahribaOn- dan' kaçıp, Sılıvn'de bır yazlık edınme yanşına gırenler buradakı kultur katlıamında da 'paylanola- bıteceğınjn' farkındalar Yaşamını Sılıvn'nın tarıhıne adayan. kentın duyarlı aydınlann- dan Dr Cemal Kozanoğlu anlatı- yor "10 km kadar badmızda. Kı- nab denilen verdekı höyukten Geç Kalkofitik Çağ'a aıt ban keramık parçalan eide edildı. Benzerlenne Anadoiu'da ve Trova'nın 1. kade- mesinde rastlanrvor \e bu kültür alışverişı M.Ö. 3000 yınna kadar inen bır verieşim yerinin Siüvri'de variığını kanıthyor." Sıhvn'nın adı da yıne bolgede- kı t.Ö. 1200'lü yıllara takvımlenen 'Trak' yerleşımınden gelıyor Trakya'ya da adlannı vermış olan Traklar, aynı çağlarda 'SeJymbria' kentını kurmuşlar Strobon'a gore bu sozcuktekı 'bria' ekı, Trakçada zaten 'kent' anlamını taşıyor Böylece Selymb- na. yakın çağlarda adı Sılıvn'ye donuşen bır 'antik kent' olarak, Megaralılann henuz Istanbul 'u kurmalanndan 'yüzlerce yıl önce' varlığını kanıtlayan bır yerleşım merkezı olarak önem kazanıyor Yunanıstan'dan gelen Megaralı- lar, I Ö 7 yûzyılın başlannda on- ce Selymbna'ya yerleşmışler De- nız kıyısmda olmasına karşın, de- nızden yaklaşık 50 m yukseklık- tekı bır tepenın uzennde kurulan kente guçlü bır kale yapmışlar Ne var kı bu gûçlu kale, 1 Ö 6 yuz- yıldan ıtıbaren artık Bizans'ın da etkın varlığına karşın Selymbna'yı once Perslerin. 1 Ö 4 yuzyılda da Makedonlann ışgalıne karşı koru- yamamış Istanbul'unsavunulma- sında yme Selymbna'nın guçlu bır 'kalkan' gorevım üstlenmcsı ıse Bizans lmparatoru I. Anastasios donemınde başlamış Imparator, 1 S 507-511 yıllannda "Marma- ra'dan Karadeniz'e uzanan" 60 km 'lık bırsuryaptınrken bu surun başlangıcındakı Selymbna Kale- sı'nı de saglamlaştırarak 'fleri ka- rakolunu' guvenlık altına almış Sılıvn'nın Istanbul ıçın avnı anda bır 'savfrve beldesi' olma ozellığı duğûnler, bugunku 'Kale Par- kı'olarak duzenlenen yerde yıne Bizans împaratorluğu donemınde ınşa edılmış bır kılısede yapılır- mış Bu kılıse. tanhın dennlıkle- nnde kalmış olsa bıle, Sılıvn dekı Bizans uygarlığının urunlen tu- muyle yok olmuş değıl Bunlar arasında yıne Kale semtındekı ya da aynı semtm Osmanlı donemın- de aldığı ısmıyle Fatih Mahalle- si'ndeki Bizans Sarnıcı ayakta ka- labılen oldukça onemlı bır başya- pıt Sarnıcınönemı.saltdönemın- den ve mıman özellıklennden kay- ce'de konaklarken bu camıyı vap- tırmış Aynınedenle Sılıvn'nın ta- nhsel kent çekırdeğını oluşturan Kaleıçı bolgesıne de bugune dek gelen adıyla 'Fatih Mahallesı' de- nıyor O gun, >anı •Sihvn'de Ko- ruma ve Imar Sonınlan' panelı- nın yapıldığı 30 Ağustos 1994 gu- nu akşamustu, tanhı mahallenın > ıne tanhı bır koşesı olan Havuz- lu Kahve Meydanı'nda toplanan semt sakınlen Beledıye Başkanı Selamı Değırmenci'nm şu sozlen- nı 'çıt çıkarmadan'dınledıler "Asd >wdışhk 1983'te yapıidı. O 'tipik bırOsmanlı yerleşmesi' kım- lığını de >arattıklan Fatih Mahal- lesı 'nın *yokedilmesi' sürecını ıçe- nyor 1983-1993 donemınde ve ustelık 'Koruma Kurulu onavıy- la'uygulanan bır plan, bolgedekı az savıda eskı evın ve konagın dı- şındakı hemen tum parsellerde, da- hası 'bitişiknizam'şeklınde5 ve6 katlı sıra apartmanlar yapılmasına olanak sağlamış Bu akıl almaz 'planlı imha" operasyonunu dur- durmak ısteyen 'yeni' Koruma Ku- rulu üyelen ıse çareyı 'radikal' bır kararla bolgeyı SİT ılan etmekte sındekı arsalarda hep apartmanla- nnyukselmışolması Bubetonyı- ğınlannın arasında 'sıkışıp kalan' zengin kultur mırasını asıl kurtara- cak olan 'koruma biiinci' ıse aynı beton kuşatmanın bıtışık parsele sagladıgı 'yuksek rant' nedenıyle gıderek zayıflıyor Öyle görunuyor kı Koruma Ku- rulu'nun 'haklı tepkisinden'kay- naklanan 'tum boigeve 2 katlı ımar" karan, kımı yerlerde yuzde 80'e varan 'apartmanlaşmanın' ger- çekleştığı Fatih Mahallesı'nde, 'koruma amaçlı bir pian için' kol- Silivnnın eskı kent dokusunda dolaşırken, her an karşımza muhteşem bir Sefymbria'nın eski surlan, Bizans sarnıcı,u modemize edilmiş" Fatih Camisive tarihi konakçıkabilirvesizi tarihin unutulan guzeüiklerine goturebilir. mahaDenin şen çocuklan_. tşte Silivri'nin "görûnmeyen" yuzü. Jjizans döneminden bu yana İstanbul'un 'sayfiyesi' olarak nam salan Silivri, 5000 yıla uzanan yerleşme izleri ve 3000 yıllık 'kent uygarlığı' ile bugünkü betonlaşmış görünüşünden çok farklı bir tarihsel geçmişi banndınyor. de Selymbna donemlenne dek uzanıyor O çağlarda hemen tum Bizans ımparatorlan, yaz aylannı burada geçınrler, hatta 'dişanya gelin giden' prenseslenn dugunle- n de Sılıvn'de yapılırmış Yıne Dr Cemal Kozanoğlu, bu dugunlerden belkı de en görkem- iısı olan, Orhan Gazi'nın 60 ya- şındayken bır Bizans prensesıyle yaptığı evlılığı şoyle anlatıyor "lmparator Kantakuzenos'un kızı Teodora, vakınlanvla birlikte duğün ıçın Sürvn'de beklıyordu. Binkrce Bızanslı da eşsız toreni iz- iemek ıçın kente gelmıştı 1346 VH lının mayıs ayında Karamursel'den 30 gemryle \ola çıkan Osmanlılar, geceji Marmara Denıa'nde geçı- rip sabahleyin SUTVTİ acıklannda demırlediler O gün akşama deksü- ren şolenden sonra ertesı gun pren- sesı alıp, önce Mudanya'va. oradan da Orhan Gaa'ıun saravına gotur- düler_." Selymbna dakı bu unlu naklanmıyor Sılıvn'dekı ılk Os- manlı uygulamalanndan Fatih Ca- misi de bu sarnıcm uzennde yer alıyor. Ostelık 'restore edilerek' muze halıne getmlme hazırlıklan suren bu sarnıçla beraber anlamlı bır 'kultiirel dayanışnıayı' da ken- tın tanhsel bır sımgesı halıne getı- rerek Denebılır kı Bizans Sarnıcı ve uzenndekı Fatih Camısı Hınstıyan ve Islam kulturlennın Sılıvn'de yüzlerce yıl suren 'birlikte yaşa- ma' erdemlennın 'ortak mırası' olarak kentı hala susluyor Gerçı, özellıkle camıde yapılan son donemlerdekı 'tamiraâar ve tadılatlar' yuzunden yapının mı- man ozgunluğu neredeyse tumuy- le yok olmuşsa da hıç değılse 'var- ugı' bıle bu tanhsel tanıklıgın 'anımsanmasına' yetıyor Kımı kaynaklara gore Fatih Sultan Meh- met 'henuz IstanbuPu almadan' once ordusuyla Kuçükçekme- tanhte vururiuğc gırvn ımar planı. Fatih Mahallesf ndekı tanhı doku- yu hıç dıkkate almadan hemen her yere 5 katlı ımar hakkı verdı. 10 yıl içinde, bu plana gorevapılan uygu- lamaylaeskı evlenmızın çoğu yikJ- dı, yeruıe apartmanlar vapıldi. Ta- rihı sur dmarianna bıle 3 metreye kadar yaklaşmaya ızın venldı. Bu- tûn bunlan. o tanhlerdekı Aıutiar Kurulu da onay ladL Şundı,yıne ay- nı Anıtlar Kurulu'nun uyeleri de- ğışuıcf, beş katlı ımarıptaledikfi ve nıahalkye SİT karan geürüdi. Bı- zans'tan bu yana var olan bu ma- halle elbette'ki SİTtir. Ama, her tarafinda on vıldır 5-6 katlı binala- ra ızuı »tnldıkten sonra. şimdi ge- n kalan az savıdakı parsele ikı kat imar venlmesı neyı kurtarabilir Id?" Başkan'ın ozetledıgi bu süreç, gerçekten de Sılıvn'nın bmlerce yıllık tanhını taşıyan ve özellıkle zengin sıvıl mımarlık örneklennın bulmuşlar Kurulun 26.10.1993 gun ve 3257 sayılı karanyla, Fatih Mahallesı'ndeİcı 'her tdrlfl imar faaliyeti' durdunılmuş Bölgede 'bundan böyie' 2 katı gecmeyen, 150 metrekareden de büyuk olma- yan yapılara ızın venlecek bır 'ko- rumaplanı' yapılması da bcledıye- ye gorev olarak venlmış Ozellıkle Fatih Camısı çevresın- de, daha yukandakı Kale Parkı'na doğru uzanan sokaklarda ve elbet- te eskı sur kalıntılanna yakın yer- lerde 'shil mimarlık ornekleriy- le'karşılaşıyoruz Bunlannbırkıs- mı restore de edılmış, oldukça ba- kımlılar Ama ne yazık kı çoğun- luğu oldukça harap durumda, 'metruk' denecek şekılde ve bellı kı bunlann sahıplen ya çok yok- sullar ya da 'komşulan gibi'kendı- lenne de 5 katlı ımar hakkı venl- mesını beklıyorlar Butun bu tan- hı evlenn ortak ozelhklen ıse yıne o 'imha planlan' yuzunden, çevre- lannı sıvayan uzmanlan oldukça zorlayacak Ama öyle bıle olsa, hıç değıl- se'kaUnlan kurtarabttmek' ve Sı- iıvn'yı kendı tanhsel kımlığıyle yenıden 'tamşürabOnıek' ıçın, ön- ceden yapılan yanlışlan 'örnekal- mamak' gerekıyor Bu tanhsel sı- navı başanyla geçmenın ön koşu- lu ıse, 'kentseltasanm' ağırlıklı bır planlamadan geçıyor Bugûn artık 'varolmayan'Ta- vanlı Çeşme Sokağı'ndakı Erme- ni Kilisesi, Orta Kapı yanındakı kı- lıse ve Kale Parkı 'nın altındakı Ya- hudiHavras,bılınebılenlerden ba- zı1an Yeter kı demzden ya da E-5 Ka- rayolu'ndan Sılıvn'ye doğru ba- kıldığinda, 'görfinfişe aldamlma- sın' ve Havuzlu Kahve'de bırer demlı çay ıçıldıkten sonra 'apart- manlann arkasına giztenmiş' ta- nhsel dokuyu gezmeye bıraz za- man aynlabılsın DUŞUNCEYE SAYGI MEMET FUAT Yayımcılara Duyuru Bugune kadar yazdığım hıçbır yazı boylesıne ılgı çekme- mıştı dıyeb/lırım Öykuculuğumuz konusunda, once 'Adarn Sanat'ta, arkasından ozetleyerek 'Cumhunyet 'te yazdıkla- nm uzenne bırbırını ızleyen telefonlar aldım Destek telefonlan. Aynca, herkes kendıne gore bazı ısteklerde, onerılerde bulunuyor Bırtakım yayıneviennın, yayımcılann adlannı ve- renler, "On/anzo/Vay/n"dıyenlerbıleoldu Yanlış anlama- dıysam, bırının elınde de 'Anlatı' adlı bır dergının on çalış- maları, oldukça gelıştınlmış bır taslağı var Her neyse, yayımcılara duyuru "öyku dergısı beklenıyor Ustelık de genç ınsanlar bek- lıyor " Telefon edenlerden bırıne sordum. -Genç mısınız? -Hayır -Kaç yaşındasınız'' -Yırmı Inanılır şey değıl Evet, yayımcı arkadaşlar bu konu uzennde durup duşun- melıler Çok çeşıtlı taslaklar ortaya çıkabılır öyku dergısı deyınce, bırkaç oyku ya da oyku kıtabı eleş- tırısı ıle art arda sıraJanmış oykuler gelmesın hemen gozu- nuzun onune. Öylesı de tasartanabılır Bır ıkı bın kışı ıçın Ust duzeyde bır kıtap dergı Ama bu anlayıştan çok uzaklara da gıdılebılır Gene nıtelıklı oykulen bır araya getıren, ama bıçımı, du- zenlenışı, baskısıyla magazın dergılennı andıran bır dergı, yazın dunyasının dışına çıkamaz mû örnekse şıırte duşunemezsınız boyle bır açılımı, onu an- cak saz şaırlen taşıyabılıyor yazın dunyasının dışına Tur- kıye'de çok guzel şıır dergılen, ya da şııre ağırlık veren ya- zın dergılen var, ama hıçbınnın satışı ıkı bın sınınnın ustu- ne çıkamıyor Öykunun gızılgucu bambaşka Mızah oykulenyle sıyasa alanının guncel sorunlan bıle e(e alınabılıyor Aşk oykulen, seruven oykulen, korku oykulen, spor oy- kulen, bılımkurgu oykulen, hayvan oykulen Sonu gelmez çeşıtlemenın Oyku alanında bırbınne hıç benzemeyen dergıler tasar- lanabılır Ulkemızde '/Cıvram'gıbı, 'Cogıto' gıbı çok nıtelıklı dergı- ler yayımlanıyor O duzeyde bır oyku dergısı, bır kıtap der- gı de çıkarılabılır Bana sorarsanız ılk duşunulmesı gere- ken oyle bır dergıdır Ama bana sonmayın daha lyı, çunku ben şu ıçınde ya- şadığımız alışvenş duzenıne ayak uydurabılmış bır kımse degılım Gunumuzun yayımcılan çok daha gerçekçı ış bılen kı- şıler Kıtapların 1500-2000 basılabıldığı bır ortamdayayı- nevı yonetmek, ayakta kalabılmek, hele Beyoğlu'ndakı es- kı yapılan alıp onararak kokleşmeye çalışmak, bır yandan da kentın en kalabalık bolgelennde bırbırı ardına kıtabev- len açmak kolay mı? Boylesıne savaşımcı yayımcıların oyku dergısı konusu- na eğılmelennden çok değışık tasanlar beklenebılır Belkı anladınız, bır değıl, bırbınne hıç benzemeyen bır- kaç oyku dergısının bırden çıkmasını ozluyorum Aralarında, gorsel nıtelıklen, baskı teknığının ustunluk- lenyle yazın dunyasının sınırlannı aşan yazariann daha- çok sayıda ınsana tanıtılmasını, kıtaplann daha çok satıl- masını sağlayacak dergıler de herhalde olacaktır Bıtınrken bır de şunu belırtmek ıstıyorum Bana telefon eden gençlerden bın oykuculuğun kuçüm- sendığını, obur turlere, ornekse romana geçmek ıçın ba- samak gıbı kullanıldığını soyledı Ben buna bır kuçumseme dıye bakmaktan yana değı- lım. öykuculuk yazarlığın oğrenıldığı yerdır Kanımca ışe mutlaka kısa oykulerle başlamak gerekır Başka turlere geçmek sadece bır yeğlemedır, oykuyu kuçumseme dıye degerlendırılmemelı Karşıma, "Ben bır roman yazdım, okumanızı ıstıyorum" dıye gelen yazar adaylan oldu mu, "önce oykulennızı okumak ıstenm" dıyorum oykulen yok- sa, doğrudan romana gırmışlerse, onlara oyku yazmadan yazarlığı og/enmelennın çok guç oldugunu anlatmaya ça- lışıyorum Öykuculuk basamak fılan değıl yazarlığın 'sa- nat' kaynağıdır Başka anlatı turlerıne geçmek ıstemeyen- len gozden geçırırsenız hep sanatçılıkları ağır basan kışı- ler olduklarını gorursunuz Antalya Oda Orkestrası'na sınavla sanatçı alınacak • A>fKARA (4A) - Kultur Bakanhgı'na bağlı olarak kurulan Antalya Oda Orkestrası'na sınavla 11 keman dort vıyola, uç vıyolonsel ve ıkı kontrbas sanatçısı alınacak Kultur Bakanlığf ndan yapılan yazılı açıklamaya gore, sınava katılmak ısteyen adaylar, 19 ekım tanhıne kadar Güzel Sanatlar Genel Müdurluğü'ne başvurabılırler KBT'den özgün tiyatro kursu • KOC\ELl(AA)-Kocaeh Bölge Tıyatrosu (KBT), vetıijkınlere ve çocuklara yönehk özgün tiyatro kursu duzenledı 7-13 ve 18 yaş ustu olmak ûzere ıkı ayn kategonde gerçekleştınlecek olan kurslar, 5 kasım cumartesı gunu başlayacak ve 8 ay sürecek KBT Genel Sanat Yönetmenı Akçın, mımık, rol, hareket, sahne dıksıyon, halk danslan. doğaçlama ve genel tiyatro bılgılennın venleceğı kurslarda çocuklara ozguven duygusunu aşılamayı. estetık yaratım yeteneğını gelıştınp uyumlu fızıksel devınım. refleks gelışımı, perspektıf algılamalannı sağlamayı ve tıyatroya ılk adımı atmalannı kolaylaştırmayı hedefledıklennı bıldırdı • ANKARA_(ANKA) - Bır zamanlann unlu topluluklanndan Moden Folk Üçlusü'nun elemanlanndan muzısyen Dogan Canku da kendı şırketım kuran sanatçılar arasma katıldı Doğan Canku, eşı Ayşegul Canku ıle "Canku Muzık Yapım Ltd Ştı " adıyla bır şırket kurdu Sermayesı 50 mılyon lıra olan şırkette Doğan ve Ayşegül Canku, 25'er mılyon hralık pay aldı Şırketın, sözlu ve sozsûz mûzık eserlennın basım ve yayımı, bant. kaset, plak ve CD olarak hazırlanması ve çogaltıhnası konulannda faalıyet göstereceğı bıldınldı "sanat'a evet" mi? öyleyse; bugün kitap okuyun... Yıllık Abone Bedeli: 400.000 TL. Posta Ceki No: 655248 Banka Hesap No: T.lş Bankası Cihangir Şb : 197245 Hayriye Cad. 3/10 Galatasaray-istanbul Tel: (212) 243 35 33 - 293 72 77 Fax: (212) 252 94 14