Katalog

30 AĞUSTOS1993 PAZARTESİ CUMHURİYET SAYFA EKONOMI 11 DÜNYADAN KISA K1SA Murdoch kâr katladı • Ekonomi Servisi -Rupert M urdoch'un basın \c eğlencc imparatorluğu News Corporatıonyüzde84.5'lik bir karartışısağladı. Hemcn hemen tüm alanlardakı kuruluşlann karlannı yükseltmesi sonucunda imparatorluğun kasasında 652 milyon dolar (\ aklaşık 7 trilyon850milyar'TL) tutannda birpara birikiNcrdi. Murdoch'unen karlı kuruluşlannın başında ıse dünya çapmda sahıp olduğu çok sayıdaki gazete ile ABD'deki televizyon hisseleri geliyor. Amerikalılar artık töketemiyop • Ekonomi Servisi - Amerikan lüketicisınin tüketim eğilimindeki duraklama. dayanıklı tüketim mallan üretimini olumsuz etkiledi. Dayanıklı tüketim mallan sanayiınin önde gelen kuruluşian, yeni siparişleralmakta zorlandıklannı söylemekten geri kalmıyorlar. Haziran ve temmuz aylannda ortalama v üzde 4 dolayındaki düşüşler sonucunda. söz konusu sanay i son beş a\ın dördünü gerileyerek kapatmışoldu. Kapitalizme de bir türlü alışamayan Ruslar, Japon ihracatçılan çılgına çevirdi Ver votkayı, al 'mamut'u!• Sovyetler Birliği çöktüğünde, kendilerine dev ve aç bir pazar çıktığını düşünerek sevinen Batı'nın kapitalistleri. Rusya ile ticaret ilişkilerini geliştirme yanşına girdiler, ama Dimyat'a pirince giderken evdeki bulgurdan olma tehükesiy le yüz yüze kahnca neye uğradıklannı şaşırdılar. Ekonomi Servisi - Çok değil. birkaç yıl önce, Sovyetler Birli- ği çöktüğünde. Batı'nın kapıta- îist ülkelenni bir sevinç ve umut dalgası kaplamıştı. Dayanıklı ya da dayanıksız tüm tüketim mallanna "aç" bir "dev pazar" olarak tanımlanan SSCB. içsel sorun ve çelişkileri yüzünden ekonomik bunalıma gıren ka- pıtahst ülkeler içın bulunmaz bir olanak olarak niteleniyor- du. Ne var ki Rus pazannı kap- mak için birbirleriyle kıyasıya bir vanşa girişen kapitalist ül- keler. değil umduktannı bula- bilmek. bu pazardan nasıl ka- çıp kurtulabileceklcrini düşü- nür duruma gelmekie gerikme- diler. Sosyalist ekonomiyi 'ağır iş- lemek" ve "çağın gerisinde kal- mak"la suçlayan Batfnın kapi- talist ileri sanayi ülkeleri. sosya- lızm sonrası Rusyası'nın hızla liberalleşeceği konusunda iyim- serlık içindcydiler. Nc var ki döviz stoku bulunmayan, para- sı ruble uluslararası paralar karşısında sürcklı dcğer yitiren. enflasyonu dışa açılmaya koşut olarak hızla artan \e yoksulluk çeken Rusya. bu iyimserliği "ka- ramsarlığa' dönüştürmckte ge- cikmedi. Bu karamsarlığın son ilginç ömeğinı de Japon ihra- catçılan yaşıyorlar. Votkantn vatanı sayılan Rusya. çoğu imalat sektöründe olduğu gıbi. vokta üretiminde de sıkıntı\a düşüncc, çareyi ıthalatta buldu. fırsaiı kaçırmayan Japonlar da 600 lon Shochu marka Japon votkasını ihraç edip bedelinın ödenmesini beklemeye koyul- dular. Japonlann PJC firması. dolarian beklerken hıç um- madığı bir ödeme biçimi öneri- sıyle karşı karşıya kalıverdi. Ruslar, 600 ton votkanın bede- lını "mamut dışi, kemikleri ya da bütün durumdaki iskeletiy- le' ödeyebıleceklerini bildiri- yorlardı. Neye uğradıklannı şaşıran PJC yönetıcıleri "Mamut diş ya da kemikleri, uluslararası piya- salarda dolara çevrilemez ki" yanıtmı \ererek ıçınedüştükleri dertten kurtulmayı denediler. Oysa Ruslar. liberal ekono- miyi 'kendi bildiklerince' uygu- lamakta kararlıydı. Bu kez de "Ekonomimiz darboğazda. Dö- vizimiz yok. Gelin size şu votka- nın bedelini mezar taşı yapunı için biçilmiş kaftan olan kara granitle edeyeüm" önerisini gö- türdüler Japonlara. Japonlar uzun uzun inceleme yapıp da granitin kalitesinin, japon mezarlan standardının çok altında olduğuna karar ve- rince. tek çıkar yolu ikı ton ağır- lığındaki mamut diş ve kemık- lerini 'kabullenmekte" buldu- lar. Şımdi PJV yönetimi. sattı- klan 120 mılyon yen (yaklaşık 13 mılyar TL) tutanndaki vot- kaya karşılık ellerine geçen dış vc kemikleri hangj pazarda. hangi liberal ekonominin "hiz- metine' sunabileceklerini araştırmakla meşgul. Liberalleşme çabasına girişti- ğınden bu yana ithal ettiği mal ve hızmetlerin karşılığını petrol. doğalgaz. değerli maden ve taş- larla ödemesine alışılan Rusla- nn fıldişinin "ikamesi" olarak kullanılan, ancak son yıllarda pek de rağbet görmeyen mamut diş ve kemiklerinden sonra ne gibı bir "ödeme aracı' bulacak- lanmerakla beklenivor. ÇAPRAZKURLAR 1 1.6670 1.4999 117220 68570 58320 58295 18730 13505 80574 14700 1596.00 104.25 1.3215 7.2530 37507 ISMt 1E» Mt Sft ABDNIARI JUmMırtı AnstnljıNvı lııiMftaKrM HıMattn FnnzFmp MnftRırM jwy»w tntfnFnii (tatyaUrtU J*MTtf İMKllHrı NtrnvIrM UnkMaHtf 1.5090 IHMn 11395MM*1 14085MMn 1657858TL ' MERKEZ BANKASIKURLARI 28 AÖJSTOS I 998 CfeBİ lABDDoları 1 AlmanMarkı 1AvustralyaDoları 1 AvusturyaŞılını 1 Belçika Frangı 1 Danimarka Kronu IFinMarkkası 1 Fransı? Frangı 1 HollandaFlorini 11sveç Kronu 1 isvıçre Frangı 100ltalyanüretı 1 Japon Yeni 1 KanadaDoları 1 Norveç Kronu 1 Sterfın 1S Arabistan Riyalı DÖVİZ AUŞ 1174646 7046.47 7831.37 1002.09 331.82 1713.06 201414 201500 6271.47 1457.85 7990.79 735.99 112.68 8888.74 1619.53 17725.41 3131.80 SATIŞ 11770.00 ffBdfr JUJŞ 11734.71 706059] 703942 7847 06 1004.10 332.49 1716.49 2018.18 2019.04 6284.04 1460.77 8006.80 737.47 112.90 8906.41 1622.78 17760.93 3138.08 7713.90 1001.09 328.50 1695.93 1994.00 2012.99 6265.20 1443.27 7982.80 728.63 110.99 8755.41 1603.33 17707.68 3084.82 «T1Ş 1180531 7081.77 7870.60 1007.11 333.48 172164 2024.23 2025.10 6302.89 1465.15 8030.82 739.68 113.24 8933.27 1627.65 1781421 3147.49 Havyarda Hazar karteli LEFKOŞA (AA) - Hazar Denizine kıyısı üzere ileride yine bir araya gelecekler. İranlı olan ve havyar ihracatçısı Iran. Rusya. Azer- bir yetkili. "Eski SSCB çöktükten sonra hav- baycan, Kazakistan veTürkmenistan. havyar yar piyasasındaki krjmaşa ve yeni bağımsızlı- karteli oluşturmayı ka- TT klanna ka>uşan ülkelc- rarlaştırdılar # - / r V n î TTnp tivıci rin " P i > a s a l a r a **>' ve d ü " İran Haber Ajansı A ± d m T U e n m n e k l Y 1 S 1 şük kaliteli hanar sör- İRN An.n habenne göre o lan beş ülkenin balıkçılan ™1 ™-l ia .> >:a ':Ü>atl J arı J11 Hazar Denizi'ne kıvisı •• •• •• j ı • •• ı • "Hia duşiırdu dedı. ola^ btT beş ülkenin Onumiizdekl gunlerde H am yunVurtalan tuz- bahkçıhkla ilgili üst dü- havyar İhracat kotalanni lanmak suretıyle havyar zev yetkilileri Jran'ın Kp1irWnpV ıiyprphirarava e l d e e d i l e n m ersinbalı- Hazar Denizindeki öeiıriemekuzereDiraraya k l a n m n y ü z d e %-x H a - Bender Anzali liman gelecekler. zar Denizinde yaşıyor.kentinde vaptıklan toplantıda, hav\ar ihra- Ancak düzensiz avlanmanın vanı sırasınaive catlannı koordine etme hususunda anlaşma- tanm üretiminin vol açtığı kirlilik nedeniyle ya vardılar. Bu kartele üye ülkeler. her bir Hazar Denizi'ndeki mersinbalıklannın nüfu- üyenin havyar ihracat kotasını belirlemek suazalma tehlikesıyle karşı karşıya. Bir aletten birden fazla işlev mi bekliyorsunuz? Arçelilc Hand Blender tam sizin için. Çünkü, çok çeşirii kullanı- mıyia her yere ulaşır! İster kendi kabında kullanın, ister sürahide, hatta ocaktaki tencerede. Hareketlidir! İsterseniz haşlanmış sebzeleri doğrar, parçalar. Gere- kirse yemeği karıştırır, topaklanmasını önler. Bebek mamalarıni/ pöreleri, mayonezleri, beğendileri çabucak hazırlar. Çok kullanışlıdır! Gereksiz kap kirletmez. Pratiktir! Askısıyla duvara bağlanır, yer işgal etmeden yeni komutiarınızı bekler. Zamanı, size ve sevdiklerinize bırakır. ARÇELİK Ölçekli kabıyla, püreler, mayonezler, Ocak üslünde pifen yemeği bile çocuk mamalan çabucak hazır. kanftınr. ANKARAPAZAm Güncel Takılmak Yüzyılın büyük ekonomistlerinden Keynes'in "Uzun dönemde tümümüz ölmüş olacağız" gibisinden bir sözü vardır. Türkiye, Keynesçi ekonomi politikalarını izlemi- yor. Buna karşılık giderek yükselen bir eğilimle, güncel yaşıyor. Ekonomiden eğitime, siyasetten ulaştırmaya dek he- men her konuda bu anı kurtacmak tek ve vazgeçilmez amaç oluyor. Oysa, toplumsal gelecek açısından bugün ile sonrası arasında dengeli bir yol izlenmesi temel ilkedir. Günü kurtarma politikası izlendiğinde iki büyük yanlış kaçınılmaz olarak yapılıyor. Birincisi, uygulanacak politi- kaya ilişkin teknik hazırlıklar gerektiği biçimde yapılamı- yor. ikincisi de ilgili politika gerektoplumda, gerekse ilgi- lilerince, doğru ve yeterince tartışılamıyor. Tartışmalar bu nedenlerle bir kördövüşüne dönüyor. Tartışarak uzlaşmanın yerini hırçınlık ve kavgalar alı- yor. Son günlerin yükseköğretim ve PTT'nin telefon bölü- münün özelleştirilmesine ilişkin tartışmaları, bunun so- mut örnekleridir. • • • Ekonomik ve toplumsal konularda bugünü kurtarmanın gelecek günleri kurtarmaya yetmediği, tam tersine çok daha büyük olumsuzluklar ve sorunlar yarattığı, önemle vurgulanmalıdır. Bunun çok ilginç örnekleri azgelişmiş/ gelişmekte olan ekonomilerde her gün yaşanıyor. Bu ül- keler uluslararası sermayenin istekleri doğrultusunda, IMF'nin ameliyat masasınayatırılıyor. Ancak kusursuz bir ameliyat hastayı kurtarmaya yetmiyor. Yeniden ameliyat gerekiyor. Gerçekte, gelişmekte olan ülkeler, ne kendilerinin ne de kendilerine benzeyen öbür ülkelerin deneyimlerinden yeterince ders çıkarıyor. Meksika'nın ekonomik durumu- na ilişkin geçen hafta basına yansıyan haberler, bu konu- da ilginç bir örnektir. • • • Meksika, iki bin dolar dolayında kişi başına geliri ve yaklaşık bin dolar kışi başına dış borcuyla, Türkiyeye benzerlik gösteriyor. Ancak Meksika, dışa açılma ve buna bağlı olarak özel- leştirme politikasına daha hızlı girdi. Gümrük vergilerini azalttı, ortalama yüzde 9 dolayına indirdi. Ulusal gelirin yüzde 16'sı dolayında bulunan kamu açıklarını son beş yılda sıfırladı. Geçen yıl kamu kesimi fazla verdi. Kamu yatırımları son on yılda yarı yanya azaltıldı. Bu politikaların sonucu olarak, enflasyon 1987de yüz- de 160dolayından günümüzde yüzde 10'laradüşmüş bu- lunuyor. Alınan sonuç, IMF ve Dünya Bankası çevrelerinde, do- ğal olarak, alkışlanıyor. Yıllardır Meksika mucizesi, ben- zer ülkelere örnek gösteriliyor. Meksika hükümetinin, Şi- li'nin Chicago çocukları türünden çok yetenekli prensleri olduğu ve bu ülkenin dünyanm "en iyi ekonomi öğrenci- si" özelliği taşıdığı Vurgulanıyor. Bu kısa dönemli başarının temelinde iki direk vardır. önce, Meksika'da demokrasinin varlığı çok tartışmalıdır. Sonra da bu ülkede asgari ücret eğer 1975 = 100 alınırsa, günümüzde 40 dolayındadır. Alım gücünün yüzde 60'ını yitirmiştir. Meksika özelleştirmede de çok yol aldı. Aralık 1990'da telefon ortaklığının toplam 5.87 milyar dolara satılmasını kimi madenlerin ve bankaların satışı izledi. özelleştirme- den sağlanan para 16.4 milyar dolara ulaşıyor. Bu çok başarılı ülke, çok büyük bir kamu kaynağı yetersizliğiyle karşı karşıyadır. Meksika hükümeti en birincil altyapı yatı- rımlarını yapacak parasal kaynağı yaratamıyor. Meksika, telefon, otoyol, liman, havaalanı, enerji sant- rallan ve hapishane yapımı için yabancı özel sermayeye çağrı çıkarıyor. Özel sermaye bunları satın alacak, yapımı için parasal kaynak sağlayacak ve sonuçta kar edecektir. Öngörülen altyapı yatırımlarının her biri için milyarlar- ca dolar gerekiyor. Ancak özel sermaye, özellikle de ya- bancı özel sermaye çok çekingen davranıyor. örneğin, paralı yollardan alınan ücret ABD'de alınan ücretin beş katı dolayındadır. Yine de otoyol yatınmları sermayenin kârlı dönüşümünü sağlamıyor. Meksika'da yukarıda sıralanan alanlann özelleştiril- mesi bu sektörlere özel yatırım yapılmasını sağlamıyor. Özel yatırım çekiniyor. Ülkenin, ekonomik ve siyasal belirsizliğini öne sürerek, çok daha yüksek kar güvencesi istiyor. Daha ağır koşullar öne sürüyor. Böyle olunca da Meksika hükümeti kıvranıyor. Eskisine göre çok daha olumsuz koşullarda uluslararası bono pi- yasasınaçıkıyor. Meksika örneği devleti küçültmenin, doğal tekel konu- mundaki hizmetleri yabancı özel sermayeye satmanın olumsuz sonuçlarını sergiliyor. • • • Yalnızca günü kurtarmaya çalışmak azgelişmişliktir. Chicago çocuklarının eliyle de besleseniz özel sermaye daha çoğunu ister. En uygun özel-kamu dengesi kadar en uygun kısa ve uzun dönem dengesini tutturmak da ya- şamsaldır. Polly peck Kayyıma yolsuzluk soruşturması açıldı EDİPEMİLÖYMEN LONDR.4 - Polly Peck olayı- na kanşan kişilerin yasal so- rumluluklanru saptamak amaayla üç yıl önce atanan kayyım Christopher Morris hakkında. başka bir konuda yolsuzluk yaptığı ve kendisine çıkar sağladığı iddiasıyla so- ruşturma açıldı. Polly Peck kayyımı Morris'in kanştığı iddia edilen yolsuzluk ve usulsüzlüğün 1 milyon sterli- ni aştığı "İndependent on Sun- day" gazetesi tarafından öne sürüldü. Soruşturmayı, İngilte- re'de iş dünyasında büyük ağırlığı olan Yeminli Muhase- beciler Enstitüsü yürütüyor. Polly Peck'in diğer iki kayyımı. Yeminli Muhasebeci- ler Enstitüsü tarafından daha önce de soruşturmaya uğ- ramıştı. Polly Peck soruştur- ması sırasmda meslek ahlakına uymayan tutum ve davranışla- nndan ötürii sembolik niteliktc olmakla birlikte para cezası ve- rilmişti Polly Peck'le ilgili soruş- turmaya katılan bir başka gö- revliye de bir süredir işten el çektirilrniş durumda. İngıliz Vergi İdaresi müfettişlerinden Michael AUcock da yine başka bir olayda rüşvet aldığı iddi- asıyla ücretli izinli olarak görevden uzaklaştınlmış bulu- nuyor. Allcock. iki ay önce, Asil Nadir'in vergi işlerine ilişkin bil- gileri Londra Borsa'sına kural- lara aykın olarak aktarmakla suçlanmıştı. 4 mayıs günü Kuzey Kıbns'a kaçtıktan sonra basın- yayının ilgi odağı haline gelen Asil Na- dir hakkında ise arük İngiliz basınında haber çıkmıyor. An- cak Londra Ağır Ceza Mahke- mesi"ndeki duruşmasının 4 ekim pazartesi başlaması bekle- niyor. Öte yandan Asil Nadir'in ke- faletine imza atan eski eşi Avşe- gül Tecimer'in, kefalet rrüktan olan 500 bin sterlini ödemediği, bu nedenle hakkında 18 aya ka- dar hapis cezası verilebileceği ifade ediliyor. Ağır ceza mahke- mesi, 30 temmuzda kefıller Ku- zey Kıbnslı işadamı Ramadan Güney ve Ayşegül Tecimer'in kefaleti ödemelerini talep etmiş ve bunun için 28 gün süre tarumıştı. Süre geçen cumartesi günü doldu.