Katalog

t 17TEMMUZ1993CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA EKONOMI 11 Devletin satmakzordur • Özelleştirmenin ilk ve 'kıdemF patrönıarmdan Yaşar, PTT'nin özelleştirilmesinden endişeli ABDURRAHMAN YILDIRIM Özelleştirme programını en uzun süreyle yü- rüten bürokrat Süleyman Yaşar, PTT'nin T- sinin özelleştirilmesinde Türkıye'nın ulusal çı- karlannın korunması gerektığini söyledi. Tele- fonun satılmasının en azından 1.5 yıl alacağını belirten Süle>Tnan Yaşar. özelleştirmeye hemen Borsa'da işlem gören kamu hisselerinden başla- nabıleceğini ve buradan elde edilecek gelirle di- ğer KİTlerin satışa hazırlanabileceğini söyledi. 1986 yılından 1992 ortasına kadar özelleştir- meden sorumlu daıre başkanı ve Kamu Or- İaklığı İdaresı Başkan Yardımcısı olarak çalışan Süleyman Yasar ıle özelleştirmeyi ve PTT'nin satışını konuştuk. Yaşar'a sorulanmız ve yanıt- lan şöyle: -Hükümet özelleştinneye neden bu kadar önem reriyor? Yaşar: Türkiye ekonomisınin ikı temel sorunu var. Biri enflasyon, biri de gelir dağılımının ada- letsizliği. Bu iki sorun da kamu finansman açı- klanndan kaynaklanıyor. Açığın yüzde 40'ını da KİT borçlanma gereğı oluşturuyor. Dolayısıyla hem enflasyon hem de gelir da- gılımına çözüm bulmak için kamu kesimi borç- lanma gereği azaltılmalıdır. Eğer borçlanma ge- reğı yüzde 40 azaltılabılırse. kamu kesimi serma- ye pıyasası fonlannın yüzde 85-90"ı yerine yüzde 55'ini kullanacak. Bu durumda paranın fiyatı olan faiz düşebilecektir. Bu durum öze! müte- şebbisleri yatınma yöneltecek. hem istihdam artışı sağlanırken hem de enflasyonunun düşü- • LİNK BİLGİSAYAR Yöneylem Araşürması Endüstn Mühendisliği 15'inci Ulusal Kongresi'ne kaüldı. Toplanüya kamu ve özel sektörde çalışan üst düzey yöneticileri. sanayi ve hizmet sektörünün uygulayıcılan öğretim üyeleri katıldı. •ÖRMEİŞ, Karstadt'a yaptığı ıhracatın 25 milyon adeta ulaşmasını, gümüş tişört ihraç ederek kutladı. • ADİDAS. Le Coq Sportif ve Arena,>az kreasyonlannda yüzde 25 indirime başladı. • İSMAR, 68 „«, ._„„.„«.,' marketten oluşan İsmar marketler zindrine yenisıni ekledi. Yenibosna semtinde bın metre kare kapalı alana kurulan süpermarkette 3 binden fazla ürün çeşidi yer alıyor. • COMMER CIAL UNION 1993 yılının ilk l altı ayında prim üretiminı yüzde 209 arttırarak 170mılyar liraya ulaştırdı. • ETA BİLGİSA- YARJaksim Meydanfndaki Petrol Ofis'ten benzin alan m iıştenlere ücretsiz oto güneşliği dağıttı. INOBEL SANAYİİ, Çeşme'de yapılan eğitim semmerinde Snspand içeren Dispepnd ac±ı yerı sındırim düzenleyicı söspansjonlan doktor ve ecraalann hizmetine sundu. Yaşan Birincısi çalışanlara ve halka arz son derece önemlidir Çalışanlara satışla vönetime katılması ve endüstnyel demokrasinin sağlan- ması. toplumsal banş açısından da önemlidir. İkincısi halka arz Borsa"nın gelişmesi için de mutlaka gereklidır. Bunu yanında şırketin belli bir hisse oranında sahıp olarak v önetici çekirdek yatınmcıya ihtiyaç vardır. Blok satışlar yapıla- rak önemli şırketlerin geleceklen garanti altına alınmahdır. -Halka arzda ne\e dikkat etmeii? Yaşar: Halka arz mutlaka Borsa'da prim ya- pacak şekilde bır fiyatlama olmalı. Aksı taktirde küçük vatınmcılann katılımı engellenır.Bunu yapamadığınız taktirde sermaye piyasasının de- rinliğinı sağlayamazsınız Eğer Türkiye'de halkın katılımı sağlanırsa, KİT'leri satın alacak para da bulunur. -Şimdiye kadar özelleştirmeden sağlanan gelir ne kadardır? Ve başanlı bir özeUeştirmenin önün- deki engeller nelerdir? Yaşan 1991 sonuna kadarsağlanan özelleştir- sının daha sonra PTT işletmesıne dönüşmesi ve bunlann iç ıçe çalışması. bu bölümlerin gayri- menkul ve çalışma ortamlannın aynlması uzun bir süreç alacaktır Ve bu konuda da öncelikle 1924'teçıkanlan ve 1989'dan beri Meclis'te bek- leyen 406 sayılı Telgraf ve Telefon Kanunu'nu değiştiren tasannının vasallaştmlması gerekli- dır. Aynca PTT'nin uluslararası borsalarda sa- tılması yine uzun bir süreçtir. Bir hisse senedirun Londra veya Tokyo borsalanna kote ettirilmesi çok ciddi bır denetim işlemini gerektirir. PTT'- nin de bu anlamda denetlettınlmesı en azından bır yılı alır. -Telefon şirketi blok olarak satüabiür mi? Yaşar: O şekilde bir satış yanlış olabilir. Ön- celikle posta ve telefon şırketlerinın bırbirinden avnlması ve bütün dümada zarar eden posta şirketinin kendi ayaklan üzennde durmasını sağlayacak bır yönteme başvurmak gereklidir. Bunun içm kârlı olan telefon şirketinin en az yüzde 30'u posta şirketıne venlmelidır. Posta şır- gerek askeri gerekse ticari alanda uluslararası antlaşmalan vardır. Bu antlaşmalann nasıl yürütüleceği özelleştirme öncesinde kesinlikle karara bağlanmahdır. rülmesine katkıda bulunulacaktır. Bu nedenle KİT'lenn özelleştirilmesi Türkiye'de enflasyon ve gelir dağılımı adaletsizliğine bır çözümdür. -Özelleştirmenin istihdam boyuru nasıl çözü- lebilir? Yaşar: Şu anda KİT'lerde çalışan sayısı 542 bındır. Bu Türkiye"nin toplam istihdamının yüzde 2.9'unu oluşturuyor. KİT istihdamının da yaklaşık yüzde 50'si fazladır. Dolayısıyla yapıla- cak ılk ışlem özelleştırmede şu anda haar halde bulunun ve Borsa'da işlem gören Tüpraş, Petrol Ofisı. Petkim, THY ve Erdemir gibi şirket hisse- lerının yerli veya yabancı yatınmcıya satılarak elde edilecek gelirle kıdem tazminatlannın öden- mesi ve yeni istihdam alanlannın yaratılması ge- rekir. Bu şirketlerin satışından yaklaşık 20 tril- yon liralık bir gelir elde edilebilir. Tabii bunlann blok olarak satılması halinde fiyaı çok daha yüksek olur. Dolayısıvla özelleştirmede yapıla- cak ilk operasyon buradan elde edilecek gelirle rehabilitasyon aşamasının birinci etabı olan is- tihdam sorunu çözülebilır. İstihdam sorunu çözülmeye başladığında da diğer KİTler satışa haar hale gelecektir. Özel- leştirme gelirleri kendı ıçınde kullanılmalı. Aksı taktirde cari harcamaya dönüşürse KİTproble- mine çözüm bulmak mümkün olmayacakür. Ve özelleştirme, öncelikle devletin de para harca- masını gerektıren bır operasyondur. Bu parayı da ancak Borsa'dakı kamu şirketlerinin satı- şından elde edebilir. -ÖzeUeştirmede öncelikler neler obnalıdır? ŞİRKETLERDEN HABERLER alanlara yatınm yapmazlar. Telefonun özelleşti- rilmesinden sonra kalkınmakta olan bölgelere yatınmlann nasıl yapılacağı şarta bağlan- mahdır. Aynca şirket yönetiminde mutlaka devletin bır altın hıssesı bulunmalıdır. Devlet bu altın hisseyle kamu aleyhıne olabilecek şirket karar- lannı veto edebilmelidir. Kamu yaranna olacak şekilde böyle bir uygulamaya gıdilmesı zorunlu- dur. -Amaç para girişi sağlamaksa acaba PTTnin sattşı zorunlu mu? Başka bir kunıluş özelleştirile- mez mi? Başka bir förmül bulunamaz mı? Yaşar: Eğer, PTT'nin satışında devlet sadece gelir elde etmek istiyorsa. satışa alternatıf olarak gelir ortaklığı senetleri gündeme getirilebilir. Ama PTT'nin telefon kısmmın verdiği çok çeşit- li hizmetler vardır. Araç telefonundan video tekste kadar özel sektör daha değışık enstrii- manlar getirebilir. Eğer telekomünikasyon sisteminin moderni- zasyonu isteniyorsa çekirdek yatınmcı grubuna, yeni teknolojilerin Türkiye'de uygulanması bir zorunluluk olarak getirilmelidır. PTT'nin görevlerinden bin de Türkiye'de tele- vizyon ve radyo linkleri ve sıstemlerinin kurul- masıdır. Bunlann ne şekilde yapılacağının da yine özelleştirme öncesinden kararlaştınlması ve bunun satış sözleşmesine mutlaka konulması gereklidir. Stratejik açıdan acaba telefonun satışı sakın- calı değil mi? Yaşar: Dünyada telefonu özelleştiren ülkele- rin başında Ingiltere. Japonya, Şılı. Arjantin ve Süleyman \ aşar. o/clleştirnıenin 'mimarlanndan', ama gene de PTT konusunda kavgıian, çekin- celeri ve 'önerileri' >ar. Kolay değil, devletin 'kulağı' özelleşririlecek olan. Kıdemliyi bile korkutur. megeliri 1 miKar 350 milyon dolardır. 1992'de 230 milyon dolar civannda ve 1993'ün ilk 7 ayın- da da 120 milyon dolar olmak üzere toplam 1.7 mılyardolarlık özelleştirme gerçekleştinlmiştir. Özelleştirmenin önündekı en önemli engel ise sıyasi kararlıhğın yetennce oluşmaması ve geç- miş dönemde muhalefet partilerinın özelleştir- meyi mahkemelere götürmeleridir. Özelleşür- meyi yapacak siyasi ve bürokratik organlar bu nedenle korkmuştur diyorum. -Acaba hükümet özelİeştinneve neden PTT'nin T'si ile başlamak istivor? Yaşan PTT'nin telefon kısmı son derece karlı Herhalde telefon ıle posta ışlemlenni ayırmak ve telefon kısmını özelleştirerek büyük bir hasılat elde etme amacına yöneliktir. Yalnız hükümet önceliğini PTT'ye vererek sanki özelleştirmeye 1.5 yıl sonra başlamayı he- def almıştır. Çünkü PTTnin aynlması uzun bir operasyondur. 1840yılında kurulan posta idare- keti, buradan alacağı temettulerle Hazine'ye yük olmadan yaşaması sağlanabilir. Telefon şirketinin özelleştinlmesmde dikkat edilmesi gereken bir konu da özel bır tekele dö- nüşmesini engellemektir İngıltere'de telefon şir- keti özelleştırilirken devlete ait telefon hatlan 25 yıllığına özel bır şırkete kıralanraış. Ancak bu şirketin hisseleri satışa çıkanlmıştır. Telefon üc- retlennin fıyatlandınlmasında keyfı davranı- şlardan uzak tutmak üzere bır formülasyona gj- dilmiştir. Ve ancak tüketici fıyat endeksinin üç puan altında bir zam yapmasma izın verilmıştir. Öte yandan devlet hatlannı diğer telefon şir- ketlerinin kiralayarak hizmet vermesi de sağlan- mıştır. Rekabet ortamı yaraulmıştır. -Telefon şirketinin satışında dikkat edilecek başka konular tar mı? Yaşar: Bu konulann başında. gende kalan yö- relere telefon yatınmlannın ne şekilde yürütüle- ceğidir. Genellikle özel şirketler kârlı olmavan TT'nin görevlerinden biri de Türkiye'deTV ve radyo link ve sistemleri kurulmasıdır. Buyöntemin de özelleştirme öncesi kararlaştınlması ve satış sözleşmesine ' konulması zorunludur. Meksika gelıyor. Bu ülkelerin hiçbiri özelleştiri- len telefon şirketinin doğrudan kontrolünü ya- bancı sermayeye vermemışlerdir. Bu ülkelere bakarak Türkiye'de bu konuda ulusal çıkarlan- na dikkat etmek zorundadır. Türksat ve askeri santrallar konusunda İngil- tere örneğinde olduğu gibi. mülkiyetin ta- mamının devredilmemesı konusuna dikkat et- mek gerekıyor. Bu projeler amacına uygun hale gelinceye kadar devlet kontrolü devam ettirile- bilir. Veya altın hisse yoluyla hedeflenen amaç- lara varrnak mümkün olabilir. PTT'nin gerek -askeri gerekse ticari alanda uluslararası antlaşmalan vardır. Bu antlaşma- lann nasıl yürütüleceği özelleştirme öncesinde kesinlikle karara bağlanmahdır. Bu düzenle- meleri yapmadan telefon şirketinin özelleştiril- mesi mümkün değildir. Telefonu alacak yaünmcı bu yükümlülükleri yerine getirmek zo- rundadır. -Başanlı bir özelleştirme programı uygulamak için bugün ne >apılmaJtdır? Yaşar: Önce tüm özelleştırmeleri kavrayacak bir yasal düzenlemeye ihtiyaç var. Şimdiye ka- dar özelleştirme ugulalamalan ile ilgili sekiz adet kanun. kunun hükmünde karamame ve iki yo- netmelik çıkanldı. Ne varki bu kanun ve kanun hükmündeki kararnamelerin hepsi başka bir ya- sal düzenlemeyeyamanarak yapıldı. Bu nedenle dört başı mumur bir özelleştirme kanununa ihti- yaç vardır. Buna ilişkin yasa tasansı 1990 yılından bu yana KOİ'de beiclemektedir. IŞÇEMN EVRENINDEN ŞÜKRAN KETENCİ Bir Sendikacı TBMM Başkanvekılı Fehmı Işıklar'ın HEP davası ile bağ- lantılı mılletvekıllığınin duşurülmesi karannı ilk duyduğum an tepkım çok bireyseldı. Kendisınt şahsen de tanımrş olan arv nem ve babama "Eyvah, düşme karannın sonunda emekli maaşı hakkı da olmazsa, yine aç kaldılar" diye seslendim. Bırlikte. artık sendıkacılık şansı da kalmadığını, bu yaştan sonra yeni bır meslek ve geçım kaynağının kolay kolay bulu- namayacağına hayıflandık. " Geçmiş olsun" telefonunda bu kaygılarımı aktarınca çok guldü. "Bu sefer durum çok daha lyı. Emeklılik hakkım yanmı- yor. Evım de var. Eh geidığinızde nevalenizi de getirırseniz, geçinir giderız." sözleri ile şakayı sürdürdü. Fehmi Işıklar'ı sendıkacılık yaşamından çok uzun yıllardır tanırım Ûzel dostluk 12 Eylül sürecınde pekişti. Fehmi Işıklar, en ağır işkencelerden geçırılen kışılenn ba- şında geliyordu. DİSK Genel Sekreteri olmanın yanında, Ma- den-lş ve Kürt kökenlı olmak gibi ikı önemli suçu daha vardı. Üstelık yaşı, bedeni "işkenceye dayanabılme olçülerıne" uy- gun düşüyordu. Fehmi Işıklar'dan DISK'ın TKP ya da Kürtçü- lukle gızlı ılişkilennın ıtırafı beklenıyordu. Olmayan birşey ya- ratılamadı. Bır böbreğının çürumesinı de getıren ağır işkeo ce, cezaevı günlerının sona ermesınin ardmdan bu kez siya- sal yaşamda hızla sıvrildi Sendikacılıkta köşe dönmeyı, para kazanmayı becereme- yenler grubuna gırdığı için 12 Eylül sürecınde aılesı çok zor durumda kaldı Eşı, adaşım Şükran Işıklar bir küçük fabrika çalışanlanna her gün 25 kişılık yemek yaparak çocuklarının eğitimıne ara verdirmemeyi başardı Şımdi üçü de çok ba- şanlı, onur duyulacak bırer genç olarak toplum yaşamına katıldılar. Kosovalı bir muhacir ıle Urfalı arasındaki en güçlü ozel da- yanışma "acı bıber"le kurulur. Acıfı süt turşusunun karşılığı, tabıı ki çığ köfte ve Urfa'dan getirtilmış özel toz biber olur. El- bette sohbetlerde de konu sık sık ırkçılık ve ırklar sorununa gelir. Kosova'da doğmuş, ırklar sorununu çok sıcak yaşamış ve çözümü çok kültürlü bir toplumda goren, "ulusal bırlik" kavramına da bıraz saplantı ıle bağlı bın olarak, Işıklar'ı " Kürtçülük ve şovenizm" konularında, bazen de haksız, hep sorgulamışımdır. Herseferındedeşüpheciliğımden, önyargı- larımdan mahçup, halklarsorununun çözümünu kendim gibi yorumlayan bır insanla karşı karşıya olduğum sonucuna varmışımdır. ••• Guneydoğu'da çeşıtfı gezilerde karşılaştığım bir kısım fa- natik Kürt kokenlılerin HEP Baskanlığı donemınde dahı Feh- mi Işıklar'ı sevmediklerıne, "devlet yanlısı" olmakla suçla- Idıklanna, hatta kendi kavgaları adına "hain" ılan ettıklerıne tanık olmuşumdur. SHP'den kopup HEP Başkanlığına geçış öykusiınü, sadece kendısinden değil, DİSK Genel Başkanı Abdullah Baştürk'ten de ayrıntılı bircok kez dınledım Kopma, Baştürk'ün oncüluğünde, parti içınde, ozellıkle Denız Baykal ıle DISK'lılerm çatışmasından doğmuştu DISK'teki genel başkan-genel sekreter ılıskısı, HEP içınde, Baştürk'ün Yalo- va'da doğmuş bir Dağıstanlı, Işıklar'ın ıse Urfalı Kurt kökenli olması nedenıyle değışmiş, Işıklar HEP Genel Başkanı seçil- mışti Sonrasını bılıyorsupuz. Fehmi Işıklar SHP ileseçımleraşa- masında yapılan anlaşma çerçevesinde HEP'ten aynlıp SHP Diyarbakır Mılletvekılı olarak parlamentoya girdi Şımdi Fehmı Işıklar, TBMM'de Başkanvekilı ve Diyarbakır SHP Milletvekılı olarak, HEP Genel Başkanı ıken yaptığı ko- nuşmalardan, partının kapatılmasına da gerekçe yapılan "Kurtçüluk" suçlaması ıle mılletvekılliğınden düşürülüyor. ••• Düzene uymamış, oyunu kuralına gore oynamamış sendi- kacıların yaşamında çok fazla inış çıkışlar vardır. Işin ıçıne politika ve Kürt kökenli olma ve de Fehmı Işıklar'ın yapısında- ki öne çıkma eğilimi katılınca bu ıniş çıkışların fazlaca olması bıraz doğallaşıyor Yine de dunyada tarlada pamuk top- layıcılığından ısçi konfederasyonu genel sekreterlığineçıkan, idam ıstemıyle yargılanıp devletı yıkma suçlamasıdan mah- kum olan, ardından parlamentoya seçılebılen, Meclıs Baş- kanvekillığine kadar gelıp mılletvekıllığı duşurülen ve gunde- me yenıden ıdam ıstemı gelen ınsan orneğine kolay rastlana- maz. Olay, sendıkacılık kımlığı, Işıklar'ın kişılık yapısı, kaderi ile açıklanamaz. Ülkenın düzeni, yaşanan çelışkileri üzennde çok fazla düşünmeyı, cıddi cıddı kaygılanmayı gerekli kılar. Anayasa Mahkemesı'nın kararının gerekçesı 12 Eylül Ana- yasası'nın katı hükümlerı ya da başka ne olursa olsun, karar, yaşamın gerçeğine, sorunlara çozum arayışlarına ters düşü- yor. 12 Eylül gibi demokrası dışı dönemlerle, parlamenter dö- nemın uygulamaiarı arasındaki fark ortadan kalkıyor. En önemlisi ve kaygı duyulması gereken yanı da ırkçıların, ayrılıkçıların, PKK'nın ekmeğine yağ süruyor. Türkiye yollarında 1.000.000 Km Derhal teslım şası sati$lanmız, çtft kariı ve bırbuçuk lcotfı luks hp otobus uretimımız surmektedtr AA o t o r t ı k e t m e d e n . . . Avrupanın en büyük şası üreticisı DAF BUS firmasının ürettiği SBR 3000 şasileri üzerine, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın "İmalat Yeferlilik Belgesi" ile inşa edilmekfe olan çift kaflı DAF'lar, 3 yılda bir milyon kilometre yol katettiler Ve hıç mofor açmadılar... Bu e k o n o m i k güçten siz d e y a r a r l a n ı n . DAF BUS SBR 3000 OTOBÜS SASİSİ SATIN ALMA NEDENLESİNİZ : • Turkıye çıft katlı otobus pazartnın 1 numcrası • Turkıye kosüüarıno uyumu konıîbnmtj ustun pefformansı • Mo'of ac^o^on en az bır mıiyon kdometre • Yakıl tuketımınde sup«r ekonomı • Yerlı yabancı Ker turlu kasa uyguloyabılme ozetiığı • Ei genıj baga| kapasıtesıne sahıp çıft katlı» Tufkıye genelınde 24 soat sureklı servts ve bol /edek parça • Bofonkay m 200 000 Km ^eyo 1 yil yedek porça ve servıs garonttsı DAF BUS Bpronkaıj DAF BUS TüAıy Ggnel Tanfisilcisi M e r k t z &c'3atoı Bjlvar N o 8 1 Sesıkras İSTANBUt Tel ( l | 2 5 9 1? I I Fax ( l | 2 6 1 3 6 6 t Fobriln : Cendeıe Yo j N o 2 i Koğ thanelSTANBUl Tel l | 2 2 1 4 9 d Fo» 1 1 ) 2 2 1 4 0 4 5 SERVlSUItİMİZ .BOüONKAY MERKEZ : Cerdere Voı* No ' 4 Kağılhane-ISTANBU Tel MI 2 2 1 9 2 4 9 2 2 2 28 68 Fox M I 2 2 \ dO 45 SERDA* OTOMOTtV : Bıdık Sanayı S^esc 2 Codde N o 11 I / A B C Buv-jkcel^ece-ISTANBUl Tel [ 1 6 7 5 8 0 1 6 7 5 ' 8 C3 Gece lel ı 1 2 5 7 İ 7 57 PETflC DAF SEBVİSİ : Besev<er Kuçuk Sonoyı Sıles. 2 Blot N o 4 1 4 2 4 3 Butıa Tel 2 4 1 4 1 3 0 0 4 4 1 2 ° 9 6 Gece Tel ' 2 4 ] 4 t 3 9 8 2 Çağr. Tel ı ' 3 3 | 5 6 3 4 0 7 A r H A N N A K L İ W .- ı5B6 Sotak N o « 8 Bayroll IZMIR Tei |f ' I 35 0 7 2 6 Gece fel (5 11 3 9 6 0 C I GÜC$EN OTOMOTİV : Sarayı S lesı A 1 Bbk N o 3 M6RSİN Tel |74| 3 4 C4 7 8 Gec-Tel | 7 4 ) 2 4 - l ? 2 2