Katalog

SAYFA CUMHURIYET 2 8HAZIRAN1993SALI Dağcılann avadanlığını ödünç alan amatör - profesyonel mağaracılar yeraltının harikalannı keşfediyor gınryaşıyorHaber Merkezi - Dagulann <\\d- danhğını odunç alan mağaracılar vcrallı hank ılarını kcşledrvor Yervuzunun hcr hır nokia^ının hantalara dokulduğu ve fotografla- nnın çjkıldığı gunumu/de daha oncc varlığı hıL bılınmc\en bırycr- de vurumek ınsanda manılmazduv- gular u\andıran bırdeneMiıı Mağaraulık u/un bır sure ılgı gormev cn % c \ anlış algılanan bır uğ- ra^ nıtdığındeuiı ^ncak ıçınde hu- lunduğumu/ doncmın sonsuz bu- luşlar vc venılıkler doncmı olmasi. mağaracılığın da dunya çapında bır aitın çağ yaşamasına yol açtı Nevv Me\ıeo'dakı Lechuguılla Mağa- rası'nın dennlıklenne ıştc bu do- nemde ınıldı 1914'ten ben mağara yore hdlkının gubre olarak satüğı yarasa dışkılannı topladıklan yer olarak bılınmekteydı Kasvetlı bır yamacın eteğjnde >er alan mağannın gınşı kaktus. yuka ve mağaracılann baş dcrdı dıkenlı "lechuguılla"'larla kaplanmış dar bır kondordan oluşuyor Budargı- rışın 27 m altında bır laş yığını ardı- na gızlenmış bır geçıt bulunuy or Bu gorunumu ıle mağara ""kuçuk vc bır bakıma ınsanı düş kınkhğına uğratacakmı^" ızlenımı venyor Oy- sa kı mağaracılıkla addıbır bıçımde ılgılenenlerın hedefı ba lur "'el değ- memış gccıtlcr" Mağaralann bulunduğu yerlerdeki yöre halkı mağaralara altm yumurtlayan tavuk gözüyle bakıyorlar. Taş ve molozlann arasından su- reklı gelen hava akımı mağaranın buyuk olduğunun bır gostergesı Bu nedenle mağaracılar 1970'lerdenbe- n Lcchuguılla'yla yakından ılgılen- mış Hava akımının yoğun olduğu çok sayıda oyuk olduğundan, ma- ğara kazıldığında geçit veımemesı, olu bır noktada kahnma^ı ve tum çabalann boşa gıtmesı ışten bıle de- ğıldı Ancak 1986"da Rıck Bndjes ve ekıbı geçıdı aşma>ı başararak ola- ğanustu guzelhkte oyuk vc geçıtkr ke^tettı Sonunda denn ve urkutucu bır yanğa geldı Bu yanğın gızlenne varmak ıse nsklı ve uzun bır yolcu- luğu gerektınyordu Dort kışıden oluşan ekıp mağaranın ılk etabı olan Boulder Şelalen'ne ulaştı Ma- ğaranın can damarı sayılan bu nok- tamn aşılması. taşlann temızlenme- sını gerektıren son derece tehlıkelı bır sureç olmakla bırlıkte tum gızle- nn aydınlığa çıkacağı bır deneyım nıtelığındevdı Lechuguılla n\n dennlıklenne doğru yol aldıkça. adları da gorun- tulen kadar gızemlı nokıalardan ge- çıldı Lıbertv Bell (Ozgurluk Çanı). Boulder Falıs (Kayalar Çağlayanı). Glacıcr Bay (Buzul Koyu). Great Whıte VVay' (Llu Beyaz Yol) Deep Secrets (Denn Gızler). The Fortress of Chaos (Kaos Kalesı) vb Sonun- da dar bır yanğın olduğu The Rıft'e vanldı Bu nokladan oıeye geçebıl- Sea Room boylcsı bır nokla Ozenle urmanılan dık bır yann ardından ansızın karşınıza kalsıt tabakalar- dan oluşmuş konı bıçımınde tepe- cıklerle dolu bembey az bır alan çıkı- yor Beyaz Noel Ağacı Odası adı ven- len alan. mağaranın henuz ulaşı- lamayan uzantılanna geçıt venyor Bırçok mağaranın kasvetlı gorumu- nune karşın. Lachuguılla olağanus- tu guzellıkte bezenrruş Yol boy unca uzun donemlı bır oluşumdan geçmış karbonlar. yabansı ımgelen çağnştı- ran helezonı sarkıt ve dıkıücr, soluk kesen bır ıncehklc tavandan sarkan her bın yaklaşık 5 m uzunluğunda "soda kamışlan". alçı laşından s>aç telı gıbı dağılan ıncccık ıplıkler, ma- ğara mcısı adı venlen puruzsuzçakıl taşlan. pullanmış knstalden, kıra- ğıyla örtuluçalılıklan andıran ağlar. yıne alçı taşından çıçekler ve şam- danlar ve daha onlarca maden olu- şumlan çevreye buyuleyıcı bır hava venyor Mağaralar genellikle ınsanlarda bır huzursuzluk varatarak hasret ve şiddeti çağınştınrlar. mek ıçın 27 m lık bır duvann tı- rmanılması gerekıyordu Bu nokta mağaranın gızlenne açılacak kapının anahtannı oluşturuyordu Sonunda tırmanma yenne. duvara ıhşık koca bır kaya parçası buyuk bır cabayla yana kaydınhp duvar aşıldı Mağaranın ıçınde îsi oldukça yuksek olduğundan, gıy sı olarak T- shırt.eskıbluejeanlervehafıfbotlar yeğlenıvor Avnca dızhk. dırsekhk ve eldıvenlcr koruma açısından ya- rarlı Her mağaracının ışıklı bır başhğı ve yedek aydınlatma gereçle- nvar Bunun dışında su. yıyecek ve kımı leknık donanım da mağaracı- lann zorunlu yukünu oluşturuyor Lachuguılla'da yol almak. tır- manma. oyuklann ıçınden geçme. emekleme ve kayma gıbı eylemlen gerektırdığınden son derece zorlu bır uğraş Sık sık aşılması olanaksu gıbı gorunen olu noktalar mağaravi daha da buyulu kılıyor. İşte Deep agaranm içinde ısı oldukça yüksek olduğundan giysi olarak T-shirt, bluejeanlar ve hafıf botlar tercih ediliyor. Mağaralar genellikle ınsanlarda bır huzursuzluk yaratır Yunansoy- ' lencelennden bılındığ) gıbı dağlar. Zeus ve esın penlennın yuvası olup ınsana daha yakın ve sevecendır Oysa kı ycraltındakı mağaralar hasret ve şıddetı çağnştıran. olu ruhlan dehşete duşuren Kerberos'- un vaşadığı gızemlı yerlerdır Lec- huguılla vı gezerken ınsanın ıçını kaplayan valnızlık ve yabancılayna duygusu, mağaranın sessızhğıyle kanşınca baş dondurucu bır urkun- tuyedonuşuyor Lechuguılla sonsuz karmaşık bır labırent Geçılen yerler kırmızı bantla ımlenerek donuş ıçın hazı- rianıy or Yıne de bu labırentın ıçın- de insanın yolunu yıtırmesı olası Mağaralarda boyut. güzellıkten once gelen bır kav ram Bır mağara- nın buyukluğunu saptamada en onemh olçut dennlık Gunumuzde bılınen en denn mağara. en yuksek noktası ıle tabanı arasındakı uzaklık 1 5 km olan, Fransa'dakı Reseau Jean Bernard Buna karşılık yeryu- zundekı en genij mağara Ken- tucky'dekı Mammonth Flınt Bır mağaranın araştınlması. bıreysel çabadan çok. bır ekıp çalışmasını gerektınyor Deneyımlımağaraalar meslekta^lanyla ışbırhğıne gıderek verdıklen aydınlatıcı bılgjlerle, yenı buluşlann elde edılmesını kolay- laştınyor Dunyanın en ıyı yonetılen ve en " gelışmış," mağarası sayılan Carls- bad'ı zıyareteden bırmağaracı.ehn- de olmadan, mağaranın yabansı ha- \asını soluyamayan. Mradan bır zı- yaretçının nelen kaçırdığını aklı- ndan geçınyor Mağaralara inmek yerine dağa çıkmak isteyenler için öptleı NATIONAL GEOGRAPHIC Bir mağaranın araştınlması birevsel çabadan çok bir ekip çalı- şmasını gerekririvor. Dağa çıkmadan dağcılar, dennvn su toplamasına. kasveeklem ağnlanna ve ıshale karşı kendılennı korumahdır \raştırma Appalaş dağlanndavuruyuşeçıkan 180 denek uzennde y a bır anda y a bırkaç ay lık bır sure ya da bırkaç y ıllık bır bure ıçın uy gulandı Deneklenn °O 80'ındençoğunda v olculuk sırasında herhangı bır turde ağn ya da ha^iahk gözlendı Enyaygınykâyetlennbaşındakas ve eklem agnlan eelıyordu Deneklenn ° o 10"u ust solunum y olu enfekMyonu. ° o7'sı ıse ay aklannın su toplamasından yakındı DağcılannyaklaşıkyanM sağlıksal nedenlerden oturu en az bır gun yuru\uşe ara v ermek zorundakaldı Dağcılıkta kamplannkurulmasnetoplanmabi sırasında y aralanmalar ve çeşıtlı rahatsızlıklann bab gostermesı kaçınılmaz Gerek profesyonel gerekse amator olan bu doğa tutkunlannın ^oz konusu olumsuzluklan engelle- yebılmelennın en etkın yolu bazı ^eylerden kaçınmak Dağa çıkmadan once en ıyı hazırlık yuruyuş <\yncay olculuk onceMve y olculuk sıra^ında tırmanma oncesı her babah y apılacak beden hareketlen de kaslann gevşemesıne vardımcı olacaktır Su toplanmalannı onlemek ıçın avaklann. sureklı bakımdan geçmesıgerekıyor Ayaktabır rahatsızlık sezılır sezılmez bot ve çoraplarçıkartılarakayağınbakımı saglanmalıdır Arabtırma bırçok dağcının sadece kay natılmış y a da kımyasal sureçlerden geçınlmış su ıçmelenne karşın ıshal olduklannı bıldınyor Ellenn gerektığı bıçımde yıkanamamabinın buna neden olabıleceğı ılen suruluyor Raporu hazırlayanlar uzun mesafelı ya da gunubırlık dağa çıkmada dağalara y ol gosteıecek bır ılkyardım kılav uzu sundular Buna goredağalannyanlannda bulundurmalan gereken malzeme ^unlanıçenyor • Dendekı kızanklık \ e lekeler ıçın antıbıyotık ve kortızonlu kremler. • Gaz bezı, atletlere ozgu bant ve bandajlar. • 'Yapay gozyaşfenyığı. • \y ak ıçın bır tur keçe taban. • DenvedudaklarıçınlSSPF guneşten koruvucu. • Tylenol turunden aspınn dışında bırağnkesıcı. • Soğuk algınhklannakarşı bır dekontestan tb*1 ^c\u ijork ei Rusya nın en onemlı sıvasal ve sı- n»ı kenılcnnden bın olan Yekate- mburg da borsa sımsarlığı y apan \ktor Nakhımovıtch Ternyak. 8 F.lul 1992 gunu arabaMna ateşedı- 1 ı.k olduruldu Komi.ni/mdcn ^ nra da y aş,amın surcbıldığını kınıtlamaya çalışan burokratlı- l> un gınjimcılığe aulan bır grubun ij csıolan Ternvak. altıay ıçınde bu V;nue saldınya uğravan dorduncu . -.ı Vk^lcğc garsonlukUı ba^lavan 1 rnvak -.tinradan devlct ı^letmesı lüıgındckı bır grtp lokantanın \nicaı.ılığınc atandı Sovyct vonctı- rı sırasınd ı bu l»onum karaborst. çıkarlar elde etme açısindan olduk- ça elvenşlı sayılıy ordu Son ıkı yıldır ozel gjnşımm ba^laüldığı ulkede Ternvak. başanlı bır borsa ve sıgor- tacılık şırkctı zıncın oluşturdu Eu- ro--\sıatıc şirketındekı ba^ansi ona Londra Maden Borsası nda bır yer kazandırdı Bu arada kentc vaptığı vardımlarla bırsaygınlık kazandı Ölumundcn bırkaç hatta oncc kente ılk kredı kartı sıstemını gctırc- ceğınıaçıklamıştı Orlada henuz bır suç zanhsı ol- mudığı haldc, polıs. cınayetın maf- ya' orgutlennce ışlendığıne ınanı- yor Cınayct gerckçcsı olarak da Ternvak ın maîvarlığı vc konltc soz sahıbı olması ılen suruluvor Cınayct, Uıçok kı-;inın gozu onundc ışlcndığı haldc sılahlı kışı ıle K.araborsa piyasası ülkede hırsızlık ve yolsuzluğu beslediği gibi Sovyet tüketicisinin gereksinmelerine de hizmet vermiş. ılgılı olarak hıç kımse tanıklık etmek ıslemedı Ternyak'ın oldurulmesı ıçın kıralık katıl tutanlar korkacak hıçbır şeylerı olmadığını bılıyor- lardı Yekalcnnburglular vaşamla- rında ılk kcz. ^ıddctın salt kapıtalıst ulkclere ozgu bır >cv olmadığını aynmsadılar Gcçcn yıl ıçınde kcnt- le. araba ve çocuk kaçırma olavlan patlamalar. ateş açmalar yoğun bır bıçımde yaşandı Yaşananlar <\me- nkan gangster fılmlennı aratmaya- cak nıtelıkteydı Suç orgutlennın artan gucu. Ural Dağlan'ndakı bu ufak kentın uretıcı çehresını değıştırdı 1986 yılmda, Polıtburo"ya taşınmadan once. Bo- ns Ycltsın burada partı başkanı ola- rak 10 yıl geçırmistı Bu donemde kent Sovvet asken-sanayı komp- lcksının merkezi olduğundan sikı bır denetım akındaydı 1991 ha- zıranındaılkkezdemokratıkvollar- la başa geçen \ eltsm, ıkı ay sonrakı darbe gınşımınde bu kentın dışında bır yere sığındı Darbenın ba- şarısızlığı. ozgurluk yolunda atılan ılk adım sayılıy ordu Kentın ycrcl gazetelennden bınnın muhabın olan Tamara Lomakına ""Ancak sonradan ulkemızdc tutsak olduğu- muz gerçeğıyle yuz yuzc geldık" dı- yor Lomakına"nın. geçen hazıran uğradığı saldın sonucu. bedcnının b\r yanı telce uğramı^ bır sure tek gozugormeduyusunuyıtırmış Ga- zetesınde polısın ya da otontelenn bıldıklen dışında hıçbır şcv vavı- mlanmadığmı ılen suren Lomakı- na. kentte denetımın matya elınde bulunduğunu belırtıyor 1991 sonlannda Sovyetler Bırlı- ğı'ndekı çozulmenın ardından kent- le suç oranı behrgın bır bıçımde arttı Içışlen Bakanlığı verdıgı ra- porda. 1992'nın ılk yedı ayı ıçınde "cıddı boyutta. bır mılvonun ustün- dc suç ışlcndığı nı, geçen yıl ulke ıçın- de an az 2600 farkh suç orgutu sap- tandığını bıldınyor Bunlann çoğu kuçuk soyguncu çeteler olmakla bırlıkte, yaklaşık 300 tanesı buyük sendıkalardan oluşuyor "Mafya"' sozcuğu. polıs-devletın gudumlu guvencesınden onaya çıkan ve şım- dı hıçbır kural gozetmeksızın dav ra- nan bır toplumu ıçınc alan gcnış kapsamlı bır anlam taşıyor Rusya'daki komünizm sonrası suçlulann taşkın davramşlan yasalann >öirümesini gözeten görevlileri kaygıya düşürüyor Nedenkapitalizmvemafya iş demektir? Eczanelerde yaz îatili İZMİR(\Nk\)-Izmırde evıaııelerdeyaz tatih—— •— uygulaması başladı Serbest eczacılann buy uk bolumunun ısteğı uzenne 3 Bolge Izmır Eczacılar Odası Yonetım Kurulu nun aldığı kararuyannca ağustosayı sonuna kadar İzmır merkezındekı bın eczane cumartesı v e pazar gunlcn açılmayacak. sadece nobetçı eczaneîer açık tutulacak İzmır Eczaalar Odası Başkanı Levent Kamacık tatıl gunlennde sadece nobetçı eczanelenn çalışacağını behrterek. •"Hızmetın aksamaması ıçın nobetçı eczane ^ayısı bolgelenn ozellığınegoreduzenlendı' dedı Eczanelenn nobethanç haftada 69 saat açık olduğunu bıldıren Kamaak. bu y uzden gerek eczacının. gerekse vardımcı personelın kendısine ayıracakzamanlannın kalmadığını belırıu Kamacık. yaz ay lannda sağlık kurumlannın ve serbest hekım muayenehanelenrun çoğunun kapalı olduğunu hatırlatarak, hafta tatılınde nobetçı eczane uygulamasının Istanbul, Adana. Isparta gıbı kentlerde de surduğune dıkkat çektı Isıtıhnca eltnas olan molekül WASHINGTON(\A)- ABD"nın Pennsylvanıa Ünıversıtesrnden bırgrup araştırmacı. fınndaduşuk sıcaklıkta ısıtıldığı zaman sanay ıde kullanılan turden elmasa donuşen bır tur molekul gehştırdı Scıence dergısınde yer alan habere gore kımv ager Patnca Bıanconı başkanlığındakı ekıp. elmasa donu^cn y enı bır sınıl" molekulu gelıştırerek. komur temelıne dav alı polımer molekullen kullandı Bıanconı. bu yenı sinıfpolımer molekullen 21b ve 420 dereceler arasında ısıttıklan zaman atomlan arasındakı bağın koptuğunu v e komur alomlannın clmastakı knstal y apıv ı oluşturduğunu bıldırdı. Şımdıye kadar gerçekleştınlen y apay elmas, ancak y uksek ısıda oluştunılabılıyorve ozellıkle perdahlama ışlemlennde kullanılıyordu Patncıa Bıanconı komur atomundan oluşan polımerden elde etmeyı başardıklan yeru tur elmasın elektronık ay gıtlarda da kullanılabı- leceğını behrtıv or I Göğüs kansei'ine karşı aşı • VTİNA(AA)- Av ustralya"da bır grup bılım adamının uzun çalışmalan sonucu keşfettıklen bır aşı sayesınde goğus kansennın buyuk olçude onlenebıleceğı bıldınldı Atına Haber Aıansı nın (AN \) habenne gore Melbourn Unıversıtesı'nden bılım adamlannın 4 yıl surcn çalışmalan sonucu keşfettıklen aşı. \vustralya dakı kadınlarda denenmeye başlandı Sonuçlar ıse bır y ıl ıçınde bellı olacak Araştırmalan yapan grubun Başkanı Dr Jane Fox. soz konusu aşının goğus kansenne karşı "mucızc' sayılabılecek oranda olumlu sonuçlar vereceğıne ınandığını soyedı Doktor Fox. "20 yuzvılınbaşından ben goğus kansennı onleyıcı bır aşının bulunabılmesı ıçın araşıırmalaryapılıyor Şımdı hedefe ılk kez bu denh yaklaştık"dedı Hava kivütiginde veıinrin düştnesi • KON\\(AA)- Havadakı kukurtdıoksıt oranının yukselmesının. meyA e ağaçlannda uzun surelıvenmduşuşuneyol açtığı bıldınldı Selçuk LnıverbitesıZıraat Fakultesı oğretım üyeîenndenProf Dr Kemal Gur. hava kırlılığının bıtkıler uzennde olumsuz etkıler y arattığını behrterek. \A muhabınne şu açıklamavıyaptı "Hav adakı kukurtdıol> sit. meyv e ağaçlannda o yılın urununu dırekt olarak etkılemese dahı bır sonrakı y ılın genç surgunlennın gelışımı uzennde olumsuz etkı yapar v e uzun surelı bır \enm kaybınayol açar '" Meyv e ağaçlannda besİenme şeklının onemh olduğunu kaydeden Prof Dr Gur fızvolojık elkılerle çıçek gozlennın sayısının azaldığını ve bunun da vcnm kav bına neden olduğunu ışaret ettı Prof Dr Gur,asıt yağmurlan olarak atmosferdekı kukurtdıoksıtın onnan ve tanm alanlannı etkılcdığını sozlenneekledı