Katalog

SAYFA CUMHURİYET 18MAYIS1993SAU Meclis başkanlığı, başbakanlık ve koalisyon tartışmalannm ardmdan gündeme yine radyolar gelecek Yayınve müzikendüstrisi,yasabeldiyorMagazin/TV Servisi - Özel radyo istasyonlannın hiçbir düzenlemeye tabi olmadan. müzik eserlerini ya- yınlaması, kaset yapımcılannı kısa bır dönem için zarara uğrattı. An- cak, Radyo-Televizyon Sahipleri ve Yayıncılan Demeği. kuruluşundan itibaren, konuya bir düzenleme geti- rilmesi ve radyo-TV istasyonlannın telif sahiplerinin haklannı ödemesi içinçabaharcadı. Bu doğrultuda ilk telif haklan an- laşması. MESAM'la yapıldı. MÜ- YAP'la da anlaşma zemini haarlan- mışken. radyolann mart ayı sonun- da kapatılması üzerine, imza töreni ertelendi. Bugün. bazı yapımcılann. radyo- lann kapatılmasından duyduklan sevinç, aslında ortama uygundur. Eğer radyolar açık olsaydı ve belirli kurallara uyularak eserin yaratıala- nna haklan ödense ve müzikleri yayınlansaydı. bundan müzik dün- yası yararlanacaktı. En başta. eski- den olduğu gibi. tek hit parça üzeri- ne kurulan albümler yenne, pro- düksiyona daha çok yatınm yapıla- rak kasetlerin daha çok hit içermesi sağlanacaktı. Görünen o ki, kliplennı yayınlat- mak ıçin televızyonlara başvuran yapımalar. yenı müzik yapıtlannın tanıtımı için. radyonun venmli ola- cağına inanmıyorlar. Oysa. "Em- moğlu"nun, bu tür müzikten hoş- E.ğer radyolar açık olsaydı ve kurallara uyularak eserin yaratıcılanna haklan ödense ve müzikleri yayınlansaydı, bundan müzik dünyası yararlanacaktı. lanmayanlann bıle dıline dolanma- sında radyolann çok büyük rolü ol- duğunu. parçanın. profesyonel ya da amatör sürücüler tarafından çok dinlenmesınden anlayabiliyoruz. Aeaba radyolar bu ve benzeri par- çalara. özellıkle hıtap ettikleri sürii- cü kitlesine ulaşma saatlennde yer vermeselerdi, yalnızca televizyon ekranlannda yer almakla ve yalnız- ca üç dakika sürdükleri için yakala- ma olasılığı çok zayıf olduğundan. satışlan bu denli büyük rakamlara ulaşabilir miydi? Radyolar ve müzik endüstrisi. tüm çağdaş ülkelerde kardeş gibidir. Dayanışma içindedirler ve karşıda- kinin yarannın. kendilerine de yarar şağlayacağının bilind içindedirler. Örneğin ABD hükümeti, ülkedeki radyo istasyonlannı kapatırsa, hiç kuşkunuz olmasın. ilk ve en büyük tepki, müzik endüstrisinden gele- cektir. Clkeyi yönetenler de bunu çok iyi bıldiğınden. böyle bir konu- yu. bırakınız uygulamayı, düşüne- mezler bile. Bugün Türkiye'nin gündeminde TBMM başkanhğı seçimi. iktidar partisine kimin başkan olacağı. do- layısıyla. yeni hükümete kimin baş- kanbk edeceğı, koalisyon ortaklığı- nın süriip sürmeyeceğı gibı konular vardır. Radyo-TV yasasının ihmal edilmesinde, kuşkusuz bunlann da rolü olmuştur. Ancak. birkaç gün sonra, özellikJe radyolar. yeniden gündemin ilk maddesine yerleşecek- tir. Radyolar yeniden açıldığında da. kurallara saygıh radyocular ve mü- zik endüstrisinin kurallara saygıh üyeleri, kuşkusuz dayanışmarun ge- rekliliğini göz önünde bulundura- rak davranacaklardır. Kısacası, radyo ve televizyonlar, sağlam temeller üzerine oturduktan sonra. y ay ıncılar da. endüstridler de daha sağlıkb ilişkı içine girecekler- dir. Ozelradyolarsustu, kasetçalarlar şenlendi SEVİM ERTEMUR Özel radyolann. 15 mart genelge- siyle kapatılması kaset üretıcılen ile satıcılanna yaradı. Uzun bir süredir beklemede olan sanatcılar art arda yeni kasetlenni piyasaya çıkartı- rken, kaset satışlan da arttı. Türkiye genelinde 700'ün üzerin- de özel radyonun hiçbir yasaya tabi olmadan faaliyete başlamalanyla kaset piyasasında satışlann sıfır noktasına indiğıni ve birçok pera- kendecinin iflas ettiğini belirten MÜYAP Başkaru Burhan Gence- bay, "Eğer, radyolar kapatı- lmasıydı, yapıma birçok arka- daşımız da bu işi bırakmayı düşünü- yordu"dedi. Yeni piyasaya sürülen Orhan Gencebay ile Sibel Can'ın ortak ka- seti "'Hayat Devam Ediyor"un bır haftada yaklaşık 600 bın sattığına dikkat çeken MÜYAP Başkanı, "Radyolar açık olsaydı, bu kaset bir haftada ancak 100-150 bin satardı ki, o da iki süper isim olduğu ıçin" diye konuştu. Unkapanı'nda faaliyet gösteren kaset yapımcılan da, özellikle yerli sanatçılann kasetlerinin satışlannda artış olmasından memnunlar. Bir yandan tanınmış sanatçılarla. bir yandan da yeni seslerle hazırladı- klan kasetleri piyasaya süren kaset AfoÜYAP Başkanı Burhan Gencebay, "Eğer, radyolar kapatılmasıydı, yapımcı birçok arkadaşımız bu işi bırakmayı düşünüyordu." İsmail Uzelli de, yabancı sanatçı- lann kasetlerindekı satışın radyo- lann yayını sırasında düşmediğıne dikkat çekerek, radyolann kapatı- lmalanndan sonra da bu piyasada değişiklik olmadığını belirtiyor. Yabana sanatçılann kasetlennin müşterisinin her zaman olduğunu ifade eden İsmail Uzelb, "Bu. kültür ve ekonomik seviyeye bağlı bir olay. Eğer bir insanın kültür seviyesi yük- sekse, bir müziği dinledığinde be- ğeniyorsa, hiçbir şeyden etkilenmi- yor, gidip kaset ahyor" diyor. Çocuk şarkılanndan, Batı müzi- ğine kadar çeşitb kasetler yaptı- klannı ve geniş bir yelpazeye hitap ettiklerini söyleyen Uzelh, bu ne- denle kendilerirun özel radyolardan pek etkilenmediğini ifade ediyor. Özel radyolann kapanması müzikseverleri kasetçilere yönekti. İsmail Uzelli üreticileri, radyolann açılmasına ya- sal düzenlemeler yapıldıktan sonra izin verilmesini istediler. Yaşar Plakçılık Müdürü Ahmet İskenderoğlu, özel radyolann ka- patılmasından sonra özellikle Ana- dolu'da satışlannın yüzde 80"e varan oranlarda arttığını belirtiyor. "Hiç- bir ücret ödemeden ve izin almadan bızım kasetlerimizdeki parçalan alıp çaldıklan için özel radyolann ka- patılmasını destekliyorum" dıyen iskenderoğlu, özel radyolar yüzün- den kaset piyasasındaki birçok in- sanın. mağdur olduğunu ileri sürü- yor. Özel radvolara karşı olmadığını ifade eden iskenderoğlu, "Ancak, izne tabi olarak kurulsunlar. " diye konuşuyor. Tanınmış sanatçılann kasetlerinin her dönem sattığmı vurgulayan Raks Kasetcilik Satış Müdürü Aşkın Berkman. Anadolu'daki özel radyolann o civardaki amatör çalı- şmalan bile yayınlaması nedeniyle, satışlan çok etkilediğini söylüyor. Berkman. radyolann kapatılmasıy- la özellikle \nudolu'da kaset satış- lannın arttığını doğruluyor. Pop Müzik satış sorumlusu Aydın Gürkan, yerli müzik kasetleri ya- panlann satışlannın arttığını, ancak Batı müziği üzerine çahşan firma- lann satışlannda bır değişiklik ol- madığını söylüyor. Uzelli Kaset Sanayii'nin sahıbi Burhan Gencebay Özel radyolann yayın yaptığı dö- nemde. bu radyolara reklam vere- rek piyasaya çıkardıklan kasetlerin tanıtımını yaptıklannı bildiren İsmail Uzelli, bunun da satışlannın düşmemesinde etkili olduğunu söy- lüyor. Radyolann gerekli kurallara uy- madıklan için kapaüldığını ileri sü- ren Uzelli, "Halkın herhangi bir masraf yapmadan. istediği müziği. dilediğince dinlediği için bu kapat- ma karanna tepki göstermesı doğal. Ancak, haksız bir yayın söz konu- suydu. Telif ücreti yok Bızım yaptığımız kasctlerdeki parçalan, onlar hiçbir telif ücreti ödemeden alıp yayınlıyorlardf" diye konuşuyor. Üzellı. "Biz bir şeyler üretirsek onlar da ayakta kalır" di- yor ve sözlenni şöyle sürdürüyor. "Stüdyonun saatı en az 500-600 bin lıra. Bir kaset ıçin ortalama 100 saat çalışmak lazım. Kısaca bır ka- setin yapımı için bestecısınden sa- natçısına, sesçisinden yapımcısına onlarca insan emek venyor ve kase- dine göre en az 50-100 milyon har- canıyor. Özel radyolar isc 300-400 mılyona bir istasyon kurup \ e sadece satıcıy a parasını ödeyıp aldıklan kaseti çalı- yorlar. Bu kaset yapımcılanna saygı- sızlıktır Biz üretmezsek nereden alıp çalacaklar? Bu nedenle radyolar düny a standartlanndaki yasalar çer- çevesinde kurulmalılar ki, ne biz ne de onlar incinsin." Uzelli, yeni bir kaset yayınlandı- ktan sonra 15 gün radyolann yayı- nlamaması gerektiğini belirterek. "Bu kasetteki parçalann en fazla günde bır veya iki kez yayınlanmalı. Ve kasetin yapımalanna telif hakkı verilmelı" görüşünü savunuyor. standart MÜYAP Başkanı Burhan Gen- cebay ise radyolann kapatılmasıyla kaset piyasasında büyük bir hare- ketlilik başladığını, bu hareketliliğin önümüzdekı günlerde daha da art- masını beklediklerinı söylüyor. "Sa- bah çıkardığımız kaseti öğleden son- ra radyolar yayınlayınca öyle zarar veriyorlardı ki" dıyen MÜYAP Başkanı. radyolann kapatılması sı- rasında yapılan "Demokrasinin sesi kısıldı" şekhndekı yorumlan "çifte standart" olarak nitehyor. Bir bak- kal dükkanının bile belediyeden, vergi dairesınden izin alarak kurul- duğuna dikkat çeken Gencebay. radyolann ise yasal kurulmadığını. yasalar çerçevesınde çabşmadığını vurguluyor. Radyolann, kaset yapımalannın yüz milyonlar harcayarak hazırladı- klan kasetlerdeki parçalan hiçbir te- hf ücreti ödemeden alıp. haksız yayın yapüklannı ve kendilerini mağdur ettiklerini de vurgulayan MUYAP Başkanı, bu konuda yasal sınırlama getirilmesini istıyor. Yaşar Plakçılık Müdürü:Hiçbir ücret ödemeden, izinsiz bizim kasetlerimizdeki parçalan alıp çaldıklan için özel radyolann kapatılmasını destekliyorum. Radyolann yayınına. yasayla izin verilmesini ve yasal düzenlemede kaset yapımcılannın mağdur edil- mesinin özellikle önlenmesi gerekti- ğini belirten Burhan Gencebay, bu konuda şunlan söyledi: "İlerde radyolar da zarar görecek- ti. Çünkü yenı kasetler yapılamaz hale geliyordu. Hangi yapıma sat- mayan kaseti yapa:? Biz yapmazsak onlar radyolan- nda ne çalacaklardı? Bu nedenle ke- smlikle bu konularda yasal düzenle- meler getirilmeli. kasetcilerin mağ- duriyeti önleruneli. Hiçbir yayın or- ganı başkasının haklannı gasp eder- cesine kullanamaz. kullanma- malıdır. " İzin almadan kasetlerindeki par- çalan çaldıklan için özel radyolar hakkında birçok kez mahkemelere başvurduklannı bildiren MÜYAP Başkanı, ancak aradan aylar geçme- sine rağmen hiçbir başvurulanndan netice alamadıklannı belirtiyor. Başkan Gencebay, yasal düzenle- menin yanı sıra kasetcilerin hak- lannın İcorunması için mahkemele- rin işler hale getirilmesi gerektiğini de söylüyor. Burhan Gencebay. radyoculann "Muhatap bulamadık ki. yoksa biz telif ödemeye hazınz" sözlerinı de tepkiyle karşılıyor: "Nasıl bulamaz- lar? ' Satıcıdan aldıklan kasetin üzerin- de yapıma firmalann ısimleri, ad- resleri ve telefonlan var.BBC, Lord- ra'dan bizi arayıp, buluyor da. onlar mı bulamıyor? BBC. 1990 yılında, arabesk müzikle ilgili bir yayın hazı- rlarken, Londra'dan bizi arayıp Or- han Gencebay'ın ıkı şarkısını p-ı j - ramda yayınlayabilmek için izı;. s- lemiş ve telif ücetini bankaya \..tı- nnak için banka hesap numaraM is- temişti. Bu. haklara saygıdır. Çünkü, dünyada bu böyle. An-?. bizde hiçbir izin almadan kur 1 radyolar, kendı tican menfa > için başk; 1 ' nnın haklannı ciğrt o- rek yayın pıyorlardı " 56 y aşındaki kimya profesörü Joseph Nagyvan için "şariatanın biri" diyenler de var. Nagyvary'ye göre ürettikleri Stradivarius'la özdeş 2. keman olmak ayıp değjlHaber Merkezi - Joseph Nagy- vary, Macaristan doğumlu 56 yaşı- nda bir kimya profesörü. Nagy- van,'. Amerika'da keman yapımı ile uğraşıyor. Geleneksel keman özelliklerinden son derece uzakla- şan Nagyvary. 1800'den beri üreti- len çalgılar içinde sadece kendi ürettiklerinin Stradivanus'a özdeş nitelikte sayılabileceğini savunu- yor. İki yüzyıldır kemanlann uy- gun olmayan ağaç ve vemikten yapıldığıra karatlayabilecek verile- re sahip olduğunu belirten Nag- yvary. yaylı çalgı meraklılannı öf- kelendirdi. Yüzyıllardır keman uzmanlan. çalgı yapımında ün salmış Cremo- na Okulu'nun gizini tartışmakta. 16. yüzyılın ortalannda Andrea Amati tarafından kurulan okul. Antonio Stradivari ve Giuseppe Guarneri "del Gesu" tarafından yetkınleştırildi. Kullandıklan ağaan. verniğin. dolgu maddesinın özelliği neydi? Ne kalınlıktaydı? Hiç kimse bu sorulann yanıtını tam olarak bılmiyor, ancak öğren- mek için akla gelebilecek hiçbir tür deneyımden kaçınmıyordu. İşte Nagy\ary böyle devreye gjrdi. ilk Kagyvary ilk yaptığı kemanlarda sulandınlmış idrara batınlmış ağaç kullandı. yaptığı kemanlarda sulandınlmış id- rara batınlmış ağaç kullanmayı de- neyen Nagyvary. sonradan yeni bır yöntemle ağaan sertleşmesi ıçin. ka- rides kabuklannı potasyum hidrok- sit eriyiğinde kaynatarak elde ettiği "kitin"ı sürmeyi denedi. Nagyvary'- nin yöntemlerini öteki keman uz- manlan hayretle karşılıyor. Ancak kullandığı çağdaş, bilimsel donarum yardımıyla. günümüz kemanlanyla 18. yy kemanlan arasında köklü farkhüklar saptadı. Örneğin, eski kemanlann ahşabındaki gözenekle- rin daha fazla olduğunu ve olağa- nüstü yüksek düzeyde sodyum içerdiğini ortaya çıkardı. Bu bulgu- lardan yola çıkan Nagyvary, Cre- monalı uzmanlann keman yapımı için kullanacaklan aeacı tuzlu ne- hır suyuna yatırarak. geçen süre içinde gözeneklerin açılıp, ağaan daha hafıf. rezonanslı (seselimli) ve geçirgen olmasını sağladığı ku- ramını geliştirdi. Araşürmalanmn ışığında Nagy- vary kendine özgü yöntem ve for- müller geliştirdi. Ancak birçok ke- man virtüözünün değerli Strad ve Guarnen'sını gönül rahatlığıyla teslim edebileceği kişilerden biri olan Rene Morel. •"Nagyvary'nin değindiği konulann küni akla yatkın. Ancak sürekli yeni fikirler üretip gerçekçi olmaktan uzak sav- lar öne sürüyor. Keman tutkusun- dan vazgeçip bilim adamı gibi dav- ranmab" diyor. Kusursuz bir ke- man ıçin kimi malzemenin önemi- ne. kimıyse akustik ve yapıya önem veriyor. Akustik mühendisi Nor- man Pickering 40 yılı aşkın bir süre- dır Southhampton"dakı ses labora- tuvannda yaylı çalgılann titreşim düzeneğini araştınyor. Nagyvary için. "Şarlatanın biri" diyor. Pop müzik sanatçısı Levent Yüksel: Kaset başanlıysa radyo etkisiz olur Haber Merkezi- Levent Yüksel. adeta on parmağında on marifet var dedirten bir sanatçı. Her tür müzik aletıni çalıyor, mü;"k yapıyor ve şar- kı söylüyor. O da - ı Sertab Erener ve Aşkın Nur Yenu gibi Sezen Ak- su'nun müzik p > ..sasına kazan- dırdığı bir sanatçı Levent Yüksel'- ın. çoği' Sezen A«c?j'nun sözlerini yazdır irçalard 'uşan ve Tem- •-a M < Üreti: Ş. tarafından -ıyas sürüler. . kasedi "Med .r _enç müV '. cverlerin beğe- nısini kazanarak, 150 bın sattı. Rad- yolar açık olsaydı, yine satar mıydı? Tartışılır... "Evet" diyor genç sanat- çı ve devam ediyor: "Özel radyolar kaset saüşlanru etkiliyor. Ancak, önemli olan kasedin başansı. Eğer, kaset haşanlı olursa, radyolann hıç- bir e;v si olmaz." Özel radyolann açılmasını i^udiğinı belirten Levent Yüksel. "Anıa, korsan yayın yap- masınlar. Kanuni olarak açılsinlar. Hcrşeyin bır bedeli var. Bunu öde- nıcliler" dıvor. Amenka'da bir ka- setm piyasaya çıkmasından iki ay önce. kasette yer alacak olan hit par- çanın bir alt parçasının özel radyo- larda yayınına başlandığına dikkat çeken Yüksel. "Böylece reklamı ya- pılan kaset çıktıktan sonra da hit parça araya spot konarak bir ay ça- hnıyor ve sonra iki ay hiç çahnmı- yor. Bu sürede kaset satacağı kadar satıyor. Bu karşılıkh centilmenlik anlaşması olmuş oluyor. Türkiye'de de yasal düzenlemeler yapılmah" di- ye konuşuyor. Özel radyolara izin verilsinama.. Haber Merkezi - Özel radyo lann kesinlikle açılması gerektiği görüşünde birleşen kaset yapımalan ve sanatcılar, "Fakat. işporta tezgahı açıhr gibi açılmalanna izin verilme- meli" diyorlar ve şunlan söylüyorlar: .Özel radyolarla ilgili olarak sürekli bir takım siyasi nedenler ve frekans karmaşasının devletin güvenliğini etkilediği gündeme getiriliyor. Bunlarmutlaka doğru tespitlerdir. Ancak, özel radyolar bizim ürettiklerimizi diledikleri gibı yayımlamamalıdırlar. Bakanlıktan izin Biz bir kaset üretirken, Kültür Bakanbğı'ndan izin abyoruz, çalışmalanmız denetleniyor. Radyolar da izne tabi olmah ve çabşmalan denetlenmeli. .Mutlaka yasal izinle açılmalanna müsaade edilmeL Özel radyolann olduğu hiçbir ülkede başkalannın haklannı gasp edercesine yayın ya- pılmasına izin verilmiyor, verilmemeli de. Türkiye'deki özel radyolar yüzde 90 müzik yayını yapıyor ve bizim yaptığımız müziği çalıyor. Bizim ürettigimiz kasetlerdeki eserleri. tebf ve mekanik haklannı ödeyerek çalsınlar. Örneğin, piyasaya yeni çıkan ya da çıkacak olan kasetin birhafta 10 gün tanıtımını yapabilirler. Sonra bir süre bu kaseti çalmazlar, kaset sattığı kadar satar. Daha sonra ise ızın alarak ve yapılacak karşılıkb anlaşmaya göreçalabılirler. Böylece, onlar yasal bir yayın yaptığı gibi kaset piyasasında bulunan 500 bin insanın mağduriyeti de önlenmiş olur. Hapis cezası var .Asbnda. mevcut 5846 sayıb Fikir ve Sanat Eserleri Yasası'nın 71,72 ve 73. maddesinde, "Hak sahibinin yazıh izni olmadan bır eseri temsil veya teşhir eden. radyo vs. vasıtasıyla yayan kimseler" hakkında hapis ve para cezası getirilmişbulunuyor. Ancak, bu yasa maddeleri uygulan- mıyor. Özel radyo istasyonlannın buna uymalan sağlanmab. Bu maddelere işlerlik kazandınlmalı. Yasak, Gencebay ve Can'a yaradı Haber Merkezi-Özel radyolann kapatılmasından sonra Orhan Gencebay'ın, Sibel Can'la ortak hazırlayıp piyasaya sürdüğü "Hayat Devam Ediyor" adb kaseti bir haftada, 50 bini AJmanya'da olmak üzere yaklaşık 600 bin sattı. Özel radyolann yayınının sürdüğü dönemde. 1-2 yıl içinde müziği bırakmayı, sadece "hobi" olarak sürdürmeyi düşünen Gencebay. şimdi ise ikinci kasetini piyasaya cıkarabilmek ıçin hazırlık yapıyor. "Hayat Devam Ediyor" adlı kaseti bir haftada saüş rekonı kıran Orhan Gencebay. sorulanmızı yanıtladı. -Özel radyolar kaset piyasasını ve sanatçılan nasıl etkılemişti? -Özel radyolar kaset piyasasıru felç etti. Tüm satışlan adeta sıfıraindirdi. -Özel radyolann kapatılması kaset piyasasını nasıl etkiledi? -Tabii ki. dinleyiciyi, kaset abasını harekete geçirmiş ve kaset alımlan artrruştır. Örneğin benim kasetimin tirajı, özel radyolar açık olsaydı da, satardı muhakkak ama bu kadar kısa sürede. bu rakama ulaşmazdı. Zaten, radyolar açık olsaydı. ben kaseti piyasayaçıkarmazdım. 133. madde değişmeli -Sizce, ne tür bir düzenleme yapılarak özel radyolann yaynnına izin verilineli? -Özel radyolar çağın gereğj olarak kesinlikle açürnahdır. 133. maddenin kalkması. değişmesi lazım. Fakat, özel radyolann yapacağı yayının biçimi ve izin meselesi söz konusu. Özel radyolar, bizim iznimiz olmadan bizim üretımimizi yayımlayarnaz. Telif haklan ve bunun yanı sıra bir esenn halka ulaşünl- masından doğan mekanik haklarsöz konusudur. Bir kasetin yapımı için yüzlerce milyona varan harcamalar yapıhyor. Özel radyolar bizden izin alacaklar, anlaşma yoluna gidecekler ve müştereken vereceğımiz kararlar doğruluısunda > .-ty ın yapacaklar. Bunun başkayolu yok.