Katalog

SAYFA CUMHURİYET 7MART1993PAZAR PAZAR KONUKLARI Leyla Tavşanoğlu'nunsorularuuyamtlayan3ünlü 'atçı', Arapathavnndevletluualıaindayetiştiıilmesini eleştiıdiler Gedik: Bizdeki Arap atlan 'İngiliz kırması'- Türkive'de yetiştirilen Arap atlarının dış dünyada fi| hiçbir değeri olmadığısöyleni- yor. Hatta merkezi Mısır'da olan Dünya Arap Atı Birügi'- nin (\VAHO) de bizim Arap atlarını tanı- madıklan belirtilivor. Sizce Türkiye'de neden hala Arap atı yetiştirilmesinde ısrar ediliyor? GEDİK - WAHO'nun bızım atlan kabul ettiğinı farz edelim. Varsayalım ki. bunlann hepsi Arap atıdır. safkan- dır. "siz süte su kanştırmamışsınız. çok iyi yapmışsınız" dedi. Ne olacak? WA- HO hepsini kabul etsın. Üçyüz kısra- ğımız, 500-600 atımız. Sanki dünyaya satılabilecekmiş gibi bır hava var... Sa- Devlet de ne yapmış? Bu at daha hızlı koşuyor, bunu aygır yapayım. demiş. Aygır yaptığı at aslında yarım kan. Ondan sonra, biz dünyanın en hızlı Arap atlannı yetiştiriyoruz.iddiasındayız. Bizim.atlar hızlı.ama niye hızlı? İngiliz kanı kanştığı için. tıldığı zaman ne olacak? Maliyetiyle satışı arasındaki fark ne olacak? Bunu bulmak ıçin bcnçe şuraya bak- mak Ia7im. Fransa vc İnepltere dün- yanın en eskiden beri gelişmiş atçılık ül- keleri. Bu ülkeler neden Arap atı yetişti- rip de 300 bin - 500 bin dolara satmıyor- lar? Niye atçılık endüstrisı lamamen saf- kan İngiliz atlan üzerine kurulmuş? Fransız programına baktım. Toplam 28 tane Arap atı yanşı var. Ama bu ülkede toplam 7 bin yanş yapılıyor. Bunlardan sadece üç tanesi safkan Arap atlanna ait. 25 tanesi dc yanm kanlara ait. Fransızlar bunlara "Anglo-Arab" adını veriyor. Yani İngiliz kanı kanşmış Arap atlan demek. - Dış Glkelerde Arap atı yanşı yapılıyor mu? GEDİK - Arkadaşlar anlatıyor. bizler dedinlivoruz. Diyorlar ki:"ABD"yegk- tik. Arap atı yanşt gördük." Biz zaten. Yozkışan Arap atıırkı Tarım Bakanlığı 'na ait devlet haralannda, Atatürk 'ün emriyle Cumhuriyet 'in ilk yıllannda İngiliz atıyetiştiritirken daha sonraki aynı bakanhk îçindeki bazıyetkitilerin devlet haralannda Arap atıyetijürilmesini özendirmeleri Türkiye Jokey Kulühü 'nde huzursuzluklara neden olııyor. Birçok at yetiştiricisi, devlet haralannda hiçbir ekonomik değeri, içte ve dışta hiçbir pazarı bulunmaıhğı söyledikleri Arap atlarının devlet haralanndayetiştirilmesinin nedenini anlayamadıklannı ifade edivorlar. Lstelik bu atların safkan adı altındayanmkan Arap atlan olduğunu, bu şekilde Arap atı ırkının dayozlaştırıldığım beh'rtiyorlar. Türkiye 'nin uluslararası anlasmalarda imzası olmasına karşın, dünyacayasak olan atlara suni tohumlama işlenünin de devlet haralannda hala uygulandığı suçlamasınıgetiriyorlar. Konuyla ilgiü olarak Türkiye Jokey Kulübü 'nden at yetiştiricileri ve bir ay önce kulüp başkanhğıgörevinden aynlan Orhan Özsoy 'ungörüşlerine başvurduk. Tarım Bak anhğı yetkilisi olarak, Jokey Kulübü'nde Yüksek Konüserler Kurulu Başkanı olan İsmail Bilir ise sorularınuzt yanıtlamayı reddetti. 'Arap atı yanşı yok" demiyoruz ki Şov olarak var. birdeğişiklik olarak var. bir rcnk olarak var. Ama mılyarlarca do- lann döndüğü bir endüstri içinde o ka- dar küçük bir payı \ ar ki. Türkiye'de niye Arap aü yanşı yapı- hyor? 1.400 metre yanşta bir Arap atı bir İngiliz atının tam 200 metre arka- sından gelir. Biz İngiliz atından 200 met- re geride kalan bir ata ülkenin yaratüğı, bugün dıyelim kı 120 milyar lirahk ikra- miye. bu, at endüstrisine aktanlan bir kaynaktır. Bu kaynağın yansı öbür ta- rafa gidiyor. Baktık, bu yıl devlet 5.5 milyar lirahk at satmış. 7-8 milyar lira da cebinden koymuş. At sayısına göre mutlaka zarar etmesi lazım. Burada devlet hemcepten para veriyor. hem de yaratılan kaynağın yansını bu yanş atı olmayan atlara yatınyor. Benim iddiam şu: Bugün Tür- kiye'de yanşçıhk tarihi yazılsa yanm kan tarihi yaalacaktır. Başka yolu yok cünkü. Süte devamlı su kanştınlmış. Ben Arap atına biraz İngiliz kanı kanştırayım. öbüriinü geçeyım. mantığı. Devlet de ne yapmış? Bu at daha hızlı koşuyor. bunu aygır yapayım. demiş. Aygır yaptığı at aslında yanm kan. Yanm kanı almış. öbür yanm kana çekmiş. Ondan sonra. biz dünyanın en hızlı Arap at- lannı yetiştiriyoruz. iddiasındayız. Tür- kiye'de koşan Arap atlannm yaptığı de- receler, dışardaki gariban safkan Arap atlannın yaptığı derecelerden daha iyi- dir. Evct. bizim atlar daha hızlı koşu- yorlar. Ama niye daha hızlı koşuyorlar? ingiliz kanı kanştığı için. Arap atının özelliği hızlı koşması değil. Aranan özel- likleri belli. Güzelliğı. kafasını tutuşu. kuyruğunu tutuşu. Onun meraklılan var. Ama bunu da çok abartmamak ge- rek. Yurt- dışına bin tane Arap atı sa- tanm diye hayale kapılmamak lazım. - Atçıİık eridüstrisindc bunun yeri ne- dir, peki? GEDİK-Her yıl varattığımız 120 mil- >ann yansını neden o atlara ödeyelim? Ben de Arap atını seviyorum. Hiçbir düşmanlığım yok. Yalnız Türkiye bu yapısıyla dünyada alay konusudur. Dı- yapılan ata pedigri verilemez ve bu at yanşlarda koşamaz." Bu anlaşmaya uyarsak Türkiye'de ne olacak? Buradaki atlann çoğunun pe- digrisi olmaması ve koşulara katıl- maması gerek. Ama diyorsanız ki. biz bu anlaşmayı dinlemiyoruz. adama o zaman, imzalama, derler. Hem imzala. hem de bu anlaşmanın tersini kendi kontrolünde yap. o zaman hiç kimse ŞERAFETTİN GEDİK 1940 Eşme fişak) doğumlu. İ.V.Hukuk Fakültesi'nde okurken sinemaya ilgiduydu. Senaryoyazarhğı, oyunculuk verejisörlük yaptı. Daha sonrareklamfilmciliğine ilgi duydu. 1977'deghtiği Hollyn-ood'da 1.5 yıl kahhktan sonra Paris 'egeçti. Burada atçıhkla uğraşan eşiyle tanıştı. Daha sonra Türkiye 'ye dönüp kendiharasını kurdu. Safkan Ingih'z Atı Yetiştiricileri ve Sahipieri Derneği Yönetim Kurulu üyesi. şarda diyorlar ki: O kadar az atlan var ki Arap atlanyla bile yanş yapıyorlar. Ben bir Türk olarak bu tür sözlere mu- hatap olmak istemiyorum. Böyle aşağj- lanmak hoşuma gıtmiyor. Uluslararası bir anlaşmaya imza atıyorsunuz. Dıyor- sunuz ki: ""Biz suni tohumlama yapma- yacağız." Bu imzayı atanlar Türkiye Cumhuriyeti Tanm Bakanlığı temsilci- leri. Üstclik bu suni tohumlama Tanm Bakanlığı'nın yönetımindeki haralarda yapılıyor. Ya bu anlaşmaya. biz inek yetiştirir gibi at yetiştirinz. suni tohumlama da yapanz. bu anlaşmayı da kabul etmi- yonız. bıçıminde şerh koyardık. Bu an- laşmada dıyor kı: "Suni tohumlama seni ciddiye almaz. adam yerine koy- maz. Diyorlar ki: Türkıye doğuda bir ülkedir. Imzalar da atıyor, şunu da ya- pıyor. bunu da yapıyor, ama sözünde durmuyor. Dolayısıyla ciddiye alınması mümkün değil. Bu Arap atı mesclesi dünyada yıllardır sürüyor. Suudi Ara- bistan yanm kanlarla başedemedıği için Arap atlarıyla yanşı yasakladı. Arap emirlikleri de başedemediler. yasakladı- lar. Mısır'da yanşı yasak. Kaynağı. çıktığı ülkediyor ki: Havır. ben bunlarla yanşı kabul etmiyorum. Yunanıstan yı- llarca önce, bunları kaldırmak ıçin beş yıllık bir program yapıyor. Ama Türki- ye'de bir grup hala Arap atında ısrar ediyor. Şöyle anlatayım. Çapı belli, gör- güsü belli birisi, bir- kaç ülke görmüş. geliyor bunlan işletiyor. Diyor ki: "Biz dünyanın en iyi Arap atlannı yetiştiri- yoruz." Bir de başka bir şeye bak- mak lazım. Dünyanın hangi ülkesinde devlet at yetiştiri- yor? Devlet süt üretiyor. Ama sütün ıçine su katamı- yor. Katarsa piyasada satamaz. Burada ise sütün içine su kanştırsanız da kanştı- rmasanız da satarsınız. Çünkü yanşlara kayıt koymuşsunuz, devlet haralannda yetişen atlara mahsustur. diye. Yan- şmada nasıl böyle bir kayıt olabilir? Ne- den hcrhangi özel bir harada yetişen at- lara mahsus yanş yok da devlet hara- lannda yetişen atlara mahsus yanş var? Gerekçe nedir? Yanm kanlan önlemek için yaptık, deniyor. Yani devlet mües- sesesinde çalışan insanlar namusludur, dürüsttür. ama özel teşebbüs sahibi olanlar namussuzdur. dürüst değildir. Böyle bir mantık olamaz. - Peki, bu yanşlara özel haralarda ye- tişen atlar da katılabiliyor değil mi? GEDİK - Evet, ama yüzde 10-18 oranında katılabiliyorlar. Geri yani devlet haralannda yetişen atlara mah- sus. Devlet bunu. yetıştirdiği atlan ko- lay satsın. diye yapıvor. Bu tam Deli Dumrul örneği. Köprüden geçtin. ver bakalım bir akçe. geçmedin. ver ba- kalım iki akçe... Böyle bir kural olamaz. Bununla hiç kimse uğraşmadı. Mahke- meye gıdılse bu karar iptal etü'rilir. - At fivatlan nedir bugün? GEDİK - E*as ilginç nokta orada. Dev- let bu yıl toplam 5.5 milyar liraya 120 ci- vanndatay satmış. Bu 120 tayı satabilmek için de 600 ata bakmak zorunda. 600 atın bakım masrafi bu eldc edilen paranın iki. üç misli. Bunun nedenini. gerekçesini bul- mak zor. Hem bir işten zarar ediyorsunuz. Bu. yılda 6-7 milyar lira. Sizin benim öde- diğimiz vergılerden giden bir para. Bir KÎT açığı. Devlet bu kadar büyük kad- royla yılda 5 milyar lirahk at satıyor. 1993 Jokey Kulüp bütcesinde 5.5 milyar lira otorite masraflanna aynlmış. Nedir bu otorite masraflan? Bu otorite masraf- lannın harcanmasında Arap atlanyla yanşın devam etmesinin rolü var mı yok mu? İnsan. "devlet zarar ettiği böyle mantıksız bir ışe neden devam ediyor' diye kendi kendine soruyor. Türkiye"deki atçılığın gelişmesine engel oluyor. Kay- nağın yansını hiçbir ekonomik değeri ol- mayan atlara yatınyor. Bunun karşılığı- nda da 4.5-5 milyar lira harcayabileceği Türkiye'de yanşçılık tarihi yazılsa yanm kan tarihi yazılacaktır. Başka yolu yok çünkü. Süte devamlı su kanştınlmış. Ben Arap atına biraz ingiliz kanı kanştırayım, öbüriinü geçeyim, mantığı. birarpalık kuruyor. Buda bizim gördüğü- müz rakamlardır. Bu arpahkta kimler var, kimler maaş ahyor. nasıl alıyor, kimdir bunlar? Örneğın saha komiseri. Bunlann çoğu hayatında yanş nedir görmemiş. Bunlan Tanm Bakanlığı tayın eder. Jokey Kulüp'e. şu kişileri tayin ettim, ücretlerini ödeyin, diyor.Bakın şimdi... Buradaki ar- palık ne kadar tath bir arpalık. Hem pa- rayı Jokey Kulübü ödüyor... Birdeonlara anlatıyorsunuz. Diyorsunuz ki: Bu yetiş- tirdiğiniz atlar safkan Arap atı değildir. Bunlan safkan Arap atı adı altında sat- mayın.Buna şu yanıtı alıyorsunuz: Kanşmış olabilir. Ama bunlar Türk Arap atıdır.Safkan Arap atı diye iddia edemiyor. İddia etse biliyor ki 50 tane şahit çıkacak. Terar ediyorum. Türki- ye'de Arap atlan yanşı tarihi yazıldığı zaman bu. yanm kanlar tarihi olacak. Ne olur yanm kan olursa? İngiliz kanını biraz kanştıran parayi toplar götürür. Bu. esrar. eroin kaçırmaktan iyidir. Her yıl 2.5. 3 milyan kaparsıruz. Atman: Devlet hmialannda suni tohumlamavar- Türkiye Jokey Kulübü ca- miasında şürüp giden bir tartı- şma vjır. Atatürk'ün isteğiyle (umhuriyct'in ilk vıllannda İngiliz atçılığı özendirilirken daha seiıra ö/ellikle de>let ha- ralannda safkan >a da yanmkan Arap atı yetiştirilmesine hız verildiği belirtfli- yor. Bu mesleyi anlatır mısınız? ATMAN- Arap atı sahipieri dıyor ki- "İngiliz atlan belirli kişılerin elinde. Biz bunlara sahip olamıyoruz. Ama Arap atına sahip olabiliyoruz ve devlet bunu bize karşıhyor." - Bu olay kaç yıldır böyle sürüyor? ATMAN- Anlattığım olayın esas su yüzüne çıkması sanıvorum 1950'Ii yıl- lara uzanıyor. Çünkü o zaman William Giraud ve Deniz Simsaroğlu dışardan aygır ve kısrak getirdi. Onlann yetiştır- İngiliz atı ihraç edilebiliyor. Biz Arap ülkelerine bile bu yıl İngiliz atı ihraç ettik. Çünkü artık Arap ülkeleri de Arap atı koşturmuyor. diği atlar sahaya hakim olmaya başlayı- nca ciddi bir kıskançlık doğdu. İşte bu o zaman hareketlendi. Biz 1950de Jokey Kulübü]nü kurduğumuz zaman kanun yoktu. Üç yıl da 6132 sayılı kanunun çıkması içim müzakereler sürdü. O dö- ncm Tanm Bakanı Nedim Ökmen'di. Nedim Ökmen sürekİi olarak yetkilerin birçoğunu Tanm BakanlığTna istiyor- du. Aynca da Tanm Bakanlığı çerçeve- sindeki sorumlu kişilerde Arap atı yetiş- tiriyorlardı. Deneyimlcri devlet hara- lannda çalışmaktan geliyor. Birisi vete- riner olarak başlamış. daha sonra Vete- riner Genel Müdürü olmuş. Bir başkası Atçılık Şubesı Başkanı olmuş. Bunlann Arap atına yakınlığı var. Arap atını sev- dikleri için de yanşlann büyük bir Arap atı olmayan atlar Arap atıymışgibi koşturuluyor. Ama kan kanşmış bir kere. büyük sıkıntı yaratıvor. kısmını Arap atı için istemc eğilimine girdiler. Bu arada ek olarak diğer küçük atçı- lar arasında da İngiliz atı alamıyoruz. is- tekleri üzenne Arap atına meyil başladı. Oysa 1920'lerde Atatürk. yanşçılığı baş- latırken atlann ıslah edilmesi gerektiğini söylemiş ve bu ıslahın İngiliz atına dö- nüşle mümkün olduğunu düşünmüş. Bunun belgesi de var. Işte o zaman Ana- dolu'nun her yerinde aygır is- tasyonlan kuruluyor ve bu aygır istasyonlanna İngiliz atlan gönderiliyor. Bugün ise Tanm Ba- kanlığı'ndaki kişilenn Arap atına yönelmelen. dışardaki kişilerin daha kolay elde ederiz diye Arap atına meyletmeleri bu baskıyı o ynllarda getir- meye başladı. Ve gittikçe de bu katılaştı. Arap atı olmayan atlar Arap atıymış gibi koşmaya başladı. Çünkü kan kanşmıştı. Bu, büyük bir sıkıntı yarattı. Bu arada kanşık kan devlet haralan- na da girmiş. Şimdi gelelim yarışlara... Atatürk di- yor ki: "Yanşlar sosyal bir ihtiyaçür". Uygar bır toplumun sosyal bir ihtiyacı, tıpkı opera gibi, tiyatro gibi. Yanşlann bir de ekonomik yönü var. Bizde bu işin sonunda şöyle bir çarpıklık meydana gelmış oluyor: Artık aü ordu istemiyor. halk da pek fazla kullanmıyor, sadece arabacılar kuUanıyor. meraklı biniciler kullanıyor. Şimdi yeni yeni başlayan bir şey de tatil köylerinde biniciliğin özendi- rilmesi. Oralarda da kullanılıyor. So- nuçta şu gözükmeye başladı: Atatürk'- ün başlattığı şeyin çok doğru olduğu... Bakın şimdi. İngiliz atı ihraç edilebili- yor. Biz Arap ülkelerine bile bu yıl İngi- liz atı ihrac ettik. Çünkü artık Ârap ül- keleri de Arap atı koşturmmor. - Ama özel haralardan ihraç edildi de- ğil mi? ATMAN- Tabii. Clkemizde 60-70 özel hara var İngiliz atı yetiştiren. Bakın şimdi... Bir ülkede bir faaliyet var ve bu faaliyet için o ülkenin kaynaklan kul- lanılıyor. İnsanlar ikramıye almak ıçin at yetiştiriyor. Demek ki bır kaynağı or- taya koyuyorsunuz... Ortaya koyduğu- nuz kaynağa ne karşılık görüyorsunuz? Birincisi. İngiliz atını ihraç edebiliyorsu- nuz. Binicilik yönünde sadece İngiliz atı kullanılıyor. Arap atı hiç kullanılmıyor. Ath turizmde daha çok İngiliz atı kul- lanılıyor. Çünkü binecek kişiler daha çok İngiliz atını tercih ediyorlar. Çünkü bu biniciler genellikle iri yan insanlar. Dolayısıyla daha iri yan olan. hareket- leri yumuşak İngiliz atını tercih edivor- lar. Arap atlan ingiliz atlanna kıyasla ÖZDEMİR ATMAN Robert Kolej'in İnsaat Mühendisliği bölümünü bitirdik ten sonra A BD 'de Çornell L'niversitesi'nden İnşaat MühendisHği karayollan ve trafik dalında master aldı. Bir süre Florida eyaleti Trafik Müdürlüğügörevini yürüttü. Daha sonra Türkiye 'ye dönerek insaat mühendisliği vaptı. 1948'defahri olarak 4nkara4.Şube Müdürlüğü damşmanhğı yaptı. Yıllarca Türkiye Jokey Kulübü'nün Baskanhğını dayapan A tman 'ı/ı çok sayıda İngiliz tayı var. ufak tefektir. Arap atının yurtiçinde ekonomik de- ğeri çok minimal. Yurtdışında şu anda hiç yok. Koşturmak için hiç kimse al- mıyor. WAHO (World Arab Horse Or- ganization - Dünya Arap Atı Örgütü) da. bırliğe üye olmadığımLZ için bizim atİan tarumıyor. Daha önce ben Almanya'ya Arap atı ih- raç ettim. Aldığım cevap "VVAHO sızin atlan tanı- mıyormuş. Bunlann hiçbir değeri yok" oldu. Dışanda kullanamıyorsunuz. içeride kullanamı- yorsunuz... Peki niçin yıllar önce baş- ladığımız yöndcn sapıyoruz? Şimdi ne- den Arap atına yükleniyoruz? - Peki, bu Arap atı dediğiniiz atlardan salam. sucuk fılan yapılıyor mu? ATMAN- Hepsinden yapılabilir. Şimdi ben size 1993 yanş programını göstermek istiyorum. Pek çok koşuda Devlet Harası sözcüğü yazılı. Cumhu- riyet kupası demiş. 450 milyon lirahk. İçinde Devlet harası yazayor. Bu devlet haralan dışında. vatandaşın elındeki atı koşturmuyorsunuz. İlle devlet harası yetiştirecek. sız devlet harasından satın alacaksınız. ancak o şekilde koşuya katılabilirsıruz. Millete mal olmuş bir şey değil. Devlet bunu yaparken ku- manda ettiği yanş imkanını kullanıyor. hem devletin bütün tesislerini kullanı- yor. haralannı kullanıyor, hem de bu işi yaparken ayan ediyor. Niçin bunu sür- dürüyor peki? Yani bundan kim böyle- sine zevk alıyor? Kimin ne çıkan var ve hangi hedefe gidilmek isteniyor? - Bir de öğrendiğim kadanyla de\let haralannda, uluslararası anlaşmalaria , yasak olan suni tohumlama yapılıyor... ı ATMAN- Evet. yapılıyor. Türkiye'- | nin de imzası bulunan ve imzayı da Tanm Bakanlığı'nın Mehmet Ali Kiper ve Necati Ünsal adb yıllar önceki en baş elemanlannın attığı bir uluslararası an- laşma var. O anlaşma kesinlikle suni to- humlamayı vasakhyor. Suni tohumla- ma yapılmış bır at şecere kitabma kay- dedilemez. diye kayıt var. Kaydedile- mez demek pedigri(Nufus belgesi) veri- lemez demek. Ona karşın bakanhk haralannda suni tohumlama yapıhyor. Bakanhktan ve pek çok yerden suni tohumlama yapıldığı reddediliyor. Yapmadık, de- miyorlar da artık yapmıyoruz, diyorlar. Ama ben suni tohumlamayı şimdi bile yaptıklannı çok iyi büiyorum. Bunu or- taya koymamız lazım. Bir sürü imkan kullanıyoruz. Yanşçılık imkanlannı kullanıyoruz. Devlelin haralannı kul- lanıyoruz. Devlete ziyan ettiriyoruz. Neden? Bunlan haralarda yetiştirmekle varmak istediğimiz nokta nedir? Bu mil- lete ne favdası var? Millet kullanmıyor, dışansı almıyor. Niçin bu yönde is- rarhyız? Kım bunu hangi amaçla sürdü- rüvor? Ben bunu soruyorum. Ozsoy: Arap atını Batılı se\dyor5 biz yarıştırıyoruz- Türkiye'de bu safkan adı veri- len. ama ) anm kan Arap atı yetis- tirme merakı sizce nereden doğ- du? ÖZSOY - Bunun çok yıllar önce başladığını biliyorum. Ama hala Dünya Arap Atı "Birhğı'ne (WAHO) aday üyeyiz. Üyelik başv urumuz çok eski- den yapılmış. ama biz hala aday üye duru- mundayız. 1930'larda sadece ay ar istasyon- lanna değil, devlet harasına da damızhk Jngiliz aygır ve kısraklan gelmış. Birdönem- de, benim zamarumda da geldi. 1972-73 yı- llannda da biz dışardan İngiliz aygırian ve kısraklan getırdik. Karacabey Harası'na. O zamanki Karacabey Harası müdürü hala | sağdır. Harada sadece İngiliz atı yen'ştiril- mesi icin rapor verdi. Ama nedense o rapor yok edildi. Benim merakımı çeken nokta şu: Atçı- lığa. yanşcılığa o kadar kendismi vermiş olan bakanlığın tek t^bancadivebilcceğimiz yetkilisi Mehmet Alı Kıper'in genelde bütün atlan severken neden daha sonra sadece Arap atı aşığı olduğu. - Peki, İngiliz atlanna neden sırt çevriMi? ÖZSOY- 1950'lerdc İngiliz atı muayycn kişilenn elindc>di. Ama at yetişüricilen de İngilı/ atı istiyorlardı. 1972 yılında münferit atçıl;ıra Jokey kulühünün P,m<;ıyon Ha- rası yapıldı. Çünkü herkesin hara yapab'le- cek gücü yoktu. Hala da yok. Münferit at yetıştiricilen muayyen bir be- del ödesinler Pansıyon Hara'ya. böylece onlar da İngiliz atı yetişüriciliğine başlarlar düşüncesiyk yapıldı bu iş. Bugün Pansiyon Hara'nın kapasıtesi 150 atla donduruldu. Böylece 30-40 yıl önceki trend tersine dönmeye başladı. Şimdi çok daha fazla İngiliz atı koşulara katılıyor. Oysa eskiden öyle değıldı. - Siz devlet eii)le Arap atı diye, yanm kan Arap atı yetiştirümesini nasıl değerlendiri- YOTŞUDUZ? ÖZSOY - Yetkıhler yanm kan Arap atı yetiştirildiğini kabul etmıvorlar. Hatta suni tohumlamayı da kabul etmiyorlar. İnşallah öyledir. Yalnız ben bu yanm kan konusun- dâ şunu söylemek istiyorum. Eskiden ol- muş olabilir. Buna bir şey diyemiyorum. Son WAHO konferansında bu sorulan bize sordular. Bu sorulann başında da biz- de pedigrinin kım tarafından. nasıl verildiği geliyordu. Yetkili, resmı bır kuruluşun ve- np vermediğıni öğrenmek istiyorlardı. "Oteden ben devlet. Tanm Bakanlığı pedig- ri verir" yanıtını verdik. Onun üzerine. sizde kan tahlili var iıiıdır. diye sordular. Bizdc kan tahlılinin on vıl once başladığını an- laltık. 1982 yıhndan beri pedigri verilip anası babası Tanm Bakanlığı tarafından tescil edilmişolan kanlanyla birlikte. ancak 1982 yıhndan önce yine dev- let tarafından pedigrisi veril- miş olanlar, vatandaşın da söyiediğı gibi bunlar kanşıktılar. Ama devlet tarafından pe- digri verildiği ıçin bunlara bir şey yapı- lamıyor. Do- layısıyla bu kanşıklık de- vam ediyor, tarzında bir görüş var. Tabıi sıfatın başında ol- madığımıza göre ben buna naklen diyo- rum. Yalnız. atlanmızda bir gelişme olduğu da mutlak. Ben de VVAHCf konferansına gjdip atlan gördüğüm zaman... Zatcn yanş alı olarak hiçbir zaman konuşulmadı. Ama orada bize göstenlen atlara baktım. Evet, güzel atlar görünüyorlar. Ama bizim atlar- la şunlan bir yanştıralım bakalım, ncrcdc isterlerse bir yanş yapalım. kım kımı geçi- ORHAN ÖZSOY 1924 Ankara doğumlu. Ankara 'da Gazi Lisesi nde ortaöğreniminin bir bölümünüyaptı, İstanbul Haydarpaşa Lisesi nJı tamamladı. İ.L.'. Kimya Fakültesi'ndeyükseköğreninıini vaptı. İETTGenel Müdürlüğü nde mülıendis olarak çalısma hayatma başladı. Babası süvarisuhayı olduğu içm atlara büyük ilgı duydu. I96()'larda Türkiye Joke\ Kulübü sosyalüyesi. 1969 'da asil üyesioldu. Seki: vılkulübüngenel sekreteri olarak çaltştı. Son üç yıldır Türkiye Jokey Kulübü Başkanhğı yaptı. Son seçiınlerde ise haskanlığa adaylığuıı koynıadı. yormuş. de- d;m. Bir tek şeye >uzde \üz ka- nıyim. Her yerde at yetişe- bılır. dma bi- zim memleke- timızin at ye- tiştiricılığine çok uygun ol- duğu kesın. İddialar şu kı: Biz cumhuri- yet dönemınde başladık. Bu- nun üzerinden 50-60 yıl geçtı. Atlanmızı ıslah ediyoruz. Belkı bır za- __ man gelecek bizim bugün Arap alı dcdığımiz atldnmız 200 yıl sonra "ihoroughbred' dediğımız İngiliz atlannın düzeyıne gelebılir. Bakın şımdı. Özdemir Atman 1940'larda at bindi. O zaman bindiği allann dcravMy- le şimdiki, onlara cşit düzeydekı atlann de- recelerini kıyaslarsak ne kadar fark olduğu görülebılir. Derecesindc dc ^cklindc dc gö- rülebıhr. Bir zamanlar I 48. 1.52 boyunda olan Arap atlanmız şimdi 1.62 boyuna gel- dıler. Bizim Arap atlan sulak yerde büyü- yorlar. Arap atlannın özeilikleri çok barizdir. Kulaklan, başı. Hele başı bizimkiler gibi koç kafa değildir. Bir de kuyruğunu tutuşu çok kendine özgüdür. Koşarken kuyruğu- nu diker. - Şimdi siz bunlan anlatıyorsunuz. Ama gunün birinde safkan Arap atı da kalma- yacak. Yazık değil mi bu hayvanlara? ÖZSOY - İlk kez şımdiye kadar bir WAHO konferansına katıldık. Önce kon- feransın programına baktık. Allah Allah, bir atçılık konferansına gıdiyoruz, ama programda yanş diye bir şey yok. Nitekim birinci gününden başladık. WAHO"nun dünyada 20 bin üyesi var. Geçen 1992 yilında 16 bin tay tescil edilmiş. Bunlann hcpsi Arap tayı. Başkan. herkese siz kaç tane yetıştirdiriz. kaç tane sattınız. diye so- ruyor. Ama hiçbiri ben yanş atı olarak $unu .salıım. demıyor. Ancak verdikleri dergilerde lek tük, özellikle Fransa'dan git- mış. ABD'de başan göstermış. iki üç saha rekoruna sahip bir iki attan soz ediliyor Arap atı olarak.Yani şimdi buradan şunu ankıtmak isti\orum. Arap atlannın bir yanşçılığı var. Ama konuodeğil. Bizıorga- nızd^on komıtesinc çağirdıklan zaman bize sordular. kaç lanc kısrağınız var, diye. Şu kadar devlet harası. şu kadar özel hara var. Bunlarda şu kadar hayvan yetiştirilir, şu kadar yavru ahrur. Ama bizim ülkede Arap atlan yalnız yanş için yetiştirilir. dediğimde cemiyetin başkanı Mr. Stream irkildi; şöyle bir baktı. konuşmalanmızda Amerikahya, Avustralyahya. Finlandiyahya sordum neden Arap atı yetiştir- dıklerini. Köpek gibi bakıyor- larmış bunlara. İki tane yavru ahyorlarmış fılan. "Çok uysal, çok güzel. çok şirin. çok da- yaruklı. çok zeki hayvanlar" diyorlar. Birde şu andakı ülke koşullannı d'üşünmeliyiz. Arap atı yanşçılığı yapahm mı. yapmayalım mı? Bazılan yapmayahm dıyor. Görünen, İngiliz atlanna doğru bir gidiş. Öbür yanda Arap atçılığı geriye doğm giderken teşvikler- le yeniden bir kıpırdadı. Maalesef var. Ama enınde sonunda gidişat belli. Biz görür mü- yüz görmez mıyiz. bihniyorum. 1960 yılında yapılan bır protokol var. Ama onu şimdi hiç İcimse bulamıyor. Yırtıldı mı, atıldı mı, kim- se bilmiyor. O protokolde her yıl yüzde 5 artışla İngiliz atçılığını teşvik var. Protokol Jokey Kulüp ilc Tanm Bakanlığı arasında imzalanmıştı. Çok arattırdım. ama buldura- madım.Arap atıyla yanş olmaz diye bir şey yok. O da at... Ama sporda amaç en iyisini, en idealini yapmaktır.