Katalog

SAYFA CUMHURİYET 23MART1993SAU 12 DIZIYAZI • IsraiTitanımamızAraplarıkızdırdı TÜRKİYE'NİN72YILLIK DIŞ POLİTİKASI (1921-1992) 3 İsmail SOYSAL, Em. Büyükelçi • Johnson'un mektubu Türkiye'yi bundan böyle Amerika ile daha hesaplı ilişkiler sürdürmeye ve dış politika ilişkilerini çeşitlendirmeye itmiştir. O sırada zaten Doğu ile Batı arasında siyasal yumuşama (detente) süreci başlamıştı. • Türk-Arap ilişkilerinin gelışmesine en önemli ve sürekli engel, Ankara'nın 1948'de kurulan İsrail'i 1950'de tanı- ması ve onunla normal ilişkiler sürdür- mesi olmuştu. Gerçi Türkıye, 1947'de BM'de Filistirnn parçalanmasına karşı Arap devletleri gibi olumsuz oy kullanmıştı. Kıbns anayasası kesinlikle saptanıncadaKıbnsdevletı 1960 ağustosunda yaşama geçirilmişti. Ancak ENÖSISemellerinden vazgeçmeyen Yunan-Rum tarafı bu "sui generis" siyasal varlığı fiilenyürümezhalegetirmekte gecıkfneyecektı. Nitekim. 1963'te Türklere karşı başlatılan saldınlar. adada durumu gerginleşttrmiş. budurum Türkiye-Yunanistan ılışkilerine de yansımıştı. ikı NATO ülkesini savaşa sürükleyebilecek bu gelışmeler üzenne artık Ingiltere'den çok ABD. Kjbns sorunu ile ilgilenmeye başlamıştı. Uyuşmazlık için NATO'nun arabuluculuk gibi girişımı sonuç vermemiş, sonunda Birleşmiş MılletlerGüvenlik Konseyi,4 Mart 1964günüadaya "Kıbns BarışGücü" gönderilmesini ve bir Birleşmiş Milletler arabulucusu atanmasını kararlaştırmıştı. Ancak Rumlann saldinlan durmayınca. Türkiye adada bır askeri müdahale hazırhğına girişmişti. Bunun üzerine ABD Başkanı Johnson, 1964 ağustosunda T.C. Başbakanı İnönü'vesert bir mektup göndererek Türkiye, adadakı Türklen korumak içın deolsa. birmüdahalede bulunursa.ABD'ninTürki>e'nin karşılaşabileceği bırSovyet tehlıkesine karşı onu korumayacağı uyansında bulunmuştu. Johnson'un mektubu Türkiye'yi bundan böyle Amerika ile daha hesaplı ilişkiler sürdürmeye ve dış politika ilişkilerini çeşitlendirmeye itmiştir. O sırada zaten Doğu ile Batı arasında siyasal yumuşama (detente) süreci başlamıştı. Dolayısıyla, Türkiye bir yandan Sovyetler Birliği ile görüşmelere girişir- ken öte yandan da Arap ülkeleriyle ilişkilerini gcliştirmeye başlamış. arkasındanda 1969da İslam Konferansı Örgütü"nde -yasasını imza eımeksizın ve kararlara laiklik vedış politıkası ile ilgili çekincelerle- veralmışü. Türkiye'nin Arap ülkeleriyle ilişkileri iki dünya savaşı arası- nda bölgeye egemen olan İngil- tere ve Fransa'nın gözetimi altı- nda kalmıştı: O dönemde bağımsız Arap ülkeleri sadece Mısır. Yemen. Suudi Arabistan ve Iraktı. Onlann egemenlikle- ri de İngiltere ve Fransa'nın as- keri üsleri ya da siyasal müda- haleleri nedeniyle yöresel nite- likteydi. Öte yandan. Ortadoğu Arap ülkelerinde 400 yıllık Os- manlı yönetiminin anısı ve mi- rası, Batılılann propaganda- lannın da etkisiyle, genellikle olumsuzdu. Aynca Atatürk'ün Türkiye'de Baü uygarlığı doğ- rultusunda reformlara girişme- si İslama çevrelerde kuşku ya- ratıyordu. Dolayısıyla ortam, Arap ülkeleriyle işbirliği içın el- verişli sayılamazdı. Bunun tek istisnası Irak'ın 1932yıhnda bagımsızlığını kazanır kazan- maz. kuzey komşulan Türkiye ve İran ile sağlam ilişkiler kur- mak isteği üzerine, 1937de Sa- ad-Abad Paktı'nın bağıtlan- ması olmuştu. Dostluk antlaşması 2. Dünya Savaşı'ndan sonra Arap ülkelerinin tümü birbin ardından bağımsızhklannı ka- zanrruşü. Ankara. İngiltere ve Fransa'nın bölgedeki egemen- liklerinin sona ermesinden memnundu. Artık Arap ülkele- riyle olumlu ilişkiler kurulabi- leceğini umut ediyordu. Nite- kim, Irak ile 1946'da imzalanan 'Dostluk Antlaşması" bunu kanıtlarnitEİiktevdi. Ama Suri- ye. Hatay'ın 1939'daTürkiye- ye geçmış olmasını kabul etmı- yor ve bunu Türk-Suriye ilişki- İerinin gelişmesıne birengel gibi görüyordu. Mısırise 1945te kurulan "Arap Birliği'nin lideri sıfatıyla, özellikle 1952'de baş- layan Nasırdöneminde.Türki- ye'nin bu bölgede ABD ve İngiltereileişbirliği içinde, söz sahibi olması olasılığını önle- mek istiyordu. Nitekim Nasır, Türkiye ile Irak'ın I955'te Bağ- dat Paktı'nı kurmalan üzerine, buna karşı sert bir kampanya başlatacak ve Irak'ta 1958hü- kümet darbesinin havasını haarlayabilecekti. Bununla birlikte, Türk-Arap ilişkilerinin gelişmesıne en önemli ve sürekli engel. Anka- ra'nın 1948'de kurulan İsrail'i 1950'de tanıması ve onunla normal ilişkiler sürdürmesi ol- muştu. Gerçi Türkiye. 1947'de Birleşmiş Milletler'de Filistin'in parçalanmasına karşı Arap devletleri gibi olumsuz oy kul- lanmıştı. Ama. onun Araplan koruyan bu tutumu uzun sür- memişti. Bunun temelinde An- kara'nın Sovyetler Birliği ta- rafından Türkiye'nin tehdit edildiği bir sırada. ABD'nin desteğını sağlamak için Orta- doğu'da onun dümen suyun- dan gitmek zorunluluğunu duyduğu gerçeği yatıyordu. 1954-1962 Cezayir kurtuluş sa- vaşı sırasında Türkiyenin Bir- leşmiş Milletler'de Fransa'yı kollayan davranışı da Araplar- la haklı bir kırgınlık yaratmıştı. Artık Araplar Türkiye'nin bu Batıcı tutumunukınıyorlardı. Nitekim, Birleşmiş Milletler'- de, Kıbns sorununa genellikle Türkiye'ye karşı kullanacaklan oylarla bunu göstereceklerdi. Türk-Amerikan ilişkileri 1964'te ilk sarsıntısını geçirir- ken Ankara, Ortadoğu politi- kasını değiştirmek zamanının geldiğine inanarak. önce Mısır ile biryakınlaşmaaramıştı. Bu. zamanla öbür Arap ülkelerine deyayılacaktı. Averof tsmet İnönü ile( 1%2) Başbakan Adnan Menderes Zürih'te Yunanistan Başbakanı Karamanlis ile görüşürken § { j r e c e l t O N B I N L E R ICINYAZDI Uğur Mumcu'ya İthaf Ben de şerefli bir evladın, Anası olmak isterdim. Ben de korkmadan. canıru bu vatan uğruna Bir millet uğruna. can veren Bir eşim olsun isterdim. Ben de böylesine, yüceler yücesi bir babanın Evladı olmak, o gururu, O şeref madalvasını Ömrüm boyunca şerefle taşımak isterdim. Ben de her Türk anası gibi. El ele kol kola omuz omuza Adalet. demokrasi. cumhuriyet Ve laiklik uğruna kanlannı Akıtacak eviatlanmın önünde, gururla Ve de azimle yürümek isterdim. Ey demokrasi zincırine bir halka takan Belki de. Son halkası olacak Uğur Mumcu. Ey o altmış mılyon Türkün bağnnda Demokrasi. adalet hem de laiklik Meşalesini yakan Gönüllerimize taht kuran Uğur Mumcu Ey bütün yolsuzluklara haksızlıklara Başkaldıran. hem de korkmadan baş kaldı- ran Bütün hilelı düşüncelere haykıran Kahramanlann kahramanı Uğur Mumcu Orta Andolu'dan filızlenip yeşeren, Ne mutlu sana, ne mutlu ardında ant içenlere Ne mutlu bayrağının Ve de kanının renginde ki çiçeklerle seni uğurla>an ellere. Olünceye kadar kalplerimizde tavaf edeceği- miz. Uğur Mumcu Rahat ol, rahat uyu E\ gafil katil Ey gafıl katiller. sizlerin attığı her kurşun Konan her bomba. kinlerimizi Nefretlerimizi bir kerre değil Bin kerre binlerce kerre artıracak Bizler çoğaldıkça. sızler azalacak Ve de bır gün yok olacaksınız. SABAHAT GEREDE/ANKARA SEYHAN- BAĞLAR1HLZUR EVİ Senindüsüncckrindcyasanuıyı sürdüreceğiz Rahat uyu. insanlann yok edilebilece- ği ancak düşüncelerin hiçbir zaman yok edilemiyeceği düşüncesi, bir gün tüm insanlarca anlaşılacaktır. Senin fi- kirlerin de sonsuza dek yaşayacaktır. Laiklik fikri bizzat kendisine karşı olanlarca da bir gün çıkışılacakür. Aykut K. Değerü Uğur abi, Biz Atatürkçü Türk gençleri. senin dü- şüncelerini kısıtlamaya çalışanlann her zaman karşılannda olacağız. Çün- kü biz insanlan. çiçekleri, yeşili, do- ğayı seviyoruz. • Erdoğan Kılıc. Sevgili Uğur ağabey. inandığın fıkirlerin uğruna biz ezilen halkın için kendini feda ettin. Üzüntümü anlatacak kelime bulamı- yorum. Kederli ailenin ve tüm sevenle- rin başı sağolsun. Bu olaylar karşısı- nda da ders almayıp birleşmeyen sos- yal demokratlanmıza yazıklar olsun. Önünde saygı ile eğiliyorum. Hûseyin Bektaş Sevgili Uğur Mumcu Bu hüznü de bize yaşattılar. Herhalde bundan çok utanıyorum. Nüket Erdoğan Şayın Mumcu Öyle çok arayacağız ki sizi öyle çok! Gürcan Özkaya Hiçbir ses bu kadar alçakça bir sui- kastlasusturulamaz. Tam tersine bir çığlığa dönüşür. Alphan Vardalı Değerü Uğur Bey yerin doldurulmaz. Olayı lanetle kını- yoruz. Serap-Ramazan Korkut Bedenini bizden ayırdılar. Ancak dü- şünce ve ilkelerin sonsuza kadar yaşa- yacak. İbrahim Akyüz Bizler sizi büyük bır heyecanla duyor- duk. Okuduğumuz değerü bir kaç ya- zardan bıride sizsiniz. Şimdi siz de yoksunuz. Ama biz yine sizin düşün- celerinizle yaşamaya devam edeceğiz. Yılmadan. Ferdane Ünal Kahrolsun emparlizmin sadık uşaklan A.Eren ve onun Halkımız ve insanlık adına verdiğin yürekli savışımın sürecektir. Önünde saygıyla eğiliyoruz. dele önünde saygıyla eğiliyorum. Ge- sur insan Uğur Mumcu sen ölmedin. Cevriye Aydın lecek aydınlık Türkiye'nin başı sağ ol- sen susmadın. susmıyacaksın. sun. Haydar Balçık AB Kaya Çıkarcılığın ve insanlan ezmenin ka- bul gördüğü bir ortamda, özgürlüğün yılmaz savunucusu, hırsızlann, gerici-Savcı Bey: Bu iş dahili ise çözeriz. Ama harici ise İerin karşısında kalemiyle, yüreğiyle çözemeyiz diyor ve ekliyor olayın savaşan. • bir insan olarak Türk İnsan beynindeki düşünceler cinayetle yok edilemez. Şiddetle kınıyorum. "Uğur"lar ola. Koray Ayhan Polat Sabuncu-Emrecan Sabuncu Kahpece katledildiğine inanamıyo- rum. Türkiye'nin aydınlık günlerinin başı sağolsun. Hülya Öruc Hasmaden Sadece Cumhuriyet gazetemizin değil tüm Türkiye'nin insan haklanna. de- mokrasiye ve Atatürk ilke ve inkılap- lanna inanmış olan büyük önderimi- zin kalemini kahpece kırdılar. Ama ona inanan güvenen gençlik olarak hep izındeyiz. Sen rahat uyu. E.Y. Özgürlük, demokrasi ve insanlık uğ- runa verdiğin mücadele devam ede- cektir. İnsanlık uğruna verdiğin müca- yapılış şekli ile harici olduğu anlaşıh- yor diyerek. Bu işin de kimler tarafı- ndan yapıldığını ve üstünün hemen kapanacağını tüm kamuoyuna fütur- suzca ve utanmadan açıkiayabilmece- saretinde bulunması olayın arkasmda kimlerin olduğunu ve yapılmak iste- nen olayı dile getiriyor. Bir okunı Sen ölmedin ektiğin özgürlük ve de- mokrasi tohumlan daha boy boy fıliz- lenip büyüyecek. Oktay Bey Siz ki demokratik. laik çağdaş bir Tür- kiye için kavga ettiyseniz siz ölmedi- niz. Tüm Türkiyeli aydınlann kalbin- de sonsuza dek yaşayacaksınız. Hıdır Yaraşır Demokrasinin yılmaz savunucusu ce- halkının kalbinde yaşayacaksın. Turgay Yanıgaş Özgürlüğün ve Kcmalizmin yılmaz sa- vunucusu tüm Türk halkının kalbinde yaşayacaksın. Cemal Ydmaz Şiddetle kınıyorum. Onur Özgen Şu anda bu bahçede. onun çalıştığı yerde olup duygulannı dile getirmem benim için imkânsız; çok üzgünüm, kahrolsun herşey. Ayla Kader Fikri zorla susturmak mümkün değil- dır. Kınıyorum. Emel Atı Düşünceye ve yaşama yönelik saldırı- lan kınıyorum. Devrimci yazar Uğur Mumcu'nun ölümünü şiddetle kınıyorum. Muammer Meşe Sevgili Uğur Mumcu. Seni asla unut- mayacajız. Cemal Ozdemir Yeri doldurulamayacak bir araştı- rmacı. Ölümü kınıyorvedüşünceyı bu ve benzeri yöntemlerle susturabilecek- lerini sananlara onun ölmediğini söy- lüyorum. Çiğdem Gaziarifoğlu Uğur Mumcu'yu yok etmekle, düşün- celerini yok edemeyecekler. Selma Sancı Her an seni yaşatacağız. EmincÖzkan Tüm devrimci demokrat duygulanmı- zla bu faşist gerici saldınyı nefretle kınıyoruz. Şehmuz Ekin Sevgili Mumcu, Işığın yandı bir kez usumuzda, onu hiç bir karanlık örtemez. Rifat Yüzbaşoğlu Sevgili Mumcu Haberi duyduğum zaman içimden bir parça kopmuş gibi hissettim. Ama ül- kenin sizin gibi değerli çok önemli ın- sanı yitirmesi affedilir birdurum değil. Yeriniz doldurulmayacak kadar bü- yük. Emine L'ğurbay Sevgili Mumcu Cumhuriyet ve laiklerin savunuculu- ğunda vermiş olduğun kavga hiç unu- tulmayacak. Yiğit ve güzel insana saygılanmla. Sedat Olcay Sürecek ANKARA NOTLARI MUSTAFA EKMEKÇİ Ramazan Efendim Ramazan... "Ramazan" şiirinin "Garip"çilerden hangisinin oldu- ğunu düşünüyordum. Oktay Rifat'ın mı Melih Cevdet'in mi Orhan Veli'nin mi? Metin Eloğlu'nun da olamaz mı? Meüh Cevdet'e sorayım, diye geçirdim içimden. Şiir neredeyse belleğimde, ama kimindi? Sonunun şöyle bittiğini sanıyordum: "Rarr "an oğlu ramazan." Melih Cevdet'e sordum: - Benim değil, Oktay'ın o şiir... dedi. Garip akımı sıra- sında yazdığı şiirlerdendir o. Çocuklarla aradık, evdeki kitaplarda, güldestelerde bulamadık. Sonunda, Mahmut Makal buldu, "Garip Şiirleri Antolojisi"nöe; öyle sevirv dim ki... "Ramazan"şiiri şöyle Oktay Rifat'ın: "Bir girmiş ramazan/Giriş o giriş/Beş yıldır rama- zan/On yıldır ramazan/Yüz yıldır ramazan/Ramazan efendim ramazan." Ben, son dizeyi yanlış anımsıyormuşum demek. Bugün ramazanın sonu. Bittiğine çok seviniyorum. Laiklik, en çok ramazanda yaralandı da ondan. Oruç tut- mayanlara baskılar yapıldı. Politikacılar -sıkılmadan- yemek değil, ittarlar verdiler! Din sömürüsü yaptılar. Al- dattılar insanlan. Teoman Erel, "Meydan'öa yazdı, bir daha böyle iftarlara gitmeyeceğinı. Oruç tutmuyorsun, gösteriş için oruçlu gibi görünüyorsun! Oruç tutmayan- lar dövuldüler; geçmış yıllarda, yine 12 Eylül'den sonra öldürülen de olmuştu. 66 yaşımdayım, geçmişte de bu- gün de oruç tuttuğu için baskılarla karşılaşanı, dövüleni, sövüleni görmedim. Atatürk devrimlerine, başta laikliğe karşı olanların uydurmalarıdır aksine yazılanlar, bilesi- niz. Oruç ayı boyunca, okurlar anımsayacaklardır, "An- kara Notları"nda en ağır yazıları din sömürücüleri için yazdım. TRT sonunda "iftar "yerine "yeme/("sözcüğü- nü kullandı. Hah, şöyle! Prof. Sadun Aren, Bayındır sayrıevınde yangeç (by- pass) ameliyatı oldu. Sayrıevine, Özcan Kesgeç, Metin Aksoy birlikte gıttik. Dörtyürek damarı değişmişti Sadun Bey'in. Bunu da Doç. Dr. Yaman Zorlutuna, uzmanlar- dan Tevfik Tezcaner ile Cem Yorgancıoğlu gerçekleştir- mişlerdi. Uyuştjrma (aneztezıde) Dr. Hasan Ozdoğan, servis başbacısı (başhemşiresi) Nilüfer Güngör. Sosyalist Birük Partisi Genel Başkanı Prof. Sadun Aren'e, sekiz gün sonra yine. ^ayrıevinde yatarken bir soru sormadan edernemiştinr - Sadun Bey, Apo 'nun silahlann bırakılması önerisine ne diyorsunuz? Sadun Aren, özetle şu karşılığı verdi: - Partiden arkadaşlar, bir açıklama yaptılar. Kanımca, böyle bir fırsatın değerlendirilmesi gerekir. Tabii bu, oturup boyun eğip, tüm önerileri yapmak demek değil- dir. Hükümetde silah bırakmaya karşılık, Kürt sorunu ile daha yakından ilgilenebilir. Kürt sorununun çözümünde gerçekten yararlı bazı işler yapmaya başlar. Yoksa, bir- kaç delibozuk çıkar,' 'Bunlar bir şey yapmıyor ' diyebilir. Bu üç kişi, beş kişide kalır, ama yine tatsız olur. Bu du- rumda, demokratik olanakları kullanma gündeme mut- laka getirilmelidir... Türk dilinin ustalarından Emin Özdemır de Ibn-i Sina sayrıevinde kestanecik (prostat) ameliyatı oldu. Onun sağını da Doç. Nihat Arıkan... Konu sağlıktan açılmışken değineyim; 14 Mart dirger- lik (tıp) bayramında yılın ödülü olan Prof. Ahmet Yaycı- oğlu ödüMinü alan Doç. Oğuz Taşdemir, gördüğü yerde takılıyor: - Sizi gördüğüm yerde yakalayıp ameliyat edeceğim! Prof. Güneş Akgün'e de uzun süredir görünmedim. Yüreğimden bir pıhtı. sağ ayak damarımı tıkamış. Prof. Sırrı Kes'le, Doç. Mustafa Çınar ıvedi baktılar, ilaçlar verdiler. Ağır aksak yürüyorum işte... 12 Eylül boyunca, nasıl geçindiğini soranlara Süley- man Bey: - Bizi Anadolu besledi, demişti. Bana da okurlar bakı- yor işte! Hukuk Fakültesi ile SBF'den, daha başka bazı fakülte- lerden 529 öğrenci, Aziz Nesin için ımza topladı Imzala- rın bir örneğini Aziz Nesin'e yollayan gençler, şöyle dediler. "Seytan Ayetlerikitabının Türkiye'deyayımlanmasını isteyen bir tek Aziz Nesin değil, yüz binlerce, milyonlar- ca Aziz Nesin olduğunu göstermek zorundayız. Şimdi konuşmak zamanıdır. Oturup yeni ölümler beklemeye- lim artık. Salman Rüşdü'nün Şeytan Ayetleri isimli kitabının Türkiye'ye sokulmasını yasaklayan kararnamenin yu- rürlükten kaldırılmasını istiyor ve söz konusu eserin Türkçeye çevrilerek yayımlanması yolunda AZİZ NE- SİN'in verdiğimücadeleyidestekliyoruz."(529 imza) Uğur Mumcu öldürüleli iki ay doluyor. Oldürenler hâlâ ortada yok, ipucu da yok. Cumhuriyet'te "On binler" Uğur için yazmayı sürdürüyorlar, ne güzel yazıyorlar; yaşatıyorlar Uğur'u. İlanlarla, anıtlarla yaşatıyorlar. Çocukluğumuz, bayramlarda anam, kız kardeşleri- min avuçlarına kına yakardı. Benim avucuma da kına yakmasını isterdim. - Olmaz, derdi anam, kına kızlara yakılır! Hasan Hüseyin, "Kandan kına yakılmaz" der. Ben, bayram yapmıyorum. Bayramı olanlara kutlu olsun! • • • ÇGD üyesi arkadaşımız izzet Kezer, geçen yıl bugün görevini yaparken öldürüldü. O günden beri oldürenler bulunamadı... BULMACA 1 2 3 4SOLDAN SAĞA: 1/ Fazd Hüsnü Dağlarca- nın. çocuklar için yazı^- mış şiirlerini içeren yapıtı. 2/ Vilayet... Bir şirketi \a da bir tahvili değerlendir- mek amacıyla yapılan ıncelemelerin ve çözüm- leme araçlannın tümü. 3/ Bir düşünce yaası türü.. Utanç duyma. 4/ Züp- pe... Balmumuna ya da parafinebatınlmışfitil.5/ 8 Eski dilde bulut... Akla- ma. 6/ Ergenekon'dan çıkışlannda Göktürklere yol gös- teren dişi kurt... Çınkonun simge- si. 7/ Ahlakbılim... Kaçak ve ya- sak şeylerin saklandığı yer. 8/ Yosma... Uluslararası alanda ka- rayoluyla yapılan mal taşımacılığı- na ve bu iş için kullarulan kamyona verilen ad. 9/ "O yer" anlamında kullanılan sözcük... İri taneli be- zelye. YUKARIDAN AŞAĞIYA 1/ Ferit Edgü'nün bır romanı... Yankı. 2/ Moğolistan'ın başkenti. 3/ Sicilya. Sardinya ve Kıb- ns'tan sonra Akdeniz'in dördüncü büyük adası. 4/ Halk dilinde negatif fotoğrafa verilen ad... Baş çoban. 5/ Köpek ve ineklere yedirilmek için un ve kepekle hazırlanan yiyccek... Küçük ma- ğara... Tantalın simgesı. 6/ Ateşle hüner gösteren oyuncu. 7/ Bir bağlaç... Yüz metre karc tutannda yüzey ölçüsü birimi... Japon halk türkülerine verilen ad. 8/ "Bir — saltanatın olacak Taht misali o musalla taşında" (Cahit Sıtkı Tarancı). 9/ Tac MahaT- in bulunduğu kcnt... Sarhc ya da külhanbeyi bağırması.