Katalog

SAYFA CUMHURİYET 11 MART1993PERŞEMBE 14 HABERLER Yüoe Divan 1924 Anayasası ile kuruldu, 1928'den itibaren 9 bakan, bir milletvekili ve bir Osmanlı Nazm'nı yargıladı 65 yılda 10 dava, 3 beraat, 8 malıkîııııiyetHaber Merkezi - Cumhurivet döneminde Yüce Dıvan"a açı- lan lOdavadadokuz bakan. bir milletvekili ve bir Osmanlı Na- zın yargılandı. Yargılananlar- dan üç bakan beraat ederken. dığerleri çeşıth hapis, para ve devlet zarannın ödettinlmesı cezalanna carptınldılar. Günümüzde Anayasa Mah- kemesı tarafından üstlenilen Yüce Dnan görevı. 1924 Ana- yasası'na göre değışik bıçımde oluşan bir yargıçlar kurulu ta- rafından verine getırihyordu. Yüce Divan'ı oluşturacak yargıçlardan 11 "i Yargıtay. 10"u Danışta> başkan veüyelen arasından \e kendı genel kurul- lannca seçilırdı. Seçilenler ken- dı aralannda bir başkan ve bir başkanvekili seçtikten sonra başkanın dışında kalanlar arasından kura voluyla üçü Yargıtav, üçü dc Danıştav üyele- n arasından aln yedek yargıç belırlenırdı. Yüce Dnan boyîe- ce bir başkan ve 13 üvedcn olu- şurdu. Dün başlayan yargılamalar dışındakı 10 da\a ve sonuçlan özetlc şöyle: 1- fhsan Ervavuz ve Dr.Fik- ret: Siyasal tarihımude "Ha- vuz-Yavuz Meselesf olarak yer alan Cumhunvet tarihinın ilk Yüce Divan yargılaması 6 şubat 1928 günü başladı Cebelıbereket mılleıvekili ve Bahriye vekili Ihsan Eryavuz. ünlü savaş gemimiz Yavuz'un SL AT HAYRİ ÜRGÜPLÜ Gümrük ve Tekel Bakanı Beraat etti tamırı içın ımzalanan sözleşme- yı değiştırerek. Bakanlar Kurulu karanna aykırı ve hazıneyi za- rara sokan uvguldması gerekçe gösıerilerek Yüce Dıvan'a sev- kedilmişti. Yüce Divan ilk du- ruşmada İhsan Eryavuzun tutuklanmasını kararlaşürdı. Daha sonra davava Ertuğrul (Bılecik) milletvekili Dr.Fikrel de dokunulmazlığı kaldınlarak dahıl edıldi. Yııcc Divan 12 Nı- san 1928 günü acıkladığı kara- nnda İhsan Eryavuz"u ırtikaba teşebbüs ve suıstimalden iki yı- la. Dr.Fikret'ı de dörı ay hapse mahkum ettı. 2- Afi Cenaıi Bey: Gaziantep milleivekili \e Ticaret Bakanı V1EHMETBAYDLR Ticaret Bakanı Beraat etti Ali Cenanı Bey, un ve zahire fı- vatlannın vükselmesını önle- mek için çıkanlan kanunla bakanlığınma tahsis edılen 500 bın lıranın kullanılması nede- nıyle Yüce Dıvan'a sevk edıl- mıştı. Karma komısyonun. TBMM tarafından onavlanan karannda eski bakanın satın alınan mısırlan zamanında ge- rekli yerlere dağıtmadığı. ucuz fıyatla teklıf ve kabul edılmiş- ken başka kanallardan buğday satın aldığı ıddia edilmişti. Yü- ce Divan. sadece görevi kötüye kullanma ıddıasını geçerlı saya- rak Ah Cenanı Bey'ı 1 ay hapse ve dört ay memuriyetien mene karar vererek cezalan tecil etiı HİLMİİŞGÜZAR Sosyal Güvenlik Bakanı 2yıl 8 a> hapis cezası Bu arada kişisel sorumluluğun- da oiduğu belirlenen 177 bın 755 lira 22 kuruşun da ödetüril- mesıne karar verildı. 3- Mahmut Muhtar Paşa (Katırcıoğlu): Cumhunyet tari- hinde Yüce Dıvan'da yargılan ilk ve tek Osmanlı bakanı olan Bahrive Nazın Mahmut Muh- tar Paşa, 1910 yılında Seynsefı- an İdaresı (Denızyollan) içın çift pervaneli üç vapuraltnmdsı konusunda bir İngıhz fırması ıle ımzalanan sözleşme nede- niyle TBMM tarafından Yuce Divana göndenlmıştı. 60 bın sterlin tutanndakı sözleşmede peşın verilmesi öngörülen 20 bın sterlinı içın Mahmut Muh- TLNCAYMATARACI Gümrük ve Tekel Bakanı 36 yıl hapis cezası tar Paşarun kımseye haber ver- meden 20 bin sterlinlik bir bono düzenlemesi bunu Anadolu Si- gorta Kumpanyasına kırdınp karşılığında teminat da alma- dan İngiliz fırmasına ödemesi gerekıyordu. Yüce Divan öde- nen paranın, faizi ve mahkeme giderleri ile bırlikte Ali Cenani Bey'den alınmasına karar ver- di.' 4- Suat Havri Lrgüpiü: Kay- seri miHetvekilı ve Tekel Bakanı Suat Hayri Lrgüpiü bakanlığı döneminde, dinamit alımı, Te- kel Hastanesi inşaatı. yüksek fı- yalla tutkal alımı, Yunanis- tan'a kıbnt ihracı, İyidere ke- reste fabrikası ile tomruk saün ŞERAFETTtNELÇİ Bayındırlık Bakanı 1 yil hapis cezası alınması ve kahve ithali gıbı ko- nulardan oluşan ıddıalar nede- niyle Yüce Divan'a göndenl- mişti. Yüce Divan 5 ekim 1948 günü acıkladığı karannda Ür- güplü'yü oybirliği ile beraat et- tirdi. 5- Mehmet Baydur: 1961 Anayası ile Yüce Divan görevı- ni de üstlenen Anayasa Mahke- mesı tarafından yargılanan Ticaret Bakanı Mehmet Bay- dur görevi savsaklamakla suç- lanıyordu. Yüce Divan 17 hazı- ran 1965 günü acıkladığı kara- nnda Baydur'u beraat ettırdi. 6- Hilmi İşgüzar: Mılli Gü- venlik Konseyi tarafından Yü- ce Divan'a sevk edilen Sosval SELAHATTİNKILIÇ Bay ındırlık Bakanı Beraat etti Güvenlik Bakanı Hılmi İşgu- zar. rüşvet almak, rüşvet ver- mek. rüşvet verilmesine yar- dıma olmak. görevi kötüye kullanmakla suçlanmıştı İşgü- zar 13 Nisan 1982 günlü karar- da 2 y ıl 8 ay hapis ve 800 bın lira para cezasına çarptınldı. 7- Tuncav Mataracı: Hilmi İşgüzar'ınkinc benzer ıddilarla yargılanan Gümrük ve Tekel Bakanı Mataracı 16 Mart 1982de 36 yıl hapse ve 787 mıl- yon386bın 166 lira para cezası- na çarptınldı. 8- Şerafettin Elci: Bayındırhk Bakanlığı sırasında görevı kö- tüye kullanmak, rüşvet almak ve vermek suçlanvla Milli Gü- İSMAİLÖZDAĞLAR Devlet Bakanı 2 >ıl hapis cezası venlık Konseyi tarafından Yü- ce Divan'a sevk edilen Elçi. 1 yıl 2 ay hapis ve 2 bin 33 lira para cezasına çarptınldı. Karar 12Nısanl983'teaçıklandı 9- Selahattin Kılıc: Bayındır- hk Bakanlığı sırasında görevi kötüye kullanmak, rüşvet al- mak ve vermek suçlanndan MGK tarafından Yüce Di- van'a sevk edilen Kılıç, 9 Mart 1983 gunü beraat etti. 10- Ismail Özdağlan 12 Eylül sonrasında oluşan TBMM ta- rafından Yüce Divan'a sevk edilen Devlet Bakanı İsmail Özdağlar. 12 yıl hapse mankûm edildı. 12 Mart 1986'dacezaevi- ne gırdi. ANAPlı bakanlarYüce Divan'da• Baştarafı 1. Sayfada Cengjz Altınkaya'yı yargıla- mak üzcrc, Anayasa Mahke- mesi'ndekı salonda toplandı. Yargıtay Cumhunyet Başsav- cısı Haluk Yardımcı ıle vardım- cılan Mükerrem Malatvalı, Arif Gündoğdu Gürses vc Nasu- hi Kurdoğlu savcılık makarrun- da yer alırken. Safa Giray ıle Cengız Altınkaya da heyetın tam karşısında kendileri içın aynlan yerde hazır bulundular. Giray'ın savunmanhğını Anka- ra Barosu avukatlanndan Teo- man Evren. Altınkaya'nm ise Yalçın Kasaroğlu, Neşet Yıldı- rım ve Bülent Acar üstlendi. Sa- londa. raportörler Bülent Serim ve MuvafTak Tatar ıle TBMM Başkanlığı'ndan yeminlı ste- nograflar Kenan Kalelioğlu ve Ali Aydınlı da kendilerine avn- lan yerde hazır bulundu. Özden. daha sonra sanıklann Yüce Di- van'da yargılanmalanna ılişkin TBMM Genel Kurul karan ile Soruşturma Komısyonu kara- nnın okunmasını istedi. Bu sı- rada söz alan avukat Bülent Acar. usule ilışkin itırazlan ol- duğunu ve raporlann okûnma- sı ıle birlıkte yargılamaya geçi- leceği içın, ıtirazlannın görüşü- lerek bu konuda bir karar verilmesini istedi. Arar, TBMM Otoyol İhale- GİRAY VE ALTINKAYA'YA YÖNELTİLEN SUCLAMALAR Otoyol ihalesindenyargı önüne Safo Giray > e Cengiz Altınkaya, TBMM Otoy ol İhalelerini Soruşturma Komisy onu'nca fıy at farkı kararnamesiyle görev lerini kötüye kullanarak,de«letilÖ trily on 671 mily âr 215 mily on 560 bin 365 lira zarara sokmakla suclanıyorlar. Türk Ceza Yasasfnın. görevi kötüye kullanmak sucunu düzenleyen 240. maddesi uyarınca. haklarında 1 y ıldan 3 y ıla kadar hapis cezası istemiy le Yüce Div an'da da> a açılan Safa Giray ve Cengiz Altınkayay a yöneltilen suçlamalar özetle şöyle: • Kınalı-Sakarya otoyoludışındaki otoyolu ihalelerinin. devlet ihale kurallarına uy gun olarak y apümaması \c ihalelerin resmi davet ya da resnıi duyuru y apıunadan, tek taraflı ve tek katılım sonucunda verilmesi. • İhalelerde müteahhitlerin karşısına pazarlığa esas olacak şekilde resmifiyatve keşif bedeli ile çıkünıaması. • İhalelerde komisy on oluşturulmaması ve pazarlık yapıunaması. İhaleler dolar üzerinden yapıldığı halde, enflasy on nedeniy le maliy et artışlan gerekçesiyle ek istihkak talebinde bulunulması. • Sözleşmelerde herhangi bir fiyat farkı ödenmeyeceği beiirtildiği halde, kararnamc ile müteahhitlere fazladan para ödenmesi. Bu kararname ile otoy ol müteahhitlerine 1 mily ar 152 milvon 457 bin Arnerikan doları. 1 mily on 211 bin 331 İngiliz sterlini fiy at farkı ödenmesi. • Müteahhitlerin talep ettiği fiyat farklannın araştırılmaması, 1991 yılıbirim fıy atları ile otoyol sözleşmelerinde verilen birim fiy atları arasında fark bulunması. • Hiçbir fiyat farkı olmasa bile, 1985 yılıitda tespit edilmiş fıyatların. 1991 yüı rayiçlerinden bile y üksek olması. • Kiy at farkları beürlenirken sahtekâıiık y apıbnası ve devletin 300 milvon dolann üzermdezarara uğratılmaa. • Karamamede dolann değer kaybı nedeniylefiyat farkı ödeneceği öngörülmesine karşın, dolann değerinin yükselmesi halinde kesinti y apdacağı hükmünün konulmaması. Projelerin müteahhitlere y aptırılması. bu nedenle 300 milvon dolarlık kesiflerin, 800 milvon dolara bitirilememesi. lerini Soruşturma Komisyonu'- nun ANAPın üye vermemesı üzerine anayasada öngörülen 15 üye yenne 11 üye ile karar al- dığını. komısyon başkanı Bur- dur milletvekili AhmetSayuı'ın, önceden görüş açıklayarak ih- sas-ı reyde bulunduğunu. ko- misyonun yeminb tutanak yazmanı göreylendirmediğını, Bayındırhk ve İskân Bakanlığı müfettişlerini taraf olmalanna karşın tanık olarak dinlediğini. komisyonun çahşmalannı ön- görülen sürede bitiremediği için hak düşürücü bir sonuç doğdu- ğunu anlattı. DYPGnıp Yöne- tım Kurulu'nda. TBMM Genel Kurulu"ndakı oylama öncesi il- ke karan alındığını ve oylama- da yurtdışında bulunan bakan- lann yenne ve vekâletle oy kulla- nıldığını anlatan Acar. yargısal işlemlerde vekâletle oy kufianı- lamayacağıru, bütün işlemlerin anayasa ve hukuka aykın oldu- ğunu. bu nedenle komisyon raporuveTBMM Genel Kuru- lu karannın "yoklukla sakat" olduğunu ileri sürdü. Özden. bu açıklamalardan sonra. savcılık makamında yer alan Yargıtay Cumhunyet Baş- savcısı Haluk Yardımcı"dan bu konudaki gorüşünü sordu. Soz konusu itirazlann reddini ıstc- yen Yardımcı. hanrlık komıs- yonu kurulmaması ve Soruş- turma Komisy onu'nun süre aşımında bulunduğu yolundaki ıtırazlannesasa vesonucaetkili olmadığını. asıl olanın TBMM'nin yargılamaya ilışkin karan olduğunu bildirdi. Yar- gılamaya ilişkin karann. TBMM saltçoğunluk oyundan çok fazla bir oyla alındığını. bu nedenle vekâletle oy kullanıl- mdsının sonuca etkılı olrrvadığı- nı kaydeden Yardımcı. DY'P"- nin grup karan aldığı yolunda ıse somut bir delıl bulunmadığı- nı behrtti. Anayasa Mahkemesı Başka- nı Yekta Güngör Özden de, bu konuşmalardan sonra, mahke- menin Yüce Divan olarak çalı- şırken de, uluslararası hukuk kurallannda yer alan adıl yargı- lama düzenine özen gesterece- ğini söyledi. Yargılama ertdendi Yüce Dıyan'ın ara karannı acıklayan Özden, avukatlann usule ilişkin iürazlan ile savcılık görüşünün sonuca bağlanması için duruşmanın oybırlıgiyle bugüne ertelendiğini bildirdi. Yaklaşık 65 dakika süren du- ruşmadan sonra, Safa Giray, gazetecilerin, "Yargılamayı na- sal buldunuzT" sorusuna, "Da- ha alışamadık ki" yarutını ve- rirken, Cengiz Altınkaya da, "Beklediğimız gjbi" dedi. İki ba- kan. daha sonra Anayasa Mah- kemesi'nden aynldı. Duruşma- ya, AN.AP Genel Başkanı Mesut Ydmaz aelmezken, ANAP'h Mustafa Kalenüi, Me- like Hasefe, Orhan Ergüder, Fahrettin Kurt, Lütfullah Kaya- lar, Hüsamertin Öriiç, Bülent \karcali, Metin Emiroğlu ve Kaya Erdem duruşmada hazır bulundu. Özal: Güneş balçıkla sıvamııaz AN AP'tan aynlan 'Oluşumcular Grubu'nun iftar yemeğine katılan Cumhurbaşkanı Turgut Özal. "Soruştunnayla, şunla bunla, yapılan işler karalanmaya, birtakım insanlar bir yerlere götürülmeyeçalışılıyor. Ama güneş balçıkla sıvanmaz"dedi. Galeri • Atelye 232 64 26 • 23O 21 87 Hükümetkaran aceleykakh BEHZATŞAHIN \AÜMTTYAŞAR ^SANATGALERISI Geçmişten Günümiize 50 Sanatçının scçkin yapıtlanyla Resim Sergısi 12-31 Mart Jörg Reme Resim Sergisi 13 Mart-1 Nisan 1993 Y A P I K R E D I KÂZIM TAŞKENT SANAT GALERİSİ is:ıklâl Caddesi-Beycgiu Faruk Kaşıkçı Resim Sergisi 9 Mart-1 Nisan 1993 Y A P I K R E D İ B E Y O Ğ L U SANAT GALERİSİ istiklâ! Caddesi-Beyogiu ANKAR\ (Cumhuriyet Bü- rosu)- Cumhurbaşkanı Turgut Özal. ANAP'tan aynlan 15 mılletvekilı ve çok sayıda eskı parlamenterin verdiğı ıftar ye- meğine katıldı. Cumhurbaşİca- nı Özal. siyasette birçok olayın kötülendığini, karalandığını, ancak hakikatlarin gün gibi or- tada olduğunu belirterek. "So- ruştunnayla. şununla bununla, yapılan ışler karalanmaya. bir- takım insanlar bir yerlere göıü- rülmek ıstcnıyor. Ama güneş balçıkla sıvanmaz" dıye konuş- tu. Cumhurbaşkanı Özal'ın. da- ruşmanlanyla birlıkte katıldığı yemekten sonra yaptığı konuş- mada, "Buradaki arkadaşla- nmdan bir çoğuyla 80"lı yıllar- da birlıkte mücadele ettik, çalış- tık Şimdi, sizlen görünce. eskı yıllanm gözümün önünden bir sinema şendı gıbı geçıi Aklını- za bir uzuntü. sıkıntı gelmesin. Parlak bir tablodıir Geriye baktığımızda bir hızmet abidesi vardır" dedı. Türkiye"nin çok büyük aelışmeler kaydettıâini bel'irten^Özal. 1980-1992 yılîan arasında ülkcyi görmeyenlerin. tanımakta güçlük çektiklerini söyledi ve •'TürkıyeVun şansı. Allah'ın lakdındir. Boyle bir topluluk bir araya geldı. Her- kes canla başla çalıştı" diyc konuştu. İsim vemıeden. ANAPdöne- minde Türkıye'iin büyük geliv melcrı vc dcğişimlcn gcrçeklcş- Urdığını ifade oien Özal. sıja- sette birçok şeyın kötülendıği- ni. ancak birçok şeyi kötüleyen- lerin. bir süre sonra kötüleye- me/ hale geldıklennı vurgu- layarak hakıkatlenn gün gibi ortada olduğunu söyledi. Özal. "Soruşturmayla. şununla bu- nunla. yapılan ışler. birtakım insanlar bir yerlere götürülme- ye çalışıhyor. Ama güneş bal- çıkla sıvanmaz" dıye konuştu Özal. memurlann hükümetin değıl. dev letin memurlan oldu- ğunu ifade ederek şöyle konuş- tu: "Bir şeye ınanınm. Şu me- mur sızın taraftan. bu memur bızım taraftan dıye memurlarla uğraşmamak lazım. Ben de me- mur çocuğuyum. Memurla uğ- raşılmaz "Bizım adamımız. si- zin adamınız' dersenız hiçbir ycre varamazsınız. Sonu da hüsranolur Devletin işyapma- sı. memuru korkutmakla sağ- lanmaz. Böylc yapan ıktidarlar bir şey yapamamışlardır. Biz bunlara çok önem verdık. Biz asken yonetımden devraldık. Memur. korkar. Biz. memura 'Yap. korkma, biz senın arkan- dayı/' diye çok söylcdık Çok zaman da geçtı tabii." Türkiye'nin onündeki devre- de çok önemlı mesclelennın çözülmesı gerektığıne ınandığı- nı bclirten Özal. bunu bızım ın- sanlanmı/ın yapacağını soyledı \e "Türkiyc bir sıçrama yapa- cak. Gcrekıp-c her yen dola>ır. unlatırım Bunun için de ne yapmak gerekıyorba yapmaya hazınm" dedı. Hanrİ Botımadjfon > Pon Sarhat Klroz ' Oınon/Po] Isnall Soray ıond:3 10SANATÇM0İŞ:D •*••»IBİ tktOMm Ito I Ik. 21 Ih 31 IHMETÇEIMR Resim Sergisi 18 Şubat - 16 Mart'93 GALERlBfc •PBALOEM Vai'honağı Cad Akkava« Sok No 22 3 9O20C Nı^anta$ı ISTANBUL ' e l I I I ?32 40 81 BIHRAT MAVİTAN Resim ve Heykel Sergisi 13 Mart - 1 0 Nisan IEVENT 1ANAT |(İAlERlSl|( 1. Levent SülünSok.A/14 İSTANBUL Tel (1)270 03 62 Ş e r e f Resim Sergisi K e s k i n Yonça Modern Sanat lii Valıkonaeı Caddeg No II7 2 \15antas1 Istanbul "M 230 39 80 Seramik Sergisi 2 - 31 .«an 1993. 110C-18 00 {Pazaıguıtim iışınâa) lstAlalCaddesıHl Bevoglu Isanbul W. 2521698 GUNGÖR GUNER U ı m e - m ı g r a t ı n s t a l l a t i o n - t e s ü k r a n a z i z a 1 a l â r k k i l l i i r n e r k e z i s a n o n - i d e : i t i t y I f v | x t - p e r r o r m a n c e michael timpson I golerısı 3 • 20 marI I 9 H UHART SANAT GALERfLERİ TEKAND Resim Sergisi 4-29 Mart 1993 Atf ipkqC«tN«:ISNpııtm U: 241 2) S3 • 241 03 26 G \ R \ \ T S U A T L E F 1 S TÜRK KÜLTÜRÜNE fflZMET VAKFI CAFERAĞA MEDRESESİ EL SAN ATLARI KURS KAYTITARI BAgLADI. H3t, Tezhjp, Mınya.tür, Ebru, Porseien Susleme. Kumaş Desenleme, üesun, TaJa, Kemençe Raraazan dolayısıyla Saat 17 00'ye kadar 813 18 43 • 887 3144 MERHABA SANAT GJU.ERİSİ NEYİN ÇOKAY RUZİN GERÇİN MUHSİN KUT KRİSTİN SALERİ 12 Mart - 25 Mart 3/1 Ttplkby 574 28 2 I TEM SANAT GALERİSJ ADNAN VARINCA 6 Mart-6 Nisan 1993 GALERI B 20. YÜZYIL SONUNA DOĞRU I 2 3 Ş u b a t - 3 N i s a n 1 9 9 3 SABRİ BERKEL ADNAN ÇOKER TOMUR ATAGÖK G Ü N G Ö R T A N E R NUR KOÇAK SEYHUNTOPUZ • FERİT ÖZŞEN MERIÇ HIZAL MUSTAFA ATA TÜLİN ONAT HÜSAMETTİN KOÇAN BALKAN NACt İSLİMYELİ BUBİ YUSUF TAKTAK B Ü N Y A M İ N Ö Z G Ü L T E K İ N HALE ARPACIOĞLU SERVERDEMIRTAŞ qb Husrtv <*rtde Cıd Fınn Sok No. 1/1 Te}v*iyt 227 03 «3 Pazar - P.tesı dıjjnda hergun 10 00 - 18 00 ırası Celal Bayar, Adnan Mende- res. Samet Ağaoğlu, Fevzi Lüt- fü Karaosmanoğlu. Ruknettin Nasuhioğlu, Hulusı K.öymen, Hali^Özvörük. Fuat Köprülü, Hasan Polatkan, Tevfık İleri, Kemal Zeytinoğlu, Muhlis Ete, Hayri Üstündağ. Rıfkı Salım Burçak. Nedim Ökmen, Seyfı K.urtbek, Nuri Özsan, Hakkı Gedik Bu kişilerden kaçını tanıyor \a da anımsıyorsunuz? Peki, ya Nâznn Hikmefi ?.. Yukandaki isımler, Nâzım Hikmet'i. kanıtsız, soyut suç- lamalarla ve bildirimde bulun- maksızın Türk vatandaşhğm- dançıkaran hükümet kararna- mesini 25 Temmuz 1951'de ımzalayan kabinenin üyelen. Birkaçı dışında çoğu arlık unutuldu. Nâzım Htkmet? Nâzım Hikmet'in >urttaş- lıktan çıkanlmasına ilişkin, 15 Ağustos 1951 tanhli Resmi Gazeie'de >avınlanan hükü- met kararnameşı a>nen ipyie "'Pasaporisuz olarak İstan- bul'dan Romanya'ya kaçanve oradan da Moskova'ya gıde- rek havaalanında memleketı aleyhine beyanatta bulunduğu ve müteaki'ben radyo yayınla- nnda Türkıve'nın hükümet şeklı ve hükümctı idareedenler alevhınde geniş propaganda kampanyasına gırişerek ko- münızmı \a\mak maksddını güden neşnyatıvla Sovyet hü- kümetinin verdiği hizmeti ifa etmekte olan maruf komünıst Nâzım Hikmet Ran'ın kendi- sıne bu hizmeti terk etmesi hu- susunda vapılacak tebligatın bir favda verme>eceği mülaha- za edıldığınden Türk vatan- daşlığından çıkanlması; İçişle- n Bakanhğı'nın 25.7.1951 tanhli ve 40945 saytlı vaası üzenne. 1312 sa>ıh kanunun 10. maddesinc göre. Bakanlar Kurulu'nca 25.7.1951 tarihin- de kardrlaştınlmıştır. " Yıl 1950. Mayıs avmda ge- nel seçim >apılacak. Hükü- mctte bulunan CHP. seçım öncesi verdiğı genel af sözünü yenne getinnıyor. Bütün yurt- ta heyecanla beklenen genel af, bir türlü gerçekleşmedi. Seçim sonucu ezici çoğunlukla iktı- daragelcnDP ilk günlerden başlayarak özgürlükleri kısıt- layıcı bir takım önlemler alma- ya başladı. Fakat toplumda yaratılan af beklentisine karşı koymak artık olanaksız hale gelmişti. DP, bir anlamda da "CHP'nın vapamadığıru biz vaptık" demek için genel affı Meclısten geçirdi. Nâzım da. 13 vıllık cezaevi yaşamından sonra bulunduğu Paşakapısı Cezaevi'nden salıverildı. Ama Nâzım. susturulması gereken bir scsti Askerlik şubesınden çağırıldı Bahriye okıılunda okuduktan sonra çürüğe çıka- nldığını. hasta olduğunu. ha- pıshanede de enfarktüs geçir- diğını söylemesıne karşın dın- letemedı. Nâzım'ı muayene eden doktor. nabzını dalıi tut- madan karan verdi: "Askerli- ğc manı bir halı >oktu." İki a> sonra tekrar şubcve çağnıdığında ışin ciddivetı art- mıstı Nâzım. kendisinın er rütbesiyle Doğu'ya gönderile- NAZIM HİKMET YURTTASLIKTAN NÂSIL CIKARILDI ceğını, ıkı \ıl orada kalacağıru öğrenmiştı. Belki de kim vur- duya getirilecekti. 1951 haziranının ıkınci yan- sı. Yazdığı "Otobiyografı"sin- de "951 'de bir denizde genç bir arkadaşla vürüdüm üstüne ölümün"' sözlenyle anlattığı kaçış. Sözünü ettiği "Genç ar- kadaş", yazar Refik Erduran. Pazar sabahı Tarabya'dan ab- yor motora Nazım Hikmet'i. Hedef, Bulgaristan. Hava gü- zel, denız sakın. Nâzım Hik- met'in, çok sevdiğı Boğaz'ı son gorüşu. Karadeniz'e açıldık- tan sonra Romanya bandıralı "Plekhanov "a rastlıyorlar. Önce gemiye almak istemiyor kapıan. Bükreş'e soruluyor, oradan Moskova'ya. Yanıt olumiu. Gemıde bir sevınç. Bükreş'e ulaştığında torenle karşılanıyor. Ve, Bükreş rad- yosu tüm dünyaya duyuruyor Nâzım Hikmet'in geldiğinı. Nâzım Hikmet'e karşı bir kampanya başlıyor ardından. Türkıve'dekı gazeteler "KJZIİ Şair"in kaçışı> la ılgıh haberler- de ünlu ozanı "Vatan haınliği" ile suçluyor. Nâzım Hikmet oradan Moskova'ya geçıyor. Ardından. Tekırdağ Mılİetve- kıli Şevket Mocan, TBMM BaşkanlığTna verdiği soru önergesmde. ozanın Türk va- tandaşhğından "iskat edilıp edilmeveceğıni" soruyor. Çark, çok çabuk işliyor. Ba- kanlar Kurulu 25 Temmuz 1951'de Nâzım Hikmet'i va- tandaşlıktan "İskat" ediyor: o günun Türkıyesi'nde vatan ha- ınliğıvle eş anlamlı. Karar o kadar alelacele alı- nıyor ki, kanıta ve 1312 sayılı Türk Vatandaşlık Kanunu'- nun lû'ncu maddesinın gerek-" lerinin oluşup oluşmadığına bile bakılmıyor. 10'ncumadde vatandaşlıktan çıkanlacak ki- şiye tebÛgat zorunluluğu ko- yarken. Bakanlar Kurulu işi "Yapılacak tebligatın da bir fayda vermeyeceğı mülahaza edıldiğınden" di>e geçiştiriyor. Nâzım Hikmet'in hükümet aleyhine söyledikleri de, başka bir ülkenın hizmetine girdiği- nin kanıtı savılıyor. Karar aynca. Türkı>e"nin 6 Nisan 1949tarihve3 9119sa- >ıb Bakanlar Kurulu Karan ile 27 Mayıs 1949 günlü ve 7217 sayıh Resmi Gazete'de y.aym- lanarak yürürlüğe gıren İnsan Haklan Evrensel Bıldırgesi'- nın 15'ıncı maddesinın ıkinci bendınde yer alan "Kışılerin kevfı olarak vatandaşlık hak- kından yoksun bırakılamaya- cağı" hükmü ile "Vatandaşla- nn. yasalann ko>duğu ılkelere aykın olarak vatandaşlıktan çıkdnlmasını" yasaklayan 491 sayılı vc 1340 tanhli Anayasa'- nın S8,3"ünciı maddesıni de yok sayıyor. SÜRECEK