Katalog

7 KASIM 1993PAZAR • • • • CUMHURİYET SAYFA HABERLEREV DEVAMI 17 DYP ile anlaşabilecek noktadayız PKK'ya destek yok çok iyi niyetli yaklaştık7 ' dıven Karayalçın, yemek sırasında sorulanmızı da >a- mtladı -Solda birleşme için ortaya atılan PM'ye SHP'den 60, CHPden 60 kişi ve genel başkanın beürleyeceği 10 kişi formıilu ortada kaldı. Bu for- mülü kim önennişti, siz mi CHP mi? KARAV ALÇIN - Onlann onensı olarak getı- nldı bana Celal Doğan ın onensı dendı - Celal Doğan, kemüsinin onermediğiııi söylü- yor. KARAYALÇIN - Farketmez, guzel bırönen Bız önernnş olabm - 8 kasımda yeni bir adım atacak mtsınız? KARAYALÇIN - Bu, 5'ınde karar verecek- tık 8'ıne bıraktık, onlan beklıyoruz DYFyiiknaettik - Terörle Mucadele Y asa Tasansı'nda sizin is- teğiniz doğrultusunda bir yumuşatma oldu mu? KARA\ALÇES - Terörle Mucadele Yasası'- nda sanınm SHP olarak duyarhlıldanrruzın ne olduğunu. terörle mucadele konusunda ne denlı onem taşıdığını, Turkıye ıçın ağırlığını, msan haklannı ve demokratık özgurluklen on planda tutması gereken rejımımız ıçın ya da hükumetı- mız ıçın onemını açık bır bıçımde anlatabıldık Ve sanınm bu konuda karşı tarafı. DYP yonetı- cılennı ıkna ettık Ikna ettık demeyeyım. onlarla bırlıkte >enı bır anlayış noktasına vardık Bu nokta bızım kabul edebıleceğırruz bır nokta Bu- nu SHP'nın başansı olarak gormek, tanf etmek ıstemıyorum Bunu hükumetın ortak başansı olarak değerlendınyorum " - V asanuı ismi konusundaki değişiklik de görii- şüldü mü? KARAYALÇES - O konuda goruşulmuş Onu şımdı belkı açıklamak pek uygun olmaya- bılır Çunkü komısyonun kendı arasında konuş- tuğu bır şey O ancak Bakanlar Kurulu"nda ele alındığında ya da karara bağlandığında kamuo- yuna açıklanacak bır şe> Komısyon tek başına "evet. bunu kabul edıyorum' noktasında değıl Ama bence onem taşıyan konu şu Terorle mu- cadele konusunda ınsan haklannı, demokratık özgurluklen olumsuz etkılemeden, terorle mu- cadele konusunda bu hukumet bır noktaya gel- dı Umanm bu sonuna kadar boyle gıder Be- nım, SHP'nın taşıdığı duyarlılıkla ılgılı olarak yaptığım açıklama, başlangıçta bazılan tarafın- dan tepkıyle karşılandı. ama Turkıye'de o kadar buyuk destek gordu kı nıtekım başta tepkı gos- teren sı>ası partıler, daha sonra bızım ortaya koyduğumuz çızgıye gelmek zorunluluğunu duydular Bu nedenle de çok mutluyum Kürtçe TV, programımızda var - Guneydoğulurailletvekilleri,bugün (dün) y aptık- ları toplantıda olağanusru hal kalksın. Kurtçe tele- vizyon yayını yapılsın, Kurt dılı enstırulen kurulsun gibi kararlar aldılar. Bunlar SHP'nin prograroında da var aslında. bu konuda ne düşunuyorsunuz? KARAY ALÇIN - Hukumet olarak neyı yapaca- ğımız koalısyon protokolünde ortaya konmuş du- rumda Onun dışında hukumetı oluşturan partıle- nn bır şey yapmalan, hukumet ortağı sıfatlanyla bır şey yapmalan olmaz Bır defa tabu partı olarak, Mecbs gruplan olarak bunlar aynca değerlendın- lecek şey ler Işaret ettığıruz gıbı bunlar bızım prog- ramımızda olan şeyler Yalruzca bızım programı- mızda olan şeyler, başka partının programında yok - Bunlar terorün onlenmesi için yeterli olabilir mi? KARAY 4.LÇIN - Ben bu onlemlen, terorun ön- lenmesıne yonebk onlemler olarak gormuyorum Kurt enstıtusünun kurulmasını ya da Kürtçe ko- nuşulmasını terorle bağlantılı olarak değerlendır- mıyorum ben - DGM Savctsı Nusret Demiral ve Hükümet Söz- cüsû Yıldırım \ktuna da terorun onlenmesindc cay- dıncı olacağı gerekçesıyle ıdamların ınfaz edıünesini one surdüler Idam tarttşması yeniden alevlenırken, çarşamba gunu de adaiet konusyonunda ıki idam dosyası ele alınacak. KARAY ALÇIN - Ben bır savcının. ıdam çağn- sında bulunmasını, her şey bır yana adaletlı bır karann ortaya çıkmasına katkıda bulunma duru- munda bulunan bınnın yaklaşımı olarak çok ya- dırgadım Genelde sıyası sorunlann ıdamla çozule- meyeceğı kanısındayım Aynca bu konuda sıyası partıler ıtıbanyle bır değerlendırme yapmayı da anlamü buluyonım Herkes kendı vıcdanına gore hukuk sıstemıne gore bunun karannı verecektır - Bu iki dosyada adli suç, siyaa değil. Çarşamba günu de gonışülecek. Idamuı kaldınbnası için bir gi- rişimınız olacak mı? KARAY AIÇIN - Bızım programımızda olan konulann gerçekleşmesıne yonelık teklıfler tasan- lar gınşımler eğer sonuçlanabılecek bır ortamı görursek, sonuçlandırabılecek bır ortamı gorursek tarafımızdan çok açık olarak desteklenır Bunu, Guneydoğulu mılletvekıllennın çahşmalanyla ılgılı olarak \erdığıruz bılgılere dayah olarak soyluyo- rum Çok ılgmç tabu, bana dun venlen bılgı şuydu Bır tek bızım partının doğulu mılletvekıllen var, DYP'den Erzurum mılletvekılı, ANAP'tan da bır temsılcı RPılebızdenvar Ötekı partılerden de bı- rer temsıla var Benım bıldığım bu Şununıçınsoy- luyorum Sonuç alıa olmaz Yanı bızım partının doğulu mılletvekıllen var, RP'nın doğulu mılletve- kıllen var, DYP ve ANAP'tan bır mılletvekıh var Yanı oyle bır yapı, oyle bır sayısal yapı çoğunluklu olmaz ParkOtereilkbalyoz - Siz tstanbul'u yakından izlıyorsunuz, İstanbul'a vönelik projeleriniz de v ar. Park Otel'in y ıkım kara- n çıktı. Ilk balyozu da sizın vuracağınız soyleniyor. KARAYALÇIN - Kılomu dıkkate almamışlar galıba Bu konuda ozel bır becenm yok, ama mem- nun olurum Hem ozel becenm yok hem oyle bır onende bulunulmadı, ama memnunıyetle Oranın yıkılması herhalde epey zaman alacak Aslında bence en ıyısı oranın bır patlamayla yıkılabılmesı, ama sanınm butun katlar yıkılmayacak 'Bu hükümet devam edecek' - Tansu Çillerie dolayısıyla DY P ile koalisvonda bazı sonınlar yaşandı. Terorle Mucadele Y asası'nda şımdilik anlaştldı, fakat Başbakan, Bakanlar Ku- rulu'nda > aptığı değışıklığı sıze bıldırmemişn. Tansu Çiller'le bu ış vuruyecek mi? KARAYALÇIN - Yurumemesı ıçın bır neden yok Başbakan, Bakanlar Kurulu'ndayaptığı değı- şıklığı bana soyleme durumunda degıldı zaten Bu hükumetın kurulmasında ne Tansu Hanım Erdal Bey'e'ben bunlan yapıyorum dedı Ne Erdal Bey Tansu Hanım'a bakanlann adlannı verdı Koahs- yon protokolu vardı, herkes kendı bakanını tavın ettı Başta bu yokken daha sonra bakan değışıklı- ğınde bunun olup olmadığını bır sorun olarak gor- menın v a da gostermemn bence bır anlamı vok - Siz genel başkan ve başbakan yardımcısı olduk- tan sonra Başbakan'a bddirmeden kabuıeyi açıkla- mamıştınız. KARAY ALÇIN - Mevcut anayasa sıstemıne go- re başbakan yardımcısı olarak bunlan Cumhur- başkanı'na ben goturme durumunda değılım Zorunlu olarak Başbakan'a verdım Tansu Hanım da kendısı seçtı, basına haber vermeden once bana bılgı verdı Bence bu gayet doğal Benım yapaca- ğım da bu Tansu Harıım olması gerekenı yaptı Bunun bır sorun gıbı görunmesını Ben bunu so- run olarak gormedım Aynca tek partı hukumetle- nnde de sorun çıkar, o nedenle ben anlaşmazbkla- nn yaşanmasmı bır sorun olarak gormedım. bız ıkı partıyız. bın soldan. bın merkez sağda olan ıkı par- tıyı temsıl edıyoruz Doğal olarak anlaşmazbklar olacak Daha çok da çıkar Anlaşmazlık konulan- nı açık açık soy luyoruz Bırbınmıze de ıfade edıy o- ruz ve sonra anlaşma zemınını anyonız Bu dına- mık bır uyum, bu bır statık uy um değıl 'Hay Allah boyle oldu bağnmızataşbasahm'demıyoruz Ney- se anlaşmazlık konusu soylüyoruz Bundan sonra da boyle olacak Yanı, abşılmış bırtakım yontem- lerle bu koalısyonun suresıru ya da sağlık dûzeyım kımse ırdelemesın Anlaşmazlıklan söyleyeceğız ama ortaya koyduğumuz anlaşmazlık konulann- da uyum arayışı ıçınde olacağız Nıtekım. galıba terorle ılgılı olarak böyle bır noktaya gelıyoruz Bunu da çok büyuk mutlulukla kaydedıyorum Anlaşamadığımız noktalar da olabıbr tabu Her zaman uyumu da sağlayamayabılınz Ancak bu koalısy on devam edecektır Koalısy onun devamını engelleyen bıryapı yok şımdı Istanbul'da bir dönem daha - 27 mart seçimlerinde tstanbul'u biz aln-ız diyebi- Hr misiniz? KARAYALÇIN - Ben boyle tahmınlerde bulun- mayı sevmıyorum. ama gerçekten Istanbul ıçın çok yararlı. çok onemlı çok ışlevsel bır hazırlığımıZ var, ben en ıyı çahşmayı yuruteceğımıze ınanıvo- rum ve ona dayalı olarak da İstanbul'u sosyal demokratlann bır donem daha yonetmelennın h- tanbul ıçın ve Turkıye ıçın çok yararb olacağını duşünuyorum • Baştarafi 1. Sayfada ne hizmet edecek şekilde olur" dedı Vural, Esad'la goruşmelen- nın çok kapsamb olduğunu behrterek, "Güvenlik konusun- daki butun konuları bildırdik. Sayuı Başbakanımızın mesajı da zaten bu oldu. Ama genel olarak yaklaşımlan, Turkiye'- nin birliğine. butunluğune, istik- rarına arfettikleri önemin Tfirk kamuoyunca da bilinmesi yö- ndndeydi"dedı Vural, Sunye Devlet Başka- nı Esad'la yapılan goruşmede, Başbakan Çıller'ın ısteğı doğ- rultusunda, PKK ile ılgılı ola- rak bazı "sözlü" bügaler de venldığmı soyledı Esad'ın da, PKK'nın adını vererek, bu ör- gutu desteklemedıklennı ak- tardığmı bebrten Vural, ıkı ulkenın dışışlen bakanlannın yapacağt goruşmelerde PKK ile ılgılı konulann daha aynntı- b olarak ele ahnacağını kay- dettı Başbakan Başdanışmaru. ıkı ulke arasındakı guvenlık so- runlanmn, aynca, ıçışlen ba- kanlıklan arasındakı guvenlık mekanızması çerçevesınde de ele abnacağıru sozlenne ekledı Pninözelleştirilmesi Islaıııi Hareket'in sıın çözülemiyor Vergi iadesine brpan I Baştarafi 1. Sayfada Istanbul 3 nolu DGM'de suren tslamı Hareket davası dosyasına gore saruklann sorumlu tutul- duklan eylemler somut olarak kanıüanmış değıl Aynca arandığı açıklananlann gerçek kımbklen bebrlenemedığı gıbı, ne yakalananlarla ılgılı sonışturma- lar veterb olçude delılle destekle- nebüıyor ne de gerçekleştırdıkJe- n eylemler somut olarak kanıtla- nabıbyor Sanıklann ışledıklen açıklanan eylemlerle ılgılı sılah- lann hıç bınsı şu ana kadar bu- lunamadı Polıs kaynaklanndan sızan bıl- gıye gore'geçen gunlerde oto hırsızlığj ile ılgılı olarak yakala- nan yr\ncTınlt*rd^n F.ltrptn Ba>- ta|ı da polıse tam olarak bılgı ver- meyı reddettı Geçen Ocak ayında yakalanan orgütun dığer yöncucısı avukat Husnii Yazgan ıse tstanbul 3 numarah DGM'de tutuksuz yargılanıy or Dava dos- yasına gore avukat Yazgan, hıç- bır somut eylem nedenıyle suç- lanmıyor Oncekı gun Merter'dekı banka soygunu sonrası pobsle gırdıklen çatışmada olen uc kısırun Islamı Hareket Örgutu uyesı olduklan- na ıbşkın bılgı olaydan 2 saat son- ra pobsçe basına venldı Pobs kaynakb bu bılgıye gore oldûru- len uç kışıden bın İslamı Hareket Örgütu İcra Şûrası üyesı bır ey- lemcı amebyat gruplannın so- nımlusu \bdullah Y'iğiftı Mer- ter'dekı çatışmada oldurulduk- ten sonra uzennden Salih Akdu- man adına düzenlenmış bır kım- bk çıkan Abdullah Yığıt orgutun ıcra şûrası uyebğıne 25 12 1992 gunu Yalova'da örgutün 25 yö- netıcısının katıldığı toplantıda se- plmıştı Istanbul 3 numarab DGM'de devam eden tslamı Ha- reket davası ıddıanamesıne gore Emeç Dursun. Gobzade ve Gor- banı'nın oldunılmelennın karan Yasama ve İcra şûralannca venl- mıştı Yıne aynı ıddıanameye gore Jak Kamhi'ye suıkast gınşı- mıne de bu şûra yonetıcıfcn karar vermışlerdı Çatışmada ölen dı- ğer ıkı kışıden bın Hüseyin Ta- murcu kımbğı laşırken uçüncu kışı ıse kımbksızdı • Baştarafi 1. Sayfada ücreti ne ise onun bordroya yansımasını taiep etmek duru- munda. 2- Ücretlinin vergi matrahın- dan duşulen kısmın belli bir oranı (ucretlı hangi vergi dili- mindeyse oraya isabet eden oran) kendisine iade edilecek. ömeğin ucretli eğer yuzde 25'- lik vergi dilimindeyse matrahtan duşulen kısmuı yüzde 25'i kendi- sine iade edilecek. Vergide hedef dar gelirli 6 özel liseye soruştumıası • Baştarafi 1. Sayfada yapıldığını söyledı Menteşe. Bursa Ozel Nılufer Lısesı. Is- tanbul Ozel Fatıh Lısesı, Anka- ra Özel Samanyolu Lısesı, tz- tfiır Özel Yamanlar Lısesı. Van özel Serhat Lısesı ile Bursa Ye- şıhrmak Dersanesı haklannda bakanbğa ulaşan ıhbarlar uze- nne 13 eylul tanhınde mufettış- lere "inceteme ve gerekirse so- ruşturma" onayı venldığım be- lırttı Menteşe, ıncelemerun surduğünu. okullar hakkında ınceleme ve soruşturma sonu- cuna gore ışlem vapılacağım kavdederken. "Turkiye Cum- huriveti'nin laik lıukuk devleti ol- duğundan kimse kuşku duyma- maiıdır" dedı • Baştarafi 1. Sayfada tu Senn. Cumhunyet'e verdığı demeçte, vergılerd'ekı artışın. kolay bır yontem olduğunu soylerek bu uygulamamn dar gelırblen hedef aldığını ve gebr dağıbmındakı adaletsızlığı da- ha da keskınleştıreceğını bebrtı Senn, "Tek bir çozum var, ciddi bir vergi reformu. V ergi odeme- ven kesimleri vergi oder bır hale getirmek lazım. Bunlara ek ola- rak artan oranlarda \ ergı sıstemi günün koşullaruıa uygıın hale getirilmeli" dedı ^ uksek gebr gruplanna uygulanan vergi oran- lannın artınlmasırun bır yontem olarak uygulanabıleceğını soyle- yen Senn. sozlennı şovle sûrdur- du "Vergi oranlannı artırmak o kadar onemlı değıl. \ ergıvi \ermesi gereken kışilerden >ergı>ı tahsl et- mek onemlı Ivı bır denebm meka- nizması kurmak, kimsenın gözü- nun vaşma bakmamak gerekıvor. Ömeğin, menkul. gavn menkul ge- lirieri elde eden kesunler var. Bu kesünler maalcsef. hükumetlen, politikacılan etkilemekte. kendile- rinin vergi odemesıni sağlavacak mekanızmalan onlemektedııier. Turkıye'de bir vergitobisıvar." Vergının bır butçenın. bır ulkenın en buyuk gebr kaynağı olduğunu bebrten Senn, vergının bır devle- tın gucunu gosteren en onemb un- bur olduğunu sovledı Senn "Fa- kültelerde, ucuz ça>. kahve satan kafeteryalar var. Bunlardan, her 3- Bu iadelerin hangi sürelerde yapılacağı konusu henuz kesin- İik kazanmadı. Bizler hıç olmaz- sa emeklılerde olduğu gibi, çalı- şanlara da uç ayda bır iade ya- palun dıvoruz, Maliye Ba- kanlığı bunun vılda bir yapılma- sını istiyor. Hangi surelerle olur- sa olsun yeni sistemin çaltşanuı daha lehıne olacağı, toplu halde ve daha fazla para almasını sağ- layacağı bir gerçektir. Dolayısıyla belge sisteminden çav kahve için KDV fişi kesmesini ıstiyorlar. Deviet şundı bu kadar kuçuk şevlerle uğraşıvor. Vergi odemesi gereken kışüerie uğraş- mıvor. Adeta onlan vergi odcmeyın diye teşvik edıyor. Bu pobtıka de- ğtşmeli, devlet bunun ustune eitmeü " dedı Ihracatın artınbnası ıçın uretıayı ve ıhracatçıyı teşvık edıa onlemler abnması gerektığını sov- leyenSenn ıhracatçınınhevesının kalmadığmı artan malıyetlennde ıhracatı duşurduğunu bebrtı Se- nn. "Yatınm yapmak, yeni mah- vetlere gırmek çok risklı. Faız had- lerinin, enflasvonun duşunılmesı gerekiyor. Bu şekilde yatınmcılar yeni teşebbuslerde bulunabilırler" dıyekonuştu dönüş yapümasına yol açacağı- mız, ücretlinin cebine göz dikti- ğimiz iddiaları gerçeğı y ansıtmı- >or." Aynı kaynaklar. sistemin uc- rethnın kendı bordrosunu kontrol etmesı olanağını nasıl getırdıgını ıse şoyle açıkladılar "Burada vergi iadeleri vergi matrahı uzennden y apüacağı için, ücretlinin gerçek ticretinın bordroya yansunası önem kaza- nıyor. Düşıinün, eğer çalışanlar şu anda çok yayguı uygulandığı gibi duşuk ucretler, hatta asgari ücret uzennden vergi ıadesi al- mak durumunda kalınca, eline geçecek rakam da gerilevecek- tir. Hatta SSK Kanunu'nda da değişiklik yapılarak bu konu için ozel bir takip mekanizması getirilmesi planlanıyor. Lcretli- ye ucretinin hangi bordro uzerin- ilen SSK'ya bildirildiğini takip etmesini sağlayacak bir imkan getireceğiz. SSK bünyesinde ku- rulacak ozel bir büro, bu işe tah- sis edilecek. L cretli gerekirse bu büroya gerçek ucretinin daha yüksek oünasına karşılık, diye- İim ki asgari ucret uzennden bordrosunun gosterildiğini şika- yet ederek durumun düzeltilme- sini sağlayacak.'" • Baştarafi 1. Sayfada ğacak tekelleşme veya kartel- leşmeyi öıüer" hukmunu getın- yor Anayasa Mahkemesı, ge- rekçelı kararda Mahkeme'nın. neden "yurutmeyi durdurma kararı" verebıleceğı de yer ab- yor Ankara Mılletvekılı Müm- taz Soysal ve 91 Mılletvekılı, "Telafisi Vlümkün Olmayan Durumlan Önlerae" amaayla, Anayasa Mahkemesı nın yu- rutmeyı durdurma karan ver- mestnı ıstemıştılerdı Gerekçe'- de bu konuda şoyle denıldı "Anayasa yargısımn gore>ı, Anavasal denetim sürecinde ya- sama ışlemlerinin Anayasa'ya uygunluğu etkın biçımde kollan- maktadır. Bunun da yolu yunır- lüğün durdurulması kararından geçer. Y ürurluğu durdurma ka- rarımn, kamu y ararını ve kamu duzenini kollayıp, gözeten ni- teliği de Anayasa Mahkemesi'- nin yargılamalarında gerekti- ğinde bu onleme başvurmasuıı zorunlu kümaktadır. Anayasa Mahkemesı iptal kararı verip, bu tamamlanıncaya kadar, ku- rallar Anayasa'ya aykırı niteli- ğiy le y unırluluğunu v e kamu ya- ran açısından olumsuz etkisini sûrdünır. Bu durumda, kamu yarannı koüamak ve ilerde gi- derümesi olanaksız durumlan önlem için y ürurluğu durdur- ma yetkisinin kullanüması ge- rekir." ık^yasa da. bulunan "ka- lar geriye yûrumez" hukmuyle "yürûtıneyi durdurma" arası- nda bır çebşkı olmadığı vurgu- lanan gerekçelı kararda, "Geri- ye yürümezlik kuralının, yalnız söze bağlı kalınarak yonımlan- ması, hukuk devleti ilkesine ve bu ilke içinde yer alan adaiet ve eşitlik ilkelerine aykırı sonuçlar verebileceği gibi, itiraz yoluyla vapılacak denetim amacına ters duşer. Oysa amaçsal yonım vapılırsa, bu kuralın yürurlüğû durdurma karan verilmesine en- gel teşkil etmeyeceği görülür. Gerekçeli kararda, hüküme- tin KHK'yı çıkartmak için kul- landığı yetkı yasasının ıptal edil- mesınde kullanılan gerekçeler de tekrarlandı. TBMM'nın her ko- nuyu kapsavacak şekilde y etki- sini bakanlar kumluna devrede- meyeceğine dikkat çekilen ka- rarda, aynca KHK'nın, yetki yasasında amaç ve ilkelere de uygun olması gerektiği vınrgu- landı. OLAYLARIN ARDENDAKI GERÇEK • Baştarafi 1. Sayfada 12 Eylul'un sıyasal yasak- larıyla defterı durulen Deml- rel, eskıden ış dunyasının gözdesıydı Ancak 1980 lerde "menkup ' ıken kımse yanına yaklaşamadı Bunun bır de- ğıl bırkac nedenı var Oış çevrelerde Suleyman Bey'ın uzerıne çarpı ışaretı konmuş- tu, Istanbul ış çevrelerınden Demırel e yanaşanı once 12 Eylul, ardından Turgut özal yakardı, ustelık eskı AP Ge- nel Başkanı nın bır daha can- lanıp ıktıdara geçeceğını kım- se duşunemıyordu 1990 larda hukumetını ku- ran Suleyman Bey ile buyuk ış çevrelerı arasında bu yuz- Yasama işleıııiııiıı askıya alınması• Baştarafi 1. Sayfada - ^ %/nca. anayasaya uygunluk denetımı yapılma- ya başladığından ben (1962), Anayasa Mah- kemesı'nın, bır kanun veya KHK'yı, anaya- sa ve hukuka aykınbğı nedenıyle ıptal eden karannı n Resmı Gazete'de yayımlandığı ya da kendı behrttığı daha ılen bır gunde kendı- lığmden yururlukten kalkması durumu var- dır Şımdı bu olasılıklara \nayasa Mahke- mesı'nın "yürurlüğün durdurulması" dedığı, bır kanunu ya da KHK nın, yeni bır yasama ışlemının anayasaya aykınhğı savı ile ıptalı- ne y onebk dava hakkında venlecek son hük- mun yürurluğe gırmesıne değın askıya abn- ması halı eklenmış bulunuyor Oysa yasa kurallan, yetkıb organlarca değıştınlınceye ya da kaldınlıncaya kadar yururluk ve ge- çerhklennı korur ve uygulanması gerekır Kısa bır sure once, doksan uç mılletvekılı yüksek mahkemeye başvurarak 20 Ağustos 1993 gunlu 509 sayıb "Türk Telekomünikas- von AŞ kunılması hakkında KHK"nın (Res- mı Gazete, 14 Eylul 1993-21698) ıptabıstemı yanında, ıptal davası sonuçlanıncaya karar yururluğunun durdurulmasına, yanı uygu- lamadan alıkonmasına karar venlmesını de ıstemışlerdır Anayasa Mahkemesı de bu konuda alacağı esas "karar yurürluğe girin- ceye kadar uy gulamadan doğacak, giderilme- si güç ve olanaksız durumlan önlemek için KHK'nm ytriûiüğünün durdurulmasına" 21 Ekun 1993 gunu oyçokluğuyla karar ver- mıştır(Esas 1993 33-Karar 1993 40-1 sayı- h Resmı Gazete 23 Ekım 1993-21737) Yüksek heyetın uç uvesı "Anayasa Mahke- roesi yasa ve kanun hükmfinde kararnamele- rin yururlüğünü durdurmaya yetkili olmadı- ğından ve aynca bu işte koşullar oluşmadığuı- dan istemin reddi gerektıği" duşuncesıyle karara karşı çıkmışlardır \ uksek mahke- menın başkanı ile dığer bır uvesı ıse "İsteme ve davanın bugun karara bağlanması durumu- na göre bu işte vünırlüğun durdurulması kara- n verilmesine gerek bulunmadığı" goruşu ile karara katılmamış gıbı gorunmektedırler Boylece. \nay asa Mahkemesı uygulama- lannda ılk kez gorülen ve kendı "çevrelerin- de tarihi bır karar' olarak değerlendirilen" (Cumhunyet, 22 Ekım 1993, s 14) "yürurlü- ğün durdurulması" karannın oyçokluğuyla (*) kabul edılmış olması, onem ve ozgünlu- ğuru azaltmamak gerekır Anayasaya uy- gunluk deneümınde açılan bu yem guvence yolu, demokratık hukuk devletını daha so- mut ve gûçlu kılacağından ovulmelı ve des- teklenmelıdır Soz konusu karan ırdelemeye gınşmeden once, yüksek mahkemeyı onu al- maya ıten olgu ve etmenlen ışaret etmekte yarar vardır sanınm Anayasaya gore, Anayasa Mahkemesı - nın verdığı ıptal hukumlen ancak gerekçeb karann Resmı Gazete'de yayımlandığı ta- nhten ıtıbaren etkıb ve geçerb sayılmakta ve genye yurumemektedır (m 153) Uygula- mada ıptal hukumlen alındığı gun, genelbk- le kım olduğu belırtılmeyen ya da bıbnme- yen bınlen tarafından basına ıletılmekte ve bu yoldan kamuoyuna duyurulmakta, baa durumlarda "hüküm fıkrası" bırkaç guç ıçınde yetkıb organlara ıletılmektedır Fakat gerekçelı karar haftalar ve çoğu kez aylar sonra yaalıp yayımlanabılmektedır Bu ara- da geçen sure ıçensınde yurütme ve ıdare, anayasaya aykınbğı saptanmış bulunan ka- nunu ve KHK'yı uygulamaya devam ettığı gıbı, ıptal olunan ışlemın veya kurallann ay- nı ya da benzennı yemden duzenleyıp yurür- luğe koymaktan çekınmemektedır Danış- tay, ara donemde ıptale uyulmamak suretıy- le yapılan ıdan ışlemlen, hukuka aykın sayarak ıptal etmektedır Nıtekım Ankara 1 tdare Mahkemesı de anay asay a aykınbk da- vasının başını çeken mılletvekıhnın. Turk Telekomünıkasyon \Ş'nın anasozleşmesım onaylayan Ulaşürma Bakam'nın bu ışlemı- ne karşı daha once açmış olduğu ıptal dava- sında Anayasa Mahkemesı'nce 509 sayılı KHK'mn ıptal edılmış \e yTirürluğun dur- durulmuş olduğu gerekçesıy le. onama kara- nmn yurutulmesının durdurulmasına karar vermıştır (Cumhunyet, 27 Ekım 1993, s 6) Ancak bu yargısal yaptıntn, tum kanunsuz- luk ve usulsuzlüklen onlemeye veya gıder- meye yetmedığınden. Anayasa Mahkemesı verdığı ıptal hukumlennın etkıhbğını sağla- mak ve geçerlığım korumak durumunda bı- rakılmıştır İşte "yürürlüğdn durdurulması" karan, yurutme ve yasama organlannın, yüksek mahkemenın ıptal hukumlenne kar- şı takındığı bu hukuk dışı tavır ve davramş- lara bır tepkı ve onlem olarak ortaya çıkmış bulunmaktadır Bununla beraber sozu edılen ven ve ne- denler, yüksek mahkememn ıçtıhat polıtıka- sını yonlendırmış olabıbr, fakat "yûrürlügun durdurulması" karannın hukukı dayanak ve gerekçesı sayılamaz Çünku bunlar. hukuk ılke ve kurallan nıtebğıne ve guciıne sahıp olmayıp, hukuk dışı oldu-bıttılerden ıbaret- tır Ne yazık kı Anayasa Mahkemesı'nın bu bır tur ara karan, esas hukumlennden farklı olarak. yetennceveaçıklıklaeerekcelendınl- "yururluğün durdurulması" karan abmp, mış de'ğıldır "Yürürluğun durdurubnası" sonra ıptal hukmu \enhrse, bunlardan ılkı- karanmn oluşturulmasında genelbkle ıdan yargıdakı "yurdtmenin durduruunası" prose- durunden ornek alındığı ya da yararlanıldığı gozlemlenmektedır Şoyle kı, ıptalı ıstenen bır ıdan karann yargı y enne yennce yurutul- mesının durdurulabılmesı ıçın bu 'işlemin uygulanması halinde telafisi guç ve imkânsız zararların doğması ve idari kararın açıkça hu- kuka aykın olması şartlarının birlikte gerçek- leşmesi gerekmektedir." (Idan Yargılama Usulu Kanunu. m 27) Yasama ışlemının "yürurlüğün durdurulması" konusunda ıse, ne anayasada ne de \nayasa Mahkemesı Kuruluşu ve Yargılama Lsullen Hakkında Kanun'da bır duzenleme vardır O nedenle yüksek mahkeme, davacı mılletvekıllennın ıstemı karşısında ıçtıhat yetkısını kullanmak durumunda ıdı Ne var kı Anayasa Mahkemesı. bu işte ne- den kendını yetkılı saydığını ve yururluğun durdurulması ıçın gereklı koşullann nasıl gerçekleşmış olduğunu karannda belırtme- mektedır Oysa anayasaya gore "Bütün mahkemelerin her türlü kararları gerekçeli olarak yazümak" gerekır ve ozelbkle bu işte uç uyenın karşı oy lanndan. yetkı ve koşulla- ra ıbşkın sorunlann heyette goruşulup tdrtı- şıldığı anlaşılmaktadır 4nayasa yargısında ılk kez uygulanan "yıirürlüğün dûrduruuna- sı" usulunde yetkı sorunu ve oluşma koşul- lan, herhalde kararda ortaya konup çozum- lenmek ve saptanmak gerekırdı Boylesme onemlı ve duyarlı bır konuda yüksek mah- keme ıçtıhadının gerekçelennın ^onuç kara- nna bırakılması duşunulemez ve kabul edı- lemez Kaldı kı olayda, başkan ile bır u\ enın kar- şı oy lanndan anlaşıldığına gore, davanın esası da aynı gun karara bağlanmış bulun- duğundan, kararda "yürurlüğün durdurul- ması"nda yetkı sorununa ve "hukuka açıkça aykınlık" koşuluna kolayca yer ve yanıt ve- nlebıbrdı Fakat boyle yapılsaydı, o zaman ıptal hukmune mı, yoksa "yürurlüğün durdu- rulması" karanna mı onceük tanımak gerek- tıği sorusu ile karşılaşılırdı Nıtekım başkan ve uyenın karşı oylannda bu ıkılemın yaşat- tığı guçluk sezınlenmektedır Şoyle kı, ıptal hukmune oncelık venhrse, başkan ve uyenın duşunduğu gıbı, "yürurlüğün durdurulrnası" karanna yer ve gerek kalmaz Çunku, ıptal edılen yasama ışlemı geçerlığını ve dolayısıy- la yururluğunu yıtırmış olur Yok eğer, once nın etkı ve geçerlığı sona ermıs bulunur, zıra bu ara karan, dava esastan çozümlenınceye değın alınmış bır onlemdır ve ıptal hukmu ile bırbkte kendıbğınden ortadan kalkar İdan yargıda "yürutmenin durdurulması" karan hakkında uygulanabılecek bu duşun- ce bıçımı. anayasa yargısında -kuramsal bakımdan geçerb olsa da- ıptal hukmu geç yayımlandığından ve genye yurumedığın- den. "yurütmenin durdurulması" konusun- da. praük yonunden doğru ve yennde sayı- lamaz Çunku Anayasa Mahkemesı. Turk Telekomünıkasyon AŞ ışınde yaptığı gıbı. aynı zamanda hem ıptal hukmu hem de "yu- nıtmenin durdurulması" karan verdığı hal- lerde. bu sonuncuyu one ahp. etkısını ılkı "yünırlüğe girinceye kadar" surdureceğını behrtmezse. bu konuda hıçbır onlem alma- mış olur Bu açıdan düzenleyıa yasasına ış- lemlennın sonlannda "yürürlük" ve "yüriıt- me" maddelennın yer almasına karşın ıdan yargıdan farklı olarak, yüksek mahkeme- nın, "yurütmenin" değıl. "yürürluğun" dur- durulmasına karar vermesının nedenı. belkı de ıptal edılen KHK'nın. gerekçelı hukmun Resmı Gazete de yayımlanacağı tanhte yü- rürlükten kalkacak olmasıdır Bu denlı olağandışı ve etkılı bır ıçtıhat ya- ratırken Anayasa Mahkemesı kullandığı yetkının dayanağını ve kaynağını karannda gostermek durumunda ıdı Y'etkı sorununu, ustu kapalı bıçımde. olumlu yonde çozumle- yen bu ıçtıhadın doğru ve haklı olduğunu gosteren kuvvetlı gerekçeler vardır Gerçek- ten, davacı ve davalılar. genel olarak y argıla- malar sonunda elde edeceklen kararlann olumlu ve somut bıçımde uygulanmasını en- gelleyebılecek veya zorlaştırabılecek eylem. ışlem ve durumlannı ıncelemesım ya da kal- dınlmasını her zaman mahkemelerden ıste- yebılırler Yargı mercılen. gerek taraflann ıstemlen uzeıme, gerek kamu duzenıne ıbş- kın hususlarda kendıbğınden, sonuçta vere- ceklen hukumlenn uygulanabılırhğını ve etkılılığını sağlamak v e korumak ıçın gereklı her turlu onlemı almaya yetkıb ve gorevlı sa- yılır Yoksa. davanın da yargılamanın ve mahkeme karannın da anlamı ve gereğı kal- maz Yargı yerlennın. davalan çozumlerlerken boyle genel bır onlem alma yetkısını kuHa- nabılmesı, kışıler bakımından hak arama ve savunma haklan ile adıl ve guvenlı yargıla- ma gereğı olduğu gıbı mahkemeler yonun- den de bağımsızhk ile kararlannın mutlaka yenne getınlmesı zorunlu bulunmasından kaynaklanmaktadır Evrensel Insan Haklan Bıldırgesı ve Avrupa Insan Haklannı ve Te- mel Özgurluklen Koruma Sozleşmesı nde ılan ve kabul edılmış olan ve uygar toplum- larda hukukun genel ılkelen dıye nıtelenen bu ılke ve kurallar 1982 TC Anayasası'nın sırasıyla 36. 37 129 ve 9 138 maddelenvle benımsenmış ve duzenlenmıştır Bu anaya- sa, yargı mercılennın. vargılama surecınde, "kişi özgürluğü ve güvenliği" konusunda (m 19) ve ıdan ışlemlere karşı açılan davalarda (m 125) ne gıbı onlem kararlan alabıleceğı- ne ılışkın ornekler de vermektedır Fransız Anayasa Şûrası. tek yanlı ıdan ışleme karşı ıtıraz meraı olarak Pans İstınaf Mahke- mesı'nı gosteren kanun hukmunun, adb yar- gıda, savunma hakkının esaslı bır guvencesı olan. yurütmenin durdurulması karan ven- lemeyeceğınden savunma hakkını zedeledı- ğı gerekçesıy le anavasal nıtelıktekı kurallara ûygun bulmamıştır (1) Mılletlerarası kuru- luşlann ve Batı ulkelennın yüksek mahke- melen. kışılenn hak arama ve savunma haklannı çok genış ve serbestçe yorumlaya- rak. olduğunca yaygın guvence ve etkıb ko- ruma sağlamaya yonelmış gorunmektedır (2) Doğru veyerinde Butun bu açıklamalardan çıkanlabılecek sonuç şudur kı, \nayasa Mahkemesı. 20 Ağustos 1993 gunlu ve 509 sayıb "Türk Tele- komünikasyon AŞ kunılması hakkında KHK"nın "yururluğunun durdunılmasrna karar venrken, ev rensel ustun hukuk ılke ve kurallan ile pekıştınlmış olan TC \naya- sası'nın kışılenn hak arama ve savunma haklan ile adıl ve guvenlı yargılanması gere- ğını ve mahkemelenn bağımsızlığı ile karar- lannın yenne getınlmesını sağlama zorunlu- ğunu ongoren ve emreden duzenlemelenn- den kaynaklanan yargının genel onlem alma yetkısını çok doğru ve tam yennde kullan- mıştır (*) Cumhunyet ınnolu \ aptıgıınız ard^ıımıada mahke- menın bu işte uç jşamalı karar aldıgı vururlugun durdurul masını da ' e karşı 8 ov!a (Başkanın o» u ddhıl I ılkeye bagla dıjı ogrenılmıştır (1) L Favoreu el L Philıp Lcs grandes deasıons du Conseıl Constıtuüonncl S bası Sırcv Pan> 1990 s ^08 •'22 (2)B Gencvoıs LaJunsprudanceduConseılConstıtutı onnel STH Pans I98S No 450 s 2V den bır mesafe oluşmuştu Secım kazanmak ısteyen sıyasetçı, halka bır şeyler vermek zorundadır bu yola gıren her polıtıkacı Istanbul ış çevrelerınde soru ışaretı ya- ratır, ekonomının dengelerı bozuldukça tedırgınlık buyur Gecmışe bakıldığı zaman ne zaman bır askerı yonetım gelse, ekonomıyı ış dunyası- nın ısterlerıne gore derleyıp toparlamıştır, seçım kam-r panyalarındakı vaatler yarışı da dengelerı bozmuştur Şımdı çoktan ben bozulan dengelerı yeniden sağlamak ıçın acı recetelere gerek var- dır "Acı reçete" Turkıye'de genış halk kıtleiermın sıyasal ıktıdara karşı tepkılerını kat- layacak ekonomık onlemle- rın alınması demektır Bızım sozluğumuzde şımdıye de- ğın 'acı reçete' başka bır an- lama kavuşamadı, ustle- neceğımız ozverılerın hakça dağılımına hıçbır zaman gıdı- lemedı Iş dunyasının bakışları baş- langıçta Tansu Çıller ın uze- rınde toplanmıştı Suleyman Demırel Çankaya ya çıkınca koahsyon hukumetının başı- na geçen kadın başbakandan umutlu çevreler buyuktu Ancak bu eğılımın değıştığı gozlenıyor Sayın Çıller ile Istanbul ış çevrelerı arasında ne gıbı bır guven eksıklığı doğabılır? Buyuk bır kamuoyu deste- ğını arkasına alan Çıller ın tu- tum ve davranışları daha tam açıklanması yapHama- mış bır arayışın ızlerını gos- terıyor Kurt sorununda bır gun "Bask modelı' tartışma- sını gundeme getıren Çıller kısa bır sure sonra en sert as- kerı onlemlen benımseyebı- lıyor Başbakanın sozluğun- de dunku koahsyon hukumetı yoktur bugunku ha var ha yoktur DYP grubu ya da partı orgutu, Çıller ın yonetımınde bır motıftır Ilk kadın başbakanımız, kendisine ornek aldığ, eskı ingıltere Başbakanı Thatcher gıbı 'Demır Leydı olmak ıstı- yor, ama bu amaca gıden yolda gecıktıkçe istanbul ış dunyasının kuşkuları buyu- yor Oysa hukumet henuz uc buçuk aylıktır Çıller'ın askerle arası lyı- dır, VVashıngton la da yakın olduğu soylenebılır gerekir- se halkın canını acıtacak on- lemlen de 'başan ' uğruna alabıhr Başbakanı gudule- yen tek ıtıcı guç bır sozcukte vurgulanıyor Başarı' Bır kalemde halkın sırtına bındırılen KDV nınağırlığı bu yoldakı kararhlığını gösterı- yor, ama, koahsyon hukume- tınde uzun surelı bır polıtıkayı yurutebılecek uyum ve alt ya- pı var mıdır? Bu soru Istanbul ış dunya- sını duşunduruyor • • •