Katalog

5 MART1992 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA KULTUR SANAT 13 AdamSanaftabuay • Kültür Servisi- Adam Sanat dergısinin mart sayısında Memet Fuat'ın "Nâzını Hikmet Yanna Kalacak mı?", Vedat Günyol'un " Yaşım Günahımdır", Sa- ıtıim Kocagöz'ün "Verdi mi, Pavarotti mi?", Selahatlin Hilav'ın "Can Yücei Üzerine", Mehmet H. Doğan'ın "Nâzım Hikmet", Orhan Barlas'ın "Ödüllerle Ödünler". Mehmet Serdar'ın "Medya ve Sanat", Vecihi Timuroğlu'nun "Kürşat" la Cahit Külebi Üzerine", Gürhan Tümer'in "Hep Mozart Olrnaz Biraz da Baj" ve Kaya Ozsezgin'in "Özgünlük mü?" başlıklı yazılan yerahyor. Fethi Naci'nin "Eleştiri Günlüğü" ve Saba- hattin Kudret Aksal, Can Yücel, Mehmet Başaran, Cevai Çapan, Erdal Alova, Nihat Ziyalan ,Ruşen Hakkı. Ah- inet Ada, Tank Günersel, Müslim Çelik, Hüseyin Haydar, İnd Asena, Oğuzhan Akay, Ferruh Tunç. Süha Tuğtepe, Sunay Akın, Mete Ozel, Elif, Küçük Iskender, Ali Asker Barut ve İbrahim Uçar'ın şiirleri de bu sayıda okunabilir. Buayın rcssamı, Enrico Baj. Lerzan Özer'in sergisi • Kültür Servisi-Gençsanatçı Lerzan Özer'in porselen enstalasyon sergisi bugün Çanakkale Seramik Sanat Galerisi'nde açılıyor. Özer'in ilk sergisi, 30marttarihinedekizlenebilecek. 1962 doğumlu sanatçı, İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akadcmisi ve Viyana Uygu- lamalı Güzel Sanatlar Yüksekokulu'nda öğretim görmüş. Halen MimarSinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Seramik-Cam Ana Sanat Dalı'nda master yapan Lerzan Özer, sergisiyle ilgili şunlan söylüyor: "Boşlukta asılı porselen anılar, çelik tcldeki transparan yaşam katlan, uzun belirsiz bir yol, zamanı belirleyen kum.yalnızbirdirek... Bütün bu kavramlar. bir tekrar ve sürekli dönüşümün galeri mekanının da içine katılması ileyeniden kurgulanarak kendi kınlgan iç hacimlerini oluşturuyor." Nâzım Hikmet Bergaıtıa'da • AA(Ankara)-Şair ve yazar Nâzım Hikmet. doğumunun 90. yılında Ankara, İstanbul ve Izmir'den sonra Bergama'da düzenlenen "Nâzım Hikmet'e Saygı Gecesi" ile anılacak. Bir grup Bergama'h gencin belediye ile birlikte haarladığı gecede İsa Çelik dia gösterisi sunacak, Mehmet H. Doğan, Nâzım Hikmet'in yaşamı. şiiri ve sanatını anlatacak, Erhan Ok da "Nâzım Şarkılan" söyleyecek. Gecede aynca bir grup genç. Nâzım Hik- met'in şiirlerinden örnekler verecek. Düzenleme Kurulu'nun geceyle ilgili yaptığı açıklamada, "Son seçimlerin ardından ülkemizdeesmekteolan de- mokrasi rüzgarlanndan yararlanarak, yıllardır kendi halkına öcü gibi gösterilen, dünyanın kabul ettiği Türk ozanı Nâzım Hikmet'i Bergama halkına gcrçek yönü, lcişiliğj ve sanatıyla an- latmayı. tanıtmayıamaçladık"denildi. Avustupya Çeviri Ödülleri • Kültür Servisi- Avustury a Federal Eğitim ve Sanat Bakanı Dr. Rudolf Scholten tarafından Ankara Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof.Dr. Gürsel Aytaç'a ve Ege Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Gertrude Durusoy'a birer çeviri ödülü verildi. Aytaç ve Durusoy, bu ödüle bugüne dek yapmış oldukan çeviriler nedeniyle layık görüldüler. Prof. Dr. Gürsel Aytaç, Barbara Frischmuth, Stefan Zweig ve Elisabeth Hauer'den yaptığı çevirilerle, Prof. Dr. Gertrude Durusoy da Paul Celan, EliasCanetti, Heımann Broch, Georg Trakl ve Kurt Klinger gibi Avusturyah şair ve yazarlardan yaptıklan çevirilerle tanınıyorlar. Marguerite Duras'nın "Sevgilisi"ni yanndan itibaren seyredebilirsiniz Hazzın kırbacıyla yaşanan tutkuNEDİM GÜRSEL (Paris) - Bugüne dek hiç yapmadığım bir şeydi. Sevdiğim bir romanın fılmini gör- dükten sonra romanı yeniden okudum. Bende bu okuma isteği- ni, yeniden metne dönmenin da- yanılmaz çağnsını duyuran, gö- rüntülerin zenginliği değildi, hayır. Yönetmenin uslalığı hiç de- ğildi. Beni Marguerite Duras'nın "Sevgili"- sine götüren, sinemaya uyarlanamayacağı konusunda çekinmeden bahse girebilece- ğim bir metnin görüntülenmesiydi. Jean- Jacques Annaud çağnşım örgüsüne dayalı bir anlatıyı, başı sonu belirsiz, kronolojik bir evrim izlemeyen anılann akışını tutarlı bir kurguyla sinema diline aktarabilmiş. Aslında çok sınırlı bir fılm "Sevgıli". Her an erotizmin doruğundan pornografık bayağılığa düştü düşecek gjbi. Ama on be- şinde bir genç kızın cinsellığe ilk uyanışını. kendisinden yaşça çok büyük -üstelik de bir Çinli, yanı yabancı bir erkekle- yaşadığı tensel tutkunun, Baudelaire'in deyişiyle söylersek "hazzın kırbacı"nı yedikçe tut- kuya tutsak oluşunun serüvenini öylesine etkileyici bir bıçımde anlatıyor ki sarsılma- mak mümkün değil. Marguerite Duras'nın romanı Türkiye'- de de birkaç baskı yaptı. Okumuş olanlar anımsayacaklardır. Yazar "Sevgili"de bir otobiyografı denemesine girişir. ilk aşkını. ilk tutkusunu anlatırken çocukluğunun gcçtığı Vietnam'daki kolonyal dünyayı da betimler. Unutulmaz renkler, sesler, düş ve anı yumaklanyla örülen bu dünyanın te- melinde kendi ailesi vardır. İlk romanı "Pa- sifık'e Karşı Bir Baraj"da anlattıklan yani. Eşini yitirmiş, mutsuz, çoçuklannı yetiştir- meye çalışan bir anne ve iki erkek kardeş. Annenin neredeyse taptığı büyük oğlan hayırsızın biridir ne yazık ki. Onun sevgi- sizliği, acımasızlığı, hırsızlığı küçük Mar- Yönetmen Annaud'nun fllmindeki bu sahne için Marguerite Duras'nın anılanna başvurmak en iyisi: '...Ammsıyorum. İpek gibi kaygan, serin tahta. Vantilatörün düğmesini açıyor. İçimi eriten bir güç ve yumuşaklıkla yiyor beni.' Jean-Jacques Annaud,Duras'nın yazdıklarını iyi okumuştu ve onu iyi tanıyordu belli ki. guerite'in dünyasında derin izler bı- rakmıştır. "Sevgili"de cinsellığe ilk uyanış- la birlikte dile gelen ağabeye karşı öfkedir. Yıllarca bastmlmış, unutulmuş, çocukluk anılanyla birlikte yüzeye çıkıp patlayan bir öfke, bir tür suçlama. Jean-Jacques An- naud'nun filminde bütün bunlar geri plan- da ışleniyor. Çok büyük bir bütçeyle ger- çekleştırilen çekim ister istemez Amerikan larzı bir "süper prodüksiyon"un gerekleri- ni de yerine getirmek durumunda çünkü. Aynntılı dekorlar. 1920'lerin Hindiçin'i. Saygon'un kenar mahalleleriyle zengin Fransızlann dcvam ettiği şık lokantalar, su basmış çeltik tarlalanyla kıtalar arasında mekik dokuyan. her biri küçük bir kent büyüklüğündeki transatlantikler... Ama bu filmin asıl önemi, yazılmış bir metinden (bir anlatı ya da roman değıl "Sevgili", Marguerite Duras'nın, kitabın bir yerinde " Ben hiç yazmadım" diyen Duras'nın üslûp anıtı) seyredilebilir bir görüntü akışı çıkar- ması. Bu akışm seyirciyi etkilemesınde Duras'- nın metnini okuyan Jeanne Moreau'nun da payı var elbet. Ve yazann genç kızlığını canlandıran oyuncunun güzelliğinin. Hem saf hem şeytansı hem doğal hem yapmacık bir güzellik bu. Çekici. kahredici, dclirten birgüzellik. Genç kızın yeni oluşmaya baş- layan kişıliğindcki çalkanlılann cinsel hazzın keşfiyle fırtınaya, giderek tayfuna dönüşmesi dedenilebilir. Ama biz seyirciler Duras'nın öbür kitap- lanndan lanıdığımız yalın, neredeyse say- dam, kimi zaman da oldukça karmaşık bir dil aracılığıyla duyumsuyoruz bu tayfunu. Bu yıkımı, ilk aşkın, ilk acının. ilk aynlışın, ilk kin duygusunun gctirdiği yıkımı. Olağanüstü güzcllikteki görüntüler bir- birinı izlerken "On sekizinde yaşlandım, diyor Duras'nın ağzından konuşan Jeanne Moreau'nun sesi, "yıkılmış bir yüzüm var". Ve dupduru. güzel mi güzel bir genç kız yüzü beliriyor yıllann ardından. "Sevgi- li" unutuşa karşı yaşamın demeyeceğım" ama yazmın, yazıya dönüşmüş belleğin za- fen. Ve elbette sevginin. Yıllar sonra iik sevgiliylc karşılaşmasını şöylc anlatıyor Duras: "Savaştan yıllar sonra, evlilikler, çocuk- lar, boşanmalar, kitaplardan sonra kansiyla Paris'e gelmişti. Telefon etmişti ona. Sesinden hemen tanımıştı. Demişti ki: Yalnızca sesinizi duymak istcmiştim. O, benim, demişti. merhaba. Çekingendi, eskiden olduğu gibi korku içinde. (...) Sonra ona ncdıyeceğini bıleme- mişti. Sonra demişti ki önccki gibi. onu hâlâ seviyordu, onu her zaman sevecekti ve onu ölünceye kadar da seveceğini, eveı bunu söylemişti." Behçet Necaügil "Gizli Sevda" adlı şii- rinde "Mesutmüş, kocasını seviyormuş / Kendilerininmiş evleri ( Bir suçlu gibi ezik / Sana selam söyledi" diye yazar eski scvgili- dcn söz edcrken. Duras'nın kitabı "cski sevgili"nin değil, "ilk sevgili"nin, yani es- kimeyen sevgilinin tutkusunu dile getiri- yor. Annaud'nun fılmi de öyle. 'Sevgili' dört sinemada Kültürel bir totemL'Amant (Sevgili), Yönetmen: Jean - Jacaues Annaud, Yapımcı: Claude Berri, Senaryo: Marguerite Duras, Müzik: Gabriel Yared, Oyuncular: Jeanne March, Tony Leung, Frederique Meninger, Arnaud Giovanninetti. Gösterildiğisinemalar: Şişli Kent, Kadıköy Süreyya, Be- yoğlu Atlas, Bakırfcöy İncirli. Yazdı, ama oynayamadı!Kültür Servisi - Marguerite Duras. "Ya zarlann bedeni yazdıklanna katılır. Yazar- lar, bulunduklan yerde cinselliğı kışkırtır- lar" diyor bir kitabında. Bize kalırsa "Sev gjli"yi beyazperdeye aktaran yönetmen Jean Jacques Annaud, Duras'nın yazdıfp bu satırlan çok dikkatli okumuştu. Çünkü çekimler sırasında Duras sık sık fılm setine gidiyor, romanının nasıl yorumlandığını izliyordu. Yazı ilegörsellik aynşıklığı bura- da da kendinı gösterdi. Annaud ile Duras sık sık tartışular. Yukandakı karikatür Jean Jacques Annaud'nun çekimler sırasında yaşadığı sıkıntının güzel bir göstergesi. Annaud adeta şöyle diyor Duras'a: "Evet, bedeninle yazdıklanna katılabilirsin. ama fılme değil! "Sevgili", arkadaşımız Nedim Gürsel'in de belirttiğı gibi otobiyografik bir roman denemesi. Yazar Marguente Duras 1914 yılında doğduğu Saygon yakınlanndaki Glan Dinh ve Vietnam'ın çeşıtli bölgelerin- de yaşadıklanru kurgulamış kitabında. Şimdi 78 yaşında olan yazar bir söyleşisin- de "Sevgili"yle ilgili olarak şunlan söyle- mişti. "Sevgili'de, kimi erkekler küçük beyaz kadınla Çinli sevgilinin oluşturduğu çift kaı'şısında irkildiler. (...) Sevgili'deki çıft, çoğunun yüreğmi yüzyJlar ötesinden. erkeklenn en derin yennden gelen beklen- medik bir arzuyla. kandaşıyla cinsel ilişki kurma, kandaşının ırzına geçme arzusuyla doldurur." Oysa Duras için olay farklıdır: "Benim içinse kum gibi insan kaynayan kaldınmlarda liseye gider gibi o erkeğe doğru, sevgilisine duyduğu kölece bağımlı- lığa doğru yürüyen bu küçük kız benim çoktan yitirdığjm bir özgürlüğe sahiptır." Romanındaki bu özgür genç kız kendisidir aslında. Anılan bunu doğrular: "Ellerin beden üzerindeki varlığmı, küplcrdcki suyun serinliğini ammsıyorum. Havanın sıcak. şimdi akla bile getiri- lemeyecek kadar sıcak olduğunu. Ben yıkanmasına ses çıkarmayan kızım. o. be- denimi kurulamıyor, ıslak ıslak kucağına alıp asker yatağına taşıyor -ipek gibi kay- gan. serin tahta-. vantilatörün düğmesini açıyor. İçimi eriten bir güç ve yumuşaklıkla yiyor beni." Marguerite Duras, "İnsan anılannı yanına alamıyor" dese de "Sevgili"dekı anılar onu hiç yalnız bırakmadı. "Sevgili" fılminın de romanını yazdı: "Kuzey Çinli Sevgili". Bizde Can Yayınlan arasında yeni yayımlanan kitabı okumanızı öneririz. Kültür Servisi- i920'lerin Saygonu'nda. buğulu bir dairede, 32 yaşında Çinli, mılyoner 'playboy" 15 yaşındakı Fransız kıza 'aşk sanatını öğretir. Cinsellik ön plandadır vefilmdckullanı- lan dil ("Ötekilere ne yapıyorsan bana da onu yap") bir 'porno' fılmi izlenimi verir. Ünlü Fransız yazar Marguerite Duras'nın tüm dünyada ikı milyonun üzerinde satan ve 43 dile çevrilen yapıtı "Sevgili". Jean-Jacques Annaud'nun rejisiyle be- yazperdcde. 27 milyon dolara mal olan bu A BD-Fransız "süper or- tak-yapım" daha şimdi- den kültürel bir totem olarak karşılanmaya başladı bile. Bazı clcştir- menler bayılıyor, bazılan nefret ediyor. Ama bu fıl- mın 'yılın sinema olayı' olduğu tartışma götür- müyor. "Sevgili -The Lover", yann Istanbul'da Şişli Kent. Kadıköy Süreyya. Beyoğlu Atlas ve Bakır- köy İncirli sinemalannda gösterime giriyor. Filmin Jeaıme March yönetmeni, Jean-Jacques Annaud. çağdaş şinemanın önde gelen isimlerinden biri. Öykü. Fransız edebıyatının 'kraliçesi' ola- rak nitelendirilen. aynı zamanda Pans'in kültür sahnesinın en ilgınç kişiliklerinden biri olarak tanınan Marguerite Duras'nın otobıyogrdfik edebi metnine dayanıyor. Filmdeki anlatıcı. yine Fransa'nın "tarihı anıt'lanndan biri, 64 yaşındakı ünlüoyun- cu Jeanne Moreau. "Sevgili" daha gösterime girmeden izle- yia öyküyü öğrendi... Tabii bu, fılme dair gazetecilerin yazdığı bir öyküydü. Gerçek- ten de sette birlikte çalışan Jean-Jacques Annaud ve Margueriıe Duras, gazetecile- rin ılgısını çekmck için ellerinden geleni yapmışlardı sanki. (Bir gün sette "Bugün korkunç davranıyorsun" diye azarladı An- naud Duras'yı. Yazar karşıhk verdi:"Bu benim değil.") İngıltere'de magazin basını filmin başrol oyunculan 18 yaşındaki İngi- liz Jeanne March ile 32 yaşındakı Singa- purlu Tony Leung'un kameralar karşısın- da gerçektcn sc\iştiğını yazdı. Jeanne March buna inkâr etıi, yönetmen Annaud ise bu konuda yorum yap- madı. Bütün bu dedikodu- lar. "Sevgili"fılmi hakkın- da bazı soru işaretlerinı de gündeme getirdi: "Sevgili, iyi bir fılm mi yoksa gizemli bir atmosfer içine oturtul- muş sıradan bir erotik fılm mi?" Jcan-Jacques Annaud, filmin başrol oyuncusu Je- anne March'ı 7 bin kız ara- sından seçmiş. Duras'yı oy- nayacak kızı bulduğu an- daki duygulannı şöyle an- latıyor: "20 Mart 1990da bir kapı açıldı. İçenye bir İngiliz dergisinin kapağı- nda gördüğüm genç kız gir- di. Ufak tefek. kötü giyim- li, saçlan karma kanşık bi- ri ydi. Beceriksizcc konuşuyordu. Ama bakışlannda kınlganlık, kaygı, hırs ve azim kıvılamlan vardı. Saçlannı dağıtıp arkaya doğru düz olarak taramasını iste- dim. Duras'nın fotoğrafırun bulunduğu romanın kapağını genç kızın yüzün yanına yerleştirdim. Benzerlik şaşırtıaydı. Altüst olmuştum. Jeanne o gün 17 yaşına basmıştı, bunu ona karşı duyduğum hay- ranlık sonucu açtığım şampanyayla kut- ladı."Başrol oyuncusu seçmekteki titizliği, filmin her aşamasında gösteren Jean-Jac- ques Annaud. "sevgililerin' tanışıp ilk kez birbirlerine dokunduklan antika Morris Leon Bolle Limuzini bulmak için de çok çaba göstermiş Türkiyemiz Türkiyemiz dergisinin Şubat sayısında Anadolu Uygarlıkian'ndan kesitler sunuluyor. Anadohj'nun kültürel zenginliğini çeşitli açtlardan ele alan, titiz çahşmalarla belgelendirilen yazılar, her zamanki gibi özel çekilmiş fotoğraflarla; • Prof. Önder Küçükerman "Boğaziçi camalığırun ünlü eserieri: Çeşmibülbüller* • Fırdevs Sayılân "Güneydoğu Anadolu'nun Düş Dünyasi: Nemrud'un Tann Krallarf • Zahir Güvemli "Cumhuriyet Devri Sonrası Sanat Akımian" • Işık Soytürk "Antik Çağdan Günümüze Gökçeaıia (lmbroz)" • Sabiha Tansuğ "Bir Anadolu Geleneği: Türkmenler'de Ölüm Töreni" Tüm yazılar Türkçe ve Ingilizce 66. Savı Cıktı AKBANK Marguerite Duras kimdir?I914'te Saygon yakınlanndaki Gian - Dinh'te doğdu. Çocukluğu ve ilk gençliği Vietnam'ın çeşitli bölgelenndegeçti. 1932'de Paris'e geldi. Hukuk, matematik. siyasal bilgileröğrenimi gördü. 1943'teilk kitabı "Saygısızlar"ı yayımladı. Aynı yıl Fransız direnışhareketine kfltıldı. 1944'tekocasıtoplamakampına gönderildi. Duras. bu dönemi sonralan "Acı" adlı kitabında anlattı. Fransız Komünist Partisi'neüyeoldu. 1950'deaynldı. 1960'lı yıllarda Alain Resnais'nin yöncttiği "Hiroşima Sevgilim" fılminin senaryosunu yazarak büyük ilgi topladı. 68 olaylanna etkin olarak katıldı. TörhçeHeDıras YeşilGözler / Çeviren: Nilüfer Güngörmüş j Metis Yavmları, İsl. 1990. Ölüm Haslalığı - Çeviren: N. Güngörmüş-H. Bayrı Metis'Yayınlan, İst. 1990. Acı' Çeviren: A\$e KurşıuıluOriaç AJa Yavmları. İst.J989. Bir Kış Günü Öğleden Sonra Çeviren Adnan Benk, Can Yavmları. İsl. 1989. Sevgiliı Çeviren: Özdemir İnce Can Yavmları. İst. 1983. Sevgili' Çeviren: Tahsin Yücelj Can Yavmları, İst. 1986. Kuzey ÇinliSevgili I Çeviren: Hülya Tufan ' Can Yavmları, ist. 1992 (veni vayımlandı). Parkta',Çeviren: Bertan Onaran ' Ara Yaymcılık , ikincı basını, İsl. 1991. Marguerite Duras 18 yaşındayken Moderato Cantabiie / Çeviren: Bertan Onaran / Ara Yaymcılık. İst. 1990. Somut Yasam ' Çeviren: Bertan Onaran, Yüzvd Yayınlan. İst. 1988_. Tarauinia'mn Küçük AtlarıJ Çeviren Leylu Gürsel ı Gendas Yavmları, ist. 1991. Yaz Yağmuruı Çeviren: AvşeKurşunlu Oriaç I Afa Yavmları. İsl. 1991 A vrılık Müziği I Çeviren: Gökçin Taşkın / Remzı Kitahevi.Ist.199I Lol. V. Stein'm KenJimlen Geçişi, Çeviren: Onur Cankocak j İletisim Yavmları İsl. 1989