Katalog

10ARALIK1992 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA HABERLER Nesin'e insan hakları ödölü • İZMİR (Cumhuriyet Ege Bürosu)- Karşıyaka Belediyesi tarafından bu yıldan itibaren verilmesi kararlaştınlan "İnsan Haklan Ödülü" ilk olarak )ugün yazar Aziz Nesin'e verilecek. Karşıyaka Belediye Başkanı Cihan Türsen"Ülkelenn saygınbklanıun salt ekonomik kalkınmışlıkla ölçülmediği. artık o ülkenin evrensel boyutta insan haklanna verdiği önem ve uvgulamalann ilkealındığı 21 Tyüzyıla gecişin de belediye olarak da sorumluluğumuzun farkındayız" dedi. tarüsıMı • ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - İnsan haklan konusu. dün TBM M 'de ele alındı. İnsan Haklanndan Sorumlu Devlet Bakanı Mehmet Kahraman, faili meçhul cinayetler. kayıplar ve işkence iddialannın ortadan kaldınlamadığınj belirterek " Devlet-vatandaş , ilişkileri aşınmışhktan henüz kurtanlamamış bulunmaktadır" dedi. TBMM'degrubu bulunan partilerin sözcüleri de, konuşmalannda insan haklannın önemine işaret ettiler. Beşikçi yargılamyor • ANKARA (AA>- Sosyolog-yazar İsmail Beşikçi'nin yazdığı "Zıhinlerdeki Karakollann Yıkılması, Yargılama Sûreçleri ve Özgürleşme" adlı kitapta Atatürk'c hakaret cttiği gerekcesiyleyargılanmasına devam edildi. Ankara 2. Ağır Ceza Mahkemesi'ndeki görülen davada hakkında 5 yıla kadar ağır hapis cezası islenen Beşikçi. savunmasını içeren dileçev i gelecek celse vereceğini söyledi. İnsan Haklan yok'Ilç Politika Servisi - İnsan Haklan günü nedeniyle demokratik kitle örgütlcri vc sendikalardan vapılan açıklamalarda Türkiye'de insan haklannın tam anlamıylaolmadığı. v urgulandı. Lastik-İş Sendikası yaptığı yazılı açıklamada partilerin, sendikalann \e demokratik kitle örgütlerinin bu konuda daha duyarlı olması istenildi. Anayasa Mahkemesi üyesi tartışması • ANKARA (AA)-'Anayasa Mahkemesi Başkanı Yekta GüngörÖzden.YÖK kontenjanından Anayasa Mahkemesi üyeliğıne seçilen, ancak 15 yıl öğretim üyeliği yapma şartını taşımadığı gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi Kurulu karanyla "yemin ettırilmeyerek" göreve aşlatılmayan Prof. Süleyman Arslan'ın kendileri için bir vatandaştan başka birşey olmadığını söyledi. Ecevit: Türkeş komutanlardan iyi mi biliyor? • ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - DSP Genel Başkanı Bülent Ecevit, MÇP Genel Başkanı Alparslan Türkeş'in özel Harp Dairesi'ne ilişkin sözleriyle ilgili olarak "Sayın Türkeş ilgili komutanlardan daha mı iyi biliyor'' diye sordu. Kendisinin hiçbir açıklamasının bugüne kadar yalanlanmadığını ammsatan DSP lideri "Demek ki Sayın Türkeş, kimlerin Özel Harp Dairesi'nin sivil uzantısı olduğunu, Harp Dairesi komutanlanndan ve Genelkurmay Başkanlığı'ndan çok daha iyi biliyor" diye konuştu. Ecevit, Somali'yeasker gönderiîmesine de karşı olduklannı belirtti. DİSK depgisinin dağıtımı HaberMerkezi-DİŞK Yönetim Kurulu, DİSK \raştırma Enstitüsü'nce •ıazırlanan DİSK-AR aylık bültenini 4. sayısının dağıtımını. "Kürt şorunu" başlıklı yazı nedeniyle durdurdu, ensfitü müdürü Mustafa Dönmezde görevinden alındı. DİSK Yönetim Kurulu üyesi ve Araştırma Dairesi Başkanı Kemal Daysal. bültenin, yönetim kurulunun görüşlerinin dikkate alınmadan hazırlanıp dağıtıtdığını bildirdı. İnsan Haklan Evrensel Bildirgesi'nin kabul edilişinin 44'üncü yıldönümü bugün Dılallerhep giindemdeydi • İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nin kabul edilişinin 44. yıl- • 1980'den sonra Türkiye'nin katıldığı birçok uluslararası top- dönümü bugün kutlanıyor. lOarahk bütün dünyada İnsan Hak- lantıda insan haklan ihlalleri gündeme getirildi. İnsan Haklan lan Günü olarak anılıyor. İnsan haklan ihlallennin en çok ihlalleri ile ilgili şikayetlerin başında işkenceler geldi. Bir çok in- tartışıldığı dönemler askeri müdahale dönemlerivdi. san işkence tezgahlanndan geçirildi. ler geldi. Bir çok insan işkence ve mane\i lazminat davası açtı. ölümler yaşanırken, MDP Ge- Tazminat davası 11 milvon 578 MEHMET DEMİRKAYA AHMETŞIK Bugün İnsan Haklan Günü. 10 Aralık 1948'de Birleşmiş Milletler İnsan Haklan Komis- yonu tarafından hazırlanan İn- san Haklan Evrensel Bildir- gesi'nin kabul edilişinin 44'- üncü yıldönümü. Türkiye 12 Eylül 1980 ile 1984 arasında in- san haklan açısından oldukça karanlık bir dönem yaşadı. 1980"den sonra Türkiye'nin ka- tıldığı birçok uluslararası top- lantıda insan haklan ihlalleri gündeme getirildi. "İnsan haklan ve kuruluş- 11 şikayetlenn başında işkence- tezgahlanndan geçinldi. Işken- celerde ölenler ve sakal kalan- lar için yetkilıler "münferit olaylar" dedıler. İşkence gördükten sonra sa- kat kalan binlerce ınsandan biri de Hüseyın Özlütaş. 22 Nisan 1981 "de gözaltına alınan 46 ya- şındaki maden mühendısi Hü- seyin Özlütaş. 90 gün boyunca işkence gördü ve felç oldu. Öz- lülaş. işkencenin. bir şeyleri söyletmek için yapılmadığını. amacın kişinin kendisine olan saygısını yok etmek olduğunu belirtti. İlk duruşmada serbest bırakılan Özlütaş. devlet aley- hine 150 milvon lıralık maddı bin lira olarak karara bağlandı. Bu dönemde gözaltında ölümlere lipik bir örnek de Er- can Koca'nın ölümü. 13 Aralık 1980'de gözaltına alınan Dil ve Tarih Coerafya Fakülıesi öğ- rencisi Ercan Koca. bir süreka- rakolda tutulduktan sonra Eti- mcsgut Zırhlı Birliklcr Ko- mutanlığı"na götürüldü. Bura- da durumu ağırlaşan Ercan Koca. Gülhane Askeri Hasta- nesi'ne sevkedıldi. Yapılan mü- dahalelere karşın Ercan Koca öldü. Ölüm nedeni beyın kana- ması olarak belirtildi. Bir yan- dan işkenceler. gözaltında nel Başkanı Turgut Sunalp, 13 Aralık 1983de gazetelerde yer alan bir açıklamasında. "Tür- kiye'de insan haklannın kesin- likle uygulandığına inanıyo- rum" diyordu. I984't'e çok cılız da olsa top- Iumdan bazı sesler çıkmaya başladı. Ama en küçük bireleş- tiriye dahi. "12 eylül önccsine mi dönmek istiyorsunuz?" di- yerek karşı çıkıldı. ""Asmayalım da besleyelim mi?" anlayışı sık sık 12 eylül öncesi hatırlatılarak lopluma benimsetilmeyeçalışıl- dı. Baskılann işkencelerin yo- ğun olduğu cezaevlerinde ise si- Osman Ünal fotoğrafsız kimliği yüzünden gözaltına abndı. Sonrası: Şüpheüzerineişkence• FatmaBalSıbir "^ sağlık memuru ve üç akrabasıyla soruşturma bürosuna gitti: "Çocuğu- mu getirdiklerinde her tarafı yara-bere içindeydi. Gözleri içine çökmüş, perişan haldeydi. Bana,cinsel organından cereyan verdiklerini anlattı." BEHZATŞAHİN 19 yaşındaki konfeksiyon ış- çisi Osman Ünal, hem babasın- dan aynlan annesinin hem de 3.5 yaşındaki kronik bronşıt kardeşinin geçımini sağlıyordu. 31 ekim jıecesı. yeni tanıştığı Mehmet Inanç'la gezmeye git- tikleri Galleria'dan dönerken polis tarafından durduruldu. Ihmali yüzünden nüfus cüzda- nında fotoğraf bulunmayan Osman Ünal ve arkadaşı. kuş- kulu görülerek Ataköy Kara- kolu'na götürüldü. Sabaha karşı 04.00 sıralann- da anne Fatma Baltacı'nın tele- fonu çaldı. Telefondaki polis memuru, anneye, Osman adın- da bir çocuğu olup olmadığını sordu. Anne. "Evet" yanıtını verince. oğlunun fotoğrafsız kimlıkle dolaştığı için karakola getirildiğı. gerekli işlemler ta- mamlanınca bırakılacağı söy- lendi. Oğlunun nasıl olsa salıverile- ceğini düşünerek bülün gün bekleyen anne. akşam karako- lu arayınca oğlunun tutuklan- dığı' yanıtını aldı. Annenin. "Nasıl olur, şüphe üzerine al- mıştınız" sorusuna, polis. "Su- çunu itiraf etti" yanıtını verdi. Osman Ünal. sonraki bir hafta- vı Osmanıye Karakolu'ndaki soruşturma bürosunda geçirdi. Kalp romatizması olduğu için sekiz yıldır Lioness Klüp'ten iğ- ne yardımı alan Osman Ünalın 25 günde bir yapılan iğne günü gelince anne Fatma Baltacı bir Fatma Baltacukücûk Nejat'Ia Osmanın çıkacağı günü beklivor(Fotoğraf:ERDOĞAN KÖSEOĞLU) yasi tutuklular direndiler. Ba- zılan baskılan protesto etmek için kendilerinı yakarken. bazı- lan da ölüm oruçlannda ya- şamlannı yitirdi. 15-Mayıs 1984'te. 1383 aydı- nın imzaladığı gözlem ve istem- leri içeren dilekçe dönemin Cumhurbaşkanı Kenan Ev- ren'e ve TBMM Başkanı Ka- raduman'a verdı. Dilekçenin verilmesinden üç gün sonra bir basın toplantısında. Başbakan Turgut Özal bir soru üzerine. sözkonusu dilekçeden bazı pa- sajlan okuyarak "Bu dilekçe verilebildiğine ve başbakan da bundan bahsedebildiğine göre. herhalde Türkiye'de demokrasi yoktur sözü devarid değildir"- diyordu. Ancak. Ankara Sıkı- yönetim Komutanlığı Askeri Savalığı. 56 kişi hakkında Sıkı- yönetim Yasası'na muhalefet- ten 3 ay ile 1 yıl arasında hapis istemiyle dava açtı. Türkiye raponı ABD Helsinki Gözlem Ko- mitesı'nin 1987 yılında Türkiye ile ilgili hazırladığı raporda, yetkililerin yalanlamalanna karşın işkencenin yaygınlığını koruduğu belirtildi. Amerikan kongre üyelerinin hazırladığı. "TürKiye'de insan Haklannın Durumu-88" baş- lıklı raporda çok iyimser bir tablo çizilmesine karşın. ceza- evlerindeki kötü koşullar ve iş- kence konulannda şikayetlerin son bulmadığı belirtiliyordu. Türkivc'de 1988 yazı itibanyla 7 ila \0 bin sıyası tutuklu bulun- duğunu saptayan raposda iş- kencenin 1980 öncesi Eceviı vc Demirel hükümetleri dönemin- de de var olduğu belirtilivordu. Raporda "Aslında General Ev- ren'in sıkıvönetim rejimindc. Türkiye'de işkencenin uygulan- dığı ilk kez kabul edilmiş ve iş- kenceciler hakkında soruştur- malaraçılmıştı."deniyordu. Bu raporada zamanın hükümeti tepki gösıerdi. sağlık memuru ve üç akrabasıy- la soruşturma bürosuna gilti. "Çocuğumu getirdiklerinde her tarafı yara-bere içindevdi. Göz- leri içine çökmüş. perişan hal- deydi. Bana. cinsel organından cere>an verdiklerini. cerejan verdikçe de "Bak. memelerin de şişti" diye dalga geçtiklerini an- latıı. Perişan oldum. Bir daha da oelumla aörüştürmediler.'" Suçlamaları reddetti Osman. bir hafta sonra. ar- kadaşı Mchmct İnanç'ın iki ay öncc hırsızlık >aparken kendisi- nin de gözcü olduğunun vazıl- dığı ifade tulanağıyla birlikte Bakırköv Adli>esi'nde mahke- meve çıkanldı vc mahkcmcde ifadenin kendisine polis tarafın- dan zorla imzalatıldığını söyle- di. Mehmet İnanç da, Osman Ünal'la veni tanıştığını. kendisi hırsızlık yaparken Osman'ın gözcülük vaptığı iddiasının doğru olmadığını. polislerin ifade tutanağını kcndilenne zorla imzalattıklannı anlattı. Mahkeme heyeti de Mehmet İnanç'm tutuklanarak Meiris Cezaeyı ne konulmasına. Os- man Ünal'ın ise salıvcrilmesine karar verdi. Anne Fatma Bal- tacı sevinçıen verinde duramı- vordu. Oğlunun 15 kasımda Havdarpaşa Askeri Hastanesi'- nde vapılacak kalp ameli- vatının -nevse ki- bir aksilik ol- madan gerçekleşcccğını düşü- nüyordu. Gcrçckleşmedi. Mah- kemeden sonra polisler. "Biz tekrar kontrol edeceğiz" diye- rck Osman Ünal'ı Fatıh Kara- kolu'na götürdü. Ertesi gün çıkanldığı Fatıh I. Sulh Ceza Mahkemesi. Osman Ünal'ın suçu işlemediğini >inelemesine karşın. Bakırköv"dekinin aksi- ne tutuklanmasına karar verdi. Ve. Osman Ünal. 6 Kasım 1992'dc Bayrampaşa Cezaevi'- ne konuldu. Baltacı. hakıme, oğlunun 15 kusımda ameliyat olacağını. avukalının bile olmadığını an- lattı. Hakim. 1 aralıkta yapıla- cak duruşmada oğlunun mah- kemeden avukat istemindc bu- lunabileceğini, hatta o zaman salıverilebileceğini bile söyledi. Anne Fatma Baltacı, 1 ara- lıktaki duruşmayı beklerken bir yandan da Fatih Adliyesi'nin kapısını aşındınyordu. Yine birgün mahkeme kalemine uğ- radığında. oğlunun duruşma- iinda tanıklık etmek üzere Mehmet İnanç'a çağn çıkanl- dığını gördü. Yalnız çağnya, Mehmet İnanç'ın kaldığı cezae- vi olarak Metris yerine Bay- rampaşa vazılmtşiı. Fatma Bal- tacı görevlileri uyardı. "Yap- mayın. Mehmet İnanç Metris"- le" dediysc de dinletemedi. Du- ruşma günü y anlış yazılan ceza- çvi ismi yüzünden Mehmet İnanç duruşmada hazır bulu- namamıştı. Çalıntı mallan satın alan diğer sanık-tanıklar ise Os- man Ünal'ı tanımadıklanm söyledi. Osman Ünal. ameliyat olamadı. Halen Bayrampaşa Cezaev i'nde. 30 aralıkta yapıla- cak duruşmayı bekliyor. Halen avukatı yok. Türkiye'ye işkence baskısı 1989'da Nevv York Barosu Uluslararası İnsan Haklan Ko- mitesi'nin yayınladığı raporda iseTürk hükümetinin." ulusla- rarası yükümlülükleri ve so- rumluluklan gözönündc tuta- rak Türkiye'de işkencenin var- lığını kabul etmesi. açık bir bi- çimde bunu kınaması ve işken- ceyi sona erdirmek için derhal önlem alması" gerektiği vurgu- landı. I989"da Türkiye'nin ATye tam üyelik başvurusuna "Bek- le" yanıtı verildi. Avrupa'nın altı maddelik bekleme karan gerekçesinden ikisi. demokrasi sorunları ve insan haklanydı. 1990 İnsan Haklan Günü nede- niyle, Özal. yayınladığı mesaj- da, "İnsan Haklan Evrensel Bildirgesi'nde yer alan ilkeleri inanç ve kararlılıkla destekle- meye devam edeceğiz" diyor- du. Geçen süre işkenceyi Türkiye- nin gündeminden çıkarmadı.; insan haklanndan sorumlu Devlet Bakanı Mehmet Kahraman: Âülan aclıııılm küçüııısemııenıeli DOĞAN AKIN ANKARA - İnsan haklanndan sorumlu Devlet Bakanı Mehmet Kahraman, Türkıye'de insan haklannın gelişmesi ve kullanı- Iması yönünde koalisyon hükü- metinin 1 yıl içinde sağladığı gü- vencelerin küçümsenmemesi ge- rektiğjni belirterek. ""Demokra- tik düzenlemelerimiz karşısında. Türkiye'nın artık "kara liste'de yer alacağını sanmıyorum" dedi. CMUK değişıkliğinin. işkence iddialannı "kısmen" önlediğini, bu düzenlemelerin kısa sürede bütün suçları kapsamasını dıledi- ğinı kaydeden Kahraman. bazı gösterilerde atılan" Kahrolsun insan haklan" sloganlannı değerlendirirken. bu kavramın hiçbir kesim ya da "mesleğe" özgü olmadığını vurgulayarak. herkesi insan haklannı koruma- ya çağırdı. Kahraman. Cumhur- iyet'in sorulannı yanıtlarken. ko- alisyon hükümetinin demokra- tıkleşme konusunda 1 yıldır yaptığı düzenlemeler konusunda. "İnsan haklannın geliştırilmesi ve kullanılması yönünde 1 yıldır sağlanan teminatlar. küçümsene- cek ve görmezlikten gelınecek olaylar değıldir" dedi. fç hukuk düzenlemelennin uluslararası düzenlemelere paralel bir şekilde uygulamaya konulacağını anla- tan Kahraman. "Demokratikleş- memıze geçmiş dönemlerde geıi- rilen sınırlamalar karşısında. in- san haklanna dayalı düzenle- melerin tamamlandığını söyle- yememekle birlikte. önümüzdeki dönemde tüm mevzuat birer bi- rer ayıklanacaktır" dedi. Kahra- man. "Bazı cenaze törenlerinde sık sık atılmaya başlanan 'Kah- rolsun insan haklan' sloganını nasıl değerlendinyorsunuz?" so- rusuna da. şu yanıtı verdi "Bir kere, "insan haklan' sözcükleri- nin unlamı. her insanın kullan- maya hakkı olduğunu içerir. Do- layısıyla. insan hakian şu veya bu meslek. şu veya bu kesim veya kuruluş için tahsis edilmiş haklar değildir. insan haklan. bütün in- sanlık alemınin yararlanması içindır. Her kesimin insan hak- lannı koruması gerekırken, yanlış algılamalarla tepki göste- ren kesimlerin davranışını. bu konunun bilincinde olmadıklan şeklinde yorumluyorıım. Do- layısıyla. insan haklannı. denıok- rasiyi. hukukun üstünlüğünü sağlamada toplumu bilinçlendir- mek elzemdir." IHV Başkanı Önen, 12 Eylül rejiminin koalisyonda da sürdüğünü savundu: Koalisyon insan lıaklarııııluıııttıı ANKARA (Cumhuriyet Bü- rosu) - İnsan Haklan Vakfı Ge- nel Başkanı Yavuz Önen. Bir- leşmiş Millctlerın (BM) insan haklan belgelerinde. "banş" ve "yaşama hakkf'nın en temel iki unsur olduğuna dikkat çekc- rek, Türkiye'de ilan edilmemiş bir iç savaş yaşandığını ve yaşa- ma hakkının güvence altında bulunmadığını söyledi Önen. "insan haklan ve dcmokratik- leşme" kavramını unuımakla suçladığı koalisyon hükümeti- nin. I yıldır 12 Eylül rejiminin yaratuğı "statükoyu" sürdür- düğünü savundu. Gönen. BM İnsan Haklan Bıldırgesı'nin kabul edilişinin 44 yıldönümü nedeniyle Cum- huriyet'e yaptığı değerlendir- medc. "blınş" \c "yaşama hakkı" ölçütlcri açısından. Tür- kiye'de insan haklan profilinin "dramatik" bir görüntü sergile- diğını vurguladı. Yavuz Önen. "Günümüz TürkıyeM'ndc banşçı bir ortam var ınıdır? Yanıt; ne yazık ki okımsuz. Ülkemizde. açıkça ifade edılmeycn, ancak bclırgin • İlan edilmemiş iç savaş var • Yaşama hakkı güvencede değil • 1992'del5'ten fazla insan gözaltında öldü • Güneydoğu'da 340 civarında faili meçhul var olarak yaşamakta olduğumuz bir iç savaş var" dedi. Son 1.5 yılda 9 kişinin kay- bolduğunu. I992'de I5'ın üze- rindc insanın gözaltmdayken öldüğünü. bu yıl ıçınde yalnızca Güneydoğu'da meydana gelen faili meçhul cinayetlcrin 340 dolayında olduğunu. yaklaşık 100 güvenlik görevlisinin yaşa- mını yitirdiğini kaydeden Önen. işkence uyeulayan polis- ler hakkında I990"dâ 119. ge- çen yıl 25 dava açıldığını. Te- rörle Mücadele Yasası yürürlü- ğe gırdikten sonra bu sayının düştüğünü. bu yıl siyasi tutuk- lularla ilgili hiçbir işkence dava- sı açılmadığına dikkat çekti. Yavuz Önen. insan haklanna saygı vedemokratikleşmevaat- lerinin yerine getirmemcsi ne- deniyle hükümeti cleştirirken. şöyle konuştu: "Başbakan Süleyman Dçmı- rel'in ve yardımcısı Erdal İnö- nü'nün yurtiçi ve yurtdışı ka- muoyuna yönelik insan hak- lan. demokrasi ve özgürlük nu- tuklan. inandıncılıklannı la- mamen yitirmiştir." Sezgin 'den CMUK genelgesi: Yasa sanığı değil, polisi himaye ediyor ANKARA (Cumhuriyet Bü- rosu) - İçişleri Bakanı İsmet Sezgin, kısa adı CMUK olan Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu'nda değişiklik yapan yasa ile "sanıklann haklan" konusunda getirilen yeni dü- zenlemelere karşı, 76 il valili- ğjne gönderdiği genelgede, her geîişmenin belgelerle so- ruşturma dosyasına konması- nı istedi. Yasanın sanıklann koruyucusu niteliğinde değil, aksine polisi himaye edici özellikler taşıdığını belirten Sezgin," Güvenlik güçlerimi- zin kanun dışı kişilerle müca- dele ederken hukukun içinde kalmalan bir zaafiyet olarak gösterilemez "dedi. Bakan Sezgin, yasanın ." Güvenlik güçlerinin, suçlan aydınlat- mada ve suçlulan yakalama- da, delil toplama, iz sürme ve peş kovalama taktiklerinde yeni yöntemler geliştirmeleri- ne ve teknolojik değişimleri en iyi şekilde görevlerinde kul- lanmalanna yardımcı olacağı- na inandığını" belirtti. Sezgin, genelgesinde şöyle dedi: "Nitekim, kanunun uygu- lama neticeleri görüldükçe, toplumsal mutabakaümızın artacağına ve güvenlik güçle- rimizin kamuoyunda olumlu izlenimler kazanacağına inan- maktayım." EMİL GALİP SANDALCI En ağır iıısaııhakları ihlalleriyaşandı 12 yılın bir değerlendirmesi yapıldığında pek parlak bir so- nuç ortaya çıkmıyor. Ama 12 eylül darbesiyle düne kadar ağıza alınamayan. söyleneme- yen. tabu olan bir takım konu- lar arlık tartışılır oldu. Kürt meselesi diyoruz. insan haklan diyoruz. TCK'nın bazı madde- leri değiştirildi. Ceza Muhake- meleri Usulü Kanunu'da değj- şiklikler yapıldı. Bunlar bir takım olumlu noktalar olarak ortaya konabilir. Ama pek de iftihar edilecek bir şey değil. Bu dö- nem aynı za- manda kendi ta- • insan Haklan DerneğTnin kuruculanndan yeilk İstanbul Şube Başkanı Emil Galip Sandalcı son 12 yılı insan haklan açısından değerlendirdi. rihi için- de en ağır in- san hak- lan ihlal- lerinin ya- şandığı bir dö- nemdir. Bir düşünün ki Türkiye'de en az 3 çeyrek milvon insan gözaltına alınmıştır "bu süre içinde. Bu rakam abartma değil. asgan rakamdır. Bu insanlann yüzde 9O'ı bir günle 90 gün arasında fiziki anlamda işkenceye ma- ruz kalmıştır. Eğer buna psi- kolojik işkenceyide katarsanız bu oran yüzde 95"in üzerin- dedir. Yine binlerce insan fiziki ve psikolojik anlamda sakat kalmıştır. Yüzlerce insan idam edilmiştir. Bunlardan yansın- dan fazlası siyasi tutukludur. Bu arada çok haksız mahke- meler içerisinde idam edilenler vardır. Binlerce genç hapisha- nelerdeçürümüştür. Bu I2yıl- lık süre içinde toplumumuzda var olan bir çok müessese in- san haklan açısından üzerine düşeni yerine getirmemiştir. Bunun içerisine siyasi partıler. üniversiteler ve basınımızda gi- rer. insan haklan kavgasını ve- ren 1985"e kadar yoktur. Belir- li insanlann kafasında veya kamuoyuna meçhul kalmış şe- kilde bunun kavgasını veren ınsanlar vardır. ama ortada yoktur. Bunun tek istisnası Aydınlar Dilekçesı'dir. O bir uyandır. Önda da insan haklan denmemiş- tir. Türki- ye'de daha fazla dc- mokrasiye gerek oldu- ğunu. bir demokrasi ihtiyacının uyansidır. Ö günün şartlan içe- nsinde önemlıydi. Belki dozu çok yüksek değildı ama reaksi- yonu da yüksek oldu. Ellerin- den gelse 1500 kişiyi de içeriye atmaya çabşırlardı. İnsan haklan. 1986"da İnsan Haklan Derneği'nin kurulma- sıyla daha çok günlük hayata girerek tartışılmaya başlamış- tır. İnsan Haklan Derneği, gö- zaltındaki ya da tutuklu ya- kınlan ile bir grup aydırun gi- rişimi ile kurulmuştur. Şunu kabul etmek lazım kı Türkiye'- de bu işin kavgası çok az insan tarafından venldi. Kavgasını verinz görünenler çok sonra ortaya çıkanlardır. ERCAN KANAR Toplıınıö^ürlüğüne silahladurdendi 12 eylül askeri darbesiyle de- mokratik gclişimin za^cn cılız olan kanallan tıkandı ve birey ve toplum özgürlüaüne silahla dur dendi. 1980-1984 dönemi özeilikle temel hak ve özgür- lüklere devlet saldırganlığını doruk yıllan oldu. Bu süreçte en temel hak ya- şama hakkı bizzat devlet ta- rafından ihlal edildi. 20 adli 33 siyasi olmak üzere 53 idam ka- ran ınfaz edildi. Tüm siyasi partiler. dernekler yasaklandı. Muhalif sendikalann kapılan- na kilit vuruldu. Bu dönemde yargısız infazlar bir devlet poli- tikası olarak sahneye kondu. Bu dö- nemın en önemli sorunlan arasında idam uy- gulama- lannın yanısıra işkenceler, gözaltı- nda kayıplar. güvenlik soruş- turması. vatandaşlıktan çı- kartılma. toplu gözaltılar. grev yasaklan. sıkıyönetım askeri mahkemelerinin esas mahke- meler haline gelmesi. basın öz- gürlüğünün kınntısma dahi ta- hammül edilmemesi. kitap toplatma ve yakmalannın ton- lan bulması gelmektedir. 12 Eylül döneminde 700 bin civannda kişinin alındığı veri- lerden çıkartilmaktadır. Gö- • İHD Genel Başkan Yardımcısı ve İstanbul Şube Başkanı Ercan Kanardason 12 yılı devlet saldırganlığı- nın doruk yıllan tanımlıvor zaltma alınanlann dörtte üçü- nün işkenceden geçinldiği bir vakadır. 2932 sayılı yasa ile Kürıçe üzerinde zaten var olan yasak daha pckışmişlir. 1980 ile' 1984 arasında yazarlarveçevirmen- ler hakkında toplam 181 ko- v uşturma açılmıştır 458 yâyın için toplatma karan. 368 yayın hakkında imha karan veril- miş. 39 ton gazete dergi ve ki- tap yakılmıştır. 1984-1989 arasında aynı te- mel sorunlar esas olarak de- vam etmiştir. Bu süreçte iki si- yasi içerikli idam yapılmış. iş- kence. ce- zaevı ko- şullan. gü- venlik so- ruşıur- ması. ör- gütlenme özgürlüğü önündeki engeller tüm hızıyla de- vam et-olarak mıştır. Yine bu süreçte milyonlarca insan için yasalar yerine kararnajjaelerle yönetim süreci başlatılmışlır. 1991'de başlayan demokra- tıkleşme söylemlerine karşm düşünceyi dahi terör suçu ola- rak değerlcndiren Terörle Mü- cadele Yasası yürürlüğe gjr- miştir. Salt İstanbul'da İHD'yc ya- pılan raporlu işkence başvurıı- su 1992 yılı itibanyla 200'ü bubnuştur. IHD ve IHVnin insan Haklan HaftasıpFogramı 10 Aralık PerşembeSultanahmetParkın'dasaat 12.00deba- sın açıklaması Mülkiycliler Birliği'nde saat 17.00'de "Yaşamın İnsani Boyu- tundan" konulu resim vedia gösterisi. 11 Aralık Cuma Kartal Hasan Alı Yücel Salonu saat 19.00'- da"Musa Anteri Anlamak" konulu toplantı. dia göstensi ve müzik. 12 Aralık Cumartesi Mülkiyeliler Birliği'nde saat 12.30 İnsan Haklan Panaromasi-I konulu forum. Yöneten Sungur Savran. 13 Aralık Pazar Mülkiyeliler Birliği saat 12.30'da însan Hak- lan Panaroması-2 (forum)Yöneten Tülay Ateş. 14 Aralık Pazartesi Beyoğlu Sıneması saat 12.00'de "Çinge- neler Zamanı" adlı film. Kocamustafapaşa ÇevreTiyatrosusaat 19.00'da "Günümüzde İnsan Manzaralın" konulu etkinlikler. 15 Aralık Salı Beyoğlu Sineması saat 12.00'de "Resmi Tarih" ve söyleşi. 16 Aralık Çarşamba Beyoğlu Sineması saat 12.00'de "Rem- betiko" Kadıköy Caferağa Spor Salonu saat 18.30'da "Aynı Göğün Ezgileri" konulu insan Haklan Gecesi. İnsan Hakları Vakfı'mn kutlamalan 10 Aralık Perşembe Vakfı tanıtandıa gösterisi ve İtaki Müzık Gurubu.Saat 19.00-20.30 arası. 11 Aralık Cuma Vakfı tanıtan dia gösterisi. Muammer Ketencioğlu "Rebetikove Balkan Şarkılan" Saal 19.00-20.30 arası. 12 Aralık Cumartesi Video gösterisi "Arjantindcki kayıp anneleri"Saat 12.00-15.00 arası. 14 Aralık Pazartesi Video gösterisi. Selenler Müzik Gurubu saat 19.00-20.30 arası. 15 Aralık Salı Dr. Aıa Soyer. Çeşitli ülkelerdc işkence tedavi merkezlcrinınçalışmalan saal 19.00-20.30 arası.