Katalog

26 KASIM 1992 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA DIŞHABERLER Abhaz-Güpcü çatışmaları • MOSKOVA(AA)- Gürcısian'dan bağımsıziık ılancdcn Abhazya'nın Savunma Bakanlığı yetkilileri önceki gece Öçamçir bölgesındeçikan çatışmalarda Gürcü kuvvellennınağırkayıplar vcrdiğını savundular. lnıcrfaksajansmın habcrinc görc Abaza yctkılılerı önceki geceçıkan çalışmalarda kcndi kuvvcllcrindcnhiç kimscninhayatını kav bctmcmcsine karşın Gürcü tarafından 2Oölü ve çok sayıda yaralı olduğunu biidirdiler. Abazalaraynca Gürcülcr"dcn birdczırhlı araç elc gcçirdiklcrifıi rvlırttıler. Londra'da metpo kazası • LONDRA(AA)- İngıllerc"nin başkenti Londra'da. London Bridge nıciro isıas> on u y akınında iki ırcnçarpıştı. Kazada20 kışı hafif yaralandı. İngıltcıc'dekıdemiryolu şirkctı müfcilışi Pauİ Canning. karşı yönlerdcn gclcn ıki mctro trenınin Tınıes nchrinin güncyındc Conan Slrcci istasyonu ilc London Bridge istasyonlan arasinda çarpıştığını açıkladı. Demiryoluşirketi. kazanın ncdcninin henüz belıı lenemedığinı vc soruşturma yapılacağını bıldırdı. İran: Fransız işadamı kayıp ! BTAHRAN(AA)- , İran'da yaşayan bir Fransız i ışadamının.gcçen j varyımbu günü kaybolduğu bildirildı.Tahran'daki kav naklara görc 60 yaşındakiışadamı Raymond Labarbe. [ çarşambasabahısivılpolis j oldııklanndan j kuşkulanılan4kişi ı laral'ındancvındcn alınarak i bılmmeyenbiryere göıiiriildü. İşadamından.o giındcn bu yana hıçbir habcralıııamadı. 1'ahran'daki Fransız Biiv ükclçıliği yetkılılcri. işadamının bazı kışilcrcc göliirüldüğünü doğruladı. Rus opdusundan gövence • MOSKOVA(AA)- Rusya Deniz Kuvvetleri Komutanhğı, üç yıl önce Norveç denizinde batmış olan Komsomolets adlı denizaltının yakın bir gclecekte nüİdeer bır patlama tehdidı yarattığı yolunda bir Amerikan televizyonu tarafından verilen haberi yalanladı. KomutanlığınTASS tarafından yayımlanan açıklamasında, en son haziranayındabatık denizaltı çevresınde yapılan ölçümlerin, denizaltının nükleerreaktörûndensızan rad> oakıifmaddelcnn. bilimsel olarak tehlikesiz kabul edilen sınırlar içinde kaldığını gösterdıği belırtildi. Bushseçimi neden kaybetti • ANKARA(AA)- National Journal dergisi editörü Jerr> Hagstrom ABD Başkanı George Bush'unl992yıhbaşkanlık seçimlerini iç politikaya az önem vermesi nedeniyle kaybetıiğini söyledi. Hagstrom. önceki gün Ankara'daki Amerikan kütüphanesinde ABD Başkanlık seçım sonuçlan konusunda verdiğı brifıngte, Bushun ekonomi, sağlık ve kadm konulannda izlediği yanlış politikalana. seçimi kaybetmesine neden olduğunu bildirdi. fsveç'te füze skandalı •STOCKHOLM (AA)- Isveç Dışışleri Bakanlığfnın eski Yugoslavya'ya diplomatik kurye ile füze İ yedek parçalan gönderdiği | bildirildi. Isveç'te î yayımlanan Expresen [ gazetesindeyeralan • haberde, İsveç Dışişlen i Bakanlığı'nın eskı t Yugoslavya'ya gizli j diplomatik bir kurye ile denizlerdekı hedeflere karşı kullanılan"Robot 15" fûzesi parçalan gönderdiği kaydedildi. Almanya'da en az 40 bin Neonazi yaşadığı bildiriliyor, Opel fırması Aslan ailesine 50 bin mark verecek Almanya Nazizme karşı sıııavdaGeçtn haftaki neonazi sahhrılan 1982 de ırkçı satdırılarda 16 tusı yasamım yıtırdı St»lt«* r-c genc2murtectyıya- raıadı İKİKI- Pencereler /MECKLENBURG- 2 sı «ız 1 ı ka- dın 3 Turfc ırkeılarca yakılarakoldurui- du sagcıkacak s- cıleresaldırd BatulntM- •19 yasındakı Turk neonazi- er lara'ından Dıcamandı fsjeorazııer 1 yabanoyı tııcak- layarakoidurduSAKSON \ANHALT Askerı anma lorenındebır rkcı gozaltı na KUZEYREN VVESTFALYA -Necna zıloplantıyer nesaldınldı / ya şındakı bır Turk saldırtya ü^radı \ ııhma amacıyla silahlanma eğilımi ar- iıyor. Mölln'dcki üç cinayetin şoku henüz atlatilmarpışken önceki akşam Al- nıanya'nın ikı ayn bölgesinde daha mcvdana gelcn Dazlak saldınlannın ay- rıntılan şöylc: Olavlann ilkı salı sabahı Giincy Almanya'nın üniversite kentı Freıburg'da sabah saat 9 sulannda ya- şandı. Alman>a'ya üçay öncegelenveo sabah Almanca kursuna gitmekte olan 2" yaşındaki bir Türk gencı şehnn ana DİLEKZAPTÇIOGLL BERLJN - Almanya Nazizme karşı Miıa\ vcriyor. Mölln kasabasında ger- çekle>tirilen kundaklamanın hemen ardından dazlaklann Türklere karşı ıkı vildırı daha düzenlemesı durumun va- hametini apaçık orta>a koydu. Dazlak saldınlannda yaralanan Türklerin sağ- lık durumlarının lyıye gittiği bildirildi. Mölln kasabasındakı yangından kurtu- lan Aslan ailcsının üyelcrinin de ıyıleş- mekie oldıığu haber verildi. Dünkü kavşaklanndan bınnde dört Dazlağın Allan tMzeteleri yorum köşelennde. saldınsına uğradı. Kafası kaalı vesiyah "ırkçılıöın Almany'anın yurıdışındakı »ysilı Dazlaklar vatandaşımızın etrafı- uıbarıni /edeledıöni' vuraulayarak n ı Çevınp hakaretler arasında kıyasıya kohl hükümeiıni nıhayel serfönlemler dövdüier ve sırtma demir sopayla dar- almaya çaâırdılar. Amenkan Dışişlen belc indirdıler Daziaklann elınden Bakanlıâı sozcüsü VVashınelon'da ver- kurtulmayı başaran genç epey kovalan- dığı dcmcçtc AlmanyadakTolaylardan dıktan sonra evıne sığındı ve polıse ha- k.ı\gı duvduğunu belırtti ve hükümcti bcrverdı. oîavlara cngel olmava" çağjrdı. Son Almanya'da anayasal düzeni lehdit lakamlara göre Almanya'da en az 40 eden ışın'uçlan izlemekle görevli Ana- bın Neonazı buiunuyor. Devlete inana- yasayı Koruma Teşkılatı Başkanı Ec- ııı vıtiren Türkler arasında kendini sa- kart Werthebach. ülkede 40 bin asın sağcı yaşadığını bildirdi. Teşkilat Baş- kanı "Dazlak" (Skinead) denen grupla- nn aşın sağ örgüt ve partilerin milislen olarak kullanıldığına dikkat çckıi. NVerthebach, aşın sağ örgütlerin ve siya- si partilerin yasaklanmasını istedi. 16 eyaletın içişlen bakanlannın bu hafta toplanarak bazı örgütleri yasaklama karan alması bekleniyor. Teşkılatın elindeki bilgilere göre üç Türkün öldü- ğü Schlesvvig-Holstein eyaletinde aşın sağ gmplara üyc 40-50 kişi var. Bunla- nn çevresınde 160 kişilik bir sempatizan grubu bulunuyor. Cinayetlerin meyda- na geldiği yörede ise Neonazılenn küçük hücreler halinde örgütlendiğı be- lırtildi. Mölln kasabasında üç Türkün ölü- müyle sonuçlanan kundaklama olayı- nın failleri hala belirlenemedi. Yangının evin sahanliğına benzin dökmek sure- üyle çıkartıldığı ve alevlerin merdiven boşluğundan baca gibı yükseldiği sap- landı. Polıse ve itfaıyeye teletbn eden ve "Heil (Yaşasın) Hiller" diye bağıran şahsın sesi kaydedılmediği için elde so- mut ıpucu yok. Polis, Dazlak çevrele- rinden muhbirieri cesaretlendirmek için 50 bin mark ödül koydu. Çok sayıda Türk işçisi çalıştıran Opel otomobil fab- rikası da jest olarak buna 100 bin mark ekledi. Opel. evi yanan Aslan ailesine de 50 bin mark para yardimı yaptı. Cap Anamur Adli Yarciım Teşkilaü Vietnam'da gerçekleştırmeyi planladığı bir projeyi Mölln kasabama aktararak yanan evleri kendi çabasıyla yeniden in- şa etmeyi kararlaştırdı. Neunazilerin sistematik biçimde Türkleri hedef almaya başlaması vatan- daşlanmızj çeşitli savunma yöntemleri geliştirmeye itiyor. Türkler, evlerinin geceleyin sinsice kundaklanması olasılı- ğına karşı kaçmak için ip ve merdiven gibi araç-gereç bulunduımayı düşünü- yor. Giderek tırmanan aşın sağ eylemler karşısında çok sayıda Yahudi Al- manya'dan aynlmaya hazırlanıyor. İNGİLTERE'de İNGİÜZCE: AU-PAIIMere Ingiltere'de tam güvence veren yılların Au-Pair Acentası DERİN W : 9-1/2M 53 42 -261 43 87 Irkçüıkfîtilinihükümet ateşledi• Yabancılara karşı bom- banın fitilini tutuşturan biz- zat siyasi partiler ve hükü- met oldıı. Ülkede bir "siyasi iltica" tartışması başlatıldı. • Almaıı toplumu, yaşadığı bunalımın baş sorumlusu- nıın "yabancılar" ve "iltica- cılar" olduğuna inandınldı. • Yabancılar cömert Al- nıan yasalarını istismar edi- yor. iş>erlerini ve konutlan ellerinden alıyor. adeta top- lıımun "kanını emiyordu". DİLEKZAPTÇIOĞLU BERLİN - Almanya'da şaşırtıcı oLıvlara lanık oluyoruz. Hayır. bizı ^ışırıan vabancılara vc yabancılar arasında cn bihük grubu oluşturan Türklere vönelık saldınlar değıl. Asıl şiişırtan. burada doğup büyü- vcn Türk gcnçlcrının karşılaştıklan bıınaı haksızlığa rağmen hala ağır- başlılığını ka>betmeyişi ve "dışediş gözc gö/'" sloganıyla mısilleme ey- lemlcnne girişmcyişi. Irkçılık ya da hafifletilmış deyişle "vabancı düşmanlığı" Almanya'da venı bır olgu dcğil. Batı Almanya'- da. pcırol krizinden sonra işsizliğin lırmandığı 1970'lerin sonunda düş- manca cğilımler de bclirmcye başla- mişiı. Almanya'da yaşayan Türkler buranın kendileri için "acı \atan" kımlığını hıç kavbetmeyeceğinin ve ı>ii!>nalar dışında Almanlarla kay- naşmanın çok güç olduğunun bilin- cınc o yıllarda vardı. Nitekım Türk- lerin zamanla kendi mahallelerıne çckılmcM. gıdcrek dın. millıyet gibi avn kımlıklere sığınması bundandı. Almanya'da doğup büyüycn ikinci ve iiçüncü kıışaklar da toplumdan siııvklı "vabancı" damgası yiyerek dişlandılar ve Türkıye'yi doğru dü- rıısi lanımadıklan haldc kendılerini hurava ail hısscimedıler Savaşian sonraki 40 yıl boyunca Doğu Âlmanva büsbütün larklrbir dcncvim yaşadı. "Entcrnasyona- li/m" vc "davanışma" Doğu Al- manlann gözünde içi boş. kof slo- ganlar olarak kaldı Haıtamaaşlan- ııın bir bölümündcn zorla kesinti yapılarak Küba'ya. Angola'va ak- lanlnusı sCr>siz tcpkı yarattı. Bırleyne. Almanya'da bu ıkı teh- lıkclı hırıkımi bir ara>a getırcrek paüavjcı bır kanşım oluşturdu. Bır vanda cllenndckı rcfahın azalaca- ğından korkan vc hayat: maddi yö- ınivlc algılamava alı-jkın bencil bır angında v aşamını v itiren 10 > aşındaki Yeliz'in arkadaşları, enkaz v ığınını andıran c\ in önüne gözy aşları içinde çiçek bırakıyor. Ba!ı loplumu. Öte >andan neye uğ-- nıdığını şaşırmış. Doğu Bloğu'nun kralıvkcn birden kendini "ikinci sı- nıfvaiandaş" konıımunda bulan ve knnlik bunalımlan yaşayan Doğu \lmanlur. Bu dınamıtın fıtilını ise Birleşik Mnıanvada hızla yavgınlaşan bir cğılım oluşturdu: Alman halkı niha- \ci nıiiticfık işgalındcn kurtulmuş- ııı. ö/giırdü. Savaştan sonra kendi çakiNiylj diınvanın en n'ıüreffch ül- kcsı halınc gclcn Almanya'nın önü- nc kara gcçmışi. lcmcit pilavı gıbı Miriilüp dumıamahydı artık "Dün dıındü bugün bugün". Nasyonal sosvalı/m tabu olmaktan çıkmalıy- dı Mmanların vansına yakını "Hit- lcı Aimanmda ışsızlığın önlendiğini. otobanljr mşa cdildiğinı. kısacası iyi şevler dc yapıldığını" artık açıkca sö\ lcme cesareıı bulu>ordu. Doğu- nıııı vc batının hızla üreycn "'kurlla- n" bu puslu havada saldınlanna vcrimli bır ortam buldular Kaba kuvvcı vc ırkçılık insanı dcğerlerini kavbctmış bir gcnçlık arasında rüz- iiaı hızıvla >aygınlaştı. Fitili tutuşturan Bombanın fitilini tutuşturan ise bızzat sivası partilcr vc hükümet ol- dıı. Llkcdc bır "sıvasi ıltıca" tartış- ması başlatıldı. Âlman toplumu. va^adığı bunalımın baş sorumlusu- iiun ">abancılar" vc "ıltıcdcılar" oldııcuna inandınldı. Yabancılar cönıcrı Alman yasalannı istismar cdıvor. işvcrlcrini ve konutlan elle- rinden alıyor. adeta toplumun "ka- nını emiyordu". Saldınlar ülkc sathında dalga dal- ga bır yangın gibı yayıldı. Ama hü- kunıcl pohlıkasından vazgeçmedı. \ıc>c verilen her mülıecı yurdunun aıdından Bonn'da ıllıca tartışması daha yoğun gündemc gelinldi. Nc- dcıı-sonuç ılışkisı tcrsine çcvnldi. Saldtnlar yaşanıyordu. çünkü ülkc- dc la/la vabancı vardı. Tepkinin hukümcı ycrınc yabancılara yöncl- mesı kıışkusuz bazı çevrelenn ışınc yanvordu. Gclışmclcr karşısında yabancılara sahipçıkması beklcnen sosyal dcmokrallar ise olağanüstü koııgrc toplayarak "iltica sorunu- nu" köktcn çözme çabasına katıl- ınayı tcrcih ettıler. Almanya'da bugün gelınen r.ok- tada on bcş. on altı yaşındakı Daz- laklar. yabancıian öldürerek toplu- ma hı/nıci etliklenne inanıyorlar. Bonn Büyükelçimız Onur Öymen'- ın oiKcki gün dedıği gibi bu gençler doğuştan canı olamaz. Asıl sorum- lııluk. bu puslu havadan kendine çıkar umanlarda vc gcrcken önlem- lcn hala alamanyanlardadır. Yıllar- du cmeğıni satıp Almanya'nın kal- kınmjsma büyük kalkıda bulunan yabancılar. Türklcr bunca haksızlık karşısında hala ağırbaşlıhğını koru- yorsa. bu. onların aczini değil. de- ıııokralik Alman dcvlcıine ınançla- rını kaybctmcdiklenni kanıtlar. Ingiltere'de sayılan 150 bini geçmeyen Türkler gettolaşmadan yaşıyorlar Irkçılar, siyaldarla Asyalılaıı hedefahyor İSVEÇ • Almanya'da görülen türden cinayete \aran eylemler çok ender. Hele Türklere yönelik ırkçı eylemler yok denebilecek kadar az. EDİPEMİLÖYMEN I.ONDRA - - İngıliere'dc ırkçılığın he- dcllcıı: Karaıb Adalan'ndan 1950'lerden ıııbarcıı oncc işçi sonra göçmcn olarak gc- lcnlcr. İngılız Imparaiorluğu'nun Pakıs- laıı. Hindıslan. Baııgladcş gıbı "Küçük kıia" olarak bılıncn bölgesindcn gelenlcr. Nıicrya. Kenya. Tanzanya gibi cskı Afrika somiirgjlcrindcn gclcnler Özeilc: (I) sı- vahlar. (2)" Pakılcr". yani "Küçük Kıtalı- iar " 3milyonAsyalı W) mılyona yaklaşan İngıllerc nüfusu ıçındc siyjlilar vc Asyalılar 3 mılyona ya- k;n Bır kamuoyu araşiırması ise ortaya şi:nıı koydu: Halkın yarıdan lazlası. siyah vı. \syaii niıtusu 5 milyon ya da üstünde lahmın ellı. Her üç kişidcn biri. yani azım- sanmayacak bir oranla halkın yüzde 30'u. sıyah vc Asyalı nüfusun 10 milyonun üzc- rinde olduğunu lahmın ctti. Coğrafyusı nedeniyle yüzyıllarca Av- rupa'dan uzak yaşayabilcn İngıltcre halkı- nın. artık ıçinc gircn veçıkmayacak bıçım- dc yerleşmış sıyahlara vc Asyalılara karşı hoşgcrüsü azalıyor. Tahammülsüz, aşağı- layıa. küçültücü ve bazen de saldırgan. Türklere saldırı az Almanya'da görülen türden cinayete va- ran eylemler çok ender. Hele Türklere yö- nclık ırkçı eylemler yok denecek kadar az. Bıında iki ncdcn var: (I) Her ne kadar ke- sın sayılan bilinmiyorsada Kıbnslı veTür- kiycli Türk sayısının en fazla 150 bin oldu- ğu sanılıyor. Farklı etnik gruplara ister ıstemez alışan İngiliz toplumunda bu sayı hoşgörü sınırlan içinde. (2) Türkler. İngiliz toplumuna çok entegre olmasalar bile, Al- manya'daki gibı gettolaşmadan yaşıyorlar. Ingiltere'de işsizlik arttıkça, ışsiz genç nüfusta geleccğe ilişkin kaygılar çoğaldık- ça, aşın sağa eğilim deartıyor. Ancak İngil- tcre'dc aşın sağ, hiçbirzamanAvrupa'dakı kadar güçlenemedi. İngiliz toplumunun şuuruna yerleşmiş olan hoşgörü. hakkani- yet, adalet gibi kavramlar, aşın sağa şımdi- lık oy vermiyor. Ancak Avrupalı fikirdaş- ları ile işbirliği içındekı İngiliz Ulusal Cephesi'nın dazlaklan. siyahlara ve Asya- lılara yaşamı çekilmez hale getirebiliyorlar. Dazlaklann etkin oldukları semtlcrde. hele Londra'nın yoksul doğu kesıminde Asyalı- lara saldın olağan. Outrage a» Violence Widen» in Germany İTmıhliMNİmlMllhmbım. ' YVhen will Germany draw the line? A Nazi killing of Turkish girîs Neonazüer mezarlık bastı GÜRHANUÇKAN Batı Basını Mölln'deki kundaklama nlayına genış ver avırdı. International Herald Tribune, ha- kri I. savfada fotuğrafla birlikteSsütun manşetten gösterirken, Indepefldcnt veTimcsgazetele- ri ola>a İ. sav fada geniş ver ayırdılar. Libcration ise, haberi içeride tam sayfa işledi. STOCKHOLM - Almanyadaki kor- kunç kundaklama olayı İsveç'te büyük yankı yaptı ve basında geniş yer aldı. Telcvizyonun haber programlannm ço- ğu olayı. birinci haber olarak verdi. Aynı zamanda aşın sağcılar ve naziler, Aİmanya'daki "kardeşlerinin" yanında olduklannı kanıtlamak için Stock- holm'un Musevi Mezarlığı'na pazartesi gecesı bır saldın düzenledıler. Mezar la^lannı devıren saldırganlar taşlann u/ennc sprey boyayla gamalı haç çizdi- lcr. İsveç'ı ZOTIU bir hafta sonu bekliyor. Ülkenin tanınmış Yahudi düşmanı, nıahkcmc karanyla ırkçılığı kanıtlan- ınış yayıncı Ahmet Ramı, 315 özel çağ- rılıyı. cumarlesi günü başlayıp iki gün sürecck olan "Uluslararası anti-siyo^ nıst konfcrans"ta bır araya getirmeyi amaçlıyor. Çağnlılann başında, daha önce fsveç'e gelip buradan sille tokat kovulan ünlü Nazı ıdeolog Prof. Ro- bert Faurısson geliyor. Kendisi "Tc- nıcrküz kamplannın. insan yakma fı- nnlannın vc 6 milyon Yahudi ölümü- nün" hayal mahsutü olduğunu iddia etmekle tanınıyor. Ahmet Rami, tanın- mış Alman Nazılerin gcleceğını önce- den söyledi, ama çarşamba günü, gelen- lenn 311'inin Müslüman (Hizbullahçı) olacağı şeklinde bir düzeltmede bulun- du. Fas kökenlı Ahmel _ Ramı, yayın hakkı alana dek Radyo İslam adlı bir bölge radyosundan ırkçı yayınlar yap- maktaydı. İsveç'i bekleyen bir başka tatsız olay da. 30 kasım gecesi, bizdeki adı Demir- baş Şarl olan Kral XII. Karl'ın doğum gününün başta Dazlaklar olmak üzere çeşitli nazist ve ırkçı örgütler tarafından kutlanılacak olması. Stockholm'de, Demirbaş Şarl'ın heykeli etrafında top- lanmalanna i/in verilen ırkçılara karşı çeşitli örgütler de gösleri yapacaklar. Irkçılık karşıtlanna gösteri hakkının 3 saat sonra venlmesıni protesto eden de- mokratik güçlerin. Nazilerin toplantısı- na baskın düzenleyecekleri sanılıyor. FRANSA ~ Irkçı şiddet orgutlu değil MİŞELPERLMAN I'ARİS - Fransa'nın ciddiyetiyle tanı- ıı.ııı Lc Monde gazetesinde geçen hafta yayımlanan bir kamuoyu yoklaması, ül- kcyc kaçak olarak giren ve iş arayan ya- bancılar konıısunu "en ciddi sonınlar" aıasında 4. sıraya layık gördü. Başta ge- lcıı ılk 3 sorun. sırası ile. işsizlik. fakirlik vc AIDS vırüsünün bulaştığı kan olayı. "1 avıdı^ı yaşayan yabana işçiler soru- nu. kıışkusuz gerek Fransızlan gerekse ı csmi makamları güçlü biçimde etkileme- viııc karşın. Fransa'da Alman Dazlaklan ııııiındcn saldmlara fazlaca tanık olun- nıadığı söylcnchilir. Ülkede varlığı iyice hısscdilcn ırkçı davranışlar. daha çok dolaylı yoldan" gündeme geliyor. Fnınsa'nın çeşitli bölgelerinde mevcut •'Sonacoıra" örgütünc ait bekar işçi yurt- laıına karşı. zaman zaman aşın sağ un- surlar tarafından saldmlar düzenleniyor ve söz konusu binalar kimi zaman da kundaklanıyor. Ancak bu konut sorunu bır yana. iki ayn toplumu karşı karşıya gcıırcn olaylar çoğu zaman ya sokaklar- vla av jre üczen grupların "hırçmlığı" ne- deni ilc veya hafta sonlan diskotck çevre- lcrinde patlayıveriyor. Bu arada "dolaylı ırkçılık" olgusunun en çaprıcı ömeğini son zamanlarda Re- ims kcntındeki "ekmekçi kadın ojayı" oluşturuyor. I989'da "korktuğu için" dükkanındaki tüfeğe sanlıp Kuzey Afri- ka kökenli Ali Rafa'yı öldüren Bn. Ma- ric-Jose Garnier. Marne Ağır Ceza Mahkemesı tarafından beraat ettirildi.