Katalog

25 KASIM1992 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAVIfA EKONOMI DENtZ ŞAHtN Et. Türk mulfağının aynl- maz bir ürünü. Ama son vıllar- da hızla artan fıyatlar, mutfak- lan bu değerli besinden gıderek daha bir yoksunlaştınyor. Ön- celeri. ana yemeklikten. yemek- lenn katkı maddesi olma konu- muna düşen et, giderek kasap vitrinlerinde seyirlik olma yo- lunda Bir zamanlar çoluk ço- cuğuna rahatlıkla et götürebi- len orta gelir kesimi. şimdilerde 'mercimek de et kadar değerli bir besindir" avunusunun ardı- na sığınrnanın sıkıntısını yaşı- yor. Zaranna ihracat Bir taraftan, tonu bin 800 do- lardan ci ihraç etmeye çalışır- kcn. diğcr laraftan bin 200 do- lara et ithal ediyoruz. İhra- catımız son ikı yıldır dururken: ithalatımız. yılın ılk yedi ayında 35 bin tona ulaştı. Geçen yıl da 100 bin ton et ithal edıldi. Son 10 yılda. hayvan varlığının yüz- de 20 azalması nedeniyle. kendi ihtiyacımıa karşılayamaz du- ruma geldik. Dışsatım durdu l980'de 15.9 milyon olan sığır sayıs». 1990'da 11.6 milvo- na düşerek. yüzde 27 azaldı. 1980'de 48.6 milyon olan ko- yun sayısı da, yüzde 11,3 azala- rak, 43.1 milyona düştü. Türki- ye'nin yıllık et ihtiyacı bir mil- yon 300 bin ton olarak hesap- lanıyor. Buna karşılık yıllık üretimimiz ise 900 bin ton. İhracatın durma noktasına gelmesine karşın. üretimin ih- tiyaca cevap termemesi nede- niyle et fıyatlan sürekli yükseü- yor. Yılbaşında 33 bin 167 lira- ya yediğimiz bir kilo kıyma, 50 bin liraya çıkarak 11 ayda yüz- Yıl başmda kilosu 33 bin liraydı, bugün 60 bin liraya ulaştı 'Etyiyemez' kesildik mecburen! • Kombinalar"bizdenucuzaçıkıyor"diyor;kasaplar 'arz. talebi karşılamaktan uzakolunca, fiyat- istanbuidi çeşıth semtler- lar böyle oldu" diye kendilerini haklı çıkartma çabasında; beslenme uzmanlanna göre 'sağhklı beslenme ?e k l e t f| yallan dafarkhhkgos- . . , J , . ı -> . - i • s • • . , . , , . . . . , • r ? j i tenyor. En ucuz kuşbaşı et 45 ıçın, herkesın ayda 3 kilo et yemesı şart; oysa yıyıp. yıyebıldığımız bunun yansı. O da parası olana... bin liraya satıhrken. bazı semt- lerde kuşbaşı fıyaü 60 bin liraya kadar çıkıyor. Kıyma fıyatlan da 45 bin lira ile 58 bin lira arasında değişiyor. Ton başına bin 200 dolara ithal edilen et- ten. yüzde 30 gümrük. bin 300 dolar da Toplu Konut Fonu kesintisi alınıyor. EKONOMYE BAKIS TANER BERKSOY 180 664 B« 80 295 318 «0 20 «38 116 Kj 3U.883 *j Tonu 3 bin dolar İstanbul'da en ucuz kuşbaşı et 45 bin liraya satdırkeo, aynı erin kilosu lûks semtlerde 60 bin liraya kadar çıkıyor. • de 50.75 pahalılandı. Aynı ra- da. l.lin konıbina çıkıs, fnatı sonra. kemiklerinden aynl- lardaki ortalama elli bin liralık kam. bonfile ve biftek türü etler 32 bin lira. Kombina safıipîeri. masıyla kilo başına 6-7 bin lira fıyatın aşın olduğunu savunu- içın i^% 65-70 bin lira dola\ lann- etlerin büyük kentleregeldikten fark geldiğini belirterek, kasap- yorlar. İthalatçı fırmalar. gümrük- ten tonu vaklaşık 3 bin dolar- dan teslim aldıklan etin kilosu- nu kemikli dana önkolda 27 bin. kemikli dana butunda da 30 bin lira artı KDV ile satıyor- lar. İthal etin toptan maliyeti ise. kilo başına 27 ile 30 bin lira arasında değışiyor. İthal ette. kasaplarda ortalama 50 bin li- radan satılıyor. Türkiye ihracatta ton başına bin 720 lira sübvansiyon uygu- layan AT üyeleri Almanya, Belçika. Hollanda. Fransa ve Danimarka'dan et. Romanya \e Bulgarisian. Macaristan gibi balkan ülkelerinden de canlı hayvan ithal ediyor. HABERİN YORUMU Ödenenneyinfiyatı? Ekönomi Servisi-Kırmızı et üretiminde de. tüketiminde de durumumuz içler acısı. Batı ülkelennde yılda 60-70 kilogramı bulan kışi başına tüketim, Türkiye"de sadece 19.5 kilo! Kuşkusuz. bu rakam da üretimin nüfusa bölünmesiyle eldc edilen ve de gelir düzeyini gözardı eden bir 'aldatıcf veriden ötedeğil. Hayvan varlığımızın sürekli gerilediği nasıl bir gerçekse. özellikk Dof u ve Güneydoğu sınırlanndan komşu ülkelere ya da Orta Doğu'ya canlı hayvan ıhracatımızm -sınırlar kapalı tutulmadıkça- yoğun olduğu da bir başka gerçek. Sınırlar kapanırsa da. şimdilerde olduğu gibi yüzbinlerce kesimlik hayvan bölgede bekleyebekleyeetten kesiliyor. Böylelikle etfiyaüna (tonu bin 800dolardan)derisi. sütü, boynuzu ve kemiğiyle hayvan satıp, kendimiz muhtaçduruma düşüyoruz. Hem de; gümrüğü. fonu, vergisi derken tonu 3 bin dolardan et iıhal etmecesine. Kesimlik hayvan sayısı azalıp, nüfus arttıkçada et fiyatlannın yükseüşi "önlenemez" duruma geliyor. Ya da böyle gösterilmek isteniyor... Çünkü kombinacılar. kendilerinden çıkışın kilo başına 30 bin lira dolayında olduğunu ısrarla vurguluyorlar. Diyelim ki, kombinalar, tüketim merkezlerinden uzak; taşıma giderleri. celebi. kemikten anndınlması derken kasaba gelinceye dcğin bir fıyat artışı oluyor. Ama bu da kıymanın 50. bonfılcve bifteğin 75 bin liraya fırlamasıoı açıklamıyor. Ya semtten semte, pazardan marketlere değişen • fıyatlar?Öyle geliyor ki. tüketici olarak bızler, yalnızca etin maliyetini değil. kasap ve marketlerin dükkan kiralanm ve personel giderlerini de cebimizden ödüyor ve bunun sonucunda da giderek et yiyemez bir lopluma dönüşüyoruz... Besicilikten kaçış KENAN BtLtZ ERZURUM - Doğu Ana- dolu Bölgesi'nde ha>vancılık can çekişıyor. Erzurum Ziraat Odası Başkanı Hulusi Aksu, "Kombinalar kesimlik hay- van bulamazsa kapanır" dedi. Girdilerin yükselmesi hay- vancılığı cazip rkılmaktan caydınyor. Türkiye'nin et de- posu olan doğu bölgesinde ku- rulan 37 kombinadan 20"si son 1.5 yıl içınde kapandı. Ha- len faaiıyetinı sürdüren 17 et kombinasının ise lam kapasıte çalışmadıklan belirtiliyor. Suriye kapıları yine kapaîtı Ucuz et için besiciye kredili 'beslemelik' kesim hayvanı desteği İhracatsımratakıldı Umutlar6 sütaııne'lere kaldı EMELGÜL GAZİANTEP-Türkiye üze- rinden Ortadoğu'ya yapılan transit canlı hayvan sevkine çe- şilli gcrekçelerle engeller koyan Suriye, bir yıllık aradan sonra açtığı kapılanru yeniden ka- pattı. İhracatçılar. çeşitli ül- kelerle yaptıklan satış bağlan- tılannı gerçekleştiremediklerini ve yüzbinlerce küçükbaş hay- vanın hareket noktalannda bekletildiğini bildirdiler. Türkiye'de çok sayıda bü- yükbaş hayvanın telef olduğu geçen yıl kasım ayındaki sığır vebası salgını sırasında Türk menşeli canlı hayvan geçişini yasaklayan Suriye'nin bir vıl aradan sonra 18 ekimde açtığı kapılannı yeniden kapaması. büyük sorunlara yol açtı. Isla- hı'ye'den trene yüİdenerek yola çıkanlan bınlerce küçükbaş hayvan. Suriye"ye girmeden gc- len yasaklama karan üzerine geri gönderildi. Birçok Ortadoğu ülkesiyle ihraç bağlantısı yapılan küçük- baş hayvan sayısının 300 bin dolayında olduğu belirtiliyor. Güneydoğu Canlı Hayvan İhracatçılan Bırliği eski Baş- kanı Nureıtin Aktaş. hüküme- tin Suriye"nin anlaşılmaz uygu- lamalanna karşı etkili bir poliu- ka.izkmediğini ileri sürdü. İhracat yapılamadığı için mallann Et ve Balık Kurumu'- na satıldığını, ancak ürcticinin sattıgı hayvanlann parasını 4 ayda bile alamadığını anlatan ihracatçılar. " Kasaplar, tck alıcı durumunda kaldı. Fiyatı oldukça düşürdülcr. Canlı ha>- vanın kilosunu 11 bin 500 lira- dan alıyor ve etin kilosunu ise 40 bin liradan satıyorlar" dedi- ler. cek. Söz konusu teşviklerden yararlan- k Ekonomi Servisi- Şon 10 yılda yüzde 20 azalan hayvan'varlığının arttın- lması amacıyTp. 'sflzfeşmeli besicilik" mak için kombınalann en az bin 250 uygulaması getiriliyor. ' baş sığırlık bir projeyle Hazine ve Dış Et vc Balık Kurumu ile özel kombı- Ticaret MüsteşarlığYna başvurması nalar eliyle yürütülecek sözleşmeli be- gerekiyor. Uygulama, Tanm ve Köy sicilik uygulamasına göre büyükbaş Işleri Bakanlığı denetiminde olacak. hayvan başına 4 milyon. küçükbaş Hükümel. öncelikle. Doğu ve Gü- havvan başı- na da 750 bin lira kerdi ve- rilecck. Ayn- ca kombina- lar. bir yıl va- deli yüzde 20 faizli işletme kredisinden • Tanm ve Köyişleri Bakanlığı'nın denetiminde. Doğu ve Güneydoğu'- daki 19 ilde, 500 milyarlık bir kaynak- la başlanması planlanan proje çerçe- vesinde kombinalar ucuz kredivle desteklenecek. neydoğu Ana- do'lu"daki 19 ilde başlatıla- cak bu uygu- lama için Yatınmlan ve Döviz Kazan- dıncı Hizmet- leri Teşvik Fo- liralık kavnakyararlanabilecek. Besi hayvanını ve nu"ndan 500 milyar yemini. sözleşme yaptıkları besicilcre ayırdı. teslim eden kombinalar. besi dönemi SETBİR Genel Sekleri Güngör sonunda belli bir bedelle besi hav- Oka\. teşviğin hayvan potansiyelini vanmı geri alacaklar. Hayvanın teslim .ınttt\ıcağını \c Et \c Balık Kurumu edildiği tarihteki ağırlıgıyla, besi so- ile bırlıkte \Ü7dc 25 kapasiieşlc çalı- nundaki agırhğı arasındaki fark belli şan toplam 60 dolayında kombınanın bir fiyatla çarpılarak besicıye ödene- daha verimliçalışacağınısöyledi. Piyasa Söyteşüeri M Geçen hafta ideal piyasa düzeninin işleyişini irdeledik. Bırsinyal sistemi olan piyasa düzeninin nesnel (objektif) fi- yatlar üretmesi sistemin işleyişi için gerekli. Bu da rekabet- çi birpıyasasistemindegerçekleşebiliyor. Bukoşullarsağ- lanamayınca piyasa sistemi ıdeal ışleyışinden uzaklaşıyor, beklenen sonuçların tam tersinı veren bir keyfilikler düze- nine dönüşüyor. Söyleşıleri izleyen ideal bir piyasa işleyişi için gerekli koşulların gerçek dünyada oluşmadığına ve sistemin bo- zulmaya çok yatkın olduğuna dıkkat çektiğimı de hatırlaya- caklar. Gerçekten piyasa sistemi kendı içinde özürlü olmasının yanı sıra kötüye kullanma, ozel çıkarlar yönünden saptırıl- maya ve giderek özünden kopartılıp olmadık keyfiliklere sürüklenmeyeelverişli bırsistem Başka bir deyışle piyasa sistemi genetık özürleri olan, şımartılmaya çok yatkın bir çocuk gibi. Sürekli ve disiplinli bir denetım ve düzenlemeye gereksinmesi var. Bu olmayınca kolayca yanlış yollara dü- şebılıyor. önce genetik özürlere bir göz atalım. İdeal ışleyışinde dahi piyasa sistemi miyop ve dikkatsiz olma gıbı ıki özür taşıyor bünyesinde. Tüketim kararları açısından bu özürle- rin önemli bir sakıncası yok. Ama kıt kaynaklann üretım alanlanna tahsisi konusunda miyop ve dikkatsiz olan sis- tem önemli sakıncalar doğurabılıyor. Piyasa sıstemının miyop olup uzağı gorememe sıkıntısı en yakındakı (bugunkü) sınyallere (fıyatlara) göre karar al- mak zorunda olmasından kaynaklanıyor. Bu karar alıcı- ların yarını ve daha ötesini kestırmelerinı guçleştiriyor. Uzun dönemde ozel ve toplumsal yararı daha büyük olabi- lecek projeler yerine, bugun kârlı olan çapsız projelere kaynaktahsis edilmesineyol açıyor Böylece uzun dönemli toplumsal yarar. kısadönemli özel kârafedaediliyor. Siste- min bu genetik özüru. sistemli ve dikkatli devlet müdahale- sıyle dizginlenebiliyor ancak. Piyasa sisteminın ıkınci genetik özüru dikkatsizliği Fiyat- lara yansımayan yarar ve zarar unsurlarını dıkkate alamı- yor piyasa sistemi. Topluma zarar veren, ancak özel kârlılığı besleyen etkenlerı ayıklayamıyor piyasa işleyişi. Bunun tipik bir örneği var. Çevre kırlenmesinin özel üretim birimlerine doğrudan bir maliyeti yok. En azından piyasa sinyallerine yansımıyor bu maliyet. Ama topluma zararı büyük. Piyasa koşullarında alınan üretim karan bufarklılığı dıkkate almıyor. Bunun da düzeltılmesı gerekiyor. Düzelt- me görevi de devlete düşuyor. Genetik özürlenn yanı sıra piyasa sıstemının bozuimaya yatkın olması da önemli bir özür sayılıyor. Sistemin bozulu- şu genellikle fıyat oluşumuna tekıl karar birımlerinin tercih- lerinin egemen kılınması eğilımınden kaynaklanıyor. Bu eğilimi özel karar birimleri (firmalar) gösterdiğı kadar dev- let aygıtı da gösteriyor. Özel karar birımlerinin fiyat oluşumuna egemen olma derecesıne bağlı olarak, ekonomi rekabetçi ve serbest pi- yasa ekonomısi olma özelliğinı yıtıfiyor. Oligopolcü ve te- kelci oluşumlar ağırlık kazanıyor. Bu koşullarda piyasa ekonomısi kentfisinden beklenen çözümleri üretemiyor. Toplumsal yarar bütünüyle geri plana atılırken, aşın kar hırsı sistemi yönlendirme gücü kazanıyor. Devlet aygıtının ekonomık egemenlık alanırın genişle- mesine paralel olarak da ekonomi piyasa düzenmden ko- muta ekonomsine doğru yol alıyor. Devlet müdahalesinin yoğunlaşması ekonominin özel kârlılığı besleyen bir rant sistemine dönüşmesıne neden olabıliyor. Her iki durumda da fiyatlann nesnelliği ve bu tür sinyalle- rin yol açtığı karar rasyonellığı bozuluyor. özel bir tekelin ya da devlet gücünün dıkte ettığı fıyatlar, çok sayıda karar biriminin rekabet baskısı altında katılımıyla oluşan nesnel- likten uzaklaşıyor, ister istemez tekelcinın ya da sıyasetçı- nın özel hesaplarını vetercıhlerinı yansıtan özel (sübjektif) fiyatlar haline geliyor. Bu, sistemin oütünüyle bozulması ve toplumsal açıdan yanlış kararlara yönelten bir bozuk sinyal sistemi oluşmasına neden oluyor Bir süredir sürdürdüğümüz piyasa söyleşilerınden bazı sonuçlar türetmek mümkün. örneğın sistemin ıdeal işleyi- şi, gerçekte var olandan çok farklı. Gerçekte ise sistemin genetik özürleri, ancak devlet müdahalesıyle asılabiliyor. Tekelleşmenin önlenmesı de devletin yasal ve kurumsal önlemleriyle gerçekleşıyor. Kısacası devletsiz bir piyasa ekonomisi kolayca şımarıp yoldan çıkıveriyor. öte yandan devlet, rolünü abartıp egemenlik alanını yayınca bu kez özel rant üreten bir sisteme süruklüyor ekonomiyı. Şimdi dünya, piyasa sıstemının özürlerini varsayıp işle- yişini düzenleyecek devletin peşınde. Bunun ötesındeki pi- yasa retonği aşılalı çok oldu. Şimdi Domex loz deterjanlar, oksijenli su sistemi ile çamaşırlarınızda gerçek lemizlik için iki benzersiz seçenek sunuyor... Her deterjanın hedefi temiz, lekesiz çamaşırlardır. Ama DOMEX toz deterjanlar şimdi lekesiz temizliğin yanı sıra, çamaşırlarınızı mikroplardan da anndıran oksijenli su sistemini gelistirdi ve bu sisteme sahip DOMEX MATİK ve DOMEX MİKROMATİK'İ ürefti. DOMEX oksİ|enli »• sistemi: Arastırmalarla kanıtlannıış etkinlİk Oksijenli su sisteminin etkisi Türkiye'de ve yurtdışında Sonu^s ÇaMaşıriannız if in güvenli temidik Şimdi DOMEXtozdeterjanlar, özel oksijenti su sistemi ile, çamaşırlan dokularmda hapsolan mikroplardan anndırarak, aileniz için riski en aza indirmenize yardımcı olur. yapılan bağımsız araştırmalarta kanıtlanmıstır. DOMEX MATİK veDOMEX MİKROMATİK'te bulunan oksijenli su sistemi, yıkama sırasında etkisini gösterir ve en zor lekelere bile ulasarak, bu lekeleri çıkonr. 40 derece gibi düşük sıcaklıklarda bile, çamaşırları mikropların % 99.99'undan arındırır. Normal deterjanların geride bıraktığı dokular arasında hapsolmus mikroplara bile ulaşır. DOMEX RMItik Normal Deterjan ^ H Domex Mikromatik fm sizln Geliştirilmis DOMEX MİKROMATİK.mikro deterjanın rafıallığı ile mükemmel sonuç almak isteyenlere, yeni DOMEX MATİK ise, ön yıkama yopmayı sağlayan büyük kutuyu seçenlere seslenmektedir. İki mükemmel DOMEX toz de- terjan da lekeleri daha iyi çıkanyor ve mikroplardan arındırıyor! Size yardım edebilir miyiz? Daha fazla bilgi almak rstiyorsanız, ya da çamaşırlarla ilgili herhangi bir probleminize çözüm arıyorsanız DOMEX uzmanlan, ücretsiz hizmet için sizi bekliyorlar. Lütfen aşağıdaki adrese yazarak onlara ulaşınız... 11Z-- '":- ^ L ': 1 O DOMEX Toz Deterjanlar P.K 98 Şi»li - 80222 / İSTANBUL GATT'ta çözülüyorCF.NEVRE-PAR1S (Ajans- lar)- ABD ılc A\rupa Toplulu- «u arasinda. licarcl savaşının cşiğınc kadar gclen. larım ürün- lcrının ^üb\ansi\onu sorunu- nıın çö/ümii için atılan adımın kcMiı sonucu bugün alınabile- cck. Giimrük Tarifeleri ve I ıcjrcı Gcncl Anlaşmasfnı (GATT) ıkı vıldır tıkavan Uru- cııa\ Raıındu'nda düğümün çö/ülmcsinin beklendiği lop- kıııtıda. taraflar bir çalışma programı hazırlayacaklar. GATT Genel Müdürü Art- hur Dunkel başkanhğında Ce- IK-\ rc'dc bir ara)a gelecek olan AT \e ABD üsı düzev ticaret yetkililcri. toplantıya umutla bakarken: Washingtonun is- teklcri doğrultusundaki bir an- laşmava baştan beri karşı çıkan Fransa'da çiftçilcr protesto göstcrileriyle sokağa dökülme hazırlığında. GATT Ticaret Görüşmecile- ri Komıtesine katılacak 108 ülkenin temsilcilerine başkan- lık edecek olan Dunkel "artık daha somut bir çalışma progra- mı temelinde ve çok tarafı gö- rüşmeler \apma olanağına sa- hibiz." şeklinde konuştu. 1986 yılında başlayan ve dünya ticaretinin serbestleştiril- mesinı hedefleyen GATT Uru- guay Raundu. normal süresi- nin dolmasından bu yana iki yıl geçmesine karşın. olumlu bir sonuca ulaşamamış ve ABD'- nin başta yağlı tohumlar olmak üzere. Avrupa'dan ithal ettiği lanmsal ürünlerden sübvansi- yonun kaldınlması yolundaki ısrarlı tutumu sonucunda çık- maza gırmişti.