Katalog

OCAK 1992 EKONOMİ CUMHURİYET/13 Paket Ankara'da «çıklanaeak • ANKARA (AA) — Başbakan Süleyman EVemirel, Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı Tinsu Çiller'in koordinatörlüğünde hazırlanan ekonomik paketten ülkenin lehine sonuçlar çıkacagını söyledi. Yöksek Planlama Kuriılu (YTK) toplantısına girerken ga-zetecilerin sorularını cevaplandıran Başbakan Demirel, ekonomik paketin tstanbul'da değil, Ankara'da açıklanacağını söyledi. Başbakan, "Paketin ne işi var tstanbul'da. Hükümet merkezi Ankara'da. Dolayısıyla Ankara'da açıklanacak" dedi. Bir başka gazetecinin "Ekonomik paketten vatandaşın aleyhine bir şey çıkacak an?" sorusu üzerine de, "Çalışanlann ve zenginlerin aleyhine bir şey yok. Ülkenin lehine sonuçlanacak şeyler var" karşılığını verdi. Erken emeklilik • ANKARA (AA) — Işçi ve memurlarda emeklilik yaş sırunnı kaldırarak erkekler için 25, kadınlar için 20 yıl çalıştıktan sonra emekli olma imkânı sağlayan DYP ve SHP'nin ortak yasa önerisi, yann TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda ele alınacak. öneri, 20 ocak pazartesi günü de Plan ve Bütçe Komisyonu'nda ele alınacak. Çelebi: Enflasyonu indirdim • ANKARA (AA) — Eski Devlet Bakanı ANAP Izmir Milletvekili Işın Çelebi, hükümet üyelerinin, partisinin iktidar olduğu dönemlerle ilgili ekonomik gostergeleri çarpıtarak "Bu dönemlerde alınan kararlar gereği devletin iki yakasının bir araya gelmediğini" söylediklerini bildirerek "Devletin 1975'ten bu yana iki yakası bir araya gelmiyor" dedi. Yıımnrta fiyatına tepki • tZMtR (AA) — Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği Tarife Komisyonu, yumurta fiyatlannın artmaya devam etmesi halinde, yumurtayı boykot etme karan aldıklannı açıkladı. Tarife Komisyonu Başkanı Mehmet Gönen tarafından konuyla ilgili olarak yapılan yazüı açıklamada şöyle denildi: "Komisyonumuz, girdilerdeki fiyat artışlanna rağmen şu anda 700-800 liradan satılan yumurta fıyatlannın bundan sonra, girdi fiyatlannda herhangi bir artış olmadan yükselmesi halinde, esnafımızın yumurtayı boykot etmesine karar vermiştir:' Ham petrol üretjmi • ANKARA (ANKA) — Turkiye'nin toplam ham petrol üretiminde tüm yülann rekoru 1991'de kınldı. Toplam üretim geçen yıl yüzde 19.7 artarak 4 milyon 449.4 bin tona yükseldi. Bunun, Türkiye'de üretim faaliyetlerinin başladığı 1955 yılından bu yana ulaşüan en yüksek düzey olduğu belirlendi. öte yandan, geçen yıl Aladdin Middle East (Ame) Trans Oü ortakhğı dışındaki özel şirket ve ortaklıklann üretiminin gerilediği beürlendi. Zeytinyağının reklam atagı • Ekonomi Servisi — Türkiye'de giderek daralan zeytinyağı pazannı genişletmek amacıyla başlatılan reklam kampanyasının olumlu sonuçlar vermeye başladığı bildirildi. Yunanistan'da kişi başına yılda 21.2, ttalya'da 11.9, Tunus'ta 8.4 kilogram olan zeytinyağı tüketiminin Türkiye'de tüketicinin ayçiçeğine yönelmesi sonucu kişi başına yılda 0.8 kilograma gerilemesi, zeytinyağı üreticilerini olduğu kadar zeytin ttreticilerini de olumsuz etkiliyor. Komili'nin karapanyasını yürüten Young and Rusicam/Reklamevi'nden yapüan açıklamada, reklam kampanya iın ardından tüketicilerden olumlu yamtlar gelmeye başladığı belirtildi. Aybaşında maaşlann ödenip ödenemeyeceği henüz belli değil ağ-Rur, para anyorTURAN Y1LMAZ ANKARA — 621 bin Bağ- Kur emeklismin, ay başında pa- ra alıp alamayacağı kesinlik ka- zanmadı. Bağ-Kur yönetiminin, "acil para yardnnı" çağrısına hükümetten henüz bir yanıt jelmezken, Bağ-Kur'a kre- di veren Halk Bankası'nın Ha- zine nezdindeki girişimlerinden de bir sonuç çıkmadığı belirlen- dL Bağ-Kur yönetimi, kurumun yapısını güçlendirmek için yasa taslağı hanrladı. Bağ-Kur prim- lerinin, vergi beyannameleri ile birlikte vergi dairelerince tahsil edilmesi amaçlanıyor. Emeklilerine ay başmda yap- ması gereken 192 milyar lirayı bulamayan Bağ-Kur'un bu soru- nuna henüz bir çözüm buluna- madı. Hükümet, Bağ-Kur'un, bu konudaki başvurusuna dün de herhangi bir yanıt vermedi. Bağ-Kur yönetiminin, daha ön- ce emekli ayuğı ödemeleri için kendilerine kredi açan Halk Bankası'nın bu kez ödeme yapa- mayacağım bildirmesi üzerine, tüm umudunu devlet yardımına bağladığı kaydedildi. Bu arada Halk Bankası'nın da Hazine'ye başvurarak Bağ- Kur'a kredi açılabilmesi için kendilerine kaynak aktanlması- nı istediği, ancak bu başvurusu- na olumlu yanıt alamadığı bil- dirildi. Halk Bankası'nın, ken- Ay başında621 bin emeklisine ödemesi gereken 192milyar lirayı bulamayan Bağ-Kur, Halk Bankası'ndan da umudu kesti. 172 milyar borçlu olduğu bankadan yerri kredi alamayacağı kesinleşen Bağ-Kur'un maaş ödemesi için tek çare devlet yardımı. disine 172 milyar lira borcu olan, ancak bu borcu odeyeme- yen Bağ-Kur'a yeniden kredi aç- mayı düşünmediği de belirtildi. Ancak Halk Bankası yönetimi- nin bugünlerde değişeceğıni be- lirten çeşitli kaynaklar, bu deği- şiklikle birlikte yeni formül ara- yışlannın gündeme gelebileceği- ni ifade ettiler. Ancak, banka yönetimindeki değişikliğe ilişkin kararname henüz Köşk'te imza- lanmayı bekliyor. Bağ-Kur kaynaklanna göre yaşhlık ayhğı alan 350 bin 567 kişiye yılhk toplam 2 trilyon 244 milyar 519 milyon lira, malullük ayhğı alan 9 bin 191 kişiye yıl- hk toplam 52 milyar 158 milyon lira, ölüm ayhğı alan 260 bin ki- şiye de yılhk toplam 762 milyar yük getirdiği bildirildi. ta 71, 13 basamakta da 438 kişi Yine aynı verilere göre Bağ- bulunuyor. Yoğunluğun ise 12 ve Kur'un yılhk ayhk ödemesi 3 daha alttaki basamaklarda ol- trilyon 58 milyar 924 milyon lj- duğu kaydedildi. 16. basamak- ra. Buna karşıhk gecikmeli de takibir kişi 1 milyon 283 bin 234 olsa prim ödeyen 810 bin üyenin lira ayhk alırken 100 bin liralık kuruma aktardığı para miktarı sosyal yardım zammı dahil ol- ise 1 trilyon 732 milyar 611 mil- mak üzere 12. basamaktaki üye- yon lira. Bağ-Kur yöneticileri, ler 697 bin 475 Ura, 6. basamak- sağhk ve yönetim giderleri ile taki üyeler 486 bin 601 Ura, ilk birUkte kurumun yıllık bütçe basamaktaki üyeler de 310 bin açığuun 2 trilyon ürayı bulduğu- 873 Ura ayhk ahyor. Hiçbir üye- nu behrttiler. Yetkiüler, 2 milyo- nin bulunmadığı 24. basamak nun üzerindeki üyenin tümunun ise üyesine 2 milyon 454 bin 755 primlerini ödemeleri halinde ku- Ura ayhk sağhyor. ruma yaklaşık 5 trilyon kaynak Malullük ayhğı alanlarda ise akacağını, böylece de kurumun en son 17. basamakta üye bulu- yıllık 1-1.5 trilyon Ura bütçe faz- nuyor. Bu basamaktaki 3 kişi 1 çıkılarak mali yapışını güçlen- dirmek ve çağdaş bir görünüm kazandırmak amaayla çahşma yapıldığı bildirildi. Bu amaçla, Bağ-Kur Yasası'nı tümüyle de- ğiştiren bir yasa taslağuun hazır- landığı ve hükümetin görüşüne sunulduğu kaydedildi. Tasan ile prim tahsilat sistemi değiştirili- yor- 'a lası vereceğini ifade ettiler. , . . Bag-Kuriu ne kadar 246 milyon Ura ödeme yapılıyor. a y b k aliyor? Bu arada, ANAP'ın seçim ön- cesi Bağ-Kur emeklisine ödenen Bağ-Kur verilerine göre yaşlı- 10 bin liralık sosyal yardım zam- hk ayhğındaki 24 basamaktan . . mını karşıhğında herhangi bir 16. basamağın üzerindekilerde yor. ölüm ayhğmın ise çocuk sa- prim istemeden 100 bin Uraya çı- üye bulunmuyor. Bu basamak- yısına göre değıştiği belirtiliyor. karmasının da kuruma yılhk ta da yalnız 1 kişi bulunurken Bağ-Kur'a Avrupa ülkelerin- yaklaşık 600 milyar liralık bir 15. basamakta 17,14. basamak- de uygulanan sistemlerden yola milyon 429 bin 675 üra ayhk ah- yor. 16. basamakta 73, 15. ba- samakta 162, 14. basamakta 486,13 basamakta 1620 kişi bu- lunurken 6. basamakta büyük bir yoğunluk yaşamyor. Bu ba- samakta 384 bin 750 üye yer ah- Bağ-Kur primlerinin, üye- lerden vergi beyannameleri ile birlikte vergi dairelerince tahsil edilmesi öngörülüyor. Bu prim- lerin ödenmemesi halinde, öde- meyenler hakkında vergi mükel- leflerinde olduğu gibi amme ala- caklannın tahsüi hakkında ka- nun hükümlerine göre işlem ya- pıhnası da hedefleniyor. Ancak bu düzenlemenin yasalaştığı ta- rihe kadar olan döneme ilişkin alacaklan ise Bağ-Kur kendisi tahsil edecek. Getirilecek bu düzenlemede, prim ödeyenlerin orammn yüz- de 80-90'lara çekilmesinin amaçlandığı da belirtih'yor. Ay- nca gecmişe yöneük borçlanma- lara da kısıtlama getiriliyor. Uy- gulamadaki, 10 yıla kadar geç- mişe borçlanma, askerlik süresi ile yurtdışında çalışılan süreye ilişkin borçlanmalar elden değiş- tirilerek tümünün 10 yıla sıkış- tınlması düşünülüyor. Türk karnyonkmnm 1 tona kadar mazot getirme hakkı var Irak petrolü kaçak değîlHabur gümrtik yetkilileri, Irak'a gıda maddesi taşıyan Türk kamyonlarının ANAP hükümeti döneminde de Türkiye'ye dönerken mazot taşıdığını söylediler ve eski bakan Keçeciler'i yalanladılar. ERGÜN AKSOY CİZRE/StLOPt — Habur sı- mr kapısından araç giriş-çıkış trafiğinin yoğunlaşması yöre ekonomisine canhlık getirdi. Günde 600 araan giriş-çıkış yaptığı sımr kapısından Irak'a gıda malzemesi götüren kam- yonlar, araçlanna ek olarak tak- tırdıkları yakıt depolanyla Mu- sul'dan Türkiye'ye mazot taşı- yorlar. ANAP milletvekili Meh- met Keçeçiler'in, "Habur'dan •azot kacakçılığı yapılıyor, kaaduı PKK da pay alıyor" şeklindeki açıklaması ise Habur gümrük yetkilileri tarafından yalanlandı. Yetküiler, "ANAP döaeminde de bu uvgulama var- dı, o zaman kacakçılık olarak •ileteamiyordu" dediler. Geçen yıl Körfez kriziyle bir- likte ekonomik yaşamın durdu- ğu Yumurtalık-Habur hattında kara taşımacıhğının canlanma- sı, uluslararası E-24 Karayolu- nu kısmen de olsa eski görümü- Turk kamjonları Irak's gıda goturup ma^ot geliri\or. ne kavuşturdu. 7-8 aydır iş ya- pamayan ve biriken vergi borç- lan nedeniyle vergi memurlann- dan köşe bucak kaçan tanker sürücüleri artık Irak'a gıda mal- zemesi taşıyor. TankeTİerini ka- sah kamyona dönüştüren; pata- tes, soğan ve benzeri gıda mal- zemelerini yükleyip soluğu Irak'ta alıyor. Gıda malzemele- rini Irak'ta resmi fı>at uygula- ması nedeniyle yan fiyatına sa- tan taşımacılar, ortaya çıkan za- rarlarını Türkiye'ye mazot geti- rerek gidermeye calışıyorlar. Ku- zey Irak'a girer girmez peşmer- gelere "500 dinar" ayakbastı pa- rası ödediklerini belirten sürücüler, "Musul'dan akugımız Mazot icin de Iraklılara 2 bin 5M dinar avanta para ödüyoruz. E|er bu parayı vennezsek dam- faı tuaot alamayız. Sattıgımız gıda malzemesinden zarar etti- ğiaüz İçin mazot getirmek zo- nudayız, başka çaremiz yok" şeldinde konuştular. Habur Gümrük Başmüdürlü- ğü yetkilileri, ANAP Konya Milletvekili, eski Devlet Bakanı Mehmet Keçeçiler'in, "Habur suur kapısından mazot kaçakcı- hfı yapılıyor, PKK da bundan pay alryor" şeklindeki açıklama- stnın gerçeği yansıtmadığını söy- lediler. Yetkililer, "Irak'a giden ber araç dönüşte 1 ton kadar mazot getirebilir. Bu da yasal kakktdır. Bn nriktan aşan şoför- lerin mazotunu boşalüyornz. Ba •ygnlamanm kacakyılıkla Mçbir itgisi yoktur. Sayın Keceçiler ANAP döneminde bakan iken bu •ygnlama için hiçbir şey söy- leaemişti. Muhakfete dttşünce, yatal bir hakkı kacakçıhk olarak gjgfcnaeüi oldukça döşandürü- cttdiir. " dediler. TÜSİAD Başkanı Eczaabaşı Taket yeterince tartışılmadı'ANKARA (Cumhuriyet Bü- rosu) — Türkiye Sanayici ve Işadamlan Derneği Başkanı Btt- lent Eczacıbaşı, hafta sonunda açıklanması beklenen ekonomik istikrar paketinin yeterince tar- tışıhnadığı görüşünü savundu. TÜSlAD Başkanı Eczaabaşı, "Paketin iceriği konusunda ay- rutm bUgimiz yok. Astında pa- ketin yeterince tarüşıimadan gttndeme getirilmis olduğu en- dişesini taşıyoruz" dedi. Ankara'da bazı bakanlar ve bürokratlarla yaptığı görüşme- ler sırasında gazetecilerin soru- larım da cevaplayan TÜSlAD Başkanı Eczacıbaşı, hükümetin çalışma hayatı ile ilgili olarak hazırlıklarını sürdürdüğü yeni düzenlemeleri de eleştirdi. Ecza- cıbaşı, Çalışma ve Sosyal Gü- Ankara'da bazı bakanlar ve bürokratlarla görüşen TÜSİAD Başkanı Bülent Eczacıbaşı, "İstikrar paketinin içeriği konusunda ayrıntılı bilgimiz yok. İstikrar paketinin yeterince tartışılmadığı endişesini taşıyoruz" dedi. venlik Bakanı Menınet Moğul-. tay'm çalışma hayaünm yeniden düzenlenmesi konusunda yaptı- ğı açıklamaya ihşkin bir soruyu şöyte cevaplandırdı: "Çok aynntılı bir inceleme yapmadan yorumda bulunmak istemiyoruz. tşci çıkarma kono- sunda başka ülkelerde örnekle- ri göriilmeyen düzenlemeler ge- tirilmesini çok mahsurlu görtt- yoruz ve ekonomik sonucbumuı da çok kötü olacağını diişünii- yoruz. Hem tşveren hem işçiler acısından. tşsizlik probleminin çok yofun olduğu iilkemizde bazı yanbş düzenlemeler yapıhr- sa, onun zarannın çok büyük olacağını düşünüyoruz." Çahşma hayatını düzenleme- ler konusunun henüz bir tasan halinde olduğunu belirten Ecza- cıbaşı, "Yasalaşması için belli bir proseduriin izknmesi gerek- mektedir. Bu süreç içinde mut- laka özd kesimerfanıymameka- nizmasum işletilmesi gereke- cektir. Üzerinde ısraria duruyo- ruz. Aksi takdirde çok büyük yanlışuklar yapdacagı endişesi- ni taşıyoruz" diye konuştu. TÜSlAD Başkanı Eczacıbaşı, erken emeklilik konusundaki bir soruya da "Bizira ülkemizin koşullannda dognı bir düzenle- me olduğu kanısında degiliz" yanıünı verdi. Eczacıbaşı bu ko- nuda ortak çahşma içinde ol- duklan TlSK'in göriişlerine ka- tddıklarını söyledi. Irakboru hattından kaçıyor ANKARA (AA) — Irak ve BM heyetleri arasında geçen hafta Viyana'da yapılan gö- rüşmeler, Irak-Türkiye petrol boru hattımn geleceği konu- sunda değişik senaryolan gün- deme getirdi. Edinilen bilgiye göre görüş- melerde Irak tarafımn ihracı- na izin verilen petrol miktan- nın arttınlması yamnda, söz konusu ihracatın Türkiye ye- rine, Körfez'deki tesislerden yapılmasını istemesi ve bu is- tegin BM Güvenlik Konseyi tarafından kabul görmesi du- rumunda, boru hattımn "kıs- men ya da tamamen devre dı- şı kalması" ihtimali belirdi. Bu gelişme üzerine, Turki- ye'nin, önümuzdeki günlerde taşımacıhğın Kerkük- Yumurtahk boru hattından ya- pılması konusunda BM ve Irak nezdinde bazı girişimlerde bu- lunması bekleniyor. Buna göre BM ile temasa geçilerek daha önce taşımaa- hğın Türkiye üzerinden yapıl- ması konusunda alınan karar- da ısrarlı olunması istenecek. Aynca taşımacılık bedeli dahil, sağlanacak bazı kolay- hklarla Irak tarafı da ihraca- tını Kerkük-Yumurtahk boru hattından yapması konusunda ikna edilmeye çahşılacak. AğaCeylanda televizyon şirketikurdu ANKARA (ANKA) — Cumhurbaşkanı Turgut özal'a yakınhğıyla tanınan ve ANAP hükümetleri dönemin- de yıldızı parlayan Ceylan tn- şaat'ın sahibi Ağa Ceylan, te- levizyon ve radyo programla- n yapmak amaayla bir şirket kurdu. 500 milyon lira sermaye ile kurulan Cey Reklam ve Orga- nizasyon Tkaret Limited Şir- keti'nin hisseleri Ağ^ Ceylan'- ın yanı sıra on iki akrabası arasında paylaşıldı. Şirketin faaliyet amaçları arasında müzik-eğlence, haber, spor, ti- yatro, TV dizileri, belgesel, eğitim-öğretim, turizm, naklen yayın, röportaj ve TV gazete- si programlannın prodüksi- yonlannı gerçekfcştinnek, rad- yo programları hazniamak, kısa ve uzun metrajh sinema fUmleri yapmak başta geliyor. Memıırlardan eylem günüİstanbul Haber Servisi - Me- mur maaşlarına yapüan zammı yetersiz bularak protesto eden ITÜ Ayazağa Kampüsü'nde ça- lışan bir grup memur, maaş bordrolanm Maliye Bakanı Sü- mer Oral'a postaladı. Memur eylemleri, dün Istanbul'da baş- ta ilçe belediyeleri olmak üzere çeşitli kamu kuruluşlanna dal- ga dalga yayıldı. Memurlar, 6 ayhk enflasyo- nun yüzde 34 olduğunu, memur zammında bu enflasyonun göz önünde bulundurulduğunu, an- cak zammın açıklanmasından bir hafta sonra temel maddele- re yüzde 30'luk zam yapıldığı- m, böylelikle memurlann zara- nmn yüzde 60 olduğunu ileri sürdüler. Eğit-Sen'li İTÜ çahşanlan adına yapılan basın açıklama- smda, iktidarlann maaş artışla- KartalDevle(Hastanesi'ndevüzde30memurzammıprotesIoedildi (Fotoğraf: AHMET ŞIK) rını tek yanh olarak belirleme- Sendikası (Sağhk-Sen) ile Kamu aüsyon hükümetinin son memur Memurlan Sendikası'na (Kam- Sen) bağlı bini aşkın memur ve işci dün İstanbul Büyükşehir Belediyesi önünde toplanarak protesto gösterisi yaptılar. Ko- sinin bir 'vaka' olduğu, memur sendikalarının toplusözleşme masasına çağnlması istendi. Belediye Memurlan Sendikası (Bem-Sen), Sağlık Memurlan zammımn arttınhnasının yanı sıra tasarruf fonlannın kaldnıl- ması ve grevh toplusözleşme hakkmın verilmesini isteyen me- mur ve işçiler, sonmlannın çö- zümüne yönelik taleplerin yer aldığı 1850 imzah dilekçeyi be- lediye önünden yürüyerek Un- kapanı'ndaki Çahşma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İstanbul Bölge Müdürlüğü'ne verdiler. Kartal Devlet Hastanesi'nde görev yapan hemşire ve memur- lar, memur maaş zamlannı pro- testo etmek için 4 saatlik iş bı- rakma eyleminde bulundular. Memurlar kortej halinde slo- ganlar atarak hastane yemekha- nesinde oturma öylemi yaptılar. öte yandan Kam-Sen'li Zira- at Bankası çahşanlan adına ya- pılan yazüı açıklamada, hiçbir sosyal hakka sahip ojmadıklan vurgulanarak "Kam-Sen pers- pektifi ile snııf ve kitle sendika- cılığını savunan grevli- toplusözleşmeli sendikamızı ya- şama geçirmeliyiz. Memuruz, hakhyız, kazanacağız" denildi. BURHAN ŞENATALAR "Ek Vergi" Çağdışı Değil Ocağın ilk haftasında "ek vergi" konusunda ilginç bir tartışma yaşandı. Asltnda buna tartışma demek çok zor. Sağırlar diyaloğu daha uygun bir isim olabilir. Once (2 ocak) Cumhuriyet'in ekonomi sayfasında değerli iktisat- çı S.Neftçi'nin üst gelir gruplarından bir defaya mahsus olmak üzere bir "ek kaynak" alınmasını öneren yazısı çıktı. Konuya, yazının sonlarında kısaca değinılmekteydi ve öne- ri gerekli açıklıktan yoksundu. Ancak 5 ocakta Hûrriyet: te yayımlanan bir yazısında Neftçi, gelir vergisine ek bir ödemeyi kastettiğini açıkladı. Aynca bu kez bu yöntem için "ABD'de bile fazla etkili olmamış. Türkiye'de kamuya önemli bir gelir sağlamayacak" ifadesini kullandı ve ken- disinin de bu önlemi önemli bir çözüm olarak görmediği- ni açıklamış oldu. Ne var ki birinci yazı abartılı haberler ve yorumlar üret- mek için yeterli bir malzeme oluşturmuştu. Yüksek satış- lı bir gazete, hükümetin gözünü zengine diktiği biçimin- de manşet atarken bazı bilim adamları ve işadamları Varlık Vergisi'ni anımsatarak öneriyi çağdışı bulduklarını açık- ladılar. Nihayet Maliye Bakanı da salma yöntemiyle alına- cak bir verginin çağa aykırı olduğunu açıkladı. Halbuki önerinin ne Varlık Vergisi ile ilişkisi vardı ne de salma yön- temi ile. Bu ilişkilerin kurulması yalnızca bir şeyi gösteri- yordu: Önerinin pek anlaşılmadığını. Tam anlaşılmayan bir şeyi alıp, üstelik hükümetin bu öneriyi benimseyip be- nimsemediğini araştırmadan şişirip manşet yapmak... Tam anlaşılmayan bir şeyi yorumlayıp sert demeçler ver- mek... Bunlar kamuoyunu aydınlatmaya yaramadığı gibi öneri sahibine karşı da pek hakkaniyetli olmadı. Önerinin Türkiye için değerlendirilmesine geçmeden önce, bazı temel bilgileri özet bıçimınde anımsatmayı ya- rarlı görüyorum. 1) Surtax ya da surcharge tenmleri gelir vergisinin veA/e- ya kurumlar vergisinin olağan tarifesine ek olarak getiri- len bir yükümlülüğü ifade eder. Matrahı söz konusu ver- ginin olağan matrahı (yani yıllık net gelir veya kâr) olabi- leceği gibi olağan tarifeye göre hesaplanmış vergi borcu tutarı da olabilir. İkinci durumda, vergi borcunun üzerin- den yeni bir vergi borcu hesaplanması söz konusudur. Surtax ya da surcharge bir defaya özgü olabileceği gibi süreli de olabilir. Başlıca etkisi vergi tutarını ve vergi yü- künü arttırmaktır. Gelirin (ikinci şıkta vergi borcunun) ta- mamı için uygulanabileceği gibi yalnızca belirli bir sınırı aşan bölüme uygulanması da mümkündür. 2) Surtax sözcüğünün İngiliz vergi sisteminde çok özel bir anlamı vardır. İngiltere'de gelir vergisi 19. yüzyılda tek oranlı bir vergiydi. Gelir vergisine artan oranlılığı 1909'da Lloyd George getirdi. Yıllık 5000 sterlini aşan gelirler için süper vergi (Supertax) adı altında artan oranların uygu- lanması kabul edildi. " 1927'den itibaren su- pertax yerine surtax terimi kullanılmaya başlandı. 1973'e ka- dar İngiliz gelir vergi- si iki bölümden oluş- tu: "Standard Rate" adı verilen temel oran ve "Surtax Rates" adı verilen ve artan Bugün eksik olanı böylesine bir vergi politikasını getirecek siyasi idare ve böyle bir politikayı talep edecek ve destekleyecek bir topiumsal bilinç ve güçtür. oranlılığı sağlayan üst oranlar. 1973'ten itibaren artan oran- lı tek bir tarifeye geçildi, dolayısıyla surtax ortadan kalktı. 3) ingiliz gelir vergisinde yine ek vergi diye çevirebile- ceğimiz bir kurum daha vardır: Emekdışı geliri emek ge- lirine göre daha ağır vergılendırmek amacıyla uygulanan "yatırım geliri ek vergisi" (Investment Income Surchar- ge). Bu surcharge emekdışı gelirin belirli bir sınırı aşan bölümüne uygulanan tek oranlı bir ek yükümlülüktür. ör- neğin 1980lerin ilk yarısında bu sımr 7000 sterlın dola- yındaydı ve bunu aşan bölüme uygulanan oran % 15'ti. 4) Birinci ve İkinci Dünya savaşlarında gelir vergisi dı- şında bir "gelir artışı vergisi" yaygın biçimde uygulanmıştır. Bu da ek verginin bir benzeridir. Bu verginin yükümlüsü gerçek ve/veya tüzel kişiler olmuştur. 5) Gelir artışı vergileri (servet artışı vergileri gibi) özel dönemlerin özel nitelikte vergileridir. Bunlar daha çok sa- vaş dönemlerinde uygulanmıştır, ancak konjonktürel ne- denlerle ve aşırı kârları vergilendirmek amacıyla uygula- nabilecekleri de kabul ediimektedir. ABD'de her iki dün- ya savaşında ve Kore savaşında kârlar üzerinden böyle bir vergi alınmıştır. 1973'te Nixon yönetıminde petrol şir- ketlerinin aşırı karlarını vergilendirmek amacıyla böyle bir verginin getirilmesi söz konusu olmuştu. 6) 1970'lerde Almanya'da gelir vergisi borcunun belli bir sınırı aşması durumunda ek yükümlülük uygulanmıştı ve esas olarak konjonktürel nedenlere dayanıyordu ve adı da bunu yansıtıyordu: Stabılitaetszuschlag. Nihayet şu günlerde ABD'de bütçe açığını hafifletmek amacıyla tartışılan önlemler arasında yüksek gelirterin tabi olduğu marjinal vergi oranlarının yükseltilmesi veya yük- sek gelirlere bir surtax uygulanması da sayılmaktadır (Di- leyenler 13 ocak tarihli Time'a bakabilir). Anlaşılacağı gibi yüksek gelirlere ve/veya emekdışı ge- lirlere surtax, surcharge vb. isimler altında ek yükümlü- lük konması ne çağdışıdır ne de görülmemiş bir şeydir. Ek vergi yönteminin kapsamı, koşulları ve olası sonuçlan ayrı bir tartışma konusudur. Türkiye'de ek vergi yöntemi ile oldukça sınırlı bir gelir sağlanabileceği de bir gerçek- tir. Aynca Türkiye'de yüksek gelırlilerın vergi yükünü art- tırmanın ve vergi yükü dağılımında adalete yönelmenin ek vergi dışında araçları da pekâlâ vardır (Örneğin aşırı geniş olan istisna ve muaflıkların daraltılması, servet be- yanının yeniden konması, menkul sermaye gelirlerinin da- ha ciddi vergilendirilmesi, üst gelir düzeylerine uygula- nan marjinal oranların yükseltilmesi vb. gibi). Ancak bu- gün eksik olan, böylesine bir vergi politikasını getirecek siyasi irade ve böyle bir politikayı talep edecek ve des- tekleyecek bir toplumsal bilinç ve gûçtûr. BURHAN ŞENATALAR, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi öğretim üyesi 12 SENDİKADAN GAZETEYE ÇELENK Milliyet'i boykota Türk-İş'ten destekİstanbul Haber Servisi — Çahşanlan sendikadan istifaya zorladıgı gerekçesiyle başlatılan "Milliyet'i boykot çağnsı"na, Türk-lş'e bağlı sendikalar da katıldı. TGS Genel Merkezi'n- de yapılan basın toplantısından sonra Türk-lş'e bağh 12 sendi- kanın genel başkan, şube baş- kanı ve yöneticilerinin de ara- lannda bulunduğu bir grup TGS üyesi, ellerinde Milliyet gazetesi sahibi ve yöneticileri- ni protesto eden dövizler taşı- yarak yürüyüş yaptılar. Protes- to eylemine katılanlar daha sonra Milliyet gazetesi kapısı- na siyah çelenk koydular. Türkiye Gazeteciler Sendika- sı'nın başlattığı "MiUiyet'i boykot çağnsı" konusunda dün basın toplantısı düzenleyen Genel Başkan Orhan Erinç, "B« gerçek, Milliyet cahşan- lanna dayatılaa ve 'Aydın Bey hazBtattı' denferek imzalatrian 'hizmet sözteşmea'aiıı satır aralaruHİa, ama açık ve seclk olarak yer almaktadır. Ba uy- gabunayı Babıili'ye getiren de sosyal demokrat olmakia övi- mtm işveren Sayın Aydın Do- tan'dır. " dedi. Türk-lş Genel Başkanı Şev- ket Yılmaz, son günlerde Mil- liyet gazetesinde yaşanan sendi- kasızlaştırma olayına duyarsız kahnamayacağını bildirdi. Yıl- maz, "sendikasızlaştırmanın basından başlaması çok acı" dedi.