Katalog

CUMHURÎYET/8 DIŞ HABERLER 5 EYLÜL 1991 Birliğinparçalanması, beraberinde kargaşa ve iç çatışma tehlikelerini getirdi SSCB'de çözülen milliyetler mozayiğiESTONYA 16 nnlyon (% 30.3 u Ftus) T t ı t K i M V 45100 km* Mfc Estonya dılı (Ftn-Ugur grubu) : Tallın H L Amold Ftuutel : Danımarka Kralı 1346 da bötgeyı Germen kraJlıklanna sattı 1561de Isveç egemenlığıne geço Buyuk Petronun 1710 dakı tanhı Potora Zafennın ardı«dan Rus imparatortuflu nun parçası oldu 1918 de bajımsızltğını ılan etö 1940ta Sovyet bıniklennce ışgal edıMı 21 Ağustos 1991 de tam baûımsızlık ılan ettı N f M M t i k k w M : Bağımsıztığını tantyan ulke sayısı hızia artıyor BM uyelığı ıçın basvurdu M M M » . <*> 06" tara Mrial Ftubie Kronun yenı para bınmı olarak kabul edılmes beklenıyor LETONYA : 2 7 mılyon (% 33.8 ı Rus) ' ": 83.700 km* : Letonya dıiı (Ftn Ugur grubu) : Rıga M l İ M k M C Anatohıs Gortounovs TMW: 13 yuzyılda Germen krallıklannın egemenlığıne gıren Rıga 1410 dakı Grun«wak) Savaşından sonra bağımsız bır kent haline gekU 1518 de Polonya ütvanya egemenlıOıne geçt 1621de Isveç tarafından ele geçınMı 17101da Rusya tarafından alındı 1918 de bagımsntıöını ılan efb 1940"a dek bagımsc kaldı sonra Sovyetler Bıriıgt ne kattdı 21 Aûustts 1991 de tam baflımsızlık ılan ettı MpteMtfc k * M K Bağımsulıâını tanıyan ulke sayısı hızia artoyor BM uyelıgı ıçtn başvurdu " «t 11* : Ruble LITVANYA 11 : 3T rralyon (% 8651 Rus) : 65.200 km* : Lıtvanya dılı : Vılnıus ş Vıtautas Landsbetns 1410da GfunevnaJdda Germen krallıklannı mafllup ettı 1700 de Isveç taratından ışgal edtklı 1795teRusya ılhak etn 1918 şubatında bağımsıztık ılan ettı Bajımsızlığını 1919 yaanda kazandı Ancak Vılnıus u Polonya aklı 19401a Sovyet bıriıklennce tşgal edtldı Mart 199û"da tam bajımsıziık ılan eden ılk Sovyet cumhunvet oldu • p t M H l f e k i M K Bajımsalıfiım tanıyan ulke sayısı hızla artıyor BM uyelıgı ıçın başvurdu M hMriK %1 4* h n H f t o : Bu sonuaharda yenı para btnm olarak tasın kabul edılmesı beklenıyor BEYAZ RUSYA 103 mnyon ( H 13 2sı Rus) " 207600 krtf Beyaz Rusya dılı Mınsk Mıtolay Dememey 25 aöustosta ıstfa ettı 18 yuzyılın sonuna doflru Rus egemenlıOıne gınh Bırmcı Ounya Savası nda Rusya Imparatortuk Ordusu Komutanlıjı nın merkezı otdu 1917 kasımında Bolsevık yonedm kuruldu ancak Almanlarıa Polonyalılar topraklanmn buyuk b r bölumunu ışgal ettı 1921 de Sovyetter Bıriıgı ıle Polonya arasmda paylaşıklı 1940'ta Sovyet tNrtıkJen BaS Beyaz Rusya yı ısgal ettı 25 Aflustos 1991 de bafiımsıziık ılan ettı M t o k M M M . BMde ayn uyelığı var 4 2* h n M M : Ruble AZERBAYCAN Independeut gazetesınden ahnmıştır KUTUP DENIZI RUSYA RUSYA Mta: 147 mılyon (yınde 82.6 si Rus) TUIIlMll 17075.400 km* Mh Rusça (Dojju Slavca grubu Kınl alfabesı kulanıiıyor) B n k M t Moskova D M M l a f k M i : Bons Yeltsın M h : 13. yuzyılda Moskova Prenslıjı kuruJdtı Dana sonra Mogoııar taratından ele geçınldı ve Altınonlu Hanfcflı nın egemenütyne gınrji 1380'de Mogol egemenkjjtne baskakimlı Tatar HanUflının Litvanya nın ve Polonya nın toprakiannı ele gecırerek genısleot Korkunç Ivan (4 Ivan 1530-1584) 1547de kendını çar (imparator) ılan ett 16 ve 7 yuzyılda önce Pasıfike sonra da Alaskaya doğru doflu yönunde genısledı 1867de Alaskd ABOye satıldı Buyuk Petronun (16891725 yıllan arasında Rus Çanydı) babası Aleksey Mıhaıloviç (1645-76 yıllan arasında Rus Çarı ydı) yönetımınde Bar .;iıiaşma surecı baslad 18 yuzyılda Avrupanın en buyuk guçlennden bın halıne geldı 1917 Etom Oevnrm ıle Sovyet vönetımı kuruldu Stalın 1939da Dofrı Polonya'yı ele gecırdıkten sonra Rnlaiöıya'ya saMırarak Batı Karelyanın buyuk bır bokımunu Rusyaya kattı 12 Hazıran 1990da egemenlık ılan etc MpMMMk kMMR Litvanya Letonya ve Estonyamn bajımsıdıklarmı tanıdı Battık cumhunyetJen ıle Ukraynanın dışındakı cumhunyettenn ayntmak ıstemesı dunırrunda smıriann yenıden befrtenmesını ıstıyot M M M K Yu2de61T PmkkMfc Rubte LITVANYA Vılnıus ı * POLDNYA | rMınsk BEYAZ RUSYA URAL UKRAYNA ^ K H * & MOLDAVYA X Ural Nehn ; R0MANYA KAZAKISTAN v_/^y KARADENIZ <s ÎARAL\ >GÖLÛ/ ÖZBEKISTAN TÜRKIYE ® ERMENİSTAN EnvanL ^ • • • ^ KIRGIZISTAN Ouşanbe T^IKISTAN AFGANISTAN ÇİN (*) * M taat* ratarra her cumhunyetın 1988 ıtbanyla Sovyetier Bırlıfiı Gayn Safi Mıllı Hasılası na yapöklan katkının oranm gostermektedu E f t a M t t : Bazı Sovyet cumhunyeUennın ılan erojı egemenik aımhunyetın kendî yasabnnm btrük yasalarma oncekgı anıamına gelmektedir Ekoncnnk ya da asken bagımsıdık anlamı taşımamaktadır UKRAYNA 517 mılyon (% 203 u Rus) " 603700 kn* Ukraynaca I: Kiev •afkaa Leomd Kravçuk Ukrayna 1793teRus Imparatortuıju aründa bırtestınldı Bınncı Dunya Savaşı ndan sonra Sovyetler Bıriğı ıle Polonya arasında paylaşıldı 1918den 1921e dek Alrran Sovyet ve Ukrayna guçlen bölgenın egemenlıgı ıçın mucadele etmer 24 Agustos 1991 de ılan edılen bağımsdık araiıkta yapılacak reterandumda onaytanırsa yururluge gnecek nptaaaOk kMMME Rusya ıle geçtcı nıtedk* etonomık ve asken ıttrtak kurdu Ikı ulke karsılıklı olarak elçı bulunouracaklat BMr'e ayn uyehşı var " " • " % 1 6 2 * Ruble Yenı para bınrm duşunuluyor MOLDAVYA 43 mılyon (% 12S1 Rus) t 33700 kmi M : Motdavca (Rumencenın bır lehçesı Kınl arfabes kullanılıyor) M t k M t i : Kistnov D w M tt&m. Mırcea Snegut H H Rusya 1812 de ılhak ett Modem MoMavya (Beserabya) 2 Agustos 1940 ta Sovyefler Bıriığı taratından ılhak edılöı Labr artabesıne dönulmesı ıstenıyor 27 Ağustos 1991 de tam bafl msızlık ılan ett) Hptoaadk ttmmm: Romanya baCımsulıOını tanıdı ftusya sınırtann yerflen belırtenmesiM ıstjvot M k r i % 12* Ruble GURCİSTAN 54 mılyon (% 74 u Rus) t 69700 krv M : Gurcuce (Kafltas dılı) Tıflıs Zvıad Gamsakhurdıa Dogu Gurcıstan 1801 de ılhak edıMı Batı Gurnstan ıse 1804 ve 1810 da ılhak edıkjı 19 yuzyılda guçlu bır mıllryetçılık akımı doğdu Genç Joset Cugaşvılı (StaSn) 1892 de kurulan ılk radıkal Gurcu gruplanndan bınne katıldı Kızııordu 1921 subaonda Gurcıstan ı ele geçırdı 1936 da Sovyette Bıriıgıntn tam uyesı bır cumhunyet halıne geldı 9 Nısan 1991 de tam bağımsıztık ılan ett MpİMMUk kMMM* Rusya sınırtann yenıden beiırlenmesını ıshyor %6 Ruble Venı para bınmı ıstenıyor ERMENİŞTAN 35 mılyon (% 151 Rus) . ••: 29*00 km* Ermence . 'tt**- Envan D w M hffcMi. Levon Ter Petrosyan M K Envan ve Nahcıvan 1827 den sonra Rusya nın parçası haKne gekh Bölgenın gen kalan kısmı 187778 Osmanlı Rus sava$ından sonra Rusya nın efine geçtı Kızılordu 1920 kasımında Ermemstana gırdı 1936da Ermenıstan Cumhunyetı İan edıldı 23 Ajustos 1990da egemenlık ılan ettı MptMOflk kMMMC Rusya sımriarm yenıden beiırlenmesını ıs&yor KAZAKISTAN KIRGISIZTAN : 71 mrtyon (%79u Rus) ;86fi00knV Mfc Aance (Tûrkçenm lehçesı) İMkMaıBaku M « M BMkMi. Ayaz Muttaboov Tartkfc 1806 da Rus lmoaratortuQu na katıMı 1918 de txr sure Turk tnriıklennın öenetımıne flırdı ve cumhunyet kuruldu Ancak 1920 msanında Kızılordu bırlikien Baku ye »rti 1922 de ozertc cumhunyet ılan edıldı 23 Eylul '989 da «gemenlık 1 Eylul 1991 de de Dağımsızlık ian edloı H p t M n t k kMMMc Rusya smıriann yenıden betıhenmesını ıstıyor fe %W h n hkM: Ruble 167 mtlyon (% 38 ı Rus) fci 2 717300 km2 Kaak dılı Uygurca Wma Ata BMkaa: Nursultan Nazarbayev 19 yuzyılın sonuna dogru Rus Imparatoriugu nun parças halme geldı 1917 de bağımsızlık hareket başladı 1920de otonom Sovyet cumnurryet oldu 1936da Sovyet Sosyalıst Cumhunyetı statusu kazandı 25 Ekım 1990da egemenlık ıtatı etn MptMMttk k M M M . Rusya ıle asken ıttfak kurması beklenryor M t k m l a % 4 3 ' Pwa kMM- Ruble : 4 4 mlvon (% 2151 Rus) : 198300 km2 : Kırguca (Turkçemn lehçesi) : Bışkek - - E Askar Akayev 1876dan ıtjbaren Rus Imparatoriugu nun parçası hatne geldı Kırgıastan 1918 de Sovyetterin elıne gectı ancak 1924 e dek tam denetım sağlanamad 1936 da Smyet Sosyatıst Cumhunyetj statusu kazandı 31 Ag'us'os 199 de de bajımsızlık ılan ett DI>İMi«Mk kMMMt Rusya smırtarın yenıden belrtenmesmı ıstıyor ~ " " " : H OS' • Ruble TACIKISTAN 51 mriyon (% 10 4 u Rus) K 143100 km2 Tacıkçe Farsça Kırgızca Duşanbe •MkMK Kahkar Makhamov 1895 te Rus ImparatortuOu egemenlığıne gırdi Kızılordu 1921de Dusanbeye gırdı 1925 te otonom cumhunyet ılan edıldı 1929 da Sovyet Sosyakst Cumhunyetı statusu kazandı 24 Aflustos 1990da egemenlık ılan ettı HpMMMk kMMK: Rusya sınırtann yemden beiırlenmesını ıstyw M h M o : <HJ 0-B- Pva hhMfc Ruble ÖZBEKISTAN H n WıW- Ruble Egemenlık ılanında cumhunyetın t-'ndı para bınmı ve bankacılık sıstemının kurulması ıstentyor TÜRKMENISTAN : 203 mılyon (% \Wi Rus) THIİCMIİ. 447400 krf DM-. Ozbekçe (Turkçenın lehçes) ' Taskent E Islam Kenmov Rusya Imparatorlugu 1865 te Turtostarfı ılhak ettı 1917 devnmınder sonra buyuk ölçude Mensevıktenn kontrolunde olan bolgede 1921 yılında Sovyet Sosyalıst Cumhunyetı kunjldu 20 Hazıran i990*da egemenhk 31 Agustos 1991de bagımsıztık ılan ett MptoMMIı k M M > : Rusya smıriann yenıden belırtenmesını ıstyor M M K % 33- Ruble : 3.6 mılyon {% 12 6sı Rus) : 488.100 km2 : turkmence (Turkçe tehçesi) : Aşkabad ı: Saparmurad Nıyaaw , 1860-1880 yıllan arasında nufusun btr bolurnu Rus vatandaşlıüını kabul ett 1890da Rus Imparatoduflu na katldı 192ffde Kıalordtı denetmı ele geçırdı 1925te Sovyet Sosyalıst Cumhunyetı statusu kazandı 23 Agustos 1990da egemenlık ılan ett MptMMMk k M M K Rusya sınırtann yenıden beiırlenmesını ıstıyor M MW*. %C 8* Ruble Azerbaycan iç politika açmazında AzERÎBASINI yor Polvtıkacılar duyguyla ov- nuyor ve konuşu>orlar Ay«2 Muttalıbov (Devlet Baş- kanı) Azerbaycan'ın dığer Sov yet cumhunyetlen gıbı bağımsız bır statude bırlık ıçensınde kal- masını ıstıyonız Bunun ıçın de tüm Azerbaycan halkım bırlığe çağınyorum Gen dönuş olma- mab Zararlı akunlar, Azerbay- can'a zarar verır Bu nedenle Halk Cephesı'nın grev çağrısı- nı Azerbaycan halkımn destek- leveceğını sanmıyorum Ve Azerbaycanlılardan bu tur ey- lemlere gırışmemelerını ıstıyo- rum Bırlık ıçensınde olmalıyız SSCB'nın alacağı yenı bıçım ıçensınde bağımsız bır Azerbay- can, bızım ıçm en ıyı olanıdır Egemen bır cumhunyet olarak bu anlamda Türkıye ıle lran ıle ıyı ılışkıler kurmak ıstıyoruz Bız bu ulkelerle yalnızca kardeş olmak ıstıyoruz Kımsenın hege- monyası altına gıremeyu Azerbaycan lıderı olarak ba- zı gelışmelerden rahatsızım Bunlann başında Boris Yeltsun'- tn Rus mühyetçüığını yenıden canlandrnnak ıstemesı yönun dekı kaygılarım gelıyor Bu ne- denle Azerbaycan olarak kaygı hyız Sovyetler Bırlığı'nın gele ceğı, mdhyetçıhk uzerıne olma- malı Ve hepsınden önemlısı karşdıkb saygıva dayalı ıhşkıler FATİH M.YILMAZ BAKU — Azerbaycan, du>- gu ıle akıl arasında gıdıp gelı- yor Duyguyu, bağımsızlık 1918-20 yılları arasındakı Azer- baycan Cumhunyetı'nın kuru- cusu Mehmet Emın Resulzade, Türkıye ve tran yoğuruyor Akıl ıse Moskova'dan esen nizgârla- ra göre bıçımlenıyor SSCB'de şu an politika yap- mak çok buyuk yetenek ıstıyor Kıtlelerın kaybolan değerlennın yenne yenısını koymak gerekı yor Azerbaycan'da da polıtıka- cılar bu açmazı yaşıyor Kıtle lerle bırlıkte akıl ıle duygu ara sında gıdıp gelınıyor Polıtıka- cılar arasındakı rekabet de bu nedenle acımasızlaşıyor SSCB'de şu an politika yap- mak çok buyük yetenek ıstıyor Kıtlelenn kaybolan değerlennın yenne yenısını koymak gerekı- yor Azerbaycan'da da polıtıka- cılar bu açmazı yaşıyor Kıtle- lerle bırlıkte akıl ıle duygu ara- sında gıdıp gelınıyor Polıtıka- cılar arasındakı rekabet de bu nedenle acımasızlaşıyor Azerbaycan'da ınsanlar 71 yıllık komunıst yönetımın bas- kısını hâlâ ıçlennde duyuyor KGB korkusu, varkğını surdu- niyor Ocak 1990'dan kalan gö- rüntuler, seslerın yukselmesmı engellıyor Guvemn sarsılması- na karşın Azerbaycan'da komü nızm hegemonyası süruyor Dağlık Karabağ'ın bağımsız- lık ılanı, Ermenı saldınları, akıl ıle duyguyu bırbınne yaklaştırı yor Bırleşme yıne de gerçekleş- nuyor Muttalıbov yönetımı ıle Halk Cephesı arasındakı çatış- ma gıderek tırmanırken bu ıkı kutup aym zamanda bazı nok- Fransız haber ajansı AFP, Devlet_Başkanı talarda buluşuyor ~ Azerbaycan'da gerçeklığı so- kak değıl pohtıkacılar belırlıyor Azerbaycan Devlet Başkanı Ay«z Muttalıbov, 8 eylülde se çıme gıdıp gucunu perçınleme- ye çalışıyor Halk Cephesı, se- çıme karşı çıkıyor Cephe yapı- lacak seçımde Muttalıbov'un kazanacağını duşünüyor Ikı kutup arasındakı çekışme, bu konu üzerınde odaklanıyor Halk Cephesı grev çağnsı >apı- yor, grev gıderek taban bulu- yor Komünıstler de Halk Cephe- sı de akıl ıle duyguyu bır nok tada buluşturmava çalışıyor Ancak halk, duygusallığı yeğlı kunılmalı Bu, tum cumhunyet- ler ıçın geçerh olmalı Eğer Sov- yetler Bırlığı tamamen çozıllur- se bu dunya ıçın ıyı olmaz Bız Sovyet yönetıalennın bu- tün bu dunımlan göz önünde bulunduracağına ınanıyoruz Ocak 1990'dakı olaylann bır daha yemlenmemesı konusunda bıze garantı vermeuler Zaten böyle bır durum olursa bız bu- na ızın vermeyeceğız Azerbaycan halkını 8 eylülde sandık başına cağmyorum Gel- sınler oylannı versınler ve ba- ğımsız bır cumhunyetın devlet başkanını seçsınler Halk Cep- hesı'nın tahnklenne kapılma- sınlar Halk Cephesı, ülkeyı bölmek ıstıyor Bu da Ermeru- lenn ışıne gelıyor Eğer ülke ıçmde çatışma olmasaydı Erme- nıler saldrnya cesaret edemezdı Hatta kabul etmedıgımız ba- ğımsızlık karannı Dağhk Kara- bağ alamazdı Azerbaycanhla- rı duygulanmn değıl akıllannın sesıne kulak vermeye çağınyo- rum Necef Necefov (Parlamento- da Demokratık Btok lıden) Ben Halk Cephesı uyesıyım Ancak şu an ıçm Azerbaycan'da ko- munıstler dıştnda parlamentoda temsıl edılen dığer 25 mılletve- kılının hıçbır can güvenlığı yok Bızı ıstedıklen zaman tutukla- yabılırler Bunu hıç kımse ga- rantı edemez Çocuklanm ve kanm ıçın en- dışehyrm Bağımsızlık ılan eden Azerbaycan'da hâlâ komunıst bır ıdare var Bız bunun değış- mesını ısüyoruz 350 üyelı par lamentoda çogunluk komünıst- lenn eunde Neden? Çünkû hı- lelı seçımlerle bunu başardılar Şrmdı ıse 8 eylülde yıne hdelı seçımler yapıp Muttalıbov'u devlet başkanı seçtırmek tstıyor- lar Bız "Bu seçimler yapıl- masın" dıyoruz önce parla mento seçırnlen yapdsın Buse- çunler adıl olsun dıyoruz Bu- nun ıçın genel grev çağnsı yap- tık Gıderek de katılım buyu- yor Muttalıbov'un ıstıfa etme- sını ıstıyoruz Komünıstler, ellennde tuttukları mal varlık- lanm halka devretmelüer Mos- kova üe ışbırlığı yaparak sözde bağımsızlık karan aldılar On- lann bağımsızbk anlayışı, Mos- kova'nın güdümünde Bız ıse tam bağımsızlık ıstıyoruz, de- mokrası trenınde yer almak ıs- tıyoruz Eğer bu tren Sovyetler Bırlı- ğı'nın dığer cumhunyetlennı ta- şıyacaksa ve demokratık ola caksa buna da varız Yanı bız 'birükten aynlakm' demıyonız Ancak özeÜıkle Türkıye'mn bı- ze bağımsızlığınuz yoîunda des- tek vermesını ıstıyoruz Bu ya- pıhrsa kendımızı guçlu hıssede- ceğu Azerbaycan halkı bunu tstıyor Ermenıler de fırsattan ıstıfa de, saldırüaruu yoğunlaştınyor- lar Ermenı saldınlannda Mos- kova'nın parmağı olduğunu herkes büıyor Ermenıstan Dev - let Başkanı bıle terörıst saldın- larda Moskova'run rolü olduğu- nu açıkça söylüyor Muttalıbo\ ıse bu gerçeklen bdmıyormuş gıbı davranıyor Baku'de sokaktakı ınsan ıçın Muslümanlığın büyük bır öne- mı olduğu açıkça görülüyor Iran'ın kendı duşuncelerını empoze etmek yönundekı tum çabalanna karşın Azerbaycan halkı şenat kurallan ıçınde ya- şayacak gıbı görulmüyor Bu durumu Kafkasya Muslumanla- n ruhanı lıderı AJIabşukur Pa- şazade de kabul edıyor tştePa- şazade'nm sözlen "Azerbaycan, bağımsız bır cumhunyet olarak SSCB'nın biriiği ıçensınde >er almalı. Mil- liyetçilık, bızım Islam anlayışı- mızla bagdaşmaz Ben Rus mil- liyetçılığuun yiıkselışınden kay- gıtryun. AUah göstermesin, boy- k gıderse bu bır ıç savaş çıka- nr. Azerbaycan halkı bu korku- yn ıçinde hissedıyor. Kımse rail- lıyetçüigın dar kalıplan arasına sıkışmak ıstemez Benı lran >anhsı olmakla suçluyoıiar Ben lran vanlısı degıhm. Sovyetler Birtıgi ıçensınde >aşa>an Mus- hunanlann duygulannı soyluyo- nım. lran da Turkıve de Azerbay- can'ın tcıştenne pek kanşmama- h. tnsanlann bu ikı ulkeye duy- gusal yakınlıklan var. Bunu bi- lıyonım. Ancak bız bu ıkı ulke- ye yalnızca kardeş gozuyle ba- kıyoraz. Orneğın Turkıje'nin daha da guçlu olmasım ıstıyo- ruz. Bu bızım ıçın ovunç kayna- |ı olur. Ocak 1990'da Bakude Sovyet ordusunun gınstıgı hare- ketten sonra Gorbaçov'a bir mektup yazarak bunu kınadım. Azerbaycan halkı bunu hak etmemıştı. Şımdı de Moskova'- da yenı bırlık üzerınde tartışılı- yor. Bizim ıçın en bayıriısı, bir- lik içinde kalmak olar. " Azerbavcan'da politika gıde- rek zorlaşıyor Kutuplar arasın- dakı çekışme gıderek tırmaru- yor Hem pohtıkacılar hem halk, akıl üe duygu arasında gı- dıp gehyor Akıl, Moskova'dan esen ruzgârlarla sınırlarmı zor- luyor Azerbaycan halkı ıse duygulannı bu akılla bırleştır- mek ıçm pohtıkacılardan çare umuyor Azeriler ve ozgurlukAzerbaycan Cumhunyetı Parlamentosu, 30 ağustos tarıhınde "ulusal egemenlığin yeniden tesis edibnesini" oybırlığı ıle ılan etmış, öncekı gun de Gorbaçov'un, Sovyetler Bırlığı'nı kurtarma planını desteklemeyı kararlaşnrmıştL Baku'de yayımlanan "Azat" gazetesınden Cavıd Hasbulatov, öncekı gûnkü yazısmda bu kararlan şöyle yorumladı. Estonya, Letonya ve Litvanya, Genel Sekreter Cuellarb resmen başvuruda buîundu Baltık, BM üyeliği peşînde Gorbi'nin, Letonya, Litvanya ve Estonya'yı tanımayı kabul ettiğini bildirdi. AFP'ye gore Kızılordu'nun uç Baltık cumhuriyetini 1940 yılında ühakını yasadışı ilan eden Gorbaçov, kararname metnini Litvanya'ya yolladı. Dış Haberler Servısı — Sov- yetler Bırlığı'nden bağımsızlık- lannı ılan eden uç Baltık cum- hunyetı (Estonya, Letonva ve Litvanya) Bırleşmış Mılletler'e üyehk başvurusunda bulundu- lar SSCB Devlet Başkanı Mıha- ıl Gorbaçov'un ıse Baltık cum hurıyetlermm bağımsızlıklarını tanımavı kabul ettığı bddırıldı Estonya, Letonva ve Lıtvan ya'nın Bırleşmış Mılletler'e uye- lık başvurulan, Fransa ve Ingıl- tere"nm BM temsücüen tarafm- dan BM Genel Sekreterı Perez de Cuellar'a ıletıldı Cuellar'a verılen başvuru mektuplannda, uyelık ışlemlerının bır an önce başlaması ve uç cumhurıvetın, 17 eylul tarıhınde başlayacak olan 46 Genel Kurul toplantı sına katılmalarının sağlanması ıstendı Baltık Cumhurıyetlerının BM'ye uye olabılmelen ıçın baş- vurulanmn, BM Güvenlık Kon- seyı'nm onayından geçmesı ve BM'ye üye ülkelenn üçte ıkısı ta- rafından kabul edılmesı gerekı- yor Güvenlık Konseyı'nın beş daımı uyesınden bırı olan Sov- yetler Bırhğı'nın, uç cumhunye- tın uyelıklerını veto etme hakkı bulunuyor Ancak Sovyet yönetımının, Baltık cumhunyetlerının uyelı- ğını veto etme yoluna gıtmeye ceğı ve destek vereceğı bıldırılı- yor Estonya, Letonya v« Lıtvanya, bır yandan uluslararası gırışım- lerde bulunarak dıplomatık alanda tam bağımsızlığını ka zanmaya çalısırken dığer yan- dan topraklanndakı Sovyet ka hntılanndan kurtulma çabasım surduruyor Estonya Başkam Edgar Savısaar üe KGB Şefı Va- dım Bakatın arasında dun ımza lanan bır anlaşmayla, Sovyet gızlı polıs örgutu KGB'nın Es- tonya'dakı etkmlıklenne son ve rıldı Etkırüıklen geçen hafta durdunılan Letonya'dakı KGB' nın de kurulduğundan bu yana ılk kez kapıları basına açıldı SSCB Devlet Başkanı Mıhaıl S.Gorbaçov'un, Baltık cumhu- rıyetlerının bağımsızlıklannı ta nımavı kabul ettığı bıldırıldı Fransız haber ajansı AFP'nm haberıne göre, Kızılordu'nun Estonya, Letonya ve Litvanya'- yı 1940 yılında ılhak etmesını "yasadışı" ılan eden bır karar- name hazırlayan Gorbaçov, ka- rarnamenın, Baltık cumhunyetlen tarafından da onaylandıktan sonra yürurlüğe gırebıleceğını belırttı Gorba- çov, tanıma karannın uygula- maya konabılmesı ıçın, uç cumhunyetın, geçen yıl ımzala- nan Pans Şartı'na uymavı ka- bul etmelen gerektığmı bıldırdı Geçen kasım ayında Fransa'nın başkentı Pans'te, 34 Avrupa ul kesı, ABD ve Kanada tarafın- dan ımzalanarak vururluğe gıren soz konusu anlaşma, \v rupa'da yenı bır demokrası, ba rış ve bırlık donemının başlangıcım belgelıyor Bu olaya, cumhunyet halklannın yaşamı açısından önemının ne denlı buyük olduğunu çıkarsamak guç Aslında Azerılenn geçmışte bır bağımsızlık deneyımı olmuştu 28 Mayıs 1918 tarıhınde Azerbaycan'ın Rus Imparatorluğu'ndan aynlmasının ardından dan edılen bağımsızhk, 27 Nısan 1920 tanhıne kadar, yanı Bolşevık darbe gunüne kadar yaşayabdmıştı Rus Imparatoriugu bugun yenı bır parçalanma yaşıyor 70 yıl boyunca terör kurbam olan halklann, ozgurluk ve kendı kaderlennı tayın hakkına olan özlemlen artık baskı altına alınamaz SSCB'nın tum halkları ve uluslan ıçın acılı olan bu sureç, bızım cumhunyetımızde de sancüı bır şeküde gerçekleşıyoı Azen halkmın bugün gırdığı bağımsızlık yolu, zorlu bır yoldur Son haftalarda yaşanan olavlar bunu kanıtlamaktadır Ama bız de duş alemıne gırmeyehm Trajık bır konumdur ama halkın bölünmuş olduğunu kabul etmemız gerekır Rusya'da ve bazı başka cumhurıyetlerde teslım olmuş olan Bolşevızm bızım ulkemızde henuz gerdetdememıştır Halkın göruşlerını hıçbır zaman kaale almamış olan Azerbaycan Komunıst Partısı, bugun de halkın, ülkenın geleceğım kendısme teslım etmek ıstemedığmı bümezlıkten gelıyor Azerbaycan, Ermenı komşusuyla zor ılışküer ıçınde Kremlın, ıkı cumhunyetın halkları arasında bıtmez tükenmez bır anlaşmazhk yarattı Azerbaycan Cumhurıyetı'm barışçı yola, sadece demokratık bır şeküde seçılmış ıktıdar getırebdır Komunıst partımn eskı nomanklaturası (seçkınler kesımı) ıse halkın zıhnınde Yukan Karabağ psıkozunu ayakta tutmakta yarar görüyor Bunun amacı da halkın ulke ıçındekı sıyası mucadeleden uzak tutmak Moskova'dakı darbe gınşımırun başansızlıkla sonuçlanması, partı ıçındekı guçlu aşrretlenn, merkezde olduğu gıbı geleneksel olarak "Bolşevık" olan Azerbaycan gıbı bır cumhunyette de hayatmın sona ermesı anlamına gelıyor Sılahlı kuvvetlenn denetımını ele geçıren Rusya Başkanı Borıs Yeltsın, Baku'de artık kangrenleşen bu korkunç rejımı yapa> olarak ayakta tutmavacaktır Bu rejımın halk desteğı artık kalmamıştır