Katalog

CUMHURtYET/14 DİZİRÖPORTAJ 12 MAYIS 1991 Haa Bektaş Veli sektörü ŞENAY KALKAN ~ Hacı Bektaş VeU'nin 12701280 yılları arasında gelip yerleştiği Sulucakarahöyük yani Hacı Bektaş bugün, Nevşehir iline bağlı 5 bin nüfuslu bir ilçe. Ankara'ya arabayla 3.54 saat uzaklıktaki îlçenin hemen girişinde bugün muze olarak ziyarete açık olan Hacı Bektaş Veli'nin dergahı var. Müzeyi gezmeden önce ilçede küçük bir tur atmak istiyoruz. İlçenin merkezine giden 1015 metrelik anacadde üzerindeki bütün dükkânlar deyim yerindeyse Hacı Bektaş Veli satıyor. Yerli yabancı turistlere yönelik hediyelik eşya satan bu dükkânlarda Hacı Bektaş Veli'nin posterleri, duvar halıları, takvinüeri, Hacı Bektaş Veli hakkında yazılan kitaplar ve Hacı Bektaş mermeri diye tanınan onix taşından yapılmış irili ufaklı biblolar, küçük heykelcikler, kül tablaları, tespihler vs.. Hacı Bektaş Müzesi Müdürü, Tekke Camii imamı ve birkaç devlet memuru dışında hemen hemen herkesin AleviBektaşi olduğu ilçede dükkânların adları da "Bektaşi adı": Hünkâr Oteli, Can Pastanesi, Canlar Sürücü Kursu, Bektaş Hediyelik Eşya, Erenler Bakkaliye gibi. Hacı Bektaş'm SHP'li Belediye Başkanı AH Eğer de Bektaşi. Ali Eğer, 27 yıldır 1618 ağustos tarihleri arasında yapılan Hacı Bektaş Veliyi anma törenlerinin geçen yıl uluslararası düzenlendiğini söylüyor. Geçen yıl ilk kez Kültür ve Turizm Bakanlığınm 'katkdan'yla düzenlenen şenliğin tepki gördüğünu hatırlıyoruz. Ali Eğer, "Örneğin Klasik Türk Miiziği Korosu gelmişti. Tepki gösterildi. Âşık Mahsuni, Mevlana törenlerine giderse nasıl tepki alır tahmin edersiniz. Burada da öyle oldu" diyor. Hacı Bektaş ilçesinde en çok ziyaretçi çeken yerlerden biri, Çilehane ya da diğer adıyla Deliklitaş. tlçenin üç kilometre doğusundaki bu tepeye Arafat Dağı da deniyor. Tepede kayalardan oluşan Çilehane önünde Hacı Bektaş şenliklerinin yapıldığı günlerde uzun kuyruklar oluşuyor. Sırası gelen, kayanın eğilerek zor girilen ağzından içeri girerek tepesindeki delikten dışarı çıkmaya çalışıyor. Rivayete göre AleviBektaşi inanışına ters hareket etmeyenler, içtikleri andı bozmayanlar yani günahsızlar bu delikten kolayca çıkıyor, günahkârlar ise deliğe sıkışıp kalıyor. Dile gelip Hacı Bektaş Veli'ye tanıkhk yaptıklarına inanılan "beştaşlar"ı da (Beş tane iri kaya parçası) gördükten sonra Hacı Bektaş DeTgâhı'na gidiyoruz. Temeli Hacı Bektaş Veli zamanmda atılan, çeşitli Osmanlı padişahları tarafından kimi ekler yapılan ve onarılan dergâh 1964'ten beri müze olarak ziyarete açık. Dergâh üç ana bölümden oluşuyor. Birinci bölüm Nadar Avlusu. Büyük kemerli bir kapıdan girilen avlunun sağ tarafında 1902'de inşa edilen üç kurnah "Üçler Çeşmesi" var. Çeşmenin arkasındaki "Ekmek Evi" ile avlunun sol tarafındaki, alt katı "At Evi", üst katı misafirhane olarak kullanılan binalann bugün yerlerinde yeller esiyor. tkinci avlu Dergâh Avlusu.. 'Üçler Kapısı'ndari girilen bu avluda Beyrut Valisi Halil Rıfat Paşa'nın eşi Zehra Hanım'ın 1908'de yaptırdığı havuz ve 1554'te Silistre Valisi Bali Bey tarafından yaptırılan çeşme var. Avlunun sağ farafında "Aş Evi" ve cami, sol tarafmda da "Mihman Evi", "Meydan Evi" ve "Kiler Evi" yer alıyor. Aş Evi'ndeki yemek pişirilen kazanları görünce kaba bir tahminle bir pişirimde yüzlerce kişiye yetecek kadar yemek hazırlanabileceğini düşünüyoruz. Ancak Mihman Evi'ni görmemiz mümkün ohnuyor. Çünkü o bölüm müzenin deposu olarak kullanılıyor. Meydan Evi ise dergâhın en önemli kısımlarından biri. Horasan postu Hacı Bektaş Veli'nin, Aşçı postu Seyit Ali Sultan'ın, Ekmekçi postu Balım Sultan'ın, Nakip postu Kaygusuz Sultan'ın, Atacı Nevşehir'e bağlı ilçedeki dükkânlarda, üzerinde tarikat kurucusunun resmi olan hediyelik eşyalar satılıyor BEKTAŞEJK Tekke!.. 4 Mart 1924'te halifelik kaldırıldı. Öğretim Birliği Yasası (Tevhidi Tedrisat Kanunu) çıkarıldı. 8 r4isan 1924'te Şeriye Mahkemeleri de tarihe karıştı. Cumhuriyet devrimi yürüyordu. postu Kamler Ali Sultan'ın, Meydancı postu San Ismail Sultan'ın, Türbedar postu Karadonlu Can Baba'run, Kilerci postu Hacım Sultan'ın, Kahveci postu Şehşazeli'nin, Kurbancı postu tbrahim Aleyhisselam'ın, Ayakçı Postu Abdal Musa'nm, Mihmandar postu da Hızır Aleyhisselam'ın olduğu yazıyor Meydan Evi'nin duvarında. 30 Kasım 1925'te 'Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılmasına Dair Kanun' onaylandı. Ücüncü Avluya da "Altılar Kapısı" adı verilen büyükçe bir kapıdan giriliyor. Bahçesinde dergaha hizmet etmiş dervişlerin, babalann mezarları ve Hacı Bektaş Veli'nin türbesi var. Türbeye "Ak Kapı" adı verilen kapıdan giriliyor. Girişte hemen sağda Çilehane var. 'Kmlca Halvet' de denilen bu küçücük odada dervişler 40 gün boyunca gittikçe azalan, son günü bir zeytin tanesine kadar düşen yemekle ibadet ederek "çile" çekerlermiş. Hacı Bektaş Veli'nin ölümünden sonra Bektaşiliğin kurallanm koyarak tarikatı kuran ve posta oturan Balım Sultan'ın türbesi de bu avluda bulunuyor. Türbenin önündeki Karadut ağacı da AleviBektaşiler arasında kutsal. Hacı Bektaş Veli'yle yaşıt olduğu söylenen ağaca bir dilek tütularak bez bağlaruyor ve böylece dileğm gerçekleşeceğine inanılıyor. Yarn: Gençler ne dttşünttyor? Bektaşiliğin tarihsel gelişimi' Tarikat, Hacı Bektaş tarafından kurulduğunda Anadolu'da "babalar başkaldınsı" vardır 13. yüzyılda Horasan'dan Anadolu'ya ya göre söz konusu bu bağ XV. nenin gercekliği konusunda kuşyüzyılda Herat' ta yaşamış Lok ku uyandırmaktadır. raan Perende aracılığı ile kurul Ancak tarihsel olgu bir yana, maktadır. Bektaşi nefeslerinde Bektaşi inancına göre Ahmet Lokman Perende adınm da çok Yesevi Horasan erenlerinin, Hageçtiği ve bu kişinin kutsandığı cı Bektaş da Rum erenlerinin görülmektedir. başı sayılmaktadır. Bir Bektaşi efsanesine göre Aslında Yesevilik ile BektaşiLokman Perende Hacı Bektaş'a lik arasında sıkı bir bağlantının taç, birka, sofra, seccade, çırağ olduğu açıktır. Nitekim Prof. ve âlem gibi bir takım kutlu Fuat Köprülü de daha sonra emanetler vermiş ve onu Hora yaptığı çalışmalar ile Yeseviliğin san'dan Rum ellerine yollamış heterodoks bir öğreti olduğunu, tır. Bu kutlu emanetlerin sem içinde şamanhktan ve eski tran bollerinin hâlâ Bektaşi tekkele dinlerinden gelen öğeleri barınrinde bulunması, sözü edilen ef dırdığını kabul etmiştir. Ancak saneden kaynaklanmaktadır. Yesevilik özbekistan, TürkmeAncak Lokman Perende ile Ha nistan, Tacikistan gibi yörelerde cı Bektaş'ın yaşadıkları donem daha çok Nakşibendi çizgi üzeler arasındaki zaman farkı efsa rinde yürümüştür. Hacı Bektaş'ın Anadolu'ya da resul olduğu konusunda da geliş tarihi belli değildir, farklı farklı kaynaklarda farklı değerkaynaklar farklı tarihler ver lendirmeler vardır. Ancak bilimektedir. Bununla beraber Hacı nen ve kesin olan husus, bu başBektaş'ın olgunlaşmış bir Yese kaldınnın eşitlikçi ve adil bir viyye dervişi olduğu, bir hac zi toplum düzeni kurmaya yöneUk yareti yaptığı ve yaklaşık 123O*lu olduğudur. Sıvas, Tokat, Çoyıllarda Anadolu'ya geldiği ak rum, Malatya ve Amasya yörela yakın gözükmektedir. Bu dö lerinde büyük etkinlik kazanan nemlerde Anadolu'da "Babalar bu başkaldırı, sonunda yenilgibaşkaldınsı" vardır; Baba Ishak ye uğratılmıştır. Bununla berave Baba tlyas önderliğinde yü ber bu hareket ile Aleviliğin rüyen başkaldırı Anadolu'daki Anadolu'da yaygınlık kazandıSelçuklu saltanatmı tehdit et ğı söylenebilmektedir. Hacı Bektaş'ın da Babalar başkaldırısına mektedir. Babalar başkaldırısı, 13. yüz katılıp katılmadığı konusunda yılın ortalannda ortaya cıkan bir görüş birliği yoktur. Prof. Irene Melifoffa göre toplumsal harekettir. önderleri Baba llyas ve Baba İshak'tır. Haa Bektaş bu başkaldınya kaBunlann hangisinin mürşit ya tümıştır, on dördüncü yüzyılda GENCAY ŞAYLAN Bir tarikat olarak Bektaşilik 13. yüzyvlda Horasan'dan Anadolu'ya gelen Hacı Bektaş Veli tarafından kurulmuştur. Bektaşi nefeslerinde Ahmet Yesevi'nin adının çok geçmesi ve kutsanması Yesevilik ile Bektaşilik arasında kesin bir yol çizgisinin varlığını kanıtlamaktadır. Nitekim Hacı Bektaş'ın halifelerinden Hacim Sultan tarafından kaleme alınan "Vilayetname" de Ahmet Yesevi ve Hacı Bektaş arasında bir bağ kurulmaktadır. Gölpınarlı 19 Mayıs'la gelen "Kısmet" 5 milyar 72 otomobü Üç kişjye Tam biletlere: 1 Mercedes 190E 1.8 1 Honda Civic Sedan Full Düz Vites 10pelVectral.8AKGL 1 Renault21 HDEAC Manager (Opak) 1 Tempra SX AK 1 Taunus 2.0 GTS Klimah Yarım biletlere: 6RenaultllTXEFlash(Opak) 6 Nissan Sunny JX 6 Doğan L Çeyrek biletlere: 16 Suzuki Alto GL 16 Renault12 Toros Binek (Opak) 16 Şahin Bir kişiye Konya'da kaleme alınan Menakıbı Baba Üyası Horasani adh elyazması kitap Hacı Bektaş'ın Baba Ilyas'ın müridi olduğunu ifade etmektedir. Toplumsal adalet ve eşitlik gibi değerlerin Bektaşiliğin öğretisinde temel öğeler olması böyle bir bağın kurulabilmesini en azmdan mantıksal açıdan mümkün kılmaktadır. Bu durumda Hacı Bektaş'ın Anadolu'ya daha önceleri geldiği düşünülebilmektedir. Hacı Bektaş 1230'lu yıllarda Hacim Köye (bugünku Hacı Bektaş ilçesi) yerleşmiş ve öğretisini yaymaya başlamıştır. Hacı Bektaş tarafından kurulan dergâh, hukuken 1928 yıhna, tekke ve zaviyelerin cumhuriyet tarafından lağvına kadar varlığını sürdürmüştür. Hacı Bektaş'ın öğretisi, savunduğu yüksek ahlak ilkeleri Anadolu'da yaşayan topluluklar arasında büyük kabul ve saygınhk görmüş, öğreti hızla yayılmaya başlamıştır. Öğretinin yani Bektaşiliğin yayılması, Anadolu'nun tslamlaştırılması anlamına gelmektedir ve Bektaşi dergâhmm dervişleri bu sttreçte çok önemli bir rol oynamıştır. San Saltuk, Abdal Musa, Karaca Ahmet, Akçakoca, Barak Baba, Hızır Samut, Sultan Şüca, Hacim Sultan gibi Hacı Bektaş'ın ünlü ve her biri Anadolu halkı tarafından kutsanmış müridleri onun öğretisini yayan, Anadolu'yu Islamlaştıran dervişlerin ilk akla gelen örnekleri arasında sayılabilmektedir. Bektaşiliğin bu işlevi, kaçınılmaz bir biçimde onları Osmanhlar ile karşı karşıya getirmiş; ortaya bir karşılıklı etkileşim ve bağlantı ağı çıkmıştır. Hiç kuşkusuz Bektaşi tekkeleri de benimsenen yasanın kapsamına giriyordu. • Bu durumda ortaya çıkan soru şudur: 23 Aralık 1919'da Mustafa Kemal Paşa, Haabektaş'a varmış, Çelebi Cemalettin Efendi ile anlaşmış, Bektaşi büyükleri Kurtuluş Savaşı ve cumhuriyet yolunda Atatürk'e tam destek sağlamışlardı. Kurtuluştan sonra 16 Nisan 1923'te yapılan genel seçimde bu destek sürdü. Hacıbektaş Çelebisi Veliyettin, 25 Nisan 1923 günlü bildirisiyie "Gazl Paş& nın vatanın Ilerleme ve yükselmesi hakkındakl her turlü isteğini yerine getirmek bizim için farzdır" diyor ve ekliyordu: "Ulusumuzu kurtaracak, mutluluğumuzu sağlayacak O'nun amaca uygun görüşteridir." Bektaşiler Mustafa Kemal'i desteklerken Gazi Paşa'nın Bektaşi tekkelerini kapatmasının anlamı nedir? • Atatürk, laik Türkiye Cumhuriyeti'ni kurmak için ne gerekliyse onu yapmıştır. Bu yolda yürürken şu ya da bu dine, mezhebe veya tarikata bir ayrıcalık tanıması olanaksızdı. Devlet rejiminin buyurganlığına dönuşen Sünni hilafetini kaldırırken Sünnilere karşı olmadığı gibi tekke ve zaviyeleri kapatırken de tarikatların üyelerine karşı değıldi. Yeni kuşakların eğitilmesinde artık 'öğretim Birliği Devrimi'ne uyulacak, bilimsel ve laik dünyagöruşü egemenleşecekti. Mustafa Kemal'in yürüdüğü yol, Alevi ve Bektaşilerin vicdan özgürlüklerine dönüktü. Hacı Bektaş Çelebisi de vicdan özgürlüğü uzerindeki devlet baskısının kaldırılmasını istemiyor muydu? • Çağımızda AleviBektaşi kültürü, şiiri, edebiyatı, tekkelerde değil, üniversitelerde incelenecek, araştırılacak, zenginleştirilecek bir bilimsel alan oluşturur; inançlar ise vicdanlarda serbestçe yaşatılır, sürdürülür. Birincil sorunumuz demokrasinin aydınlığında bu ortamı yaratabilmektir. 21'inci yüzyıla girerken devleti Sünni mez' hebinin aygıtına dönüştürmek ve şeriatı zorunlu bir yaşam biçimine dönüştürmek isteyen çağdışı siyasetin tasfıyesi ge rekiyor. Bektasi nefesleri HUSAKALI Ben bu aşka düşeli Bu sakalı kırkarun Dost ile büişeli Bu sakalı kırkarım Ben kırkarım o biter Çimende bülbül öter usta berber der, yeter Bft sakalı kırkarım Ben calanm tanbuıa , Geyinirim tennure((2n) Hak çıragın uyara Bu sakalı kırkarım Var mı bunda bir hatam Gayrı, gönülden atam Çok mu gelir bir tutam Bu sakah kırkarun Ben gezerim yazıda ( 3 ) Kuvvetim var bazuda Ne işim var kadıda Bu sakalı kırkarım Kaba sakal istemem Hep kesilse gam yemem Hiç kısa uzun demem Bu sakalı kırkarım Sakahmla başırru Bıyığımla kaşımı Hak onara işimi Bu sakalı kırkarım OLSA... Esrara pişen lokma Karnımız aç, tez olsa Kahvaltıya yüz tavuk Üç yüz elli kaz olsa Üç kişi idik handan Karnımız açtı dünden Üç araba buğday undan Bir kabaca somun olsa Pişse gelse kazan bisi (t> Araya alsak Uç kişi El hazırı, bekler aşı <2» Beş on kazan hoşaf olsa Pişse gelse felte felte <3) Otursak yesek tarta tarta Seksen bin pişmiş yumurta Üç ölçecik tuz olsa w Sarı öküzün başı ile Pişse gelse döşü ile Seksen sini bişi ile Üç beş ahbap, bir saz olsa KAYGUSUZ'um kaldır elin Şükr, Mevlâ'ya doğru yolum Ahbabımız üç yüz gelin İki yüz elli de kız olsa (1) Bişi: Bir çeşit yağlı ekmek, pişi. (2) El hazın: Kaşık elde sofrada beklemc (3) FeHe felte: (Burada) Büyük kaolarla. (4) ölçecik: ölçek, Altjsı süper Osmanhlar da başlangıçta Anadolu'yu ve Rumelini Islamlaştırmaya yönelen bir fetih devletidir ve bu işlevi icin dervişlerden, özellikle Bektaşilerden geniş ölçüde yararlanmıştır. Bu bakımdan, en azmdan başlangıç döneminde Osmanhlar ife Bektaşiler arasında çok iyi ve sıkı ilişkiler kurulduğu söylenebilmektedir. Osmanlıların 14. ve 15. yüzyıllardaki fetihlerinde dervişlerin çok önemli katkılar sağladığı da söylenebilir. Yarm: Bekta^lik ve Masonlok A\ RADIN KÖTtSÜ KAYGUSUZ ABDAL benem Ağlar avradın köttisü Hartu hurtu bilmenem (4> Dizini diker oturur Bir tüyünü koymanam Işinin kolayını bilmez Bu sakalı kırkarım Yüzünü yıkar oturur (1) Tfennure: Hizmet elbisesi. Kolsız, yakasız, önü açık, etelcleri genış gıysı. (2) Mısraın anlamı: tanrı ışıgı yaka. (3) Van: Ova, otlak. (4) Haıtu hurtu: Şöyle böyle Kocası yabandan gelir O bir şahbaz avrat olur Öğleyin bir çorba vurur Altım dürter oturur SERMAYE PIYASASI KURULU MESLEK PERSONELİ YARDIMCILIĞI GİRİŞ SINAVI 2499 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu gereğince kurulmuş bulunan SERMAYE PİYASASI KURULU'nda açık bulunan 9'uncu derece meslek personeli yardımcısı kadrolarında görevlendirilmek üzere yeter sayıda aday meslek personeli seçimi için yarışma sınavı açılacaktır. SAĞLANANİMKÂNLAR Yarışma sınavını kazananlar, üç ytllık bir meslek içı eğıtıme tabı tutulacaklar, ayrıca akademik çalışmalara katılmak, yabancı dil bilgılerinı ilerletmek, ınceleme ve araçtırmalarda buiunmak üzere yabancı ülkelere günderilebileceklerdir. KATILMA KOŞULLARI Giriş sınavına katılabilmek için: 1) Devlet Memurları Kanunu'nun 48'inci maddesinde yazılı nıteliklere sahip olmak. 2) İktisat, hukuk, maliye, muhasebe konularında en az 4 yıl eğitim veren yükseköğretım kurumlarından (bunlann eşitı yabancı fakülte ve yüksekokullardan) bırini bıtırmiş olmak. 3) Yaş, sağlık ve diğer nitelıkler bakımmdan "Sınav Broşürü'nde gösterılen şartları taşımak, zorunludur. SINAVLAR SINAV BROŞÜRÜ Sermaye Piyasası Kurulu ve meslek personelinin görev ve yetkilerini, sınava katılma koşullarını, sınav konularını ve sınavların yapılış şekli ile ılgılı ayrıntılı bilgilerı içeren "Sınav Broşürü" ve "Başvuru Formu" Kurulun aşağıda adreslerı gösterilen Ankara ve istanbul bürolarından alınabilir veya posta ile istenebılir. BAŞVURU ŞEKLİ Gıriş sınavına katılabilmek için "Başvuru Formu" ve bu formda istenen belgelerle birlikte en geç 9 Ağustos 1991 tarihine kadar ulaşacak şekılde Kurul'un Ankara'daki merkezine başvurulacaktır. Postadakı gecikmeler kabul edilmez. BAŞVURU AORESLERİ SERMAYE PIYASASI KURULU Çiftlik Caddesi No: 13 Beşevler ANKARA Tel.: 212 62 80 (10 Hat) SERMAYE PİYASASI KURULU İSTANBUL BÜROSU Rumelı Cad. No. 85 Kat: 4 Osmanbey / İSTANBUL Tel.: 141 72 50 (3 Hat) Toplam ikranüye 500'er milyon 37 milyar MİLLİ PfyANGO , 31 Ağustos 1991 cumartesı günü Ankara'da, ÖSYM sorumluluğunda uygulanacak yabancı dil, genel yetenek ve alan bılgısi testleri ile sınavın ilk aşaması gerçekleştırılecek, bu sınavda başarılı olanlar ayrıca Kurul tarafından yazılı ve sözlu sınava tabı tutulacaklardır.